ប្រធានាធិបតីបណ្តោះអាសន្នរបស់ប្រទេសទុយនីស៊ីបានប្រកាសអំពីការបោះឆ្នោតនៅខែកក្កដា។ ប៉ុន្តែ អស់រយៈពេលជិតពីរខែបន្ទាប់ពីក្រុមអ្នកតវ៉ាបានបណ្តេញបុរសខ្លាំងដ៏យូរលង់ ឈ្មោះ ហ្ស៊ីនអ៊ែល អាប៊ីឌីន បិនអាលី (Zine El Abidine Ben Ali) ចេញពីអំណាចអនាគតរបស់ប្រទេសអាហ្រ្វិកខាងជើងមួយនេះគឺមិនត្រូវការអ្វីក្រៅពីភាពប្រាកដប្រជាទេ។ មនុស្សជាច្រើនកំពុងតាមឃ្លាំមើលដំណាក់អន្តរកាលនយោបាយរបស់ទុយណេស៊ីយ៉ាងដិតដល់ដោយសង្ឃឹមថា ការ ផ្លាស់ប្តូរនេះអាចក្លាយជាគំរូសម្រាប់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅក្នុងពិភពអារ៉ាប់។
នេះជាសំឡេងស្រដៀងគ្នាមួយនៅទុយណេស៊ីក្រុមអ្នកតវ៉ាបានអំពាវនាវសុំឲ្យបណ្តេញសមាជិករដ្ឋាភិបាលទាំងអស់ដែលជាប់ពាក់ព័ន្ធទៅនឹងរបបមុនរបស់អតីតប្រធានាធិបតី ហ្ស៊ីនអ៊ែល អាប៊ីឌីន បិនអាលី។
ដូចគ្នាទៅនឹងសំឡេងនេះដែរ ក្រុមយុវជនកំពុងប៉ះទង្គិចជាមួយកងកម្លាំងសន្តិសុខនៅទីប្រជុំជនទុយនីស។
កាលពីថ្ងៃសុក្រ ក្រុមបាតុករបានបត់តង់ទុកនៅឯរដ្ឋធានី ជាទីដែលពួកគេបានរស់នៅក្នុងតង់នៅខាងមុខទីបញ្ជាការរដ្ឋាភិបាល។ ការទាមទារជាច្រើនរបស់ពួកគេ ត្រូវបានឆ្លើយតប។ រដ្ឋមន្រ្តីមួយចំនួន បានលាលែងពីតំណែងនៅក្នុងការរុះរើរដ្ឋាភិបាលថ្មីៗបំផុតដោយរាប់បញ្ចូលទាំងនាយករដ្ឋមន្រ្តីបណ្តោះអាសន្នលោក មហាម៉េដ ហ្គានូជី (Mohammed Ghannouchi) ដែលជាអ្នកកាន់តំណែងបន្តពីរដ្ឋាភិបាលរបស់លោក បិនអាលី។
ហើយ លោក ហ្វូអ៊ែត ម៉េបាហ្សា (Fouad Mebazaa) ប្រធានាធិបតីបណ្តោះអាសន្នរបស់ទុយនីស៊ី បានប្រកាសពីការបោះឆ្នោតនៅខែកក្កដាជ្រើសរើសក្រុមប្រឹក្សាមួយដែលនឹងតាក់តែងរដ្ឋធម្មនុញ្ញសាជាថ្មី ដោយត្រួសត្រាយផ្លូវសម្រាប់ការបោះឆ្នោតជាតិ។
ដោយបានថ្លែងតាមកញ្ចក់ទូរទស្សន៍រដ្ឋ លោក ម៉េបាហ្សា មានប្រសាសន៍ថា ប្រទេសទុយនីស៊ីបានឈានចូលដំណាក់កាលថ្មីឆ្ពោះទៅរកប្រព័ន្ធមួយដែលដាច់ចេញពីរបបចាស់។
ប៉ុន្តែ បើ សួរប្រជាពលរដ្ឋទុយណេស៊ី ថាតើគួរយកតាមប្រព័ន្ធបែបណាក្នុងរយៈពេលខ្លី ឬរយៈពេលវែង ហើយអ្នកនឹងទទួលបានចម្លើយខុសៗគ្នាជាច្រើន។
លោក អ៊ីបទីសសេម សាប្រ៊ី (Ibtissem Sabry) និស្សិតវ័យ២៦ឆ្នាំ ចង់ឲ្យកងទ័ពនៅគ្រប់គ្រងរហូតដល់ការបោះឆ្នោតតាមបែបលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ត្រូវបានធ្វើឡើង។
«ខ្ញុំជឿជាក់ថា ប្រទេសនេះនឹងមានសុវត្ថិភាព នៅក្នុងកណ្តាប់ដៃនៃប្រព័ន្ធយោធា»។
សកម្មជនជានិស្សិតម្នាក់ទៀត ដែលប្រាប់ត្រឹមតែឈ្មោះរបស់នាងថា យីហ្វា (Yiefa) មានគំនិតផ្សេងពីនេះ។
កញ្ញា យីហ្វា ចង់ឲ្យប្រទេសទុយណេស៊ីជ្រើសរើសរដ្ឋាភិបាលកុម្មុយនីស្តមួយ។
ស្របពេលជាមួយគ្នានេះដែល អស្ថិរភាពនៅតែបន្ត។ ហើយ ពលរដ្ឋទុយនីស៊ីជាច្រើន ដូចជាលោកខាដីចា ឆឺរីហ្វ (Khadija Cherif) សកម្មជនសិទ្ធិមនុស្ស មានការព្រួយបារម្ភ។
លោក ឆឺរីហ្វ ព្រួយបារម្ភថា ក្រុមអ្នកកាន់តំណែងបន្តពីរបបចាស់ មានចេតនាសាបព្រោះភាពភ័យស្លន់ស្លោរ និងចលាចល។ លោក ហ្គានូជី អតីតនាយករដ្ឋមន្រ្តី ក៏បានព្រមានអំពី «ការផ្សំគំនិតគ្នា» ប្រឆាំងបដិវត្តន៍ ហើយបានប្រកាសពីការចាប់ខ្លួនជនសង្ស័យរាប់សិបនាក់ទៀតផង។
សេដ្ឋកិច្ចរបស់ទុយនីស៊ីបន្តទទួលរងផលប៉ះពាល់ពីកូដកម្ម និងភាពអត់ការងារធ្វើដ៏ខ្ពស់ ដែលជួយដុតបញ្ឆេះការបះបោររបស់ប្រជាពលរដ្ឋ។ មានសំណួរជាច្រើនស្តីពីថាតើអតីតប្រធានាធិបតី បិនអាលី និងក្រុមគ្រួសារដ៏ធំរបស់លោកបានលួចកិបកេងមូលនិធិរបស់រដ្ឋ ចំនួនរាប់ពាន់លានដុល្លារឬទេ។
ហើយប្រទេសនេះ ត្រូវបានគ្របដណ្តប់ទៅដោយមនុស្សរាប់ម៉ឺននាក់ ដែលគេចចេញពីភាពចលាចល នៅក្នុងប្រទេសលីប៊ី ដែលស្ថិតនៅក្បែរខាង។ កាលពីសប្តាហ៍មុន ក្រុមហ៊ុនវាយតម្លៃប័ណ្ណភាគហ៊ុនអន្តរជាតិ មានមូលដ្ឋាននៅទីក្រុងបារីស ឈ្មោះ ហ្វីត រេដធីង (Fitch Ratings) បានបញ្ចុះអត្រាប្រាក់បំណុលរយៈពេលវែងរបស់ប្រទេសនេះ ដោយបានឆ្លុះបញ្ចាំងពីការព្រួយបារម្ភអំពីអស្ថិរភាពដែលចេះតែបន្ត។
លោក អេរិក ហ្គោលស្ទេន (Eric Goldstein) នាយករងនៃកម្មវិធីអាហ្រ្វិកខាងជើង និងមជ្ឈិមបូព៌ាសម្រាប់អង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្ស (Human Rights Watch)បានមានប្រសាសន៍ថា៖
«បើទោះជាពួកគេអាចធ្វើឲ្យរដ្ឋាភិបាលអន្តរកាលបច្ចុប្បន្នចាកចេញក៏ដោយ វាមិនមានន័យថា ពួកគេនឹងផ្តល់ការងារជូនពលរដ្ឋគ្រប់រូប ដែលគ្មានការងារធ្វើនោះឡើយ។ វាមិនមានន័យថា ទីក្រុងនានានៅក្នុងប្រទេស នឹងមានសេដ្ឋកិច្ចរីកលូតលាស់ឡើយ។ កិច្ចការទាំងអស់នេះត្រូវការពេលយូរអង្វែង»។
ប៉ុន្តែទាំងនេះគឺជាពេលវេលាដ៏គួរឲ្យរំភើបដែរ។ ប្រជាពលរដ្ឋទុយនីស៊ី កំពុងចាប់យកអនាគតរបស់ពួកគេនៅក្នុងដៃ។ នៅទីក្រុង ហ្សាហ្សីស (Zarzis) ភាគខាងត្បូង ក្រុមអ្នកតាំងទីលំនៅបានបណ្តេញរដ្ឋាភិបាលមូលដ្ឋានរបស់ពួក ហើយកំពុងគ្រប់គ្រងបញ្ហា។
លោក ហ្សាហាយ ឡាទីហ្វ (Zuhir Latif) អ្នកកាសែតទុយណេស៊ីប្រចាំនៅទីក្រុងប៊ែកឡាំង បានវិលត្រឡប់ទៅកាន់ប្រទេសលោកវិញ នៅក្នុងខែមករា ជាលើកដំបូងក្នុងរយៈពេល១៧ឆ្នាំ។
«មនុស្សជំនាន់ក្រោយដែលយើងឃើញនៅតាមផ្លូវ នៅតែបន្តការពារសិទ្ធិរបស់ពួកគេទាក់ទងនឹងបញ្ហាជាច្រើន។ ពួកគេដឹងអំពីការលះបង់យ៉ាងធំធេងដែលពួកគេបានធ្វើ។ ពួកគេមានការប្តេជ្ញាចិត្ត។ ពួកគេនឹងមិនត្រឡប់មកវិញ ដើម្បីជួបប្រទះសភាពការណ៍ដូចមុនរបបរបស់ លោក បិនអាលី ឡើយ»។
ការតវ៉ានៅទុយនីស៊ីបានជំរុញឲ្យមានការក្រោកឡើងប្រឆាំង ដែលឥឡូវនេះបានរាលដាលពាសពេញពិភពអារ៉ាប់ លោក ហ្វារ៉េ ប៊្រូត (Farez Mabrouk) ប្រធានវិទ្យាស្ថានគោលនយោបាយអារ៉ាប់ ដែលទើបបើកថ្មីៗនេះ នៅទីក្រុងទុយនីស មានប្រសាសន៍ថា តើប្រទេសនេះ ងើបចេញពីអ្វីដែលហៅថាជា«បដិវត្តន៍ផ្កាម្លិះ»នេះ នឹងមានភាពសំខាន់យ៉ាងដូចម្តេច។
«ខ្ញុំគិតថា ទុយនីស៊ីអាចជាទីពិសោធន៍សម្រាប់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅពិភពអារ៉ាប់។ ភាពជោគជ័យក្នុងករណីទុយណេស៊ី មានសារៈសំខាន់យ៉ាងខ្លាំងសម្រាប់ពិភពអារ៉ាប់ទាំងមូល»។
លោក ម៉ាប៊្រូត មិនជឿថា ប្រទេសអារ៉ាប់ទាំងអស់ នឹងជួបប្រទះបដិវត្តន៍ស្រដៀងគ្នានេះទេ។ ប៉ុន្តែលោកជឿលើរឿងមួយ គឺថារដ្ឋាភិបាលផ្តាច់ការនៅអារ៉ាប់ នឹងត្រូវបង្ខំចិត្តឲ្យបើកចំហរឆាកនយោបាយ ហើយឆ្លើយតបតាមការអំពាវនាវរបស់ប្រជាពលរដ្ឋសុំឲ្យមានការផ្លាស់ប្តូរ៕
ប្រែសម្រួលដោយ លី សុខ ឃាង