ដោយបារម្ភពីការរីករាលដាលទំនប់វារីអគ្គិសនីក្នុងអាងទន្លេមេគង្គ ក្រុមតំណាងសហគមន៍រស់នៅជុំវិញនិងក្នុងតំបន់បឹងទន្លេសាប ទាមទារឲ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ជំរុញដល់ភាគីឡាវឲ្យបញ្ឈប់ការសាងសង់ទំនប់វារីអគ្គិសនីប៉ាក់បេង។ ក្រុមតំណាងសហគមន៍និយាយថា វត្តមានរបស់ទំនប់វារីអគ្គិសនីនេះ នឹងបំផ្លាញផលនេសាទ ក៏ដូចជាប្រព័ន្ធអេកូឡូស៊ីក្នុងបឹងទន្លេសាប។
ក្រុមតំណាងសហគមន៍ក្នុងតំបន់បឹងទន្លេសាប កាលពីថ្ងៃពុធកន្លងទៅបានអំពាវនាវឲ្យរដ្ឋាភិបាលប្រទេសឡាវ បញ្ឈប់ជាបន្ទាន់ គម្រោងសាងសង់ទំនប់វារីអគ្គិសនី ប៉ាក់បេង ដែលអាចផលិតថាមពលអគ្គិសនីបាន៩១២ មេហ្គាវ៉ាត់។
ទំនប់វារីអគ្គិសនី ប៉ាក់ បេង (Pak Beng dam) ត្រូវគេគ្រោងសង់លើដងទន្លេមេគង្គក្នុងប្រទេសឡាវ ដែលវានឹងធ្វើឲ្យតំបន់បឹងទន្លេសាបមានការប្រែប្រួលនូវលំហូរទឹក និងពិបាកក្នុងការបម្លាស់ទីរបស់ពពួកត្រីដើម្បីធ្វើការបន្តពូជជារៀងរាល់ឆ្នាំ នៅផ្នែកខ្សែទឹកខាងលើ។ នេះបើយោងតាមការសិក្សាស្រាវជ្រាវរបស់វេទិកានៃអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលស្ដីពីកម្ពុជា។
លោក ឡុង សូចែត្រ តំណាងសហគមន៍បឹងទន្លេសាប ថ្លែងក្នុងសន្និសីទព័ត៌មាន ស្ដីពីគម្រោងសាងសង់ទំនប់ប៉ាក់ បេង រៀបចំឡើងនៅរាជធានីភ្នំពេញថា ទំនប់នេះ នឹងមិនផ្ដល់ផលចំណេញដល់ប្រជាពលរដ្ឋរស់នៅជុំវិញបឹងទន្លេសាបនោះឡើយ ដោយហេតុថា វានឹងធ្វើឲ្យចរន្តចេញចូលទឹកផ្លាស់ប្ដូរ នាំដល់ការបំផ្លាញធនធានត្រី និងព្រៃលេចទឹកក្នុងបឹងទន្លេសាប ដែលជាបឹងដ៏ធំបំផុតមួយក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍។
«យើងមើលទឹកហូរចេញហូរចូលទាំងពីររដូវ ធ្វើឲ្យមានព្រៃលិចទឹក។ កាលមានព្រៃលិចទឹក មានជីវចម្រុះ កាលណាមានជីវចម្រុះ វានឹងអាចធ្វើឲ្យមានធនធានជលផលយ៉ាងសំបូរបែបនៅក្នុងហ្នឹង អាចចិញ្ចឹមប្រជាពលរដ្ឋ អាចដឹកនាំផលនេសាទចេញទៅក្រៅយ៉ាងល្បីល្បាញ។ នរណាមិនល្បីថា បឹងទន្លេសាបវាប៉ុណ្ណា»។
លោក ឡុង សូចែត្រ បានបន្តថា ប្រសិនបើទំនប់ ប៉ាក់ បេង លេចចេញជារូបរាង នោះទំនប់ជាច្រើនទៀត ក៏នឹងត្រូវសង់បន្ថែមក្នុងទន្លេមេគង្គ ដែលនឹងបង្កមហន្តរាយដល់ទន្លេមេគង្គដែលជាសរសៃឈាមរបស់បឹងទន្លេសាប។
ក្រុមយុវជនកាលពីថ្ងៃទី១៤ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១៧ លើកបដានិយាយពីការច្រានចោលគម្រោងសាងសង់ទំនប់វារីអគ្គិសនី ប៉ាក់ បេង នៅប្រទេសឡាវ។ (ហ៊ុល រស្មី/VOA)
លោកថា ប្រជាពលរដ្ឋនៅក្នុងសហគមន៍មិនដែលឃើញមានមន្ត្រីណាមកពន្យល់ពួកគាត់ អំពីការសាងសង់ទំនប់វារីអគ្គិសនីនេះឡើយ។ លោកស្នើឲ្យបញ្ឈប់គម្រោងប៉ាក់ បេងនេះ ដើម្បីស្រោចស្រង់ទន្លេមេគង្គ និងបឹងទន្លេសាប។
«ក្នុងនាមឲ្យសហគមន៍ប្រជានេសាទ ក្នុងទន្លេសាប សំណូមពរទាំងរដ្ឋាភិបាលប្រទេសកម្ពុជា ក៏ដូចជារដ្ឋាភិបាលណាក៏ដោយ ត្រូវតែបញ្ឈប់ការសាងសង់ទំនប់វារីអគ្គិសនីនៅលើទន្លេមេគង្គ ដើម្បីជៀសវាងកុំឲ្យមាន ប៉ាក់ បេង រាប់រយមកទៀតបាទអរគុណ»។
អ្នកស្រី ដែន វ៉ុលដា ប្រធានបណ្ដាញសហគមន៍នេសាទ ខេត្តស្ទឹងត្រែង ក៏មើលឃើញពីវិនាសកម្មដែលអាចកើតឡើងនៅក្នុងបឹងទន្លេសាប ប្រសិនបើគម្រោង ប៉ាក់ បេង នេះ ត្រូវគេអនុវត្តនៅប្រទេសឡាវ។ អ្នកស្រី ក៏ទាមទារឲ្យបញ្ឈប់គម្រោងនេះផងដែរ។
«សុំធ្វើការស្នើសុំទៅរាជរដ្ឋាភិបាល គឺសុំបញ្ឈប់គម្រោងអភិវឌ្ឍន៍ទំនប់វារីអគ្គិសនី ប៉ាក់ បេងនេះ តែម្ដង»។
ទំនប់វារីអគ្គិសនី ប៉ាក់ បេង មានតម្លៃប្រមាណ២.៣៧២លានដុល្លារអាមេរិក។ វាស្ថិតនៅចម្ងាយប្រហែល១.៥៤០ គីឡូម៉ែត្រពីព្រំដែនកម្ពុជា-ឡាវ។ ការសាងសង់ទំនប់នេះគ្រោងនឹងបញ្ចប់នៅឆ្នាំ២០២៤។ នេះបើយោងតាមការបញ្ជាក់ពីមន្ត្រីឡាវ។
រូបភាពនៃគម្រោងសាងសង់ទំនប់វារីអគ្គីសនីថ្មីរបស់ឡាវ ឈ្មោះប៉ាក់ បេង(Pak Beng)/រូបថតដោយPak Beng hydropower project (Courtesy Photo)
អ្នកស្រី លុយ រស្មី នាយិកាប្រតិបត្តិនៃសមាគមថែរក្សាបរិស្ថាន និងវប្បធម៌ លើកឡើងថា អ្នកបង្កើតគម្រោងទំនប់វារីអគ្គិសនី ប៉ាក់ បេង មិនទាន់បានផ្ដល់ហេតុផលសមស្របនៅពីក្រោយគម្រោងនេះទេ។ អ្នកស្រីថា គម្រោងនេះនឹងបំផ្លិចបំផ្លាញធនធានត្រីរបស់កម្ពុជា។
«គម្រោងប្លង់ទាំងអស់ហ្នឹងវាអត់មាន អំណះអំណាងអីដែលបញ្ជាក់ថា វាជាគម្រោងប្លង់ដែលមើលទៅវាមានប្រសិទ្ធភាព។ វានឹងបង្កឲ្យមានផលប៉ះពាល់ជាច្រើនទៅដល់ទាំងទន្លេ ទាំងធនធានត្រី ដែលយើងដឹងហើយថា ធនធានត្រីរបស់យើងមួយឆ្នាំ យើងអាចទទួលតម្លៃបានប្រមាណជា ១៧ពាន់លានដុល្លារ»។
រដ្ឋាភិបាលនៃប្រទេសកុម្មុយនិស្តឡាវ បានព្រមព្រៀងជាមួយប្រទេសជិតខាង ដើម្បីផ្គត់ផ្គង់ថាមពលអគ្គិសនី ក្នុងនោះមានការលក់ថាមពលទៅឲ្យប្រទេសថៃចំនួន៩.០០០ មេហ្គាវ៉ាត់នៅឆ្នាំ២០២៥ ប្រទេសកម្ពុជាចំនួន១.៥០០មេហ្គាវ៉ាត់ក្នុងឆ្នាំ២០២៥ និងប្រទេសវៀតណាមចំនួន៥.០០០មេហ្គាវ៉ាត់ក្នុងឆ្នាំ២០៣០។
VOA បានព្យាយាមសុំការអធិប្បាយពីមន្ត្រីនាំពាក្យស្ថានទូតឡាវប្រចាំកម្ពុជានៅថ្ងៃសុក្រនេះ ទាក់ទិនគម្រោង ប៉ាក់ បេង តែមន្ត្រីមួយរូបដែលបម្រើការនៅស្ថានទូតបានប្រាប់ថា ស្ថានទូតមិនមានអ្នកនាំពាក្យ ហើយមានតែឯកអគ្គរដ្ឋទូតទើបមានសិទ្ធិផ្ដល់ព័ត៌មាន។ មន្ត្រីរូបនោះនិយាយថា ឯកអគ្គរដ្ឋទូត កំពុងជាប់ប្រជុំនៅប្រទេសឡាវ។
យ៉ាងណាក៏ដោយ លោក ដាវវង់ ផនកែវ (Daovong Phonekeo) លេខាអចិន្ត្រៃយ៍នៃក្រសួងថាមពល និងរ៉ែ របស់រដ្ឋាភិបាលឡាវ បានបញ្ជាក់ប្រាប់ VOA តាមរយៈសារអេឡិចត្រូនិក ឬ អ៊ីមែលនៅថ្ងៃសុក្រនេះថា រដ្ឋាភិបាលឡាវ មិនបញ្ឈប់គម្រោងសាងសង់ទំនប់វារីអគ្គិសនី ប៉ាក់ បេង នោះឡើយ ហើយថា គម្រោងនោះត្រូវបានកំណត់ទុកក្នុងផែនការមេរបស់គណៈកម្មការទន្លេមេគង្គ ហៅកាត់ថា MRC (Mekong River Commission) តាំងពីទសវត្សរ៍ឆ្នាំ៩០មកម្ល៉េះ គឺដូចជាទំនប់វារីអគ្គិសនីសម្បូណ៌នៅកម្ពុជា។
លោកពន្យល់ថា យោងតាមកិច្ចព្រមព្រៀងមេគង្គឆ្នាំ១៩៩៥ របស់ប្រទេសជាសមាជិកនៃគណៈកម្មការទន្លេមេគង្គ គម្រោងនានាក្នុងទន្លេមេគង្គ តម្រូវឲ្យមានការជូនដំណឹងនិងពិគ្រោះយោបល់ជាមុន ដែលគេស្គាល់ថាជានីតិវិធី PNPCA (Procedures for Notification, Prior Consultation and Agreement)។
លោកបន្តថា ដំណើរការនេះ កំពុងស្ថិតក្នុងដំណាក់កាលចុងក្រោយ។ ក្នុងដំណើរការពិគ្រោះយោបល់ជាមុននេះ ប្រទេសសមាជិក MRC ត្រូវផ្ដល់ផែនការបច្ចេកទេសសម្រាប់សម្រួលដល់ការវាយតម្លៃផលប៉ះពាល់ខាងបរិស្ថាន និងការសិក្សានានា។
លោក ដាវវង់ ផនកែវ បានសរសេរក្នុងន័យដើមថា៖
«ក្នុងអំឡុងពេលធ្វើការពិគ្រោះយោបល់ជាមុន ប្រទេសសមាជិកទាំងឡាយ គួរតែរៀបចំកិច្ចពិគ្រោះយោបល់ថ្នាក់ជាតិដោយផ្អែកតាមឯកសារដែលបានដាក់រួចហើយ។ នៅមុន ការបញ្ចប់កិច្ចពិគ្រោះយោបល់ជាមុននេះ ប្រទេសម្ចាស់ផ្ទះ គឺឡាវ នឹងពិចារណាលើក្តីបារម្ភទាំងអំបាលម៉ាន ពីប្រទេសម្ចាស់ច្រាំងទន្លេ ហើយផ្ដល់វិធានការសមស្របផ្សេងៗ ដើម្បីបន្ថយការប៉ះពាល់ជាអវិជ្ជមានឲ្យបានតិច ប្រសិនបើមាន»។
លោក ដាវ វង់ ផនកែវ បានបន្តឲ្យដឹងទៀតថា គម្រោងប៉ាក់ បេង គឺជាផ្នែកមួយនៃការប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងភាពក្រីក្រ និងពង្រឹងកំណើនសេដ្ឋកិច្ចរបស់ឡាវ។
លោកបានសរសេរក្នុងន័យដើមថា៖
«រដ្ឋាភិបាលឡាវ បានកំណត់ថាការអភិវឌ្ឍខាងទំនប់វារីអគ្គិសនី គឺជាកិច្ចការអាទិភាព ដើម្បីប្រយុទ្ធប្រឆាំង និងបំបាត់ភាពក្រីក្រ ហើយផ្ដល់ការទទួលបានអគ្គិសនីឲ្យបានច្រើនជាង ៩៥ភាគរយដល់ប្រជាជនខ្លួននៅឆ្នាំ ២០២០។ហើយគម្រោងប៉ាក់ បេង គឺជាគម្រោងមួយក្នុងចំណោមគម្រោងជាច្រើនទៀត នៅក្នុងការអភិវឌ្ឍថាមពលដែលនឹងត្រូវអនុវត្តន៍»។
លោក ដាវវង់ ផនកែវ ធ្លាប់លើកឡើងកាលពីពេលកន្លងមកថា ប្រទេសឡាវត្រូវការបង្កើនសេដ្ឋកិច្ចរបស់ខ្លួនទៅដល់៧,៥ភាគរយនៅត្រឹមឆ្នាំ២០២០។
VOA ព្យាយាមសុំការអធិប្បាយពី លោក តែ ណាវុធ និង លោក សូ សុភ័ទ្ទ អគ្គលេខាធិការនិងអគ្គលេខាធិការរងនៃគណៈកម្មាធិការជាតិទន្លេមេគង្គ តែនៅមិនទាន់អាចទាក់ទងបានទេរហូតមកដល់ថ្ងៃសុក្រនេះ។
អង្គការទន្លេអន្តរជាតិ (International Rivers) ដែលមានមូលដ្ឋាននៅសហរដ្ឋអាមេរិក បានរកឃើញថា មនុស្សយ៉ាងហោចណាស់៦.៧០០នាក់ នឹងត្រូវផ្លាស់ប្ដូរទីលំនៅដោយសារការសាងសង់ទំនប់នេះ។ ប្រសិនបើមានការសាងសង់ ទំនប់នេះនឹងមានផលប៉ះពាល់ច្រើនទៅលើសហគមន៍ក្រៅតំបន់ ប៉ាក់ បេង (Pak Beng) ក្នុងប្រទេសថៃ និងពេញអាងទន្លេមេគង្គ រួមនឹងការប៉ះពាល់នៃគម្រោងវារីអគ្គិសនីដែលមានស្រាប់ផង។
វេទិកានៃអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលស្ដីពីកម្ពុជា បានស្នើឲ្យភាគីពាក់ព័ន្ធក្នុងគម្រោងទំនប់ប៉ាក់ បេងផ្ដល់ឱកាសសម្រាប់ក្រុមយុវជន សហគមន៍ និងអង្គការសង្គមស៊ីវិល ក្នុងការបញ្ចេញមតិអំពីផលប៉ះពាល់នានា ពីគម្រោងមកលើប្រទេសរបស់ខ្លួនដែលស្ថិតនៅខ្សែទឹកខាងក្រោមនៃទន្លេមេគង្គ។
លោក តឹក វណ្ណារ៉ា នាយកប្រតិបត្តិនៃអង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាលស្ដីពីកម្ពុជា ក៏មិនចង់ឃើញវត្តមានរបស់គម្រោងទំនប់វារីអគ្គិសនី ប៉ាក់ បេង នេះដែរ។ លោកមានប្រសាសន៍ថា ការពិភាក្សាអំពីការអនុវត្តគម្រោងទំនប់នេះ អាចធ្វើទៅបាន ប្រសិនបើម្ចាស់គម្រោងនេះ រកបានវិធីសាស្ត្រការពារប្រព័ន្ធអេកូឡូស៊ី ក្នុងទន្លេមេគង្គ។
«លុះត្រាតែរកយន្តការណាមកជំនួស ទាក់ទងប្រព័ន្ធអេកូឡូស៊ី ប្រព័ន្ធបរិស្ថាន ប្រព័ន្ធទាក់ទងនឹងធនធានទឹកទាំងមូលហ្នឹងបានសិន អាហ្នឹង បានអាចធ្វើការពិភាក្សាថាយើងគួរធ្វើការអភិវឌ្ឍទំនប់ ឬមួយក៏អត់»។
លោកបានបន្ថែមថា៖
«ក៏ប៉ុន្តែយើងឃើញថា អ្នកដែលអន្តររដ្ឋាភិបាល ឃើញថាគាត់ឲ្យតម្លៃផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច ធំជាងផ្នែកបរិស្ថាន អញ្ចឹងគាត់ ទៅមុនមួយជំហាន។ ហើយអានេះ ក៏ជាបញ្ហាមួយដែលសហគមន៍នៅតែលើកឡើង ទោះបីជាមានការកែលំអទាក់ទងប្លង់នៃទំនប់ សាយ៉ាបួរី (Xayaburi ) មានការកែលម្អទាក់ទងរឿងទំនប់ ដនសាហុង ក៏ដោយ ក៏ប៉ុន្តែជំហររួមយើង យើងនៅតែស្នើថាទេ ចំពោះទាក់ទងការអភិវឌ្ឍ ទំនប់លើតួមេនៃទន្លេមេគង្គ»។
ចំណែកឯសម្ព័ន្ធទន្លេកម្ពុជា (River Coalition in Cambodia) ដែលមានអង្គការសមាជិកបណ្ដាញជាតិចំនួន ៥២អង្គការ ព្រមទាំងអង្គការសង្គមស៊ីវិលជាតិ និងអន្តរជាតិផ្សេងទៀត បានលើកឡើងថា ទំនប់វារីអគ្គិសនីប៉ាក់បេង ចាំបាច់ត្រូវតែស្នើសុំពិគ្រោះយោបល់ជាមុន តាមរយៈនីតិវិធី PNPCA៕