ប្រទេសចិននិងហ្វីលីពីនបានប្រកាសអំពីការហាមឃាត់ជាបណ្តោះអាសន្នចំពោះការនេសាទនៅក្នុងតំបន់សមុទ្រចិនខាងត្បូង(South China Sea) ដែលប្រទេសទាំងពីរកំពុងទាមទារថាជាដែនអធិបតេយ្យភាពរបស់ខ្លួន។ ការហាមឃាត់នេះអាចជួយបន្ធូរបន្ថយភាពតានតឹង បន្ទាប់ពីនាវារបស់ភាគីទាំងពីរបានប្រឈមមុខដាក់គ្នាកាលពីខែមេសា។ ប៉ុន្តែ ក្រុមអ្នកវិភាគនយោបាយនិយាយថា ដំណោះស្រាយអចិន្ត្រៃយ៍ច្រើនថែមទៀត ត្រូវការចាំបាច់ដើម្បីដោះស្រាយជម្លោះនេះ ដែលមួយផ្នែកបណ្តាលមកពីការធ្លាក់ចុះធនធានត្រី។
ជារៀងរាល់ឆ្នាំ ប្រទេសចិនដាក់បម្រាមដល់ការនេសាទអស់រយៈពេលជាច្រើនសប្តាហ៍ នៅភាគខាងជើងនៃសមុទ្រចិនខាងត្បូង។
រដ្ឋាភិបាលទីក្រុងប៉េកាំង ថ្លែងថា ការរឹតបន្តឹងនេះ ដែលត្រូវបានអនុវត្តជាងមួយទសវត្សរ៍មកហើយនោះ អនុញ្ញាតឲ្យធនធានត្រីកកើតឡើងវិញហើយ។
ខណៈដែលហ្វីលីពីននិងវៀតណាមត្អូញត្អែរថា វាគ្រាន់តែជាមធ្យោបាយមួយទៀតរបស់ចិនដើម្បីអះអាងអំពីការទាមទាររបស់ខ្លួនលើដែនសមុទ្រដែលប្រទេសទាំងពីរក៏កំពុងមានជម្លោះតែប៉ុណ្ណោះ។
លោក អៀន ស្តូរី (Ian Storey) ធ្វើការនៅឯវិទ្យាស្ថានសម្រាប់ការសិក្សាអំពីតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ (Institute of Southeast Asian Studies) នៅប្រទេសសឹង្ហបូរី(Singapore)។ លោកថ្លែងថា ខណៈដែលការហាមឃាត់ប្រចាំឆ្នាំរបស់រដ្ឋាភិបាលទីក្រុងប៉េកាំងទៅលើការនេសាទ ហាក់ដូចជាគំនិតដ៏ល្អមួយសម្រាប់ធនធានត្រី ដែលលោកយល់ស្របថា ការហាមឃាត់បែបនេះ អាចមានបុព្វហេតុអាថ៌កំបាំង។
«ខ្ញុំគិតថា មូលហេតុចម្បងដើម្បីហាមឃាត់ការនេសាទនេះ គឺដើម្បីអនុញ្ញាតឱ្យប្រទេសចិនមានលទ្ធភាពបង្ហាញថាខ្លួនមានសិទ្ធិលើអធិបតេយ្យភាពដែលកំពុងទាមទារនេះនៅក្នុងដែនសមុទ្រចិនខាងត្បូង។»
លោក ស្តូរី និយាយថា ប្រសិនបើជម្លោះនេះត្រូវបានបញ្ជូនទៅតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ រដ្ឋាភិបាលទីក្រុងប៉េកាំងអាចលើកឡើងពីការដាក់បម្រាមនេះថាជាឧទាហរណ៍មួយសម្រាប់ការអនុវត្តយុត្តាធិការជាបន្តបន្ទាប់និងប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាព ដើម្បីគាំទ្រដល់ការទាមទារយកដែនសមុទ្ររបស់ខ្លួន។
លោក គីម បឺគម៉ាន់ (Kim Bergmann) ជាអ្នកកែសម្រួលអត្ថបទរបស់សារព័ត៌មានឈ្មោះ«អ្នករាយការណ៍ស្តីពីការការពារជាតិអាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក» (Asia-Pacific Defense Reporter) និង«ការពិនិត្យមើលលើវិស័យការពារជាតិអាស៊ី» (Defense Review Asia)។ លោកប្រាប់ VOA ថាការហាមឃាត់ជាឯកតោភាគីនេះ បានធ្វើឲ្យចិននិងហ្វីលីពីន ប្រឈមមុខដាក់គ្នា។
«ប៉ុន្តែ ដោយហេតុថារដ្ឋាភិបាលក្រុងម៉ានីល (Manila) ក៏បានលើកឡើងអំពីការហាមឃាត់របស់ខ្លួនផងដែរ ខ្ញុំគិតថា នេះជាមធ្យោបាយធ្វើឱ្យប្រាកដ ឫយ៉ាងហោចណាស់ អាចជួយគាំទ្រដល់ដំណើរការចរចា។ ហើយបើតាមយោបល់ខ្ញុំ យ៉ាងហោចណាស់ វាទំនងជាជួយបន្ធូរបន្ថយភាពតានតឹងក្នុងរយៈពេលខ្លីដែរ ជាជាងធ្វើឱ្យស្ថានការណ៍កាន់តែធ្ងន់ធ្ងន់ឡើង។»
នាវាហ្វីលីពីននិងចិនបានប្រឈមមុខដាក់គ្នាកាលពីខែមុន ពាក់ព័ន្ធនឹងការនេសាទត្រីរបស់ចិន នៅប្រជុំកោះស្ការបូរ៉ាហ្វ (Scarborough Shoal) ដែលត្រូវបានស្គាល់ជាភាសាចិនថា កោះ ហ្វាងយ៉ាន (Huangyan Island)។
ភាពតានតឹងបានបណ្តាលឱ្យមានការតវ៉ាពីសំណាក់ភាគីទាំងសងខាង ដើម្បីឱ្យមានការគោរពដែនអធិបតេយ្យភាពរបស់ពួកគេ។
ចិនទាមទារយកតំបន់ភាគច្រើនបំផុតនៅក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូង ដោយបណ្តាលឲ្យប្រទេសនេះមានជម្លោះជាមួយការទាមទារដែលប្រជែងគ្នាដែរ ពីសំណាក់ប្រទេសព្រុយណេ(Brunei) ហ្វីលីពីន(Philippines) ម៉ាឡេស៊ី(Malaysia) តៃវ៉ាន់(Taiwan) និងវៀតណាម(Vietnam)។
មូលហេតុចំបងមួយសម្រាប់ជម្លោះក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូងគឺការប្រជែងគ្នាដើម្បីកាន់កាប់តំបន់ដែលសម្បូរធនធានរ៉ែនិងត្រី។
លោក បឺគម៉ាន់ និយាយថា ក្រុមអ្នកភូគព្ភសាស្ត្រជឿជាក់ថា សមុទ្រចិនខាងត្បូងមានធនធានប្រេងនិងឧស្ម័នធម្មជាតិបម្រុងយ៉ាងច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់ ដែលធនធានភាគច្រើនស្ថិតក្នុងតំបន់មានជម្លោះតែម្តង។
«បន្ថែមពីនេះទៀត សមុទ្រចិនខាងត្បូងទំនងជាមានប្រេងបម្រុងប្រហែល៨០ភាគរយរបស់ប្រទេសអារ៉ាប៊ីសាអូឌីត (Saudi Arabia)ទៀតផង។ ដូច្នេះ យើងកំពុងតែនិយាយអំពីប្រេងចំនួនរាប់ពាន់លានធុង និងឧស្ម័នធម្មជាតិរាប់លានលានគូប។»
ភាពតានតឹងដែលកំពុងបន្តនេះ បានរារាំងដល់ការសិក្សាស្រាវជ្រាវដ៏គ្រប់ជ្រុងជ្រោយទៅលើស្រទាប់ប្រេងនិងឧស្ម័ន។
ប៉ុន្តែនៅពេលនិយាយអំពីការនេសាទវិញ សមុទ្រចិនខាងត្បូងត្រូវបានដឹងថាសម្បូរខ្លាំងណាស់។
តំបន់នេះផ្តល់ចំនួនប្រហែល១០ភាគរយនៃត្រីដែលត្រូវបាននេសាទរបស់ពិភពលោក ប៉ុន្តែតម្រូវដែលចេះតែកើនឡើងមានន័យថា ធនធានត្រី ត្រូវថយចុះយ៉ាងឆាប់រហ័ស។
លោក ស្តូរី និយាយថា ការប្រជែងគ្នាដើម្បីនេសាទត្រី ក៏បាននាំឱ្យមានជម្លោះនៅ សមុទ្រនេះដែរ។
«វាជាច្បាស់ណាស់ថា កប៉ាល់នេសាទកំពុងតែធ្វើប្រតិបត្តិការកាន់តែឆ្ងាយទៅៗ និងកាន់តែមានរយៈពេលយូរជាងមុន ដោយសារតែធនធានត្រីកំពុងតែធ្លាក់ចុះ។ អ្វីដែល ត្រូវកើតឡើងនោះគឺថា វាជាការចាំបាច់ដែលត្រូវមានកិច្ចព្រមព្រៀងមួយក្នុងចំណោមបណ្តាប្រទេសផ្សេងៗនៅតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ ជាមួយប្រទេសចិនដើម្បីព្យាយាមថែរក្សាធនធានត្រីទាំងនោះ។ ប៉ុន្តែ ដោយសារតែជម្លោះដែនសមុទ្រ កិច្ចព្រមព្រៀងនោះពុំបានលេចចេញជារូបរាងទេ។»
ការបញ្ឈប់ការនេសាទរបស់ចិននឹងបន្តរហូតដល់ថ្ងៃទី១ ខែសីហា ខណៈពេលដែលហ្វីលីពីនមិនបានកំណត់រយៈពេលសម្រាប់ការហាមឃាត់របស់ខ្លួនទេ៕
ប្រែសម្រួលដោយ ឃួន ធារ៉ា