ភ្នំពេញ — ការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសតំណាងរាស្ត្រនីតិកាលទី ៧ នាខែកក្កដា ឆ្នាំ ២០២៣ នឹងកើតឡើង ដោយគ្មានការចូលរួមរបស់គណបក្សភ្លើងទៀន បន្ទាប់ពីមានបញ្ហាចម្រូងចម្រាសផ្នែកលិខិតស្នាមដែលរារាំងគណបក្សប្រឆាំងមួយនេះមិនឱ្យចូលរួមការបោះឆ្នោតជាតិឆ្នាំនេះ។
សង្គមស៊ីវិលក្នុងស្រុក និងសហគមន៍អន្តរជាតិធ្លាប់បានរំពឹងថា ការបោះឆ្នោតជាតិឆ្នាំ ២០២៣ អាចនឹងនាំមកនូវឱកាសស្តារ និងពង្រឹងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យឡើងវិញនៅកម្ពុជា បន្ទាប់ពីដំណើរការដ៏រលូនគួរសមសម្រាប់ការបោះឆ្នោតឃុំសង្កាត់ឆ្នាំ ២០២២។ ផ្ទុយទៅវិញ ក្តីរំពឹងទុកនេះបានសាបសូន្យ ដោយសារទីលាននៃការប្រកួតសម្រាប់ការបោះឆ្នោតជាតិឆ្នាំ ២០២៣ នេះ គ្មានដៃគូប្រជែងចម្បងជាមួយនឹងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជារបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ដែលបាននិងកំពុងកាន់តំណែងជិត ៤០ ឆ្នាំកន្លងមកនេះ។
អវត្តមានរបស់គណបក្សភ្លើងទៀនក្នុងការបោះឆ្នោតលើកនេះ ត្រូវបានអ្នកជំនាញខាងនយោបាយនៅកម្ពុជា មើលឃើញថាជា យុទ្ធសាស្ត្រនយោបាយគ្រប់គ្រងអំណាចដ៏ប្រុងប្រយ័ត្នរបស់គណបក្សកាន់អំណាច ដែលអាចហុចទាំងផលប្រយោជន៍ និងផលវិបាកដល់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា បន្ទាប់ពីបានសាកល្បងជម្រៅ និងសន្ទុះនៃនយោបាយប្រឆាំង តាមរយៈការបោះឆ្នោតឃុំសង្កាត់ឆ្នាំ ២០២២ ដោយបានអនុញ្ញាតឱ្យគណបក្សភ្លើងទៀនបានចូលរួមប្រកួត ស្របពេលដែលគណបក្សកាន់អំណាចឈានដល់ចំណុចរបត់នៃការផ្ទេរអំណាចដឹកនាំប្រទេសដល់អ្នកដឹកនាំជំនាន់ថ្មី។
លោក ឱក សេរីសោភក្តិ៍ អ្នកឯកទេសអភិបាលកិច្ច បានមានប្រសាសន៍ថា ការបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងតំណាងរាស្រ្តឆ្នាំនេះ គឺជាចំណុច «របត់មួយ» ដែលប្រទេសកម្ពុជាមិនធ្លាប់ឆ្លងកាត់ពីមុននោះ គឺការត្រៀមលក្ខណៈរបស់ក្រុមអ្នកនយោបាយជំនាន់ចាស់ ក្នុងការផ្ទេរតំណែងទៅឱ្យក្រុមអ្នកនយោបាយជំនាន់ថ្មី។
លោកថ្លែងថា៖ «ខ្ញុំគិតថា ឆ្នាំ ២០២៣ នេះ ជាឆ្នាំផ្លូវរបត់មួយដ៏ធំនៅក្នុងប្រវត្តិសាស្រ្តនយោបាយរបស់កម្ពុជា ដោយសារថា ទាំងអ្នកកាន់អំណាច ទាំងអ្នកជំទាស់ ត្រូវរៀបចំខ្លួនសាថ្មី។ ហើយខ្ញុំជឿថា រូបភាពរបត់ហ្នឹង អាចខុសគ្នាខ្លាំងពីរបត់ដែល ២០ឆ្នាំ ៣០ឆ្នាំ ដែលយើងធ្លាប់ឃើញមក ពីព្រោះនៅក្នុងជួរគណបក្សជំទាស់ គណបក្សភ្លើងទៀន ឬមួយខាងឯកឧត្តម កឹម សុខា អីជាដើម គឺថាសុទ្ធតែចាស់ៗអស់ហើយ ដូចតែគណបក្សកាន់អំណាចអីហ្នឹង។ ដូច្នេះវាលែងធ្វើអីកើតហើយ ត្រូវតែទុកអនុញ្ញាតឱ្យក្មេងៗគេមកធ្វើ»។
អ្នកជំនាញខាងអភិបាលកិច្ចជើងចាស់រូបនេះ ក៏បានកត់សម្គាល់ផងដែរអំពីទំហំនៃសំឡេងប្រឆាំងនិងការមិនពេញចិត្តលើគុណភាពស្ថាប័នសាធារណៈ។ លោកបានលើកឡើងថា តាមរយៈការបោះឆ្នោតឃុំសង្កាត់ ឆ្នាំ ២០២២ កន្លងមកនេះ បើទោះបីជាសំឡេងអ្នកគាំទ្រលើគណបក្សភ្លើងទៀនមានតិចជាងអតីតគណបក្សសង្គ្រោះជាតិក៏ដោយ ក៏សំឡេងអ្នកជំទាស់និងអ្នកដែលមិនពេញចិត្តនឹងអំពើពុករលួយរបស់មន្ត្រីមានសមត្ថកិច្ចមួយចំនួនក្នុងជួរគណបក្សកាន់អំណាច មិនបានបាត់បង់ទៅណានោះទេ។
រូបឯកសារ៖ ទិដ្ឋភាពទូទៅថ្ងៃចុងក្រោយនៃយុទ្ធនាការឃោសនាបោះឆ្នោតឃុំសង្កាត់អាណត្តិទី ៥ របស់គណបក្សភ្លើងទៀន នៅក្នុងក្រុងសៀមរាប ខេត្តសៀមរាប នៅថ្ងៃទី ០៣ ខែមិថុនា ឆ្នាំ ២០២២។ (លាស់ លីបលីប/វីអូអេ)
នេះមានន័យថា គណបក្សភ្លើងទៀន បើត្រូវបានអនុញ្ញាតឱ្យចូលរួមប្រកួតការបោះឆ្នោតជាតិឆ្នាំ ២០២៣ អាចនឹងមានលទ្ធភាពប្រមូលផ្តុំសំឡេងទាំងនោះ ដែលតំណាងឱ្យសំឡេងជំទាស់ទាំងមូលនៅកម្ពុជាបាន។ ហើយការណ៍នេះអាចធ្វើឱ្យមជ្ឈដ្ឋានខ្លះរបស់គណបក្សកាន់អំណាច យល់ឃើញថា ស្ថានការណ៍បែបនេះមិនអាចបណ្តែតបណ្តាយបាននោះទេ ពីព្រោះសំឡេងគណបក្សប្រឆាំងអាចមានសន្ទុះកើនឡើងខ្លាំង ជាងការស្មានទុក។
បន្ថែមលើនេះ លោក ឱក សេរីសោភក្តិ៍ ក៏បានសន្និដ្ឋានថា អវត្តមានគណបក្សភ្លើងទៀនក្នុងការចូលរួមបោះឆ្នោតជាតិលើកនេះ អាចនឹងក្លាយជាកត្តារួមចំណែកមួយដល់ភាពងាយស្រួល ឬការធានានូវ «សុវត្ថិភាពនយោបាយ» កាន់តែរឹងមាំ សម្រាប់ការផ្ទេរតំណែងដឹកនាំប្រទេសទៅឱ្យអ្នកជំនាន់ថ្មីផងដែរ។
លោកថ្លែងថា៖ «ការដែលគណបក្សកាន់អំណាច គាត់នៅកាន់អំណាចបានហ្នឹង គឺមិនមែនធម្មតាទេ គឺគាត់គិតគ្រប់ជ្រុងជ្រោយ គាត់មើលហានិភ័យមកពីត្រង់ណា ទៅតាមណា ហើយត្រូវដោះស្រាយយ៉ាងម៉េច ជាជម្រើសនយោបាយសុទ្ធសាធ។ គាត់សុខចិត្តឱ្យរងសម្ពាធ សុខចិត្តរងការគាបសង្កត់ពីសហគមន៍អន្តរជាតិ។ ក៏ប៉ុន្តែកត្តាសំខាន់ហ្នឹង គឺកត្តាសុវត្ថិភាពនយោបាយចម្បងរបស់គាត់នៃការប្តូរវេនពីជំនាន់សង្គ្រាម មកជំនាន់ឈាមថ្មីហ្នឹង គឺថា នេះជាអាទិភាពខ្ពស់ ដែលមិនមានអាទិភាពណាមកប្រកួតប្រជែងបានទេ ត្រូវតែយកអាហ្នឹងជាអាទិភាពធំ រួចហើយបានរៀបចំចេញដំណើរទៅ មានអីចាំដោះជាបណ្តើរៗទៅទៀត»។
គួររំឭកថា មុនការបោះឆ្នោតជាតិឆ្នាំ ២០១៣ កាលពីជិត ១០ ឆ្នាំមុន សន្ទុះនៃសំឡេងប្រឆាំងបាននៅរាយប៉ាយ ដោយគណបក្ស សម រង្ស៊ី របស់លោក សម រង្ស៊ី បានទទួលសំឡេងបោះឆ្នោតគាំទ្រឈ្នះបានអាសនៈ ២.១៥៥ សម្រាប់ការបោះឆ្នោតឃុំសង្កាត់ អាណត្តិទី ៣ កាលពីឆ្នាំ ២០១២។ ចំណែកឯគណបក្សសិទ្ធិមនុស្សរបស់លោក កឹម សុខា បានទទួលសំឡេងបោះឆ្នោតគាំទ្រឈ្នះបានអាសនៈ ៨០០ ប៉ុណ្ណោះ។ សំឡេងសន្លឹកឆ្នោតសរុបដែលត្រូវបានបោះឱ្យគណបក្សនយោបាយជំទាស់ទាំងពីរនេះ មានប្រមាណ ១លាន ៨សែនប៉ុណ្ណោះ។
ក៏ប៉ុន្តែ នៅអំឡុងការបោះឆ្នោតជាតិឆ្នាំ ២០១៣ សំឡេងគាំទ្រគណបក្សនយោបាយជំទាស់បានកើនឡើងដល់ប្រមាណ ៣ លានសន្លឹកឆ្នោត បន្ទាប់ពីគណបក្សសម រង្ស៊ី និងគណបក្សសិទ្ធិមនុស្ស បានរួមបញ្ចូលគ្នាបង្កើតជាគណបក្សនយោបាយប្រឆាំងដ៏ធំមួយ គឺគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ នៅឆ្នាំ ២០១២។ គណបក្សនេះបានឈ្នះអាសនៈចំនួន ៥៥ នៅរដ្ឋសភាជាតិ សម្រាប់ការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសតំណាងរាស្ត្រអាណត្តិទី ៥ ឆ្នាំ ២០១៣ ហើយបានឈ្នះអាសនៈប្រមាណ ៥.០០០ សម្រាប់ការបោះឆ្នោតក្រុមប្រឹក្សាឃុំសង្កាត់អាណត្តិទី ៤ ឆ្នាំ ២០១៧។
ដោយឡែកសម្រាប់ការបោះឆ្នោតជាតិឆ្នាំ ២០១៨ សំឡេងប្រឆាំងត្រូវបានសាបសូន្យ នៅពេលដែលគណបក្សសង្គ្រោះជាតិត្រូវបានរំលាយពីបទឃុបឃិតជាមួយបរទេសដើម្បីផ្តួលរំលំរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា នៅខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ ២០១៧ ដោយបានបើកផ្លូវឱ្យគណបក្សកាន់អំណាចឈ្នះបានអាសនៈទាំង ១២៥ នៅរដ្ឋសភាជាតិ ហើយដឹកនាំប្រទេសដោយឯកបក្ស។
ក៏ប៉ុន្តែ នៅមុនការបោះឆ្នោតឃុំសង្កាត់អាណត្តិទី ៥ ឆ្នាំ ២០២២ គណបក្សភ្លើងទៀនត្រូវបានបើកផ្លូវឱ្យចូលរួមការបោះឆ្នោត បន្ទាប់ពីអសកម្មប្រមាណមួយទសវត្សរ៍មក ដោយបានឈ្នះសំឡេងគាំទ្រជាសន្លឹកឆ្នោតប្រមាណ ១លាន ៦សែន ក្រោយពីបានធ្វើសកម្មភាពយុទ្ធនាការរយៈពេលត្រឹមតែ ៣ ខែប៉ុណ្ណោះ មុនការបោះឆ្នោត។
រូបឯកសារ៖ លោក សម រង្ស៊ី (ឆ្វេង) និងលោក កឹម សុខា (ស្ដាំ) ឈរចាប់ដៃគ្នានៅមុខសមាជិកសភា មុនពេលពិធីស្បថចូលកាន់តំណែងនៅខាងក្នុងព្រះបរមរាជវាំង រាជធានីភ្នំពេញ ថ្ងៃទី៥ ខែសីហា ឆ្នាំ២០១៤។
រូបឯកសារ៖ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន (ឆ្វេង) និយាយជាមួយនឹងលោក កឹម សុខា មេដឹកនាំគណបក្សសង្គ្រោះជាតិដែលត្រូវបានតុលាការកំពូលរំលាយ ក្នុងពិធីបុណ្យសពម្ដាយក្មេករបស់ លោក ហ៊ុន សែន ក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ ថ្ងៃទី៥ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០២០។ (Pool via AP)
លោកបណ្ឌិត មាស នី អ្នកស្រាវជ្រាវខាងការអភិវឌ្ឍសង្គម បានមានប្រសាសន៍ថា បទពិសោធន៍ដកស្រង់ចេញពីលទ្ធផលនៃការបោះឆ្នោតកន្លងមកទាំងនេះ បង្ហាញឱ្យឃើញពីសន្ទុះកើនឡើងជាបន្តបន្ទាប់នៃការគាំទ្រគណបក្សនយោបាយជំទាស់។ ការណ៍នេះបានធ្វើឱ្យគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាមានការប្រយ័ត្នប្រយែងខ្ពស់ទៅលើវត្តមាននៃគណបក្សជំទាស់ ដែលកើតមានសាជាថ្មីនេះ។
លោកថ្លែងថា៖ «ខ្ញុំគិតថា ប្រហែលជាគណបក្សកាន់អំណាច គាត់រៀនពីបទពិសោធន៍ហ្នឹង ហើយតាមព័ត៌មានចារកម្មដែលគណបក្សកាន់អំណាចគាត់នៅមានក្នុងដៃ ខ្ញុំអាចគិតបានថា គណបក្សកាន់អំណាចទំនងដូចជាមិនទាន់មានទំនុកចិត្ត ១០០% នៅក្នុងការបើកផ្លូវឱ្យគណបក្សនយោបាយមួយ ដូចជាភ្លើងទៀន មានការគាំទ្រប្រមាណ ១លាន ៦សែននាក់ នៅក្នុងការបោះឆ្នោតឆ្នាំ ២០២២ ក្រុមបឹ្រក្សាឃុំសង្កាត់។ តើចំនួននេះវាអាចនឹងផ្ទុះឡើង ដូចកាល ២០១៣ និង ២០១៧ ដែរឬអត់»។
លោកបានលើកឡើងបន្ថែមថា បន្ទាប់ពីគណបក្សសង្គ្រោះជាតិត្រូវបានរំលាយ ហើយមន្ត្រីនយោបាយសំខាន់ៗរបស់គណបក្សនេះត្រូវបានហាមឃាត់មិនឱ្យធ្វើនយោបាយអស់មួយរយៈ ការអនុញ្ញាតឱ្យគណបក្សភ្លើងទៀនបានចូលរួមបោះឆ្នោតឃុំសង្កាត់ឆ្នាំ ២០២២ នោះ អាចជាការសាកល្បងមួយរបស់គណបក្សកាន់អំណាច។ ហើយលទ្ធផលនៃការបោះឆ្នោតនោះកាន់តែបង្ហាញឱ្យគណបក្សកាន់អំណាចរឹតតែពិចារណាពីយុទ្ធសាស្ត្របន្តគ្រប់គ្រងអំណាចរបស់ខ្លួនមួយកម្រិតទៀត។
លោក មាស នី ថ្លែងថា៖ «ខ្ញុំគិតថា ឆ្នាំ ២០២២ បោះឆ្នោតក្រុមប្រឹក្សាឃុំសង្កាត់ហ្នឹង វាជាតេស្តមួយដែលគណបក្សកាន់អំណាចបានពិនិត្យមើលទៅលើតេស្តហ្នឹង រួចហើយឃើញលទ្ធផលចេញមកគឺបែបហ្នឹង ចាប់ផ្តើមភ្លាម ទោះបីជាមានពេលវេលាខ្លី វាស្រាប់តែអ្នកគាំទ្រហ្នឹងមានទៅដល់ ១លាន ៦សែននាក់ ចឹងចុះបើសិនជាបោះឆ្នោត ២០២៣ ហើយស្ថានភាពវាវិវឌ្ឍដូចកាលពី ២០១២ ២០១៣ នោះអាហ្នឹងវាពិបាកដែរ សម្រាប់គណបក្សកាន់អំណាចនោះ»។
ក្រៅពីផលប្រយោជន៍មួយចំនួនដែលគេមើលឃើញថាគណបក្សកាន់អំណាចទទួលបានពីអវត្តមានរបស់គណបក្សភ្លើងទៀនក្នុងការបោះឆ្នោតឆ្នាំ ២០២៣ នេះ ក៏អ្នកវិភាគនៅតែសង្កេតឃើញថា គណបក្សកាន់អំណាចក៏ទទួលរងផលវិបាកមួយចំនួនផងដែរ។
ក្រុមសង្គមស៊ីវិល និងអគ្គលេខាធិការអង្គការសហប្រជាជាតិ សហរដ្ឋអាមរិក ស្ថានទូតបារាំង អូស្ត្រាលី និងសហភាពអ៊ឺរ៉ុប បានចាត់ទុកថា សេចក្តីសម្រេចរបស់គណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត ហៅកាត់ថា (គ.ជ.ប) ក្នុងការបដិសេធចុះឈ្មោះគណបក្សភ្លើងទៀន ជាទង្វើអយុត្តិធម៌ ដែលជះផលប៉ះពាល់កាន់តែខ្លាំងឡើងដល់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ហើយក៏ជាសញ្ញាដ៏គួរឱ្យព្រួយបារម្ភមួយទៀតនៃការរួមតូចនៃសេរីភាពរបស់គណបក្សនយោបាយ ក្នុងការប្រកួតប្រជែងនៅក្នុងការបោះឆ្នោតនាពេលខាងមុខនេះ។
លោក អ៊ូ វីរៈ ស្ថាបនិកនៃមជ្ឈមណ្ឌលស្រាវជ្រាវវេទិកាអនាគត ( Future Forum) បានមានប្រសាសន៍ថា អវត្តមានរបស់គណបក្សភ្លើងទៀនធ្វើឱ្យប៉ះពាល់មុខមាត់រដ្ឋាភិបាលថ្មីផងដែរ ដោយសារភាពមិនអស់ចិត្តពីមជ្ឈដា្ឋនមួយចំនួន។ លោកក៏បានកត់សម្គាល់ផងដែរថា សម្រាប់ការបោះឆ្នោតឆ្នាំ ២០២៣ នេះ គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជានឹងទទួលបានជោគជ័យ។ ដូច្នេះការផ្តល់ឱកាសឱ្យដៃគូប្រជែងបានចូលរួមប្រកួតប្រជែង គឺជា «យុទ្ធសាស្ត្រ» ល្អប្រសើរ ដើម្បីឱ្យអ្នកឈ្នះ ឬអ្នកចាញ់ បានអស់ចិត្តរៀងខ្លួន។
លោកថ្លែងថា៖ «គណបក្សភ្លើងទៀនអត់ចូលរួមនេះ វាប៉ះពាល់ទៅដល់រូបភាពនៃការបោះឆ្នោតទាំងមូល ហើយវាប៉ះពាល់ខ្លះដែរ។ ដល់ចឹងទៅ វាធ្វើឱ្យការឈ្នះហើយនិងការបង្កើតរដ្ឋាភិបាលថ្មីហ្នឹង ទោះបីជាយ៉ាងម៉េចក៏ដោយ វាស្ថិតក្នុងការរិះគន់ពីសំណាក់អន្តរជាតិ ហើយពីសំណាក់ប្រជាពលរដ្ឋមួយចំនួន។ មតិមួយចំនួននៅតែមិនអស់ចិត្តជាមួយហ្នឹងការបោះឆ្នោត ២០២៣ យើងហ្នឹង។ បើទ្រឹស្តីខ្ញុំ ខ្ញុំថា បើសិនជាយើងដឹងថា យើងឈ្នះហើយ យើងផ្តល់កិតិ្តយសឱ្យអ្នកចាញ់ គឺជាយុទ្ធសាស្រ្តល្អមែនទែន ដើម្បីស្ថិរភាពប្រទេសជាតិផង ហើយស្ថិរភាពការដឹកនាំនៃគណបក្សឈ្នះផង»។
លោក ប៉ា ចន្ទរឿន ប្រធានវិទ្យាស្ថានប្រជាធិបតេយ្យកម្ពុជា បានមានប្រសាសន៍ដែរថា ក្រុមអ្នកដឹកនាំជំនាន់ក្រោយរបស់គណបក្សកាន់អំណាច អាចនឹងរងផលប៉ះពាល់ខ្លះពីបរិយាកាសនយោបាយដ៏ចម្រូងចម្រាសនាពេលបច្ចុប្បន្ននេះ។
លោកថ្លែងថា៖ «ប្រសិនបើការផ្ទេរអំណាច ឬក៏ការឡើងកាន់កាប់តំណែងរបស់អ្នកដឹកនាំជំនាន់ក្រោយហ្នឹង នៅក្នុងស្ថានភាព ឬក៏បរិបទមួយដែលមានភាពប្រទាញប្រទង់ ចម្រូងចម្រាសគ្នា ការប្រកួតប្រជែងមុនឈានទៅដល់ការផ្ទេរអំណាច វាមានភាពមិនត្រឹមត្រូវ ឬក៏ខ្វះភាពសេរីនិងយុត្តិធម៌ទេ អាហ្នឹងតិចឬក៏ច្រើន វានឹងប៉ះពាល់ទៅដល់ទាំងកិត្តិយស កិត្តិនាម និងប្រជាប្រិយភាពអ្នកដឹកនាំជំនាន់ក្រោយ»។
ក្រៅពីខូចខាតកិត្តិនាមចំពោះមុខសហគមន៍អន្តរជាតិ និងប្រជាប្រិយភាពរបស់អ្នកដឹកនាំជំនាន់ក្រោយ គណបក្សកាន់អំណាចក៏អាចប្រឈមនឹងការខ្វះជំនឿទុកចិត្តពីប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជា ជាពិសេសក្រុមពលរដ្ឋដែលមិនពេញចិត្តនឹងអំពើពុករលួយ និងបក្ខពួកនិយមក្នុងជួរដ្ឋាភិបាល។
លោក កង សាវាង្ស អ្នកសម្របសម្រួលផ្នែកអង្កេត និងតស៊ូមតិនៃអង្គការខុមហ្វ្រែល បានថ្លែងថា អវត្តមានរបស់គណបក្សភ្លើងទៀន ដែលត្រូវបានគេចាត់ទុកថាអាចប្រជែងយកអសន្នៈខ្លះក្នុងរដ្ឋសភាសម្រាប់ការបោះឆ្នោតជាតិឆ្នាំ ២០២៣ ធ្វើឱ្យអ្នកបោះឆ្នោត បាត់បង់ជម្រើសនៃការប្រកួតប្រជែងដោយសុច្ចរិតមួយ។
លោកថ្លែងថា៖ «ការបាត់បង់នេះ វាធ្វើឱ្យវាបាត់បង់ជម្រើសអំពីប្រជាពលរដ្ឋដែលធ្លាប់គាំទ្រកាលឆ្នាំ ២០២២ ហ្នឹង យើងមិនដឹងថា តើស្ថានភាពទៅខាងមុខសម្រាប់អ្នកគាំទ្រហ្នឹង មានការយល់ឃើញ ឬក៏សម្រេចចិត្តបែបណាទេ»។
យោងតាមសេចក្តីថ្លែងការណ៍រួមមួយចុះនៅថ្ងៃទី ១ ខែមិថុនា ឆ្នាំ ២០២៣ ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលបានចាត់ទុកថា អវត្តមានរបស់គណបក្សភ្លើងទៀនក្នុងការបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងតំណាងរាស្ត្រឆ្នាំ ២០២៣ នេះ ជាការបាត់បង់ជម្រើសនយោបាយរបស់ប្រជាពលរដ្ឋក្នុងការរើសតំណាង ដែលពួកគេយល់ថា អាចការពារសិទ្ធិ និងប្រយោជន៍របស់ពួកគេបាន។
រូបឯកសារ៖ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន និងលោក ហ៊ុន ម៉ាណែត អគ្គមេបញ្ជាការកងទ័ពជើងគោកនិងជាកូនប្រុសច្បងរបស់លោក ហ៊ុន សែន ចូលរួមពិធីហែក្បួនព្យុហយាត្រាមួយ នៅរាជធានីភ្នំពេញ កាលពីថ្ងៃទី ២៤ ខែមករា ឆ្នាំ ២០១៩។
រូបឯកសារ៖ លោក ហ៊ុន ម៉ាណែត កូនប្រុសច្បងរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន និងជាអគ្គមេបញ្ជាការកងទ័ពជើងគោកកម្ពុជា ចូលរួមពិធីឡើងឋានរន្តសក្តិ នៅក្រសួងការពារជាតិ រាជធានីភ្នំពេញ កាលពីថ្ងៃទី ២០ ខែមេសា ឆ្នាំ ២០២៣។
ដោយឡែក លោកបណ្ឌិត មាស នី ក៏យល់ឃើញថា ការបដិសេធមិនឱ្យគណបក្សភ្លើងទៀនចូលរួមបោះឆ្នោតជាតិឆ្នាំ ២០២៣ នេះ ជាយុទ្ធសាស្ត្រល្អប្រសើរបំផុតមួយ សម្រាប់គណបក្សកាន់អំណាច។
លោកបានបកស្រាយថា៖ «បើសិនជាទុកឱ្យភ្លើងទៀនមានឥទ្ធិពល ហើយអាចនឹងចូលរួមបោះឆ្នោត ២០២៣ ប៉ុន្តែភ្លើងទៀននឹងបានទទួលសំឡេងក្រាស់ក្រែលរួចហើយ ប្រឈមហ្នឹងការរំលាយឡើងវិញនោះ វាអាចហ្នឹងត្រូវបានគេរិះគន់ហ្នឹងកាន់តែអាក្រក់ថែមទៀត ដោយគេប្រៀបធៀបជាមួយនឹងមេរៀននៃការរំលាយសង្គ្រោះជាតិ កាលពីឆ្នាំ ២០១៨ អាហ្នឹងចូលន័យថា ឱ្យតែគេធំឡើង គឺរំលាយ ចូលធំឡើងរំលាយ។ ចឹងបើបញ្ឃប់មិនឱ្យមានការចូលរួមពីដើមទីទៅ វានឹងអាចធ្វើឱ្យរូបភាពហ្នឹង យើងមើលទៅវាល្អមើល ជាជាងការរង់ចាំដល់តែក្រោយបោះឆ្នោត ហើយរំលាយអាហ្នឹង វាអត់ល្អមើល»។
ទោះបីជាយ៉ាងណាក្តី ក៏អ្នកនាំពាក្យគណបក្សភ្លើងទៀន លោក គឹមសួរ ភិរិទ្ធ បានមានប្រសាសន៍ថា គណបក្សភ្លើងទៀន «មិនមែនជាឧបសគ្គ» អ្វីដល់គណបក្សកាន់អំណាចនោះទេ។
លោកថ្លែងថា៖ «យើងមានការសោកស្តាយ ដោយសារគណបក្សមួយ គេទទួលស្គាល់ថា វាមានចុះបញ្ជីស្របច្បាប់នៅក្នុងក្រសួងមហាផ្ទៃ វាបែរជាមិនបានចូលរួមបោះឆ្នោត។ ហើយជាពិសេសគណបក្សមួយហ្នឹង គឺមានការគាំទ្រពីប្រជាពលរដ្ឋនៅពេលបោះឆ្នោតឃុំសង្កាត់។ ខ្ញុំសោកស្តាយណាស់ ដែលថ្នាក់ជាតិ គេមិនឱ្យគាត់មានវត្តមាន ពីព្រោះអីវត្តមានគណបក្សភ្លើងទៀនមិនមែនជាឧបសគ្គទេ។ ខ្ញុំគិតថា វាជាមធ្យោបាយល្អ ដើម្បីឆ្លុះបញ្ចាំងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យពិតប្រាកដ ហើយធ្វើឱ្យប្រទេសជាតិយើងមានការរីកចម្រើនថែមទៀត បើយើងដឹកនាំតាមបែបលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យពិតប្រាកដហ្នឹង»។
យោងតាមលទ្ធផលការបោះឆ្នោតជ្រើសរើសក្រុមបឹ្រក្សាឃុំសង្កាត់អាណត្តិទី ៥ ឆ្នាំ ២០២២ កន្លងមកនេះ គេអាចព្យាករណ៍បានថា សម្រាប់ការបោះឆ្នោតជាតិឆ្នាំ ២០២៣ នេះ គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាអាចឈ្នះបានអាសនៈ ១០៤ នៅក្នុងរដ្ឋសភាជាតិ រីឯគណបក្សភ្លើងទៀនអាចឈ្នះបានអាសនៈ ២១ នៅក្នុងរដ្ឋសភា និង ៩ អាសនៈក្នុងព្រឹទ្ធសភាជាតិ។
ទោះជាយ៉ាងណាក្តី សម្រាប់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា មតិរិះគន់នានាពីសង្គមស៊ីវិលក្នុងស្រុក និងសហគមន៍អន្តរជាតិមួយចំនួន មកលើគណបក្សកាន់អំណាចមួយនេះចំពោះអវត្តមានរបស់គណបក្សភ្លើងទៀននៅក្នុងការបោះឆ្នោតជាតិឆ្នាំ ២០២៣ នេះ មិនមានអ្វីចម្លែកនោះទេ។ នេះបើតាមការលើកឡើងរបស់លោក សុខ ឥសាន អ្នកនាំពាក្យគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា និងជាសមាជិកព្រឹទ្ធសភាជាតិម្នាក់របស់គណបក្ស។
លោកក៏បានលើកឡើងបន្ថែមថា បើទោះបីជាគណបក្សភ្លើងទៀនអាចចូលរួមការបោះឆ្នោតឆ្នាំ ២០២៣ នេះ បានក៏ដោយ ក៏វាមិនជាកង្វល់ទាល់តែសោះសម្រាប់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា។
លោកថ្លែងថា៖ «ចឹងវាអត់មានហានិភ័យអ្វីទាំងអស់ ជាមួយនឹងកម្លាំងនយោបាយរបស់ភ្លើងទៀន ពីព្រោះគណបក្សប្រជាជនក្តាប់បានកម្លាំងនយោបាយរបស់ភ្លើងទៀនរួចហើយ។ ហើយបើនិយាយពីបច្ចេកទេសច្បាប់ទេ យើងសួរថា តើគាត់ ២ ១ ហ្នឹង គាត់ធ្វើអីកើត ចុះកាល ៥៥ សួរថាធ្វើអីដែរ ៥៥ ធ្វើអីមិនបានផង ទៅយក ២ ១ ធ្វើអីកើត វាអត់ទេ តាមគោលការណ៍ច្បាប់ អត់មានលក្ខណ៍នរណាមួយ ដែល ២ ១ ទៅធ្វើព្យុះភ្លៀងផ្គរបាននៅក្នុងរដ្ឋសភា ហើយ ៩ រូបហ្នឹង ទៅធ្វើព្យុះភ្លៀងផ្គរនៅក្នុងព្រឹទ្ធសភា វាអត់មានទាល់តែសោះ»។
លោក សុខ ឥសាន ក៏បានអះអាងយ៉ាងមុតមាំថា គណបក្សភ្លើងទៀនមិនមានឥទ្ធិពលអ្វីទាល់តែសោះ លើដំណើរការផ្ទេរតំណែងដឹកនាំប្រទេសរបស់គណបក្សកាន់អំណាចទៅកាន់អ្នកជំនាន់ក្រោយផងដែរ។
លោកថ្លែងថា៖ «ហើយអ្នកខ្លះ គេនិយាយដល់គណបក្សប្រជាជនព្រួយបារម្ភនឹងការផ្ទេរអំណាចទៅឱ្យឯកឧត្តម ហ៊ុន ម៉ាណែត មានរឿងអី ត្រូវរាំងស្ទះបាន បើឯកឧត្តមជាបេក្ខជននាយករដ្ឋមន្ត្រីរបស់គណបក្សប្រជាជនជាប់ឆ្នោតហើយហ្នឹង។ សួរថា ឯកឧត្តម ហ៊ុន ម៉ាណែត មានអ្នកណារារាំង បើព្រះមហាក្សត្រលោកចេញព្រះរាជក្រឹតទទួលស្គាល់។ សួរថាអស់លោកដែលបក្សប្រឆាំងហ្នឹង ទៅធ្វើអីកើត។គណបក្សប្រជាជនឈ្នះឆ្នោតដែលមានសំឡេងលើសលប់ហ្នឹងទៅដោយរលូន ដោយអត់មានភ័យព្រួយ រមាស់អីបន្តិចទាល់តែសោះ»។
លោក អ៊ូ វីរៈ ស្ថាបនិកនៃមជ្ឈមណ្ឌលស្រាវជ្រាវវេទិកាអនាគត(Future Forum) ក៏បានយល់ឃើញស្រដៀងទៅនឹងលោក សុខ ឥសាន ដែរថា បើទោះបីជាគណបក្សភ្លើងទៀនបានចូលរួមបោះឆ្នោតក៏ដោយ ក៏លទ្ធភាពនៃការឈ្នះបានសំឡេងលើសលប់នៅរដ្ឋសភាមិនមាននោះទេ សម្រាប់គណបក្សប្រឆាំងមួយនេះ។
លោកថ្លែងថា៖ «យើងមើលប្រវត្តិមែនទែន សូម្បីតែគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ៥៥ កៅអីនៅតែរារាំងអត់បានដូចគ្នាហ្នឹង។ អត់មានអីការរារាំងទាក់ទងរឿងការដឹកនាំ ឬមួយក៏ទាក់ទងរឿងដូរតំណែងនាយករដ្ឋមន្ត្រី ឬមួយក៏ដូរគណៈរដ្ឋមន្ត្រីទេ។ ទោះបីជាគណបក្សភ្លើងទៀនមានសិទ្ធចូលរួមការបោះឆ្នោត ក៏មិនបានអាសនៈគ្រប់គ្រាន់ ដើម្បីទៅរារាំងគណបក្សកាន់អំណាច គណបក្សប្រជាជនបានដែរ»។
ខណៈពេលដែលអវត្តមានរបស់គណបក្សភ្លើងទៀននៅក្នុងចូលរួមការបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងតំណាងរាស្រ្តអាណត្តិទី ៧ នាខែកក្កដាខាងមុខនេះ គណបក្សនយោបាយសរុបចំនួន ១៨ រួមទាំងគណបក្សកាន់អំណាចរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន នឹងប្រកួតប្រជែងគ្នា ដោយលទ្ធផលត្រូវបានគេរំពឹងទុកជាមុនហើយថា គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជានឹងឈ្នះការបោះឆ្នោតនេះ ភ្លូកទឹកភ្លូកដី ដូចការបោះឆ្នោតឆ្នាំ២០១៨ ហើយបន្តគ្រប់គ្រងនិងដឹកនាំប្រទេសដោយឯកបក្សក្នុងរយៈពេល ៥ ឆ្នាំបន្តទៀត៕