លោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែន នឹងទៅចូលរួមវេទិកាលើកទី២ ស្តីអំពីគម្រោងខ្សែក្រវាត់ពាណិជ្ជកម្មរបស់ចិន (BRI) ដែលនឹងប្រព្រឹត្តទៅពីថ្ងៃទី២៥ដល់ថ្ងៃទី២៧ ខែមេសា ឆ្នាំ២០១៩ នៅទីក្រុងប៉េកាំង ប្រទេសចិន។ កម្ពុជាបានទទួលកម្ចីច្រើនពីប្រទេសចិន ដើម្បីស្ថាបនាផ្លូវថ្នល់និងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធផ្សេងទៀត ហើយកម្ពុជាមើលឃើញផលប្រយោជន៍ពីគម្រោងនេះ និងយល់ថាមិនមែនជា«អន្ទាក់បំណុល» នោះទេ។ ពលរដ្ឋមួយចំនួនក្នុងស្រុកវាលវែង ខេត្តពោធិ៍សាត់ ដែល VOA បានជួបកាលពីពេលថ្មីៗនេះ បានលើកឡើងថា ក្រុមហ៊ុនរបស់រដ្ឋាភិបាលចិនបាននឹងកំពុងសិក្សា ដើម្បីសាងសង់ផ្លូវមួយកាត់តំបន់របស់ពួកគេ។ ទោះជាយ៉ាងណា ពលរដ្ឋនៅទីនោះអះអាងថា ពួកគេមិនដឹងថាអ្វីទៅជាគម្រោងខ្សែក្រវាត់ពាណិជ្ជកម្ម (BRI) របស់ចិននោះទេ។
ស្រុកវាលវែង ខេត្តពោធិ៍សាត់ និងភ្នំពេញ—ប្រជាជននៅទីនេះបាននិយាយថា នឹងមានការស្ថាបនាផ្លូវមួយកាត់តំបន់ពួកគេក្នុងឃុំអូរសោម ស្រុកវាលវែង ខេត្តពោធិ៍សាត់។ ផ្លូវដែលភ្ជាប់តំបន់នេះទៅខេត្តកោះកុងនិងស្រុកសំឡូត ខេត្តបាត់ដំបង នឹងត្រូវស្ថាបនា ដោយក្រុមហ៊ុនរបស់រដ្ឋាភិបាលចិននាពេលខាងមុខ។
កម្មករចិនរាប់សិបនាក់បានកំពុងតែចុះស្រាវជ្រាវផ្លូវនៅទីនេះ តាមភ្នំមួយឈ្មោះថា ភ្នំសំកុស ដែលជាផ្នែកមួយនៃតំបន់ព្រៃអភិរក្ស។
អ្នកភូមិម្នាក់គឺ លោក សូ វីរៈ អាយុ៣៧ឆ្នាំ បានថ្លែងប្រាប់ VOA ថា ផ្លូវនេះនឹងផ្តល់ប្រយោជន៍សម្រាប់អ្នកភូមិនៅទីនេះ ក្នុងការធ្វើដំណើរទៅខេត្តផ្សេងៗ និងការដឹកជញ្ជូនផលដំណាំរបស់ពួកគេផងដែរ។
លោកមានប្រសាសន៍ថា៖ «បើគាត់ថា មកសិក្សាបានផ្លូវ អាហ្នឹងដូចជួយប្រជាពលរដ្ឋបានច្រើនដែរអញ្ចឹង»។
ប៉ុន្តែលោក វីរៈ ក៏បានលើកឡើងពីការព្រួយបារម្ភថា ផ្លូវនេះនឹងអាចប៉ះពាល់ដីរបស់លោក។ លោកបញ្ជាក់ថា៖ «បើប៉ះពាល់ប៉ះដីខ្ញុំ មិនដឹងម៉េចម៉ា។ បើប៉ះលើខ្ញុំ ដីប៉ុណ្ណឹង មានអី មានតែអស់ហើយ»។
អង្គុយនៅក្បែរនោះ អ្នកភូមិម្នាក់ទៀត លោក ស សុផាន អាយុ៣៣ឆ្នាំ មានប្រសាសន៍ថា លោកក៏មានការបារម្ភដូចលោក វីរៈ ផងដែរ។
លោកបានថ្លែងប្រាប់ VOA ថា៖ «មិនដឹងថា មានផលប៉ះពាល់អីខ្លះ ឬក៏ផលចំណេញអីខ្លះ យើងអត់ដឹងទេ។ ដូចដីយើងតូចអញ្ចឹង មកចំពាក់កណ្តាលដីយើង ឬក៏យកដីយើងអស់ ក៏យើងមិនដឹងដែរ។ ប៉ះដីខ្ញុំមិនដឹងម៉េចម៉ា។ បើប៉ះដីខ្ញុំ មានតែប៉ុណ្ណឹង ដឹងតែអស់ហើយ»។
នៅពេលសួរថា ពួកគេបានដឹងថា ផ្លូវមួយនេះ ស្ថិតក្នុងគម្រោងខ្សែក្រវាត់ពាណិជ្ជកម្មរបស់ចិន (BRI) ពួកគេទាំងពីរលើកឡើងថា មិនបានដឹងនោះទេ ក្រៅពីដឹងថា ប្រទេសចិនជាអ្នកសាងសង់ផ្លូវច្រើនដល់ប្រទេសកម្ពុជា។
លោក សុផាន បានថ្លែងថា៖ «សំខាន់ថ្នាក់លើ រដ្ឋាភិបាលគាត់អ្នកចាត់ចែង យើងអត់ដឹង។ ខ្សែក្រវាត់ឬមិនខ្សែក្រវាត់ ឲ្យតែកើតផ្លូវ យើងអរសឹងអី»។
ផ្លូវមួយនេះនឹងត្រូវស្ថាបនាក្រោមជំនួយរបស់ចិន ដែលលោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែន បានប្រកាសកាលពីខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១៨ថា មានតម្លៃយ៉ាងតិចចំនួន២០០លានដុល្លារអាមេរិក។
លោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែន នឹងចូលរួមវេទិកា BRI លើកទី២ ចាប់ពីថ្ងៃទី២៥ដល់ថ្ងៃទី២៧ ខែមេសានេះ ដែលនឹងធ្វើឡើងនៅក្នុងទីក្រុងប៉េកាំង ប្រទេសចិន។ នេះបើយោងតាមសេចក្តីប្រកាសព័ត៌មានរបស់ក្រសួងការបរទេសកម្ពុជា ដែលចេញផ្សាយកាលពីថ្ងៃទី២២ ខែមេសា។
នៅក្នុងវេទិកានោះ លោក ហ៊ុន សែន នឹងថ្លែងសុន្ទរកថាលើប្រធានបទ«កិច្ចសហប្រតិបត្តិការខ្សែក្រវាត់និងផ្លូវ៖ បង្កើតជោគវាសនារួមត្រចះត្រចង់»។
លោក ហ៊ុន សែន ក៏នឹងមានជំនួបទ្វេភាគីជាមួយប្រធានាធិបតីចិន លោក ស៊ី ជីនពីង (Xi Jinping) ផងដែរ ហើយក៏នឹងមានការចុះហត្ថលេខាលើឯកសារមួយចំនួនស្តីពីជំនួយរបស់ចិន ព្រមទាំងគម្រោងសហប្រតិបត្តិការនានាផងដែរ។
នៅក្នុងឯកសារយុទ្ធសាស្រ្តចតុកោណដំណាក់កាលទី៤ ចុះខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០១៨ រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាក៏បានប្តេជ្ញាក្នុងការអនុវត្ត BRI ដែលត្រូវបានប្រកាសដោយប្រធានាធិបតីចិន លោក ស៊ី ជីនពីង តាំងពីឆ្នាំ២០១៣។ ក្រោមគម្រោង BRI នៅក្នុងវិស័យទេសចរណ៍ កម្ពុជាក៏បានបង្កើតមជ្ឈមណ្ឌលទ្រទ្រង់ ហៅថា China Ready Center កាលពីឆ្នាំ២០១៦ សម្រាប់វិស័យទេសចរណ៍កម្ពុជា ដើម្បីជាគោលដៅក្នុងការទទួលភ្ញៀវទេសចរចិន។
នៅក្នុងខេត្តព្រះសីហនុ ក៏មានកំណើនអ្នករកស៊ីចិន និងជនជាតិចិនយ៉ាងគំហុកផងដែរ។ នៅក្នុងខេត្តមួយនេះ មានការរីកដុះដាលយ៉ាងខ្លាំងនូវសំណង់អគារចិន កាស៊ីណូ ភោជនីយដ្ឋាន ផ្សារ និងការរកស៊ីផ្សេងៗ។
ទោះជាយ៉ាងណា មានការព្រួយបារម្ភថា BRI នឹងអាចធ្វើឲ្យកម្ពុជាធ្លាក់ក្នុងអន្ទាក់បំណុលរបស់ចិន ប៉ុន្តែរដ្ឋាភិបាលបានបដិសេធរឿងនេះ។
ក្នុងកិច្ចសន្ទនាស្តីអំពី BRI ដែលផ្តោតទៅលើការគ្រប់គ្រងបំណុល ហើយត្រូវបានរៀបចំដោយអង្គការសហប្រជាជាតិនៅកម្ពុជាកាលពីថ្ងៃទី៣ ខែមេសា លោក ហែម វណ្ណឌី អនុរដ្ឋលេខាធិការក្រសួងសេដ្ឋកិច្ច និងហិរញ្ញវត្ថុ បានថ្លែងថា កម្ពុជានឹងមិនធ្លាក់ទៅក្នុងបំណុលសេដ្ឋកិច្ចរបស់ចិននោះទេ។
លោកមានប្រសាសន៍ថា៖ «យើងចាត់ទុកបំណុលដែលយើងធ្វើកិច្ចសន្យាក្រោមក្របខណ្ឌ BRI ដូចបំណុលផ្សេងៗដែរ ពីស្ថាប័នជាដៃគូទ្វេភាគី និងពហុភាគី តាមនីតិវិធីត្រឹមត្រូវ និងឈរលើមូលដ្ឋានសំខាន់នៃគោលការណ៍គ្រប់គ្រងបំណុល ដែលពួកគេនឹងប្រកាន់ខ្ជាប់»។ លោកសង្កត់ធ្ងន់ថា៖ «ប៉ុន្តែ BRI នឹងមិនមែនបង្កើតជាអន្ទាក់បំណុលសម្រាប់កម្ពុជានោះទេ»។
រដ្ឋមន្រ្តីការបរទេសចិន លោក វ៉ាង យី (Wang Yi) កាលពីពេលថ្មីៗ បានថ្លែងថា BRI មិនមែនជាអន្ទាក់បំណុល ដូចការព្រួយបារម្ភនោះទេ ប៉ុន្តែវាជាគម្រោងសម្រាប់ការសហការ។
លោក សុខ ឥសាន អ្នកនាំពាក្យគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា បានហៅមហាគម្រោង BRI ថា«ជាគោលនយោបាយអភិវឌ្ឍពិភពលោករបស់ចិន» ដែលរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានឯកភាពទាំងស្រុង។ លោកបញ្ជាក់ថា គម្រោងមួយនេះ មានប្រយោជន៍ដល់ប្រទេសកម្ពុជា ដោយសារកម្ពុជាបានព្យាយាមក្នុងការស្ថាបនាផ្លូវថ្នល់ តាមតែអាចធ្វើទៅបាន ដែលជាអាទិភាពរបស់រដ្ឋាភិបាល។ លោកបញ្ជាក់ថា កម្ពុជាមិនអាចធ្លាក់ក្នុងអន្ទាក់បំណុលនោះទេ។
លោកមានប្រសាសន៍ថា៖ «ប្រទេសខ្លះច្រណែននឹងចិន ពីព្រោះឥឡូវហ្នឹង ចិនមានម៉ូយច្រើន ម៉ូយច្រើនណាស់ មិនមែនត្រឹមតែអាស៊ីទេ ឥឡូវធ្លាក់ដល់អឺរ៉ុប ធ្លាក់ដល់អាហ្រ្វិកទៀត។ អញ្ចឹងទេ ខ្ញុំយល់ថា ចិនគាត់ឆ្លាត។ គាត់រកស៊ី គាត់ឆ្លាត»។
លោកបញ្ជាក់បន្ថែមថា៖ «រដ្ឋាភិបាលមានការទទួលខុសត្រូវខ្ពស់ក្នុងកម្ចីអន្តរជាតិ។ កម្ចីអន្តរជាតិនៅតែ២២ភាគរយនៃ GDP ដែលកម្ពុជាមានលទ្ធភាពដល់ទៅ២០ភាគរយ»។
មូលនិធិរូបិយវត្ថុអន្តរជាតិបានឲ្យដឹងថា ជាងពីរភាគបីនៃបំណុលទ្វេភាគីដែលស្មើនឹង៤,៣ពាន់លានដុល្លារគឺជាបំណុលដែលកម្ពុជាជំពាក់ចិន។
ក្នុងកិច្ចពិភាក្សាពីឥទ្ធិពលពាណិជ្ជកម្មរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកនិងចិន នៅភ្នំពេញ កាលពីថ្ងៃទី៤ ខែមេសា ភារធារីនៃស្ថានទូតអាមេរិកនៅកម្ពុជា លោក Michael Newbill បានរិះគន់កិច្ចព្រមព្រៀងរវាងរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា និងចិនថា«ខ្វះតម្លាភាព ឬគណនេយ្យភាព ការកើនឡើងនៃអំពើពុករលួយ»។
លោកបានថ្លែងថា៖ «ការវិនិយោគរបស់ចិនអាចមានអត្ថប្រយោជន៍ ប៉ុន្តែកិច្ចព្រមព្រៀងទាំងនេះត្រូវការការពិនិត្យពិច័យ និងការត្រួតពិនិត្យយ៉ាងម៉តចត់ ដើម្បីធានាថា អត្ថប្រយោជន៍នឹងទៅប្រទេសនោះ មិនមែនអ្នកស្វែងរកប្រយោជន៍ទេ»។
កាលពីថ្ងៃសុក្រសប្តាហ៍មុន ស្ថានទូតអាមេរិកប្រចាំនៅកម្ពុជាបានបង្ហោះសារនៅលើទំព័រហ្វេសប៊ុករបស់ខ្លួន ដោយភ្ជាប់ជាមួយរូបភាពដែលបង្ហាញអំពីទំហំពាណិជ្ជកម្មរវាងកម្ពុជា និងចិន និងរវាងកម្ពុជា និងសហរដ្ឋអាមេរិក។
នៅក្នុងការបង្ហោះនោះ អាមេរិកក៏បានសរសេរសារថា៖ «ប្រទេសចិនគឺជាដៃគូពាណិជ្ជកម្មធំជាងគេរបស់ប្រទេសកម្ពុជា តែទំនាក់ទំនងនេះចំណេញខ្លាំងទៅខាងប្រទេសចិន។ ប្រហែល៨៧%នៃទំនិញដោះដូរគ្នា គឺជាទំនិញនាំចូលមកពីប្រទេសចិន ដែលមិនជួយដល់ការធ្វើឲ្យមានការងារ ឬជួយដល់ឧស្សាហកម្មដូចទំនាក់ទំនងរបស់ប្រទេសកម្ពុជាជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិក ឬសហភាពអឺរ៉ុបនោះទេ»។
មួយថ្ងៃក្រោយមក ស្ថានទូតចិនប្រចាំនៅភ្នំពេញ បានបង្ហោះសារនៅលើទំព័រហ្វេសប៊ុករបស់ខ្លួនថា អាមេរិក«កំពុងតែបង្កបញ្ហា»។ ស្ថានទូតចិនបានសរសេរថា៖ «មិត្តកម្ពុជាទាំងអស់ ចូរ ប្រុងប្រយ័ត្ន! សហរដ្ឋអាមេរិកកំពុងតែបង្កបញ្ហាម្តងទៀតជាមួយនឹងអ្វីដែលគេហៅថា បញ្ហាឱនភាពពាណិជ្ជកម្ម»។
ស្ថានទូតចិនបានបញ្ជាក់ថា៖ «ក្រៅពីនេះ ទំនាក់ទំនងរវាងរដ្ឋ និងរដ្ឋ គឺមិនមែនត្រឹមតែដើម្បីពាណិជ្ជកម្មនោះឡើយ។ អ្វីដែលគួរឲ្យកត់សម្គាល់ គឺប្រទេសចិនបានកសាងផ្លូវចំនួន៣១ខ្សែនិងស្ពានចំនួន៨ សម្រាប់ប្រទេសកម្ពុជា ដែលមានប្រវែងសរុបជាង៣.០០០គីឡូម៉ែត្រ»។
លោក Paul Chambers អ្នកវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយ និងជាសាស្ត្រាចារ្យនៃសាកលវិទ្យាល័យ Naresuan នៅប្រទេសថៃ បានថ្លែងនៅក្នុងសារអេឡិចត្រូនិកមកកាន់ VOA ថា៖ «ការប្រែក្លាយប្រទេសកម្ពុជាឲ្យទៅជាប្រទេសដែលពឹងផ្អែកលើខ្លួន[ចិន] គ្រាន់តែឆ្លុះបញ្ចាំងនូវផ្នែកមួយនៃគោលនយោបាយគម្រោង BRI ដែលមានលក្ខណៈវាតទីនិយមរបស់ចិន។ រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាត្រូវការពារខ្លួនកុំឲ្យធ្លាក់ទៅក្នុងអន្ទាក់របស់ចិន មុនពេលដែលវាហួសពេល គឺមុនពេលកម្ពុជាផុងខ្លួនរើមិនរួចពីសំណាញ់មហិច្ឆតាអាណានិគមបែបថ្មីរបស់ចិននៅទូទាំងពិភពលោក»៕
