វ៉ាស៊ីនតោន៖ ក្រុមអ្នកជំនាញផ្នែកបរិស្ថានបានព្រមានថា មហាតំបន់មេគង្គដែលមានពលរដ្ឋ ៦០លាននាក់កំពុងប្រឈមមុខនឹងការគំរាមដោយបញ្ហាផ្ទួនៗគ្នាដ៏ធ្ងន់ធ្ងរ។ លោកសុខ ខេមរានៃវីអូអេពីរដ្ឋធានីវ៉ាស៊ីនតោន បានរាយការណ៍ថា ក្រុមអ្នកជំនាញចង់ឃើញមានដំណោះស្រាយរួមគ្នារវាងប្រទេសក្នុងតំបន់លើផលប៉ះពាល់ដំណាំកសិកម្ម នេសាទ បសុសត្វ និងជីវភាពរបស់ពលរដ្ឋដ៏ធ្ងន់ធ្ងរនេះ។ ក្រុមអ្នកជំនាញបាននិយាយថាតំបន់ទន្លេមេគង្គកំពុងប្រឈមមុខនឹងបញ្ហាធ្ងន់ ធ្ងរជាច្រើនដោយសារអាកាសធាតុប្រែប្រួលនិងការសង់ទំនប់វារីអគ្គិសនីជាច្រើន ដែលទំនងជាធ្វើឲ្យមានមហន្តរាយដល់វិស័យជលផល ដំណាំកសិកម្ម និងបសុសត្វជាដើម។
គម្រោងនៃការសម្របសម្រួលទៅតាមនិងការស៊ូទ្រាំនៃទន្លេមេគង្គទៅនឹងការប្រែប្រួលអាកាសធាតុហៅថា Mekong Adaptation & Resilience to Climate Change ( Mekong ARCC) ដែលផ្តល់ថវិកាដោយអង្គការ USAID របស់ស.រ.អា. បានប្រកាសលទ្ធផលសង្ខេបជាបឋមនៃការសិក្សាស្រាវជ្រាវថ្មីៗស្តីអំពីអាកាសធាតុ។ ស្ថាប័ននេះបានព្យាករណ៍ថា ការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ សីតុណ្ហភាព និងទឹកភ្លៀងនឹងធ្វើឲ្យហិនហោចដល់ស្រូវ ពោត កាហ្វេ កៅស៊ូ ប៉ះពាល់ដល់វិស័យជលផលនិងផលិតភាពបសុសត្វក្នុងមហាអនុតំបន់មេគង្គ។
លោកអ៊ូលរីជ អាពែល (Ulrich Apel) អ្នកជំនាញជាន់ខ្ពស់ផ្នែកធនធានធម្មជាតិ និងបរិស្ថាននៃអង្គការបរិស្ថានមួយក្នុងប្រទេសអាមេរិក Global Environment Facility (GEF) ធ្វើកិច្ចការពាក់ព័ន្ធនឹងបរិស្ថាននៃប្រទេសក្នុងតំបន់មេគង្គ។ លោកបានកត់សម្គាល់ពីគ្រោះថ្នាក់ដល់មហាអនុតំបន់ទន្លេមេគង្គថា៖
«មហាអនុតំបន់មេគង្គគឺជាតំបន់ដែលមានគ្រោះថ្នាក់បំផុតមួយក្នុងពិភពលោកទៅតាមការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ ហើយនឹងផលប៉ះពាល់របស់វាទៅលើប្រព័ន្ធផលិតភាពផ្នែកកសិកម្ម រួមទាំងជលផលផង»។
ក្រុមអ្នកជំនាញផ្នែកបរិស្ថានមួយចំនួនក្នុងប្រទេសអាមេរិកបានយល់ស្របនឹងការរកឃើញ ហើយព្រមានថា ផលប៉ះពាល់មហាអនុតំបន់ទន្លេមេគង្គដ៏ធ្ងន់ធ្ងរនេះ មិនត្រឹមតែបណ្តាលមកពីអាកាសធាតុប៉ុណ្ណោះទេ តែមកពីគម្រោងសាងសងទំនប់ជាច្រើនក្នុងបណ្តាប្រទេសតាមដងទន្លេមេគង្គនេះផងដែរ។
លោកស្រីអាវីវ៉ា អ៊ឹមហូហ្វ (Aviva Imhof) នាយិកាអ្នកធ្វើយុទ្ធនាការនៃអង្គការបរិស្ថានមួយនៅស.រ.អា.ឈ្មោះ International Rivers បានថ្លែងថា៖
«លទ្ធផលសម្រាប់ពលរដ្ឋ៦០លាននាក់ដែលពឹងពាក់លើទន្លេមេគង្គសម្រាប់ជីវភាពប្រចាំថ្ងៃរបស់ពួកគេអាចប្រឈមនឹងមហន្តរាយ។ បន្ថែមពីនេះទៀត ដោយសារការរាំងខ្ទប់លំហូរភក់ល្បប់ ទំនប់ទាំងនោះនឹងធ្វើឲ្យរិចរិលដីដ៏មានជីរជាតិក្នុងតំបន់ទន្លេមេគង្គ។ ដីទាំងនេះត្រូវគំរាមដោយកំណើននៃការជ្រាបចូលនៃទឹកប្រៃរួចទៅហើយដោយបណ្តាលមកពីនីវូទឹកសមុទ្រកើនឡើង។ លទ្ធផលឯទៀតអាចបង្កមហន្តរាយដល់ភូមិសាស្ត្រដំណាំស្រូវនៃប្រទេសវៀតណាម»។
លោកហ្សាច់ឆារី ឌុយប៊ែល (Zachary Dubel) អ្នកស្រាវជ្រាវតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍នៃអង្គការតាក់តែងគោលនយោបាយរបស់ស.រ.អា.ក្នុងរដ្ឋធានីវ៉ាស៊ីនតោនហៅថា Stimson Center បានអះអាងថា ការគម្រាមរួមគ្នាបច្ចុប្បន្ននេះ និងការគម្រាមពីការប្រែប្រួលអាកាសធាតុនិងទំនប់ជាការបំផ្លាញដល់ពូជត្រី ជាការបំផ្លិចបំផ្លាញប្រភពចំណូលដ៏សំខាន់និងសន្តិសុខស្បៀងសម្រាប់ពលរដ្ឋ ជាច្រើននៅតាមដងទន្លេ ជាពិសេសពលរដ្ឋកម្ពុជា។
«ទន្លេមេគង្គគឺជាកន្លែងផលិតត្រីទឹកសាបដ៏ធំជាងគេបំផុតក្នុងពិភពលោក ប៉ុន្តែបញ្ហានេះត្រូវរងគ្រោះដោយសារការនេសាទហួសកម្រិតនិងដោយសារកំណើនពលរដ្ឋដ៏ឆាប់រហ័ស និងកំណើនច្រើនក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានទសវត្សរ៍ខាងមុខទៀតនេះ»។
ប្រទេស កម្ពុជា ថៃ ឡាវ និងវៀតណាម ជាប្រទេសស្ថិតនៅក្នុងតំបន់ដែល ទទួលសេវាកម្មពីទន្លេមេគង្គនិងផលប្រយោជន៍ខ្លាំងជាងគេ។ ប្រទេសទាំងនេះចំណាយថវិការាប់លានដុល្លាររក្នុងមួយឆ្នាំៗដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាការពារ អភិរក្សទន្លេមេគង្គ។ តែក្រុមអ្នកជំនាញបានព្រមានថា ក្រុមប្រទេសសឹងតែទាំងអស់គឺគេស្វែងរកដំណោះស្រាយរួមដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាដែលកំពុងកើតឡើងដ៏ស្មុគស្មាញជាច្រើន។
លោកអាពែលបានថ្លែងថា អង្គការ GEF របស់លោកបានផ្តល់ជំនួយចំនួន ៩២លានដុល្លារសម្រាប់រយៈពេលបួនឆ្នាំ ចប់នៅឆ្នាំ២០១៤ដល់ប្រទេសទាំងឡាយក្នុងតំបន់ទន្លេមេគង្គដើម្បីជួយដល់គម្រោងបីគឺការកាត់បន្ថយការផ្លាស់ប្តូរអាកាសធាតុ អភិរក្សជីវចម្រុះនិងទប់ស្កាត់ការបាក់ដី។
«ខ្ញុំគិតថា ប្រទេសទាំងឡាយពិតជាត្រូវនិងត្រូវតែធ្វើការរួមគ្នាដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាដែលបានពិពណ៌នានៅក្នុងការស្រាវជ្រាវរកឃើញនេះ។
«បញ្ហានេះជាអ្វីដែលយើងនៅឯលេខាធិការដ្ឋានអង្គការGEF បានបញ្ជាក់ផងដែរហើយក៏បានលើកទឹកចិត្តដល់បណ្តាប្រទេសនានាដើម្បីបញ្ចូលគម្រោងថ្នាក់ជាតិរបស់ពួកគេនិងកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងថ្នាក់ជាតិរបស់ពួកគេរួមគ្នាក្នុងកម្មវិធីតំបន់មួយ»។
លោកឌូប៊ែលនៃមជ្ឃមណ្ឌល Stimson Center វិញបានថ្លែងថា ទន្លេមេគង្គជាបញ្ហាឆ្លងដែនដែលទាមទារឲ្យមានដំណោះស្រាយតាមរបៀបឆ្លងដែនឲ្យបានសមរម្យស្មើភាពគ្នា។
«ដោយសារទន្លេមេគង្គហូរកាត់ប្រទេសចំនួនប្រាំមួយ ហើយផ្តល់សេវាកម្មយ៉ាងធំធេងសម្រាប់មនុស្សរាប់លាននាក់ វាជារឿងសំខាន់បំផុត ដែលទន្លេមេគង្គត្រូវគ្រប់គ្រងរួមគ្នា។ ការប្រមូលព័ត៌មានច្បាស់លាស់និងចែករំលែកគ្នាគឺជារឿងសំខាន់ណាស់។ តែវាជារឿងសំខាន់ដូចគ្នាដែលប្រទេសនីមួយៗមានសមត្ថភាព និងឆន្ទៈក្នុងការធ្វើឲ្យគោលនយោបាយស៊ីចង្វាក់គ្នានៅតាមក្រសួងនឹងតាមព្រំដែន»។
បច្ចុប្បន្ននេះរឿងស្មើភាពគ្នានិងចុះសម្រុងគ្នាមិនទាន់កើតឡើងទេរវាងប្រទេសតាមដងទន្លេមេគង្គនេះ។ ក្រុមហ៊ុននានាដែលធ្វើសំណើរសាងសង់ទំនប់នេះ មិនបានសម្របសម្រួលគ្រប់គ្រាន់ទេ។
រឿងនេះជាបញ្ហាមួយដែរដែលក្រុមអ្នកវិភាគមានក្តីបារម្ភខ្លាំងដែលនាំឲ្យប៉ះពាល់ដល់បរិស្ថាន បម្លាស់ទីត្រីនិងការបង្កើតកូនបសុសត្វ កសិកម្ម ជីវចម្រុះ ប្រព័ន្ធអេកូឡូស៊ីជាដើម។
លោកឌុយបេបានកត់សម្គាល់ឃើញថា គ្មានការចុះសម្រុងគ្នាទេចំពោះការសាងសង់ទំនប់រវាងប្រទេសមេគង្គលើនិងមេគង្គក្រោមផងដែរឬប្រទេសជិតខាង។
«កង្វះខាតផ្នែកកិច្ចសហប្រតិបត្តិការអំពីទំនប់វារីអគ្គិសនីតាមទន្លេមេបច្ចុប្បន្ន បានបង្កើតជាភាពតានតឹងរវាងប្រទេសមេគង្គលើនិងប្រទេសមេគង្គប៉ែកខាងក្រោម ដែលជាការគំរាមដល់ទំនាក់ទំនងក្នុងតំបន់ នៅពេលដែលតម្រូវឲ្យមានកិច្ចសហប្រតិបត្តិការអំពីបញ្ហានានា ដូចជា ការកែសម្រួលចំពោះការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ។ នោះគឺជារឿងសំខាន់ណាស់។ បន្ថែមពីលើនេះទំនប់ ដែលបានសាងសង់រួចទាំងនោះទាមទារឲ្យមានការបង្កើនកិច្ចសហប្រតិបត្តិការរវាងប្រទេសនានាក្នុងចំណោមនោះ ដើម្បីចាត់ចែងចរន្តទឹកឲ្យមានប្រសិទ្ធិភាពរវាងប្រទេសទាំងនោះ ជាពិសេសក្រោយពេលមានកំណើនភ្លៀងក្នុងតំបន់ដែលទទួលបានការគម្រាមដោយទឹកជំនន់នៅថ្ងៃអនាគត»។
ក្រុមអ្នកជំនាញបានជំរុញឲ្យប្រទេសក្នុងតំបន់មេគង្គមានការសិក្សាដ៏ល្អិតល្អន់ទៅលើការវិនិយោគនេះដើម្បីកុំឲ្យមានការស្តាយក្រោយនៅថ្ងៃអនាគតគឺសិក្សាដល់ការអភិវឌ្ឍនិងការប៉ះទង្គិចចំពោះបរិស្ថាននិងការប្រែប្រួលអាកាសធាតុជាដើម។
លោកស្រីអាវីវ៉ា អ៊ឹមហហ្វនៃអង្គការ International Rivers បានអះអាងដែរថា៖
«គម្រោងទំនប់ដែលបានស្នើសាងសង់ក្នុងតំបន់មេគង្គមិនបានគិតគូររចនាឡើងទៅតាមការប្រែប្រួលអាកាសធាតុទេ។ ជាលទ្ធផលមានទំនប់ខ្លះអាចសាងសង់ឥតប្រយោជន៍ព្រោះនឹងគ្មានទឹកគ្រប់គ្រាន់ដើម្បីបង្កើតអគ្គិសនី ហើយទំនប់ខ្លះទៀតអាចជួបភាពប្រថុយប្រថានមិនអាចធន់នឹងទឹកជំនន់ធំហើយនឹងអាកាសធាតុដ៏អាក្រក់ផ្សេងទៀតដែលគេព្យាករណ៍ថា មានការបែ្រប្រួលនោះ»។
បញ្ហាសំណើសាងសង់ទំនប់ចំនួន១១កាត់ទន្លេមេគង្គ និងទំនប់តូចៗតាមព្រែក និងដៃស្ទឹងជាច្រើនទៀតនោះគឺជាការបង្កឲ្យមានការប្រែប្រួលអាកាសធាតុនិងប៉ះពាល់ដល់ជីវភាពពលរដ្ឋក្នុងតំបន់មេគង្គ។
របាយការណ៍សង្ខេបរបស់គម្រោង Mekong ARCC កាលពីខែមុនបានធ្វើឡើង ដោយលោកបណ្ឌិត ជើរេមី ខារូរ៉េដ (Jeremy Carew-Reid)។ លោក Carew-Reid បានបញ្ជាក់ថា ការប្រែប្រួលអាកាសធាតុនេះ មានផលប៉ះពាល់ដល់សេដ្ឋកិច្ចក្នុងតំបន់ សុខភាព ស្បៀង អាហារ បសុសត្វ នៅតាមសហគមន៍ជនបទ។
«ការស្រាវជ្រាវរបស់យើងបង្កើតបាននូវលទ្ធផលដ៏រន្ធត់។ យើងបានរកឃើញថា តំបន់នេះនឹងជួបបញ្ហាសីតុណ្ហភាពក្តៅខ្លាំង ហើយភ្លៀងធ្លាក់ ហួសពីអ្វីដែលយើងរំពឹងទុក»។
របាយការណ៍ពេញលេញអំពីផលប៉ះពាល់ដោយសារការប្រែប្រួលអាកាសធាតុនៃគម្រោង Mekong ARCC នេះនឹងចេញផ្សាយនៅថ្ងៃ២៩ខែ មិនាក្នុងសន្និសីទមួយក្នុងទីក្រុងបាកកប្រទេសថៃ៕
