ស្របពេលដែលរូបភាពនានានៃសង្គ្រាមរវាងអ៊ីស្រាអែលនិងក្រុមហាម៉ាស់បានបង្កការភ័យខ្លាចនៅជុំវិញពិភពលោក ពលរដ្ឋនៅរដ្ឋធានីនៃប្រទេសអ៊ីតាលីបានដើរក្បួននៅក្នុងសប្ដាហ៍កន្លងទៅនេះ ដើម្បីរំឭកខួប៨០ឆ្នាំនៃការប្រមូលផ្ដុំសហគមន៍ជនជាតិជ្វីសដោយពួកណាស៊ីនៅក្នុងសង្គ្រាមលោកលើកទី២។
អ្នកស្រី Esther ជាអំបូរជនជាតិជ្វីសរស់នៅទីក្រុងរ៉ូម។ អ្នកស្រីនិយាយថា ខួប៨០ឆ្នាំនៃ «ការដើរក្បួនដើម្បីចងចាំ» គឺជាការដាស់អារម្មណ៍ពិសេសមួយសម្រាប់អ្នកស្រី ដែលឆ្នាំនេះក៏មានអាយុ៨០ដែរ។
អ្នកស្រីនិយាយថា អ្នកស្រីនិងក្រុមគ្រួសារបានរស់រានមានជីវិតពីការចាប់ប្រមូលជនជាតិជ្វីសចំនួន១ពាន់២០០នាក់នៅទីក្រុងរ៉ូម កាលពីឆ្នាំ១៩៤៣ ដោយសារតែនៅពេលនោះអ្នកស្រីនិងក្រុមគ្រួសារបាននៅទ្វីបអាហ្វ្រិក។ ក៏ប៉ុន្តែ សាច់ញាតិផ្សេងទៀតរបស់អ្នកស្រីមិនមានវាសនាល្អដូចអ្នកស្រីនោះទេ។ អ្នកស្រីនិយាយថា៖ «ខ្ញុំកើតនៅទ្វីបអាហ្វ្រិកក្នុងតំបន់អាណានិគមបែលហ្សិកកុងហ្គោ។ ដូច្នេះ ខ្ញុំបានគេចផុតពីការសម្លាប់នេះ។ ប្រសិនបើពេលនោះខ្ញុំនៅទ្វីបអឺរ៉ុបវិញ ខ្ញុំក៏មិនដឹងថា ខ្ញុំមានឱកាសនិយាយជាមួយលោកនៅថ្ងៃនេះទេ»។
ពួកអាជ្ញាធរអ៊ីតាលី សហគមន៍អំបូរជនជាតិជ្វីសនៅទីក្រុងរ៉ូម និងសមាជិកសហគមន៍ Sant’Egidio កាន់គ្រិស្តសាសនានិកាយកាតូលិកដែលជាក្រុមវឌ្ឍនភាពដើម្បីសន្តិភាព បានរំឭកការចងចាំសម្រាប់ជនជាតិជ្វីសនៅនៅអ៊ីតាលីដែលបានស្លាប់ក្នុងសង្គ្រាមលោកលើកទី២ និងអ្នកដែលបានរស់រានពីរបបដ៏គួរឲ្យភ័យខ្លាចនោះ។
ឪពុករបស់អ្នកស្រី Julia Camorino មានឈ្មោះ Enzo និងឪពុកមារបស់អ្នកស្រីឈ្មោះ Lushino ត្រូវបានយកចេញពីគុកតូចចង្អៀតនៅទីក្រុងរ៉ូមដោយពួកណាស៊ី កាលពីឆ្នាំ ១៩៤៣ ហើយបញ្ជូនទៅកាន់ជំរំឃុំឃាំង Auschwitz មុនពេលត្រូវបានបញ្ជូនបន្តទៅជំរំឃុំឃាំងផ្សេងទៀត។
ពួកគេគឺជាមនុស្សតែ២នាក់គត់ក្នុងចំណោមជនជាតិជ្វីសនៅទីក្រុងរ៉ូម១៦នាក់ដែលបានរស់រានមានជីវិតពីរបបប្រល័យពូជសាសន៍ Holocaust។ អ្នកស្រីបាននិយាយថា វាជាភ័ព្វសំណាងដែលពួកគេទាំង២មានកម្លាំងគ្រប់គ្រាន់ដើម្បីធ្វើការងារហើយមិនត្រូវបានគេយកទៅឃុំនៅជំរំមរណៈ។
នៅទីបញ្ចប់ ពួកគេបានរត់គេចផុតពីជំរំនោះ ហើយត្រូវបានទទួលដោយទាហានអាមេរិក។ អ្នកស្រី Camorino ថ្លែងប្រាប់វីអូអេថា សង្គ្រាមរវាងអ៊ីស្រាអែលនិងក្រុមហាម៉ាស់ បានធ្វើឲ្យអ្នកស្រីមានក្ដីបារម្ភយ៉ាងខ្លាំង។ អ្នកស្រីនិយាយទៀតថា៖ «សង្គ្រាមរវាងអ៊ីស្រាអែលនិងក្រុមហាម៉ាស់ ជារឿងអកុសល ហើយជាស្ថានភាពដ៏អាក្រក់មួយ។ វាពាក់ព័ន្ធយ៉ាងខ្លាំងលើរឿងនយោបាយ។ ខ្ញុំមកចូលរួមការដើរក្បួននេះដើម្បីរំឭកការចងចាំសម្រាប់បុព្វបុរសនិងឪពុករបស់ខ្ញុំ។ លោកសង្ឃឹមថា ពិភពលោកនេះនឹងរៀនសូត្រពីអ្វីដែលបានកើតឡើងកាលអតីតកាល និងកាន់តែល្អប្រសើរជាងមុន។ យើងមិនគួរបំភ្លេចអ្វីដែលបានកើតឡើងនោះទេ»។
តួនាទីរបស់សម្ដេចប៉ាប Pius ទី១២ និងមនុស្សដទៃទៀតនៅក្នុងអំឡុងអំពើប្រល័យពូជសាសន៍ Holocaust គឺជាប្រធានបទដែលមានភាពចម្រូងចម្រាស ក៏ប៉ុន្តែ ឯកសារប្រវត្តិសាស្ត្របានបង្ហាញថា រដ្ឋាភិបាល Holy See នៃទីក្រុងវ៉ាទីកង់ និងអ៊ីតាលីបានចាត់វិធានការជួយសង្គ្រោះពលរដ្ឋជ្វីសបានរហូតដល់៨០ភាគរយ។
ពលរដ្ឋអ៊ីតាលីជាច្រើនបានបូជាជីវិតដើម្បីជួយដល់ជនជាតិជ្វីសដែលពួកគេមិនបានស្គាល់។ ក្នុងនោះក៏មានករណីជីតារបស់លោក Sandro ផងដែរ ដែលបានផ្ដល់ទីជម្រកដល់គ្រួសារជ្វីសមួយដើម្បីបិទបាំងពីភ្នែករបស់ពួកណាស៊ី។
លោក Sandro ជាគ្រិស្តបរិស័ទនិងជាសមាជិកសហគមន៍ Sant’Egidio។ លោកបានចូលរួមក្នុងការដើរក្បួននេះ ជាមួយមិត្តភ័ក្រមកពីសហគមន៍រ៉ូមនៃប្រទេសអ៊ីតាលី។ សមាជិកសហគមន៍នេះ ក៏ត្រូវបានសម្លាប់ដោយពួកណាស៊ីក្នុងសង្គ្រាមលោកលើកទី២ផងដែរ។
លោកថ្លែងប្រាប់វីអូអេថា វាជារឿងចាំបាច់ណាស់ដែលត្រូវចងចាំមនុស្សទាំងអស់ដែលបានបាត់បង់ជីវិត។ លោកនិយាយថា៖ «សម្រាប់យើង វាជារឿងសំខាន់ដែលត្រូវចងចាំថ្ងៃនេះ ពីព្រោះពលរដ្ឋជាច្រើននៅទីក្រុងរ៉ូមដែលមានទាំងជនជាតិអ៊ីតាលីនិងជាជនជាតិជ្វីសផងដែរ ត្រូវបានយកចេញពីទីនេះទៅសម្លាប់នៅជំរំ Auschwitz។ យើងចាត់ទុកពួកគេជាផ្នែកមួយនៃទីក្រុងនេះ។ រឿងរ៉ាវដែលកើតឡើងលើពួកគេ ពិតជាព្រៃផ្សៃណាស់។ យើងនឹងមិនបំភ្លេចវាចោលទេ ហើយនេះជាក្ដីសង្ឃឹមរបស់ពួកយើង»។
អ្នកស្រី Stefania Proietti ជាអភិបាលក្រុង Assisi ដែលជាទីកន្លែងកំណើតរបស់សន្ត បុគ្គល Francis។ អ្នកស្រីថ្លែងប្រាប់វីអូអេថា ការដើរក្បួនព្យុហយាត្រាដើម្បីចងចាំដល់ជនជាតិជ្វីសនៅទីក្រុងរ៉ូមដែលត្រូវសម្លាប់ ក៏ជាការពញ្ញាក់អារម្មណ៍ទៅលើភាពអយុត្តិធម៌សម្រាប់ជនរងគ្រោះទាំងអស់ផងដែរ។ អ្នកស្រីថ្លែងថា៖ «ខ្ញុំជាអ្នករស់នៅទីនេះផ្ទាល់ជឿជាក់ថា ប្រវត្តិសាស្ត្រគឺជាគ្រូរបស់យើង ប៉ុន្តែ យើងត្រូវតែនិយាយអំពីសន្តិភាព។ យើងមិនអាចប្រព្រឹត្តកំហុសពីអតីតកាលដដែលៗនោះទេ។ យើងជួបជុំគ្នានៅទីនេះសម្រាប់ជនរងគ្រោះទាំងអស់ ទាំងជនជាតិជ្វីសនិងមនុស្សជាច្រើនទៀតដែលជាជនរងគ្រោះស្លូតត្រង់»។
ក្រុមមន្ត្រីតំណាងរាស្ត្រអ៊ីតាលីកំពុងពិចារណាបង្កើតសារមន្ទីរ Holocaust នៅទីក្រុងរ៉ូម ប៉ុន្តែ អ្នករិះគន់និយាយថា មនុស្សមួយចំនួនបានជំទាស់ទៅនឹងគម្រោងនេះ ដោយសារតែពួកគេស្ទាក់ស្ទើរមិនចង់ឱ្យមានការចាប់អារម្មណ៍ទៅលើតួនាទីខ្លះដែលអ៊ីតាលីបានធ្វើដើម្បីគាំទ្រដល់ពួកណាស៊ី ដែលជារដ្ឋាភិបាលផ្ដាច់ការហ្វាស៊ីក្នុងអំឡុងពេលនោះ៕
ប្រែសម្រួលដោយលោក នៀម ឆេង
ខណៈដែលសង្គ្រាមផ្ទុះឡើងនៅមជ្ឈិមបូព៌ា ទីក្រុងរ៉ូមដើរក្បួនរំឭកខួប៨០ឆ្នាំនៃការចាប់ប្រមូលជនជាតិជ្វីសដោយពួកណាស៊ី
រូបឯកសារ៖ ប្រជាជនប៉ាឡេស្ទីនអបអរដោយរថក្រោះអ៊ីស្រាអែលដែលត្រូវបានបំផ្លាញនៅឯជញ្ជាំងនៃតំបន់ហ្កាហ្សាស្រ្ទីព Gaza Strip កាលពីថ្ងៃទី៧ ខែតុលា ឆ្នាំ២០២៣។
ទីក្រុងរ៉ូម —