ការសម្រេចចិត្តផ្នែកនយោបាយទាក់ទិននឹងការមិនស្វែងរកការគាំទ្រពីប្រទេសមួយចំនួន ដើម្បីជួយដល់ការប្រមូលឯកសារពាក់ព័ន្ធនឹងអំពើឧក្រិដ្ឋកម្មរបស់ពួកខ្មែរក្រហម ការបរាជ័យក្នុងការមិនទាក់ទង និងសហការជាមួយនឹងភាគីពាក់ព័ន្ធផ្សេងៗដើម្បីធ្វើការចងក្រងឯកសារទាំងនេះតាំងពីដំបូង និងការបរាជ័យមិនបានបញ្ចូលជនរងគ្រោះសម័យខ្មែរក្រហមទៅក្នុងក្រុមការងាររបស់មជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា គឺជាកំហុសដែលធ្វើឲ្យដំណើរការចងក្រងឯកសារដើម្បីស្វែងរកយុត្តិធម៌ជូនជនរងគ្រោះសម័យខ្មែរក្រហមមានភាពយឺតយ៉ាវ។ នេះបើតាមការបញ្ជាក់របស់លោក ឆាង យុ ប្រធានមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា នៅក្នុងការថ្លែងបាឋកថារបស់លោក នៅសាកលវិទ្យាល័យ Maryland កាលពីថ្ងៃទី ៩ ខែឧសភា កន្លងទៅនេះ។
លោក ឆាង យុ បាននិយាយយ៉ាងដូច្នេះថា៖ «ខ្ញុំបានសម្រេចចិត្តខុសជាច្រើន។ ប្រសិនបើខ្ញុំមិនបានធ្វើដូច្នោះទេ ដំណើរការ [ចងក្រងឯកសារដើម្បីស្វែងរកយុត្តិធម៌ជូនជនរងគ្រោះ] ប្រហែលជាមានដំណើរការលឿនជាងនេះ។ ខ្ញុំធ្វើការសម្រេចចិត្តតែខ្លួនឯងនៅក្នុងការជ្រើសរើសប្រទេសណាដែលខ្ញុំត្រូវធ្វើការជាមួយ។ … ខ្ញុំបានបរាជ័យនៅក្នុងការអប់រំប្រជាពលរដ្ឋទូទៅឲ្យយល់ [អំពីអំពើប្រល័យពូជសាសន៍នេះ] ដោយខ្ញុំបានធ្វើការលើរឿងហ្នឹងតែម្នាក់ឯងតែប៉ុណ្ណោះតាំងពីដំបូងមក។ … កំហុសចុងក្រោយដែលខ្ញុំបានធ្វើឡើង គឺខ្ញុំមិនបានយកជនរងគ្រោះ [សម័យខ្មែរក្រហម] មកធ្វើការនៅឯមជ្ឈមណ្ឌល [ឯកសារកម្ពុជា] ទាល់តែសោះ»។
លោកបានបន្ថែមថា បទពិសោធន៍ផ្ទាល់ខ្លួនដែលលោកបានដកស្រង់កន្លងមកគឺថា ការទាក់ទង និងការបញ្ចូលគ្រប់ភាគីពាក់ព័ន្ធទាំងអស់ទៅក្នុងដំណើរការចងក្រងឯកសារដើម្បីស្វែងរកយុត្តិធម៌ជូនជនរងគ្រោះ គឺមានសារៈសំខាន់ខ្លាំងណាស់សម្រាប់អ្នកដែលចង់ធ្វើការលើរឿងអំពើប្រល័យពូជសាសន៍ ឬឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងនឹងមនុស្សជាតិ។
លោក ឆាង យុ នាយកមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជាធ្វើបាឋកថាអំពី «ការស្វែងរកយុត្តិធម៌សម្រាប់អំពើប្រល័យពូជសាសន៍នៅកម្ពុជា៖ កំហុស ផលវិបាក និងក្រមសីលធម៌» នៅឯសាកលវិទ្យាល័យ Maryland ថ្ងៃទី ៩ ខែ ឧសភា ឆ្នាំ ២០១៧។ (ភី សុភាដា/VOA)
លោកធ្វើបាឋកថានៅសាកលវិទ្យាល័យ Maryland នេះ ក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានថ្ងៃក្រោយមក បន្ទាប់ពីលោកបានទទួលពានរង្វាន់សិទ្ធិមនុស្ស Judith Lee Stronach ឆ្នាំ ២០១៧ ពីមជ្ឈមណ្ឌលយុត្តិធម៌ និងការទទួលខុសត្រូវ (Center for Justice and Accountability) នៅក្នុងទីក្រុង San Francisco រដ្ឋ California។
បាឋកថារបស់លោក ឆាង យុ ដែលមានចំណងជើងថា៖ «ការស្វែងរកយុត្តិធម៌សម្រាប់អំពើប្រល័យពូជសាសន៍នៅកម្ពុជា៖ កំហុស ផលវិបាក និងក្រមសីលធម៌» ត្រូវបានសហការរៀបចំឡើងដោយដេប៉ាតឺម៉ង់រដ្ឋាភិបាល និងនយោបាយ កម្មវិធីបញ្ញវន្តនៃមជ្ឈមណ្ឌលសិក្សាកិច្ចការអន្តរជាតិ និងមជ្ឈមណ្ឌល Baha'I Chair សម្រាប់សន្តិភាពពិភពលោក នៃសាកលវិទ្យាល័យ Maryland ក្នុងរដ្ឋ Maryland សហរដ្ឋអាមេរិក។
គោលបំណងនៃការរៀបចំបាឋកថានេះ គឺដើម្បីឲ្យនិស្សិត ក៏ដូចជាសាធារណជនទូទៅមានឱកាសស្វែងយល់ជាពិសេសអំពីដំណើរការវិវត្តន៍របស់ប្រទេសកម្ពុជាពីជម្លោះទៅសន្តិភាព និងអំពីដំណើរការស្វែងរកយុត្តិធម៌នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ នេះបើតាមការបញ្ជាក់របស់លោកស្រីសាស្ត្រាចារ្យ Kate Seaman អនុប្រធានមជ្ឈមណ្ឌល Bahai'I Chair សម្រាប់សន្តិភាពពិភពលោក។
លោកស្រីសាស្ត្រាចារ្យបានថ្លែងយ៉ាងដូច្នេះថា៖ «មានរឿងជាច្រើនដែលយើងអាចដកស្រង់ពី [បាឋកថា] នេះបាន ដូចជា ស្ថានភាពប្រទេសពេលមានជម្លោះ ស្ថានភាពប្រទេសក្រោយពេលជម្លោះ ការវិវត្តន៍របស់ប្រទេសពីសម័យសង្គ្រាមទៅរកសង្គមមួយដែលមានស្ថិរភាព និងសន្តិភាព និងអំពីតួនាទីរបស់យុត្តិធម៌នៅក្នុងដំណើរការហ្នឹងជាដើម»។
អ្នកស្រីសាស្ត្រាចារ្យ Kate Seaman អនុប្រធានមជ្ឈមណ្ឌល Bahai'I Chair សម្រាប់សន្តិភាពពិភពលោក (ស្រេង លក្ខិណា/VOA)
ការរៀបចំបាឋកថានេះឡើង ក៏ជាឱកាសមួយ «សម្រាប់ណែនាំលោក ឆាង យុ ដែលជាបុគ្គលសំខាន់មួយរូបនៃប្រវត្តិសាស្ត្រសម័យទំនើបរបស់ប្រទេសកម្ពុជា ឲ្យនិស្សិតនៃសាកលវិទ្យាល័យ Maryland បានស្គាល់» ផងដែរ។ នេះបើតាមការបញ្ជាក់របស់លោក Jim Glass សាស្ត្រាចារ្យនៃដេប៉ាតឺម៉ង់រដ្ឋាភិបាល និងនយោបាយ និងជាប្រធានកម្មវិធីបញ្ញវន្តនៃមជ្ឈមណ្ឌលសិក្សាកិច្ចការអន្តរជាតិ នៃសាកលវិទ្យាល័យ Maryland។
សម្រាប់លោកស្រីសាស្ត្រាចារ្យ Allison Patch ការចូលរួមនៅក្នុងកម្មវិធីបាឋកថានេះ អាចផ្ដល់ផលប្រយោជន៍សំខាន់ដល់ការបង្រៀនផ្នែកកិច្ចការអន្តរជាតិរបស់លោកស្រី ទោះបីជាការបង្រៀនរបស់លោកស្រីផ្ដោតលើទ្វីបអាហ្វ្រិកក៏ដោយ។
«[បាឋកថា] នេះមានសារៈសំខាន់សម្រាប់ការបង្រៀនរបស់ខ្ញុំ និងសម្រាប់ឲ្យនិស្សិតខ្ញុំស្វែងយល់អំពីបញ្ហាដូចជា តើយើងអាចធ្វើអ្វីខ្លះក្នុងការបន្តដំណើរជីវិតរស់នៅទៅមុខទៀត បន្ទាប់ពីអំពើសម្លាប់រង្គាលបានកើតឡើង? ជាដើម»។
អ្នកស្រីសាស្ត្រាចារ្យ Allison Patch មកពីកម្មវិធីបញ្ញវន្តនៃមជ្ឈមណ្ឌលសិក្សាកិច្ចការអន្តរជាតិ នៃសាកលវិទ្យាល័យ Maryland (ស្រេង លក្ខិណា/VOA)
នាង Corinne Paul និស្សិតថ្នាក់ក្រោយឧត្ដមសិក្សា ជំនាញគោលនយោបាយអភិវឌ្ឍន៍អន្តរជាតិនៃមហាវិទ្យាល័យគោលនយោបាយសាធារណៈ របស់សាកលវិទ្យាល័យ Maryland ថា ការចូលរួមនៅក្នុងការថ្លែងបាឋកថានេះ គឺអាចឲ្យនាងស្វែងយល់អំពីអំពើប្រល័យពូជសាសន៍នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ដោយសារនាងធ្លាប់តែឭថាមានអំពើប្រល័យពូជសាសន៍កើតឡើងនៅកម្ពុជា ប៉ុន្តែមិនដែលបានសិក្សាស្រាវជ្រាវឲ្យបានលំអិតអំពីរឿងនេះនោះទេ។
កញ្ញាវ័យជាង ២០ ឆ្នាំ រូបនេះ បានបន្ថែមទៀតថា នាងទទួលបានចំណេះដឹងជាពិសេសអំពីសារៈសំខាន់នៃការចងក្រង និងការរក្សាទុកនូវឯកសារ [ពាក់ព័ន្ធនឹងអំពើប្រល័យពូជសាសន៍] ដើម្បីជួយដល់ដំណើរការស្វែងរកយុត្តិធម៌។
កញ្ញាបានថ្លែងយ៉ាងដូច្នេះថា៖ «ជាការពិតណាស់ ចំណុចមួយដែលវាគ្មិនបានលើកឡើងគឺអំពីថាតើការប្រមូលទុកឯកសារ [ពាក់ព័ន្ធនឹងអំពើប្រល័យពូជសាសន៍] មានសារៈប្រយោជន៍ប៉ុណ្ណា។ មានរឿងជាច្រើនបានកើតឡើង ប៉ុន្តែប្រសិនបើយើងមិនមានលទ្ធភាពនិយាយអំពីអ្វីដែលបានកើតឡើងនោះទេ យើងប្រាកដជាមានការលំបាកក្នុងការធ្វើការផ្លាស់ប្ដូរ»។
នៅក្នុងការថ្លែងរបស់លោកទៅកាន់អ្នកចូលរួមដែលភាគច្រើនជានិស្សិត លោក ឆាង យុ ក៏បានលើកទឹកចិត្តនិស្សិតនានាដែលមានគោលបំណងធ្វើការសិក្សាស្រាវជ្រាវពីអំពើប្រល័យពូជសាសន៍ និងសិទ្ធិមនុស្សនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ឲ្យធ្វើការស្រាវជ្រាវនៅមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជារបស់លោក ដែលជាកន្លែងប្រមូលចងក្រងឯកសារច្បាប់ដើមភាគច្រើនក្នុងសម័យខ្មែរក្រហម ហើយដែលឯកសារទាំងនេះរួមចំណែកភាគច្រើនដល់ដំណើរការស្វែងរកយុត្តិធម៌ជូនជនរងគ្រោះតាមរយៈសាលាក្ដីខ្មែរក្រហម។
ការលើកទឹកចិត្តនេះបានជំរុញឲ្យនិស្សិតមួយចំនួនចាប់អារម្មណ៍ចង់ធ្វើការសិក្សាស្រាវជ្រាវនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ ក្នុងនោះមាននិស្សិតមួយរូបឈ្មោះ Charles Horton ផងដែរ។
និស្សិតផ្នែករដ្ឋាភិបាល និងនយោបាយ វ័យ ១៨ ឆ្នាំ រូបនេះ បានបញ្ជាក់ថា លោកមានចំណាប់អារម្មណ៍ខ្លាំងលើផ្នែក «ទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិ»។ ដោយលោក «ចង់ស្វែងយល់បន្ថែមអំពីអំពើប្រល័យពូជសាសន៍» លោកថា លោកនឹងទៅធ្វើការស្រាវជ្រាវនៅឯមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា។
តបទៅនឹងសំណួររបស់និស្សិតមួយរូបអំពីផលប៉ះពាល់នៃអំពើប្រល័យពូជសាសន៍លើយុវជនជំនាន់ក្រោយ លោក ឆាង យុ បានឆ្លើយថា លោកមិនចង់ឃើញយុវជនជំនាន់ក្រោយគិតអំពីអំពើឃោរឃៅយង់ឃ្នង ដែលបានកើតឡើងនៅក្នុងសម័យខ្មែរក្រហមនោះទេ ទោះបីជាពួកគេគួរតែសិក្សាអំពីអំពើប្រល័យពូជសាសន៍ដែលបានប្រព្រឹត្តិឡើងដោយពួកខ្មែរក្រហមក៏ដោយ ដោយហេតុថា ការគិតបែបនេះ អាចធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់គំនិតច្នៃប្រឌិត និងការរស់នៅបែបយុវជនរបស់ពួកគេ។
លោកបានបញ្ជាក់យ៉ាងដូច្នេះថា៖ «នៅពេលដែលខ្ញុំជួបយុវជនក្មេងៗ ដែលនិយាយថា ខ្ញុំមិនចង់ដឹង ឬខ្ញុំមិនដឹង [អំពីអំពើឧក្រិដ្ឋកម្មក្នុងសម័យខ្មែរក្រហម] នោះខ្ញុំសប្បាយចិត្ត ដោយសារតែពួកគេនៅក្មេង។ ខ្ញុំចង់ឲ្យយុវជនក្មេងៗទៅដើរលេងនៅតាមផ្សារទំនើប មានមិត្តប្រុស មិត្តស្រី ទៅមើលកុនជាដើម។ ខ្ញុំចង់ឲ្យពួកគេធំធាត់ដោយធម្មតា។ ខ្ញុំមិនចង់ឲ្យពួកគេធំធាត់ដោយអារម្មណ៍ដក់ជាប់នូវ [អំពើឧក្រិដ្ឋ] របស់ពួកខ្មែរក្រហមនោះទេ»។
គំនិតរបស់លោក ឆាង យុ ដូចនេះ ត្រូវបានកញ្ញា Helana Zagami និស្សិតផ្នែកទំនាក់ទំនង ផ្ដល់ការគាំទ្រ។ កញ្ញាបាននិយាយថា៖ «ខ្ញុំគិតថា វាជាការជំរុញលើកទឹកចិត្តមួយ ដែលគាត់មិនចង់ឲ្យយុវជនក្មេងៗគិតអំពីអំពើទារុណកម្មដែលបានកើតឡើងនោះ»។
ពាក់ព័ន្ធនឹងការផ្សះផ្សាជម្លោះរវាងជនរងគ្រោះ និងពួកខ្មែរក្រហម លោក ឆាង យុ បានបញ្ជាក់ថា ទោះបីជាប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរព្យាយាមផ្សះផ្សាតាមរយៈជំនឿលើបុណ្យបាបក៏ដោយ ក៏ការផ្សះផ្សាខ្លះ «គឺអាស្រ័យលើបុគ្គលម្នាក់ៗ» ច្រើនជាង។
«ការផ្សះផ្សាខ្លះដូចជាអំបែងកែវដែលបែកលើឥដ្ឋ ដែលវាមិនអាចទៅរួច។ ឧទាហរណ៍អ៊ំម្នាក់ ឬមីងម្នាក់ ដែលបានស្លាប់ប្ដី ស្លាប់កូន យើងគ្មានអំណាចអ្វីទៅប្រាប់គាត់ឲ្យផ្សះផ្សាចំពោះអ្នកដែលបានប្រព្រឹត្តិទៅលើគាត់ទេ»។
ដោយទទួលស្គាល់ថា គ្មានតុលាការណាមួយរួមទាំងតុលាការខ្មែរក្រហមផងដែរ អាចផ្ដល់យុត្តិធម៌ពេញលេញដល់ជនរងគ្រោះ ហើយ «ដោយសារអំពើប្រល័យពូជសាសន៍ជាអំពើមួយដែលគ្មានសំណងណាមួយអាចសងបាន» លោក ឆាង យុ បានបញ្ជាក់ថា៖ «ការអប់រំ [អំពើប្រល័យពូជសាសន៍] អាចជាយុត្តិធម៌បន្ថែមទៅនឹងដំណើរការរបស់សាលាក្ដីខ្មែរក្រហម»៕