ភ្ជាប់​ទៅ​គេហទំព័រ​ទាក់ទង

ព័ត៌មាន​​ថ្មី

សាកលវិទ្យាល័យ Harvard លើក​ស្ទួយ​សេរីភាព​នៃ​ការ​សរសេរ​របស់​អ្នក​និពន្ធ​ខ្មែរ


លោក ខូ​ តារាឫទ្ធិ​ ជា​អ្នក​ស្រាវជ្រាវ​ខ្មែរ​ដំបូង​ក្នុង​កម្មវិធី Harvard Scholars at Risk និយាយ​ថា អ្នក​និពន្ធ​និង​អ្នក​ស្រាវជ្រាវ​នៅ​ប្រទេស​កម្ពុជា នៅ​តែ​​បន្ត​ទទួល​​​រង​ការ​រឹត​ត្បិត​សេរីភាព​និពន្ធ​ក្នុង​ទម្រង់​ផ្សេងៗ។
លោក ខូ​ តារាឫទ្ធិ​ ជា​អ្នក​ស្រាវជ្រាវ​ខ្មែរ​ដំបូង​ក្នុង​កម្មវិធី Harvard Scholars at Risk និយាយ​ថា អ្នក​និពន្ធ​និង​អ្នក​ស្រាវជ្រាវ​នៅ​ប្រទេស​កម្ពុជា នៅ​តែ​​បន្ត​ទទួល​​​រង​ការ​រឹត​ត្បិត​សេរីភាព​និពន្ធ​ក្នុង​ទម្រង់​ផ្សេងៗ។

ថ្វី​បើ​អំពើ​ហិង្សា​ចំពោះ​អ្នក​និពន្ធ​និង​អ្នក​ស្រាវជ្រាវ​កម្ពុជា ​បាន​ធ្លាក់​ចុះ​ក្នុង​ប៉ុន្មាន​ឆ្នាំ​ចុង​ក្រោយ​នេះ​ក្តី អ្នក​និពន្ធ​ជា​ច្រើន​និយាយ​ថា​ ពួក​គាត់​នៅ​តែ​ទទួល​រង​ការ​រឹតត្បិត​ជា​ខ្លាំង។ កម្មវិធី​អក្សរសិល្ប​មួយ​នៅ​សាកលវិទ្យាល័យ​ហារវើដ (Harvard University) ក្នុង​រដ្ឋ Massachusetts សហរដ្ឋ​អាមេរិក​ ផ្តល់​កន្លែង​ដល់​អ្នក​និពន្ធ​ដែល​មក​ពី​ប្រទេស​នានា​ដូច​ជា​កម្ពុជា ដើម្បី​អាច​ឲ្យ​ពួក​គាត់​ធ្វើ​ការ​សរសេរ​និពន្ធ​ដោយ​សេរី​និង​មិន​មាន​ការ​រឹត​ត្បិត។

កម្មវិធី​ Harvard Scholars at Risk (អ្នក​និពន្ធ​រងការ​គំរាម) នៅ​សាកលវិទ្យាល័យ​នេះ​បាន​រៀបចំ​ពិធី​បង្ហាញ «Living Magazine» ឬ ​«សិទ្ធិ​សេរីភាព​ក្នុង​ការ​តែង​និពន្ធ» កាល​ពី​ខែ​មេសា​ ដែល​នៅ​ក្នុង​កម្មវិធី​នេះ អ្នក​និពន្ធ​ដូច​ជា​អ្នក​ស្រី កែវ​ ច័ន្ទបូរណ៍ ជា​ដើម ធ្វើ​ការ​សូត្រ​និង​បង្ហាញ​ស្នាដៃ​និពន្ធ​របស់​ពួក​គាត់។ អ្នកស្រី កែវ ច័ន្ទបូរណ៍ មាន​ស្រុក​កំណើត​នៅ​ខេត្ត​បាត់ដំបង ហើយ​បាន​ថ្លែង​ទាំង​យំ​ខ្សឹកខ្សួល​ ទៅ​កាន់​អ្នក​ចូល​រួម​ថា៖

«ខ្ញុំ​ត្រូវ​រត់​ចោល​ប្រទេស​ដើម្បី​អាយុ​ជីវិត តែ​ខ្ញុំ​មិន​អាច​ឈប់​សរសេរ​បាន​ទេ។ ការ​សរសេរ​ជា​ជីវិត​របស់​ខ្ញុំ»។

លោក ខូ​ តារាឫទ្ធិ​ ជា​អ្នក​ស្រាវជ្រាវ​ខ្មែរ​ដំបូង​ក្នុង​កម្មវិធី Harvard Scholars at Risk នេះ​ បាន​សូត្រ​កំណាព្យមួយ​ដែល​មាន​ចំណង​ជើង​ថា​«បុប្ផា»។ កំណាព្យ​នេះ​រៀបរាប់អំពីបញ្ហា​នឹក​ស្រណោះ​ស្រុកទេស ហើយ​ដូច​កំណាព្យ​ផ្សេង​ទៀត​របស់​លោក​ដែរ មាន​បង្កប់​នូវអត្ថន័យ​នយោបាយ។

លោក តារាឫទ្ធិ ពន្យល់​អំពី​ការ​រឹត​ត្បិត​សេរីភាព​បញ្ចេញ​មតិ​នៅ​ប្រទេស​កម្ពុជា​ថា៖ «នៅ​ប្រទេស​កម្ពុជា​កុំ​ថា​ឡើយ​ត្រឹម​តែ​សរសេរ​ សូម្បី​តែ​យើង​និយាយ​គ្នា​ធម្មតា សូម្បី​តែ​យើង​អាន​អត្ថបទ​ដែល​មាន​ការ​រិះគន់​ទៅ​ដល់​អ្នក​មាន​អំណាច​ខ្លះ​ ក៏​ប្រជាជន​ខ្មែរ​យើង​អត់​ហ៊ាន​ដែរ។ ការណ៍​ដែល​គេ​មិន​ហ៊ាន​នេះ​ ប្រហែល​ជា​មក​ពី​ទី​មួយ​គឺ​គេ​ខ្លាច​ ហើយ​បើ​សិន​ជា​សួរ​ថា​ខ្លាច​អី គឺ​គេ​ខ្លាច​ជាប់​គុក គេ​ខ្លាច​អ្វី​ដែល​គេ​និយាយ​ហ្នឹង ប៉ះពាល់​ទៅ​ដល់​អ្នក​នយោបាយ អ្នក​មាន​អំណាច​បច្ចុប្បន្ន​ ដែល​ធ្វើ​ឲ្យ​គេ​មាន​បញ្ហា​ទៅ​បាន​ជា​មនុស្ស​ម្នាក់ៗ​ស្ងៀម​ស្ថាត់​ទៅ។»

បរិយាកាស​នៃ​ការ​ចែកចាយ​ព័ត៌មាន​នៅ​ប្រទេស​កម្ពុជា​នៅ​មាន​ការ​រឹត​ត្បិត​ជា​ខ្លាំង​នៅ​ឡើយ។ អង្គការ​ Freedom House ដែល​មាន​មូលដ្ឋាន​នៅ​សហរដ្ឋ​អាមេរិក ហើយ​ដែល​ប្រៀបធៀប​កម្រិតសេរីភាពរបស់ប្រទេស​នានា​ក្នុង​ពិភពលោក ​បាន​ចាត់​ទុក​ប្រទេស​កម្ពុជា​នៅ​ឆ្នាំ​២០១១​ថា​ «មិន​មានសេរីភាព» ចំពោះ​សិទ្ធិនយោបាយ​និង​សិទ្ធិ​ពលរដ្ឋ ដែលក្នុង​នោះ​រួម​មាន​សិទ្ធិ​សេរីភាព​ក្នុង​ការសរសេរ​និពន្ធ​ផង​ដែរ។

អ្នក​រិះគន់​ខ្លះ​និយាយ​ថា ការ​រឹតត្បិត​នេះ​ក៏​កើត​មាន​ចំពោះ​ការ​សិក្សា​ស្រាវជ្រាវនៅ​តាម​សាកលវិទ្យាល័យ​ផង​ដែរ ដោយ​ពេល​ពេល​កន្លង​មក​នេះ មាន​ការ​ហាម​ឃាត់​និស្សិត​មិន​ឲ្យ​សរសេរ​ប្រធានបទ​សារណា​មួយ​ចំនួន​នៅ​សាកលវិទ្យាល័យ​ភូមិន្ទ​នីតិសាស្ត្រ​និង​វិទ្យាសាស្ត្រ​សេដ្ឋកិច្ច។ មន្ត្រី​សាកលវិទ្យាល័យ​បាន​ការពារ​ការ​សម្រេច​នេះ​ដោយ​សំអាង​ថា​ ការ​ហាមឃាត់​នេះ​មាន​បំណង​ប្រឆាំង​នឹង​ការ​លួច​ចម្លង​គ្នា​របស់​និស្សិត។

លោក ខូ​ តារាឫទ្ធិ យល់​ថា​ស្ថានភាព​នៃ​ការ​រឹតត្បិត​ការ​សរសេរ​នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​កម្ពុជា​នេះ គឺ​ផ្ទុយ​ស្រឡះ​អំពី​បរិយាកាស​នៃ​ការ​សិក្សា​ស្រាវជ្រាវ​នៅ​តាម​សាកលវិទ្យាល័យ​បស្ចឹមប្រទេស ដូច​ជា​សាកលវិទ្យាល័យ​ Harvard ដ៏​ល្បី​របស់​សហរដ្ឋ​អាមេរិក​នេះ​ជា​ដើម។

លោក​ថា​ បរិយាកាស​នៃ​ការ​ស្រាវជ្រាវ​នៅ​ទី​នេះ​ពោរពេញ​ដោយ​សេរីភាព។

«យើង​ចង់​សរសេរ​អី​ក៏​ដោយ គេ​ឲ្យ​យើង​សរសេរ គេ​ឲ្យ​លុយ​យើង​សរសេរ​ទៀត។ គេ​ថា​អ្នក​ឯង​ចង់​ធ្វើ​នេះ​សរសេរ​ proposal (សំណើ) មក ហើយ​គេ​មិន​ដែល​និយាយ​ថា អ្នក​ឯង​កុំ​ធ្វើ​នេះ កុំ​ធ្វើ​នោះ វា​ខុស វា​ទាក់​ទង​នឹង​រឿង​នយោបាយ ឬ​វា​ទាក់ទង​នឹង​រឿង​នេះ​រឿង​នោះ គេ​អត់​និយាយ​ទេ គេ​ថា​ធ្វើ​ចុះ។ ហើយ​គេ​មាន​តែ​លើក​ទឹក​ចិត្ត​ឲ្យ​យើង​ធ្វើ​ថែម​ទៀត។»

អ្នក​នាង Aisha Down និស្សិត​អក្សរសាស្ត្រ​ម្នាក់​នៅ​សាកលវិទ្យាល័យ​ Harvard ដែល​ធ្លាប់​បាន​រស់​នៅ​ប្រទេស​កម្ពុជា​រយៈ​ពេល​៩​ខែនិយាយ​ថា​ ដំបូង​នាងមិន​នឹង​ស្មាន​ថាសង្គម​ខ្មែរ​មានការ​រឹត​ត្បិត​សេរីភាព​ទេ ព្រោះមិន​មាន​ស្ថាប័ន​ឬ​ប្រព័ន្ធ​រឹត​ត្បិត​ដែល​គេ​មើលឃើញជាក់​ស្តែង​ដូចនៅ​ប្រទេស​ផ្សេង​ទៀត។ ​ ​ប៉ុន្តែនាង​ថា តាម​ពិត​ប្រព័ន្ធ​រឹត​ត្បិត​នេះ​ចេញ​ពី​វប្បធម៌​នៃ​ការ​បំភិត​បំភ័យ​និង​អំពើ​ហិង្សា​ ហើយ​នាំ​ឲ្យ​មាន​ប្រយ័ត្ន​ប្រយែង​ខ្លួន​ឯង (self-censorship)។ នាង Aisha និយាយ​ថា៖

«នៅ​ពេល​ដែល​មាន​អំពើ​ហិង្សា​នោះ​កើត​ឡើង​ហើយ ពាក្យ​ចចាមរ៉ាម​ចាប់​ផ្តើមរីកសាយ ហើយ​អ្នក​ដែល​ធ្លាប់​ហ៊ាន​និយាយ​រិះគន់​ដែរ​ដឹងខ្លួន​ថា គ្រួសារ​របស់​គាត់ និង​រូប​គាត់​ផ្ទាល់​កំពុង​រង​គ្រោះថ្នាក់ ហើយ​ដឹង​ថា​បើ​គាត់​ហ៊ាន​និយាយ​បែប​នេះ​ទៀត រឿងរ៉ាវ​ដូច​គ្នា​នេះ​នឹង​កើត​ចំពោះ​គាត់​ដែរ។ ដូច្នេះ​ដោយ​សារ​គេ​មិន​ដឹង​ថា​គ្រោះថ្នាក់​នោះ​ចេញ​មក​ពី​ទី​ណា​ គេមិន​មាន​វិធីអាច​ប្រឆាំង​នឹង​ការ​បំបិទ​មាត់​បែប​នេះ​បាន​ទេ។»

ប៉ុន្តែ​ការខ្វះ​ខាត​សេរីភាព​បញ្ចេញ​មតិ​អាច​មាន​ផល​ប៉ះពាល់​ហួស​ពី​សន្តិសុខ​បុគ្គល​ទៅ​ទៀត គឺ​អាច​ប៉ះពាល់​ដល់​ស្ថេរភាព​យូរ​អង្វែង​របស់​សង្គម​ទៀត​ផង។

លោក​ Steven Pinker សាស្ត្រាចារ្យ​សាកលវិទ្យាល័យ​ Havard ​ផ្នែក​ចិត្តសាស្ត្រ​ និង​ជា​អ្នក​ស្រាវជ្រាវ​ផ្នែក​ចិត្តសាស្ត្រ​ដ៏​ល្បី​បំផុត​ម្នាក់​ក្នុង​ពិភព​លោក​បាន​ពន្យល់​ប្រាប់​វីអូអេ អំពី​ឫសគល់​នៃ​អំពើ​ឃោរឃៅ​នានា ថា៖

«ដូច្នេះ​ហេតុ​អ្វី​បាន​ជា​កើត​មាន​វាល​ពិឃាត​នៅ​កម្ពុជា​ ឬ ការ​សម្លាប់​ Holocaust នៅ​អាល្លឺម៉ង់? តាម​ការ​សង្កេត​ គឺ​មនុស្ស​ទាំង​អស់​ត្រូវបង្ខំ​ឲ្យ​ជឿ​នៅ​គ្រប់​ពេល​ទាំង​អស់។ ហើយ​មូលហេតុ​មួយ​គឺ​ថា ​ពលរដ្ឋ​ត្រូវ​គេ​បំភិតបំភ័យ​មិន​ឲ្យ​និយាយ​ពី​អ្វី​ដែល​ពួក​គេ​ចង់​និយាយ។ តាម​ពិត​ទៅ​មាន​មនុស្ស​តិច​ណាស់​ដែល​ជឿ​លើ​មនោគមន៍​វិជ្ជាអាក្រក់​ទាំង​នោះ ប៉ុន្តែ​ម្នាក់ៗ​គិត​ថា​អ្នក​ដទៃ​គ្រប់​គ្នាសុទ្ធ​តែ​ជឿ​ ព្រោះមិន​មាននរណា​ម្នាក់ហ៊ាន​និយាយ​ការណ៍​ពិត​ទេ ដោយ​សារបើ​និយាយ​គេ​នឹង​ត្រូវ​សម្លាប់​ចោល​ភ្លាម។»

កម្មវិធី​នានា​ដូច​ជា Scholars at Risk នេះ​ជា​ដើម​ អាច​ជួយ​អ្នក​និពន្ធ​មក​ពី​ប្រទេស​នានា​ មាន​ឱកាស​និពន្ធ​ក្នុង​បរិយាកាស​មិន​មាន​ការ​រឹតត្បិត​សេរីភាព។

អ្នក​ស្រី Jane Unrue ដែល​នៅ​ក្នុង​គណៈកម្មាធិការ​កម្មវិធី Scholars at Risk ហើយ​ជា​អ្នក​រៀបចំ​កម្មវិធី​ Living Magazine ​សង្ឈឹម​ថា ​កម្មវិធី​នៅ​សាកលវិទ្យាល័យ​ Harvard នេះ ​នឹង​ជួយដល់​លោក ​តារាឫទ្ធិ ​ក៏​ដូច​ជា​អ្នក​និពន្ធ​ដទៃ​ទៀត​នៅ​ប្រទេស​កម្ពុជា។ អ្នកស្រី​ថ្លែង​ថា៖

«ខ្ញុំ​គិតថា​មាន​ឥទ្ធិពលនៅ​ពីរ​ថ្នាក់។ ទី​១​ ស្នាដៃ​សិល្បៈផ្ទាល់​ខ្លួន​របស់​លោក​កាន់តែ​បាន​ប្រសើរ។ ខ្ញុំ​គិត​ថា​នៅ​ទី​នេះ លោក​រឹត​តែ​ស្រឡាញ់​ភាសា​កំណើត​របស់​លោក​ថែម​ទៀត។ ហើយទី​២​ ខ្ញុំ​យល់​ថា​ លោកប្រាកដ​ជា​កាន់​តែ​មាន​លទ្ធភាព​អាច​ផ្សាយ​ស្នាដៃ​របស់​លោក​ចំពោះ​អ្នក​ដែល​មិន​ចេះ​ភាសា​ខ្មែរ​ទៀត​ផង។ ហើយ​ខ្ញុំ​គិត​ថា​ ការណ៍​នេះ​នឹង​មាន​សារៈសំខាន់​ណាស់​ចំពោះ​ប្រទេស​កម្ពុជា និង​អ្នក​និពន្ធ​ផ្សេង​ទៀត​នៅ​កម្ពុជា។»

XS
SM
MD
LG