រដ្ឋាភិបាលហ្វីលីពីនបានចាត់វិធានការមួយទៀតប្រឆាំងនឹងប្រទេសចិនកាលពីពេលថ្មីៗនេះ ដោយបានប្រាប់នាវានេសាទរបស់ខ្លួនឲ្យធ្វើព្រងើយកន្តើយចំពោះការហាមឃាត់ការនេសាទប្រចាំឆ្នាំរបស់រដ្ឋាភិបាលចិននៅសមុទ្រចិនខាងត្បូង ដែលនៅទីនោះ ប្រទេសទាំងពីរមានជម្លោះដែនទឹកជាមួយគ្នា។
ប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយក្នុងប្រទេសហ្វីលីពីនបានរាយការណ៍ថា ក្រុមការងារសមុទ្រចិនខាងត្បូងរបស់រដ្ឋាភិបាលហ្វីលីពីនបានបញ្ជាក់កាលពីថ្ងៃទី ៤ ខែឧសភាកន្លងទៅនេះថា ការហាមឃាត់ការនេសាទនៅឆ្នាំនេះ «មិនអនុវត្តចំពោះអ្នកនេសាទរបស់ហ្វីលីពីននោះទេ»។
វិបសាយព័ត៌មាន Philstar.com បានរាយការណ៍ថា មន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលហ្វីលីពីនបាន «លើកទឹកចិត្ត» នាវានេសាទរបស់ខ្លួនឲ្យធ្វើការនេសាទនៅសមុទ្រចិនខាងត្បូង។
ការហាមឃាត់របស់ចិនដែលបានធ្វើឡើងដោយឯកតោភាគីចាប់ពីឆ្នាំ ១៩៩៩ មក នៅផ្នែកខាងជើងនៃសមុទ្រចិនខាងត្បូងនេះ បានអនុវត្តចាប់ពីថ្ងៃទី ១ ខែឧសភា កន្លងមក រហូតដល់ថ្ងៃទី ១៦ ខែសីហាខាងមុខ ក្នុងគោលបំណងធ្វើឲ្យប្រសើរឡើងនូវអេកូឡូស៊ីរបស់សមុទ្រ។ នេះបើយោងតាមសេចក្ដីរាយការណ៍របស់ទីភ្នាក់ងារព័ត៌មានផ្លូវការ Xinhua របស់ចិនកាលពីខែមុន។
ទីភ្នាក់ងារព័ត៌មាននេះបានបន្ថែមថា នាវាចិនជាង ៥០.០០០ គ្រឿងនឹងផ្អាកប្រតិបត្តិការរបស់ខ្លួន។
អារម្មណ៍ប្រឆាំងចិនកើនឡើង
អ្នកជំនាញនានាបាននិយាយថា ការកើនឡើងនៃសម្ពាធរបស់សាធារណជននៅហ្វីលីពីននៅក្នុងការប្រឆាំងនឹងប្រទេសចិនបានធ្វើឲ្យរដ្ឋាភិបាលហ្វីលីពីនច្រានចោលការហាមឃាត់របស់ចិននេះជាសាធារណៈ។
អ្នកជំនាញបានបន្ថែមថា ការធ្វើដូច្នេះផ្ដល់នូវប្រយោជន៍សក្តានុពលមួយចំពោះវិស័យនេសាទក្នុងប្រទេសហ្វីលីពីន ដែលផ្តល់ការងារដល់មនុស្សប្រមាណ ២ លាននាក់។
ប្រធានាធិបតីហ្វីលីពីនលោក Rodrigo Duterte បានបង្កើតមិត្តភាពថ្មីជាមួយនឹងរដ្ឋាភិបាលចិនកាលពីឆ្នាំ ២០១៦ ដោយបានទុកបញ្ហាជម្លោះអធិបតេយ្យភាពមួយឡែក ប៉ុន្តែនាវារបស់ចិននៅតែបន្តមានវត្តមាននៅក្នុងដែនទឹកដែលទាមទារដោយរដ្ឋាភិបាលក្រុងម៉ានីលដដែល។
សម្ព័ន្ធមិត្តនយោបាយរបស់លោក Duterte ដែលមានគម្រោងប្រជែងយកតំណែងប្រធានាធិបតីនៅឆ្នាំក្រោយ បន្ទាប់ពីលោក Duterte ចប់អាណត្តិរបស់ខ្លួន ត្រូវបានគេរំពឹងថានឹងធ្វើតាមគំនិតរបស់សាធារណជនទាក់ទិននឹងបញ្ហាជាមួយនឹងប្រទេសចិននេះ។
រូបឯកសារ៖ ក្រុមបាតុករដង្ហែក្បួនទៅកាន់ស្ថានកុងស៊ុលចិននៅក្រុងរណប Makati ក្បែររដ្ឋធានីម៉ានីល ប្រទេសហ្វីលីពីន កាលពីថ្ងៃទី៩ ខែមេសា ឆ្នាំ២០១៩។
លោក Eduardo Araral សាស្ត្រាចារ្យមហាវិទ្យាល័យគោលនយោបាយសាធារណៈនៃសាកលវិទ្យាល័យជាតិសិង្ហបុរី (National University of Singapore) បានថ្លែងថា៖ «មានកម្តៅនយោបាយជាច្រើន ដូច្នេះរដ្ឋាភិបាលហ្វីលីពីនត្រូវធ្វើយ៉ាងណាកុំឲ្យគេយល់ឃើញថា ខ្លួនទទួលយកសម្ពាធរបស់ចិនដោយមិនមានការតវ៉ានោះ»។
លោក Jay Batongbacal សាស្ត្រាចារ្យកិច្ចការសមុទ្រអន្តរជាតិនៃសាកលវិទ្យាល័យ University of the Philippines នៅក្នុងទីក្រុង Quezon ប្រទេសហ្វីលីពីន បានបញ្ជាក់ថា ប្រតិបត្តិករនាវានេសាទនានាចង់ឲ្យរដ្ឋាភិបាលហ្វីលីពីនប្រកាន់ «ជំហររឹងមាំខ្លាំងជាងនេះ» លើបញ្ហាសមុទ្រចិនខាងត្បូង។
លោកបានបន្តថា ប្រតិបត្តិករទាំងនោះបានត្អូញត្អែរថា ពួកគេកម្រឃើញកងទ័ពជើងទឹក ឬកងឆ្មាំការពារដែនសមុទ្ររបស់ប្រទេសខ្លួនណាស់។ នាវាកងទ័ពជើងទឹកហ្វីលីពីនចំនួន ៤ គ្រឿង បានចេញដំណើរកាលពីពេលថ្មីៗនេះទៅគាំទ្រនាវានេសាទនានារបស់ហ្វីលីពីននៅប្រជុំកោះ Spratly នៃសមុទ្រចិនខាងត្បូង។
លោក Batongbacal បានបន្ថែមដូច្នេះថា៖ «ដោយសារតែមានសម្ពាធកាន់តែខ្លាំងឡើងពីសាធារណជន រដ្ឋាភិបាលហ្វីលីពីនបានឆ្លើយតបដោយបញ្ជូននាវាទៅទីនោះដើម្បីបង្ហាញឲ្យឃើញនូវវត្តមានរបស់ខ្លួន និងដើម្បីលើកទឹកចិត្តអ្នកនេសាទឲ្យធ្វើការនេសាទ»។
ប្រទេសចិនទាមទារប្រមាណ ៩០% នៃសមុទ្រចិនខាងត្បូងដែលមានទំហំ ៣ លាន ៥ សែនគីឡូម៉ែត្រការ៉េ។ ប្រទេសនេះគឺជាប្រទេសដែលមានយោធាទំនើបបំផុតក្នុងចំណោមរដ្ឋាភិបាលទាំង ៦ ដែលទាមទារអធិបតេយ្យភាពនៅក្នុងដែនសមុទ្រនេះ។
ប្រទេសព្រុយណេ ម៉ាឡេស៊ី វៀតណាម និងកោះតៃវ៉ាន់ក៏បានទាមទារកាន់កាប់ផ្នែកខ្លះ ឬទាំងស្រុងនៃសមុទ្រចិនខាងត្បូងនេះផងដែរ។ ភាគីជម្លោះទាំងនេះផ្តល់តម្លៃដល់ផ្លូវទឹកមួយនេះ ដោយសារតែវាសម្បូរធនធានត្រីនិងប្រេងឥន្ធនៈ។
តំបន់ហាមឃាត់របស់ចិននេះមានរួមបញ្ចូលទាំងដែនទឹកដែលប្រើប្រាស់ដោយតៃវ៉ាន់ ម៉ាឡេស៊ី និងហ្វីលីពីនផងដែរ។
ទំនាក់ទំនងស្តួចស្តើង
លោក Duterte បានធ្វើទស្សនកិច្ចទៅកាន់ទីក្រុងប៉េកាំង ប្រទេសចិន កាលពីឆ្នាំ ២០១៦ ដោយទុកបញ្ហាអធិបតេយ្យភាពចោលមួយឡែក។ ក្រោយមក រដ្ឋាភិបាលចិនបានសន្យាផ្តល់ថវិកាចំនួន ២៤ ពាន់លានដុល្លារអាមេរិក តាមរយៈប្រាក់ជំនួយនិងការវិនិយោគដល់ប្រទេសហ្វីលីពីន។
ប៉ុន្តែ លោក Duterte បានធ្វើឲ្យប្រជាពលរដ្ឋហ្វីលីពីនមានកំហឹងចាប់តាំងពីពេលដែលលោកបានធ្វើទស្សនកិច្ចនោះមក ដោយលោកបាននិយាយថា ចិនមានកម្លាំងខ្លាំងក្លាណាស់នៅលើផ្ទៃសមុទ្រដែលធ្វើឲ្យហ្វីលីពីនមិនអាចប្រឆាំងបាន។
លោក Araral បាននិយាយថា មន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលហ្វីលីពីនមិនបាននិយាយអ្វីច្រើនទេអំពីការហាមឃាត់ការនេសាទរបស់ចិនកាលពីមុន។ នាវានេសាទហ្វីលីពីនដឹងថាកន្លែងណាមានសុវត្ថិភាពនិងកន្លែងណាដែលមិនមានសុវត្ថិភាព បន្ទាប់ពីមានការហាមឃាត់អស់ជាច្រើនឆ្នាំមក។
រូបឯកសារ៖ នៅក្នុងរូបថតផ្តល់ឱ្យដោយកងឆ្មាំសមុទ្រហ្វីលីពីននេះ កងឆ្មាំសមុទ្រប្រើអូប័រល្បាតក្បែរនាវាចិននៅតំបន់ Whitsun Reef ក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូងកាលពីថ្ងៃទី១៤ ខែមេសា ឆ្នាំ២០២១។
ប្រទេសចិនបានបង្កឲ្យមានអរិភាពជាសាធារណៈតាមរយៈការអនុញ្ញាតឲ្យនាវានេសាទរាប់រយគ្រឿងរបស់ខ្លួនឆ្លងកាត់ក្បែរកោះដែលគ្រប់គ្រងដោយហ្វីលីពីននៅសមុទ្រចិនខាងត្បូងយ៉ាងហោចណាស់ក៏ពីរដងដែរ។
នាវាតូចៗរហូតដល់ ២២០ គ្រឿងបានចតនៅតំបន់ថ្មប៉ប្រះទឹក Whitsun Reef នៅក្នុងប្រជុំកោះ Spratly កាលពីខែមីនា។ មន្ត្រីហ្វីលីពីនបានទាមទារឲ្យនាវាទាំងនោះចាកចេញពីតំបន់ដែលមិនមានការកាន់កាប់នេះ។
ហ្វីលីពីនមិនដែលចាត់ទុកចិនថាជាមិត្តនោះទេនៅមុនឆ្នាំ ២០១៦ ដោយខ្លួនបានចងសម្ព័ន្ធមិត្តផ្នែកយោធាជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិកចាប់តាំងពីទសវត្សរ៍ ១៩៥០ មក។ នៅពេលនេះ មន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលហ្វីលីពីនមានបំណងរក្សាទុកកិច្ចព្រមព្រៀងទស្សនកិច្ចយោធា (Visiting Forces Agreement) ជាមួយនឹងរដ្ឋាភិបាលក្រុងវ៉ាស៊ីនតោននៅឆ្នាំនេះដដែល ទោះបីជាលោក Duterte ធ្លាប់បានសន្យាថានឹងលុបវាចោលក៏ដោយ។
លោក Collin Koh អ្នកស្រាវជ្រាវផ្នែកសន្តិសុខដែនសមុទ្រនៃសាកលវិទ្យាល័យបច្ចេកវិទ្យា Nanyang នៅក្នុងប្រទេសសិង្ហបុរី បានថ្លែងថា៖ «សម្រាប់លោក Duterte នេះគឺជាឱកាសមួយក្នុងការបង្ហាញថា លោកនៅតែមានឆន្ទៈប្រឆាំងនឹងចិនតាមវិធីដែលលោកយល់ថាសក្តិសម»។
ចិនត្រូវបានរំពឹងថានឹងបន្ថយឥទ្ធិពលរបស់ខ្លួន
ប្រទេសចិនមិនបានប្រឆាំងនឹងរដ្ឋាភិបាលហ្វីលីពីនជាសាធារណៈនោះទេ ទាក់ទិននឹងករណីដែលរដ្ឋាភិបាលហ្វីលីពីនបានជំរុញនាវានេសាទរបស់ខ្លួនមិនឲ្យគោរពតាមការហាមឃាត់របស់ចិន។ លោកAraral ថា ចិនប្រហែលជាគ្រាន់តែស្នើឲ្យនាវាទាំងនោះចាកចេញពីតំបន់ហាមឃាត់តែប៉ុណ្ណោះ ជាជាងរឹបអូសយកនាវាទាំងនោះដែលអាចធ្វើឲ្យហ្វីលីពីនកាន់តែខឹងខ្លាំងជាងមុន។
ទំនាក់ទំនងប្រេះស្រាំរវាងចិននិងហ្វីលីពីនអាចនឹងរុញច្រានរដ្ឋាភិបាលក្រុងម៉ានីលឲ្យកាន់តែជិតស្និទ្ធនឹងរដ្ឋាភិបាលក្រុងវ៉ាស៊ីនតោន។ រដ្ឋាភិបាលក្រុងប៉េកាំងមិនពេញចិត្តនឹងវត្តមានរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកនៅសមុទ្រចិនខាងត្បូងនោះទេ ទោះបីជាសហរដ្ឋអាមេរិកមិនមានការទាមទារដែនទឹកនៅទីនោះក៏ដោយ។
លោក Aaron Rabena អ្នកស្រាវជ្រាវនៃអង្គការ Asia-Pacific Pathways to Progress Foundation នៅក្នុងទីក្រុងម៉ានីល ប្រទេសហ្វីលីពីន បាននិយាយថា ចិនប្រហែលជាអាចប្រាប់នាវានេសាទរបស់ខ្លួនឲ្យចាកចេញពីតំបន់ថ្មប៉ប្រះទឹក Whitsun Reef និងអនុញ្ញាតឲ្យអ្នកនេសាទហ្វីលីពីនធ្វើការនេសាទនៅក្នុងតំបន់ហាមឃាត់នោះ។
លោកបានបញ្ជាក់ដូច្នេះថា៖ «ស្ថានការណ៍អាចនឹងមានស្ថិរភាពគ្រាន់បើ ប្រសិនបើនាវានេសាទដកចេញពីតំបន់នោះ ហើយចិនមិនអនុវត្តការហាមឃាត់ការនេសាទនោះមកលើហ្វីលីពីន»៕