នៅមុនពេលដែលលោកប្រធានាធិបតីបារ៉ាក់ អូបាម៉ា បោះជើងចូលទៅក្នុងយន្តហោះពិសេស Air Force One របស់លោក ត្រៀមចាកចេញពីទីក្រុងវៀងចន្ទន៍ ទីដែលលោកចូលរួមកិច្ចប្រជុំជាមួយមេដឹកនាំអាស៊ាន និងបណ្ដាប្រទេសចុងបូព៌ាផ្សេងទៀត កាលពីខែកញ្ញាឆ្នាំទៅ លោកបានបែរមកកាន់ក្រុមអ្នកសារព័ត៌មាន និងក្រុមមន្ត្រីអ្នកមុខអ្នកការ ហើយលើកដៃប្រណម្យសំពះលា ជាកាយវិការប្រពៃណីរបស់ប្រទេសតាមបណ្ដោយដងទន្លេមេគង្គមួយនេះ។
តែនៅគ្រានោះ មិនមានអ្នកណាអាចរំពឹងទុកជាមុនឡើយថា ការសំពះលារបស់លោកអូបាម៉ា មិនត្រឹមតែជាកាយវិការគួរសមចាកចេញពីប្រទេសឡាវនោះទេ តែវាប្រៀបបានដូចជាប្រផ្នូលនៃការចាកចេញនៃយុទ្ធនាការឆ្ពោះមកកាន់តំបន់អាស៊ី (Asia Pivot) ដែលជាគោលនយោបាយការបរទេសចម្បងរបស់លោក អូបាម៉ា ដែលផ្ដោតលើការធ្វើឱ្យមានតុល្យភាពអំណាចរបស់អាមេរិកនៅតំបន់អាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក។
នៅឯរដ្ឋធានីវ៉ាស៊ីនតោនឯណោះវិញ តំណែងជាប្រធានាធិបតីរបស់លោកបារ៉ាក់ អូបាម៉ា ត្រូវបានស្នងដោយបេក្ខជនមកពីគណបក្សសាធារណរដ្ឋគឺលោក ដូណាល់ ត្រាំ ដែលបានទទួលជ័យជម្នះក្នុងការបោះឆ្នោតដ៏ចម្រូងចម្រាសកាលពីខែវិច្ឆិកាជាមួយនឹងវោហាស័ព្ទនយោបាយអភិរក្សនិយម និងមានគោលជំហរសេដ្ឋកិច្ចគាំពារនិយម យកអាមេរិកជាធំ។
ក្នុងពេលដែលនិន្នាការនៃរលកចលនាសេដ្ឋកិច្ចគាំពារនិយមកំពុងកើនឡើងនៅតំបន់អឺរ៉ុប និងអាមេរិក ដែលមានជាអាទិ៍ ការត្រៀមចាកចេញរបស់ចក្រភពអង់គ្លេសពីសហភាពអឺរ៉ុប (Brexit) និងការជាប់ឆ្នោតរបស់លោកប្រធានាធិបតី ត្រាំ ដែលមាននិន្នាការទប់ស្កាត់ជនអន្តោប្រវេសន៍ អ្នកជំនាញបានមើលឃើញទិដ្ឋភាពនេះថា ជាការបាត់បង់តួនាទី និងការទទួលខុសត្រូវជាសកលរបស់ក្រុមប្រទេសលោកខាងលិច។
លោកបណ្ឌិតឈាង វណ្ណារិទ្ធិ ប្រធានក្រុមប្រឹក្សាភិបាលនៃវិទ្យាស្ថានកម្ពុជាសម្រាប់ការសិក្សាយុទ្ធសាស្ត្រ បានលើកឡើងថា បរិការនេះហើយជាលំហឱកាសសម្រាប់ក្រុមប្រទេសតូចនិងមធ្យម នៅតំបន់ចុងបូព៌ា រួមមានអាស៊ានជាដើម ដើម្បីឆ្មក់យកឱកាស ក្តាប់យកតួនាទីស្នូលលំដាប់សកលនានាក្នុងកាលៈទេសៈ ដែលឋានានុក្រមអំណាចរបស់ពិភពលោកកំពុងស្ថិតក្នុងអន្តរកាល។
លោកបណ្ឌិត វណ្ណារិទ្ធិ បានថ្លែងដូច្នេះថា៖ «វាបង្កើតជាចន្លោះមួយ ឬក៏ជាឱកាសមួយដែរដល់ប្រទេសផ្សេងៗ នៅក្នុងតំបន់យើងនេះ ក៏ដូចជាតំបន់ផ្សេង ដើម្បីឈរឡើង តាក់តែងនូវរបបសន្តិសុខ ក៏ដូចជាអ្វីដែលគេហៅថា«ស្ថាបត្យកម្មតំបន់»មួយដើម្បីផ្ដល់នូវផលប្រយោជន៍ដល់តំបន់ ក៏ដូចជាផ្ដល់ផលប្រយោជន៍ទៅដល់ប្រទេសទាំងនោះ»។
លោក វណ្ណារិទ្ធិ បានបន្ថែមទៀតថា៖ «ហើយយើងឃើញថា ចិននឹងត្រូវមកជំនួស[អាមេរិក]ហើយនៅក្នុងតំបន់យើងនេះ ទៅវែងឆ្ងាយ។ អីចឹងទេ បើប្រទេសដែលមានអំណាចមធ្យមហ្នឹងចងក្រងគ្នាជាប្រព័ន្ធមួយ វាអាចទប់ទល់ជាពិសេសទៅនឹងឥទ្ធិពលរបស់ចិនហ្នឹងដែរនៅក្នុងតំបន់ ដើម្បីប៉ះប៉ូវនូវវត្តមាន និងតួនាទីរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក»។
ខណៈសេតវិមាន ក្នុងរដ្ឋធានីវ៉ាស៊ីងតោន កំពុងប្រឈមនឹងបញ្ហាចម្រូងចម្រាសជាតិ និងអន្តរជាតិជាច្រើន ជាងពីរខែក្រោយពីចូលកាន់តំណែង លោកប្រធានាធិបតីដូណាល់ ត្រាំ និងក្រុមមន្ត្រីក្រមការរបស់លោកមិនទាន់បង្ហាញនូវចំណាប់អារម្មណ៍ និងគោលនយោបាយជាដុំកំភួនណាមួយមកលើតំបន់អាស៊ាននោះឡើយ។
កុំថាឡើយដល់ការប្រមើមើលឱកាសថា លោកអាចនឹងចូលរួមកិច្ចប្រជុំអាស៊ីបូព៌ានាពេលខាងមុខ ដូចដែលលោកអូបាម៉ាធ្លាប់ធ្វើ សូម្បីតែពាក្យថា«អាស៊ាន»មួយម៉ាត់ក៏លោកដូណាល់ ត្រាំ មិនទាន់បានបន្លឺឡើងជាសាធារណៈក្នុងសុន្ទរកថាណាមួយរបស់លោកនៅឡើយដែរ។
ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ក្រុមអ្នកតាមដានស្ថានការណ៍ក្នុងតំបន់នៅតែជឿជាក់ថា អាមេរិកនៅមិនទាន់បោះបង់ចោលតំបន់អាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិកទាំងស្រុងនៅឡើយនោះទេ។ អាមេរិករបស់លោកដូណាល់ ត្រាំ បាននឹងកំពុងសម្ញែងឫកដាក់ប្រទេសចិនដើម្បីកាងសម្ព័ន្ធមិត្តទាំងពីររបស់ខ្លួននៅតំបន់អាស៊ីបូព៌ា គឺប្រទេសកូរ៉េខាងត្បូង និងប្រទេសជប៉ុន ក្នុងបរិបទនៃការគំរាមកំហែងពីសំណាក់នុយក្លេអ៊ែរប្រទេសកូរ៉េខាងជើង។
កាលពីខែកុម្ភៈ កងនាវាជើងទឹកអាមេរិកបានបញ្ជូននាវាខ្នាតយក្សផ្ទុកយន្តហោះធុនប្រយុទ្ធមកប្រតិបត្តិការណ៍ល្បាត«ជាប្រចាំ» និងក្រវែលចុះឡើងនៅតំបន់ទឹកនៃសមុទ្រចិនខាងត្បូង ដែលជាចំណុចប្រទាំងប្រទើសផ្នែកដែនអធិបតេយ្យរវាងចិន និងបណ្ដាប្រទេសអាស៊ានមួយចំនួន។
នៅលើនាវាល្បាតមួយដែលលោកទទួលបន្ទុកគ្រប់គ្រងក្នុងចំណោមនាវាល្បាតផ្សេងទៀត លោកឧត្ដមនាវី James Kilby (ជេមស៍ គីលប៊ី) ត្រូវបានទីភ្នាក់ងារព័ត៌មាន AP ដកស្រង់សម្ដីកាលពីពេលថ្មីៗនេះ ក្នុងន័យដើមទាំងស្រុងថា៖
«យើងធ្លាប់មកបើកប្រតិបត្តិការ[យាមល្បាត]នៅទីនេះ កាលពីពេលអតីតកាល ហើយយើងក៏នឹងនៅតែបន្តប្រតិបត្តិការបែបនេះ ក្នុងពេលអនាគត។ យើងនឹងនៅតែបន្តធានាសន្តិសុខជូនសម្ព័ន្ធមិត្តរបស់យើង»។
ទោះបីអាស៊ានមានលំហឱកាសដើម្បីបង្កើនតួនាទី និងការទទួលខុសត្រូវជាសកលរបស់ខ្លួន ស្របពេលដែលលោកខាងលិចកំពុងមានភាពមិនប្រាកដប្រជាយ៉ាងណាក្ដី បញ្ហាសមុទ្រចិនខាងត្បូងនឹងបន្តជាឧបសគ្គសម្រាប់អង្គការថ្នាក់តំបន់មួយនេះដើម្បីចាប់យកឱកាសខាងលើ។ នេះបើតាមអ្នកនាង Elina Noor (អេលីណា ន័រ) នាយិកាសិក្សាធិការផ្នែកនយោបាយការបរទេស និងសន្តិសុខ នៅឯវិទ្យាស្ថានម៉ាឡេស៊ីសម្រាប់ការសិក្សាយុទ្ធសាស្ត្រ និងអន្តរជាតិ (ISIS Malaysia)។
ជារឿយៗក្នុងរយៈកាលប្រាំឆ្នាំចុងក្រោយនេះ បណ្ដាប្រទេសជាសមាជិកអាស៊ានដូចគ្នាតែងមានភាពរកាំរកូស និយាយមិនចុះសម្រុងនឹងគ្នា និងចរចាមិនស៊ីសង្វាក់គ្នាទៅលើបញ្ហាសមុទ្រចិនខាងត្បូងនេះឯង ដ្បិតមានប្រទេសខ្លះគាំទ្រប្រទេសចិនរឿងមិនធ្វើអន្តរជាតូបនីយកម្មបញ្ហាសមុទ្រចិននេះ ស្របពេលដែលសមាជិកផ្សេងទៀត ដែលជាភាគីជម្លោះទទូចចង់ដាក់បញ្ហានេះទៅជាបញ្ហាសមូហភាព ឬបញ្ហាសាកល។
អ្នកនាង Elina Noor បានលើកឡើងដូច្នេះថា៖ «ខ្ញុំគិតថា ភាពខុសគ្នាលើបញ្ហាផលប្រយោជន៍ និងបញ្ហាអាទិភាព[ក្នុងចំណោមបណ្ដារដ្ឋជាសមាជិកនីមួយៗ] ជះផលប៉ះពាល់ដល់ឯកភាពរបស់អាស៊ានទាំងមូល។ ម្ល៉ោះហើយបើសិនជាអាស៊ានពិតជាយកចិត្តទុកដាក់ចំពោះចក្ខុវិស័យសហគមន៍ឆ្នាំ២០២៥ និងពេលបន្ទាប់ពីនេះមែននោះ អាស៊ានត្រូវតែឈរលើទីតាំងដែលមានចរឹតហ្មត់ចត់ និងចាស់ទុំ លើរបៀបនៃការសម្រេចចិត្តរបស់ខ្លួន និងទៅលើថាតើអាស៊ានគួរប្រតិបត្តិបែបណាទើបសមស្រប»។
លោកបណ្ឌិតឈាង វណ្ណារិទ្ធ បានប្រាប់ VOA បន្ថែមថា អាស៊ានគួរណាស់តែព្យាយាមកុំឱ្យមានការបែកបាក់ប្រេះឆាក្នុងចំណោមរដ្ឋសមាជិក បើពុំដូច្នោះទេតំបន់ទាំងមូលនឹងធ្លាក់ចូលទៅក្នុងអស្ថិរភាពក្នុងពេលណាមួយជាក់ជាមិនខាន។
យ៉ាងណាក្ដីតួនាទីជាមេនាំមុខរបស់អាស៊ានលើបញ្ហាតំបន់ និងសកលនានាត្រូវបានបង្ហាញជូនជាបណ្ដើរៗរួចទៅហើយនាពេលកន្លងមក។
ក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ អាស៊ានបានទទួលរៀបចំកិច្ចប្រជុំថ្នាក់កំពូលជាច្រើន ដែលមានការចូលរួមពីសំណាក់មហាអំណាចផ្សេងៗ ដូចជាអាមេរិក ចិន និងរុស្ស៊ី ជាដើម ហើយបានលើកយករបៀបវារៈកម្រិតសកលនានាយកមកពិភាក្សា។
លោកអគ្គលេខាធិការអាស៊ាន Le Luong Minh (ឡេ លឿងមិញ) បានប្រាប់ វីអូអេផ្នែកខេមរភាសា កាលពីពេលថ្មីៗនេះថា អាស៊ានតែងតែប្រកាន់ខ្ជាប់ស្មារតី និងភាពជាអ្នកដឹកនាំដើម្បីការពារសុខុមាលភាពពលរដ្ឋខ្លួន និងស្ថិរភាពនៃតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ និងតំបន់អាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក។
លោក Le Luong Minh បានសរសេរក្នុងសំណេរដែលមានន័យដើមយ៉ាងដូច្នេះថា៖ «ការកសាងពីការចំណេញនៃការចូលរួមរបស់អាស៊ានជាមួយសាកលលោក និងការផ្តួចផ្តើមការធ្វើសមាហរណកម្មសេដ្ឋកិច្ចរបស់ខ្លួន អាស៊ានអាចទទួលយកតួនាទីធំជាងនេះក្នុងការសហការជាមួយដៃគូក្នុងតំបន់ និងដៃគូកម្រិតសាកលនានាក្នុងការស្វែងរកការតភ្ជាប់ជាយុទ្ធសាស្រ្ត ដើម្បីបន្តភាពជាដៃគូសេដ្ឋកិច្ចជាពិសេសជាមួយប្រទេសដែលមានសេដ្ឋកិច្ចកំពុងរីកចម្រើន និងក្រុមប្រទេសនៅក្នុងតំបន់ដែលមានជំនឿទៅលើគុណតម្លៃ និងមានគោលការណ៍ដូចគ្នា លើការធ្វើឲ្យជីវភាពរស់នៅរបស់ប្រជាពលរដ្ឋរបស់ពួកគេប្រសើរឡើងតាមរយៈការធ្វើសមាហរណកម្មសេដ្ឋកិច្ច»។
ក៏ប៉ុន្តែអ្នកជំនាញមើលឃើញថា អាស៊ានហាក់ចាប់យកឱកាសមិនសូវបានច្រើនពីបរិការនេះ ដើម្បីបញ្ចូលគំនិតផ្ដួចផ្ដើមសកលដែលយកអាស៊ានជាគោល ហើយម្យ៉ាងអាស៊ានមិនទាន់មានរដ្ឋជាសមាជិកណាមួយចេញមុខស្វែងរកវិធីដើម្បីបញ្ចូលគោលតម្លៃអាស៊ានក្នុងរបៀបវារៈសកលនៅឡើយទេ។ នេះបើតាមការមើលឃើញរបស់អ្នកនាង Elina Noor។
អ្នកស្រាវជ្រាវរូបនេះបាននិយាយបន្ថែមថា៖
«ម្ល៉ោះហើយ យើងត្រូវការរដ្ឋជាសមាជិកដែលអាចនាំមុខ ហើយការព្រមព្រៀងជាចម្បងនានាត្រូវតែអាចសម្រេចបាន ដើម្បីឆ្ពោះទៅរកការធានាថា អាស៊ានក្លាយជាសហគមន៍មួយដែលមានស្មារតីនាំមុខ និងសមូហភាព»។
ក៏ប៉ុន្តែការណ៍នេះក៏មិនងាយនឹងសម្រេចបានដែរ នៅចំពេលដែលនយោបាយក្នុងស្រុកក្នុងបណ្ដារដ្ឋសមាជិកនីមួយៗរបស់អាស៊ានកំពុងតែល្អក់កករដោយសារបញ្ហាផ្សេងៗពីគ្នា រាប់ចាប់តាំងពីការបង្ក្រាបក្រុមជំទាស់ក្នុងប្រទេសកម្ពុជាការសម្លាប់មនុស្សក្រៅច្បាប់នៅប្រទេសហ្វីលីពីន អន្តរកាលរាជានិយមនៅប្រទេសថៃ បញ្ហារ៉ូហ៊ីងយ៉ានៅប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា និងបញ្ហាពុករលួយថ្នាក់អន្តរជាតិនៅប្រទេសម៉ាឡេស៊ី ជាតឹកតាងស្រាប់៕
