នៅពេលក្រុងតូក្យូ ទទួលបានសិទ្ធិធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះព្រឹត្តិការណ៍កីឡាអូឡាំពិករដូវក្តៅឆ្នាំ២០២០ ក្រុមអ្នករៀបចំមានភាពសប្បាយរីករាយយ៉ាងខ្លាំង។ ព្រឹត្តិការណ៍នេះ នឹងជួយផ្សព្វផ្សាយទៅកាន់សាធារណជនទូទៅ ដោយបង្ហាញទៅកាន់ពិភពលោកថា ជប៉ុនបានជម្នះស្ថានភាពឱនភាពសេដ្ឋកិច្ចរយៈពេលវែង ហើយនឹងភាពអាម៉ាស់បង្កឡើងដោយគ្រោះមហន្តរាយរោងចក្រនុយក្លេអ៊ែរ Fukushima។
ប៉ុន្តែអ្វីៗមិនបានដើរដោយរលូនដូចការគ្រោងទុកនោះទេ ហើយនេះមិនមែនត្រឹមតែដោយសារការរាតត្បាតនៃជំងឺកូវីដ១៩ប៉ុណ្ណោះទេ ដែលបានបង្ខំឲ្យមានការពន្យារពេលព្រឹត្តិការណ៍កីឡាអូឡាំពិករយៈពេលមួយឆ្នាំ។
ទីមួយ គឺសំណើសាងសង់កីឡាដ្ឋានអូឡាំពិកចម្បងនៅរាជធានីតូក្យូត្រូវចំណាយយ៉ាងសន្ធឹកសន្ធាប់ ដែលគម្រោងសាង់សង់នេះ ត្រូវបានបោះបង់ចោលក្រោយពីរងការចម្អកជាទូទៅថា កីឡាដ្ឋានមានរូបរាងស្រដៀងនឹងមួកសម្រាប់អ្នកជិះកង់ដែលមានទំហំធំជ្រុល និងដូចជាយានអវកាសឆ្លងកាឡាក់ស៊ីមួយ ឬដូចជា«អណ្តើកដែលរង់ចាំជប៉ុនលិចលង់ ដើម្បីអាចហែលចេញរួច»។
ទីពីរ គឺនិមិត្តសញ្ញតំណាង ឬឡូហ្គោដើមនៃព្រឹត្តិការណ៍កីឡាអូឡាំពិកក្រុងតូក្យូដែលត្រូវបានលុបចោល បន្ទាប់ពីមានការចោទប្រកាន់ថា លួចចម្លងនិមិត្តសញ្ញាមហោស្រពមួយនៅប្រទេសប៊ែលហ្ស៊ិក។
លើសពីនេះទៀត កាលពីថ្ងៃសុក្រទី១២ ខែកុម្ភៈ កន្លងទៅនេះ ប្រធានគណៈកម្មាធិការរៀបចំកីឡាអូឡាំពិកតូក្យូ លោក Yoshiro Mori បានលាលែងពីតំណែង បន្ទាប់ពីមានការខឹងសម្បារពាក់ព័ន្ធនឹងការលើកឡើងរបស់លោកដែលថា ក្រុមស្រ្តីនិយាយច្រើនអំឡុងពេលកិច្ចប្រជុំនានារបស់ក្រុមប្រឹក្សា។
លោក Yoshiro Mori ប្រធានគណៈកម្មាធិការរៀបចំការប្រកួតកីឡាអូឡាំពិកទីក្រុងតូក្យូឆ្នាំ២០២០ បានលាលែងពីតំណែងនេះ កាលពីថ្ងៃសុក្រ ទី១២ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២១។
ហើយពិតណាស់ កត្តាមួយទៀតដែលធ្វើឱ្យចំណាយច្រើននោះ គឺការពន្យារពេលដោយសារវិបត្តិជំងឺកូវីដ១៩ ដែលក្រុមអ្នករៀបចំនិយាយថា នឹងនាំឲ្យមានការខាតបង់ជិតបីពាន់លានដុល្លារ។
យោងទៅតាមការប៉ាន់ប្រមាណមួយចំនួន ជប៉ុននឹងត្រូវចំណាយរហូតដល់ ៣៥.០០០លានដុល្លារដើម្បីធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះកីឡាអូឡាំពិក ដោយមានលើសកំណត់ត្រាកញ្ចប់ថវិកាដើមដែលមានតម្លៃត្រឹម ៧.៥០០លានដុល្លារ។ ក្រុមអ្នករៀបចំបានប្រកែកនឹងតួលេខចំណាយដ៏ធំជាងមុននេះ ដោយនិយាយថា ការចំណាយមួយចំនួនក្នុងនោះ គឺសម្រាប់គម្រោងផ្សេងៗដែលមិនពាក់ព័ន្ធដោយផ្ទាល់នឹងកីឡាអូឡាំពិកនោះទេ។
មនុស្សមួយចំនួននៅជប៉ុន នៅតែមិនពេញចិត្តនឹងរឿងនេះ។ យោងទៅតាមការស្ទង់មតិមួយចំនួន ពលរដ្ឋជប៉ុនភាគច្រើន ឥឡូវនេះ ចង់ឲ្យមានការលុបចោល ឬពន្យារពេលព្រឹត្តិការណ៍កីឡាអូឡាំពិកនេះ ដោយមួយចំនួនភ័យខ្លាចពីការរាតត្បាតជំងឺកូវីដ១៩ ដែលអាចកើតចេញពីព្រឹត្តិការណ៍[អន្តរជាតិមួយ]នេះ។
លោក Victor Matheson អ្នកសេដ្ឋកិច្ចខាងកីឡាដែលផ្តោតលើកីឡាអូឡាំពិក បាននិយាយថា៖ «[ព្រឹត្តិការណ៍អូឡាំពិកនេះ] មានបញ្ហាធ្ងន់ធ្ងរតាំងពីដំបូងរួចទៅហើយ គឺតាំងពីមុនការរាតត្បាតជំងឺកូវីដ១៩ ម៉្លេះ»។
ស្ថានភាពបញ្ហាច្រើនក្នុងការរៀបចំកីឡាអូឡាំពិកនៅតូក្យូនេះ បានជំរុញកាន់តែខ្លាំងឲ្យមានការផ្លាស់ប្តូរទ្រង់ទ្រាយធំពីបែបផែនដែលទីក្រុងនានាធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះកីឡាអូឡាំពិក។ មនុស្សជាច្រើនឥឡូវនេះយល់ឃើញថា កីឡាអូឡាំពិកជាអន្ទាក់បំណុលមួយសម្រាប់ទីក្រុងជាម្ចាស់ផ្ទះ ដោយបន្សល់ទុកនូវកីឡាដ្ឋាន និងអគារផ្សេងៗ ដែលជារឿយៗនៅទទេស្អាត ឬមិនត្រូវបានប្រើប្រាស់គ្រប់គ្រាន់នៅពេលព្រឹត្តិការណ៍កីឡាអូឡាំពិកបានបញ្ចប់។
លោក Matheson ដែលជាសាស្រ្តាចារ្យនៅសាកលវិទ្យាល័យ Holy Cross ក្នុងរដ្ឋ Massachusetts សហរដ្ឋអាមេរិក បាននិយាយថា៖ «[ក្រុងតូក្យូ] គឺពិតណាស់ជាឧទាហរណ៍មួយទៀតដែលបង្ហាញពីបរាជ័យនៃរបៀបដែលកីឡាអូឡាំពិកត្រូវគេរៀបចំឡើងក្នុងពេលកន្លងមក។ ប៉ុន្តែការខាតបង់នៅជប៉ុននេះធ្ងន់ធ្ងរណាស់ គឺដូចបានជីកកប់ខ្លួនឯងយ៉ាងល្អនៅក្នុងរយៈពេលប្រាំឆ្នាំកន្លងមកនេះអញ្ចឹង»។
កីឡាអូឡាំពិកតែងចាយលើសពីកញ្ចប់ថវិកា
យោងទៅតាមការសិក្សានាពេលថ្មីៗនេះរបស់សាកលវិទ្យាល័យ Oxford នៅចក្រភពអង់គ្លេស កីឡាអូឡាំពិកក្រុងតូក្យូ គឺជាព្រឹត្តិការណ៍កីឡារដូវក្តៅដែលត្រូវចំណាយច្រើនជាងគេបំផុតមិនធ្លាប់មាន។
ប៉ុន្តែសូម្បីតែនៅពេលប្រទេសម្ចាស់ផ្ទះមិនប្រឈមនឹងបញ្ហាការត្រូវរៀបចំព្រឹត្តិការណ៍កីឡានេះក្នុងអំឡុងពេលមានការរាតត្បាតជំងឺជាសាកលនោះ ក៏ការចំណាយនៅតែកើនឡើងយ៉ាងខ្លាំងហួសហេតុដែរ។
ការសិក្សាដោយសាកលវិទ្យាល័យ Oxford នេះរកឃើញថា រាល់ព្រឹត្តិការណ៍កីឡាអូឡាំពិកទាំងអស់ចាប់តាំងពីឆ្នាំ ១៩៦០មក សុទ្ធតែបានចាយលើសពីថវិកាកំណត់ ជាមធ្យមចំនួន ១៧២ភាគរយ។
ឧទារណ៍មានដូចជា៖
- នៅឆ្នាំ ១៩៧៦ ទីក្រុង Montreal ប្រទេសកាណាដា បានចំណាយលើសថវិកាដើមរបស់ខ្លួនចំនួន ៧២០ភាគរយ និងបានចំណាយពេលបីទសវត្សរ៍ក្រោយមកដើម្បីសងការចំណាយទាំងអស់នោះរួច។ នេះបើយោងទៅតាមការសិក្សាដោយសាកលវិទ្យាល័យ Oxford។
- កីឡាអូឡាំពិករដូវក្តៅក្រុងអាថែន ប្រទេសក្រិក នៅឆ្នាំ ២០០៤ កើនលើសថវិកាដើមទ្វេដង ហើយត្រូវបានលើកឡើងជាញឹកញយថា រួមចំណែក ឬយ៉ាងហោចណាស់រួមចំណែកដោយផ្នែក ដល់វិបត្តិហិរញ្ញវត្ថុរបស់ប្រទេសក្រិក។
- កីឡាអូឡាំពិកនៅក្រុង Rio de Janeiro ប្រទេសប្រេស៊ីល ឆ្នាំ២០១៦ ប្រព្រឹត្តឡើងអំឡុងពេលមានវិបត្តិសេដ្ឋកិច្ចយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងររហូតអភិបាលក្រុង Rio ត្រូវប្រកាសស្ថានភាពអាសន្នដើម្បីសុំហិរញ្ញប្បទានគ្រប់គ្រាន់សម្រាប់ព្រឹត្តិការណ៍នេះ។
ប្រទេសតិចជាងមុនដេញថ្លៃធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះ
រឿងរ៉ាវផ្សេងៗដូចខាងលើនេះ ជួយបង្ហាញពីមូលហេតុនៃការធ្លាក់ចុះជាបន្តបន្ទាប់នៃចំនួនប្រទេសដែលដេញថ្លៃដើម្បីធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះកីឡាអូឡាំពិក។
ចំនួនធ្លាក់ចុះគឺគួរឲ្យភ្ញាក់ផ្អើល៖ ខណៈកីឡាអូឡាំពិកឆ្នាំ ២០០៤ បានទាក់ទាញប្រទេសដេញថ្លៃចំនួន ១១ ចំនួននេះ បានថយចុះមកត្រឹម ៥ សម្រាប់ព្រឹត្តិការណ៍ឆ្នាំ ២០២០។ សម្រាប់កីឡាអូឡាំពិកឆ្នាំ ២០២៦ មានតែប្រទេសដេញថ្លៃចំនួនពីរប៉ុណ្ណោះ បន្ទាប់ពីប្រទេសមួយចំនួនបានដកខ្លួនចេញពីការដេញថ្លៃ។
ការថយចុះនៃចំនួនប្រទេសដេញថ្លៃគឺមានភាពធ្ងន់ធ្ងរខ្លាំង រហូតដល់គណៈកម្មាធិការកីឡាអូឡាំពិកអន្តរជាតិ (IOC) ត្រូវប្រកាសពីម្ចាស់ផ្ទះកីឡាអូឡាំពិកប្រចាំឆ្នាំ ២០២៤ និង២០២៨ ក្នុងពេលជាមួយគ្នា។
លោក Matheson និយាយថា៖ «ពួកគេមានការព្រួយបារម្ភដោយសមហេតុផល ខ្លាចថា មិនមានប្រទេសណានឹងដេញថ្លៃសម្រាប់កីឡាអូឡាំពិកឆ្នាំ ២០២៨នោះទេ»។
វិបត្តិបំណុលដោយសារជំងឺកូវី១៩
វិបត្តិពាក់ព័ន្ធនឹងការដេញថ្លៃនេះ ប្រហែលនឹងមិនសាបរលត់នាពេលឆាប់ៗនេះនោះទេ ជាពិសេសនៅពេលរដ្ឋាភិបាលតាមបណ្តាប្រទេសនានាត្រូវដោះស្រាយបញ្ហាបំណុលពាក់ព័ន្ធនឹងការរាតត្បាតជំងឺកូវីដ១៩ ដែលមិនធ្លាប់មានពីមុនមក។
វិបត្តិបំណុលពិភពលោក បានផ្ទុះឡើងកាលពីឆ្នាំមុន ខណៈរដ្ឋាភិបាលព្យាយាមពង្រីកការចំណាយជំរុញសេដ្ឋកិច្ចដើម្បីកាត់បន្ថយផលប៉ះពាល់ដោយសារការរាតត្បាតជំងឺ។ យោងទៅតាមការប៉ាន់ប្រមាណមួយដោយវិទ្យាស្ថានហិរញ្ញវត្ថុអន្តរជាតិ បំណុលពិភពលោក បានកើនឡើងជាង ១៧លានលានដុល្លារ មកដល់កម្រិតខ្ពស់បំផុតមិនធ្លាប់មានចំនួន ២៧៥ លានលានដុល្លារកាលពីឆ្នាំមុន។
របាយការណ៍សិក្សារបស់សាកលវិទ្យាល័យ Oxford បានកត់សម្គាល់ថា នៅពេលការចំណាយដើម្បីទប់ទល់នឹងវិបត្តិកូវីដ១៩បានថមថយ រដ្ឋាភិបាលប្រហែលមានភាពសន្សំសំចៃជាងមុន។
របាយការណ៍បានសន្និដ្ឋានថា៖ «សម័យកាលក្រោយវិបត្តិជំងឺកូវីដ១៩ ចំណង់ និងលទ្ធភាពរបស់រដ្ឋាភិបាលនៅក្នុងការជាប់បំណុលបន្ថែម ឬបង់ថ្លៃសម្រាប់ហិរញ្ញប្បទានកីឡាអូឡាំពិក នឹងទំនងមិនមានច្រើននោះទេ ហើយសម្ពាធដើម្បីរក្សាការចំណាយឲ្យនៅទាប គឺទំនងមានខ្ពស់»។
ការផ្លាស់ប្តូរផ្សេងៗដែលអាចមាន
ដូច្នេះ តើមានអ្វីខ្លះ គេអាចធ្វើបានដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហានេះ?
បុគ្គលមួយរូបដែលមានមតិយោបល់អំពីរឿងនេះ គឺលោក Andrew Zimbalist អ្នកនិពន្ធសៀវភៅ Circus Maximus៖ ការប្រថុយប្រថានផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចនៅពីក្រោយការធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះកីឡាអូឡាំពិក និងការប្រកួតបាល់ទាត់ពិភពលោក។
លោក Zimbalist សាស្រ្តាចារ្យផ្នែកសេដ្ឋកិច្ច លើកឡើងពីការកំណត់យកទីក្រុងមួយចំនួនធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះជាអចិន្ត្រៃយ៍សម្រាប់កីឡាអូឡាំពិករដូវក្តៅ និងរដូវរងា ឬប្រសិនបើមិនអាចទៅរួច ចាត់តាំងនូវទីក្រុងមួយចំនួនដែលត្រូវផ្លាស់វេនគ្នា។
លោកនិយាយថា៖ «ធ្វើរបៀបនេះ អ្នកមិនចាំបាច់ទៅស្ថាបនាហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធកីឡាអូឡាំពិករាល់បួនឆ្នាំម្តងនៅកន្លែងដទៃមួយទៀតនៅលើពិភពលោកទេ ដែលនេះត្រូវចំណាយខ្ពស់ និងប៉ះពាល់បរិស្ថានខ្លាំងនោះ»។
លោក Zimbalist ក៏បាននិយាយថា គណៈកម្មាធិការអូឡាំពិកអន្តរជាតិ គួររួមចំណែកជាថវិកាបន្ថែមទៅកាន់ទីក្រុងដែលធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះ។
សម្រាប់ក្រុងតូក្យូ ការរ៉ាប់រងចំណាយភាគច្រើននឹងធ្លាក់ទៅលើពលរដ្ឋជប៉ុនដែលជាអ្នកបង់ពន្ធ។ កញ្ចប់ថវិកាប្រមាណ ៥.៦០០លានដុល្លារ គឺជាថវិកាឯកជន ដែលក្នុងនោះ ១.៣០០លានដុល្លារ គឺបានមកពីគណៈកម្មាធិការកីឡាអូឡាំពិក។ គណៈកម្មាធិការនេះ ក៏បានប្តេជ្ញាផ្តល់ប្រាក់ ៦៥០លានដុល្លារបន្ថែមដើម្បីជួយទ្រទ្រង់ដល់ការពន្យារពេលកីឡាអូឡាំពិកផងដែរ។
យោងទៅតាមក្រុមអ្នកវិភាគ កំណែទម្រង់មួយទៀតដែលអាចធ្វើឡើងគឺចំពោះប្រាក់ចំណូលពីការផ្សាយផ្ទាល់តាមទូរទស្សន៍សម្រាប់ព្រឹត្តិការណ៍កីឡាអូឡាំពិក ដែលថវិកាភាគច្រើនចូលទៅគណៈកម្មាធិការកីឡាអូឡាំពិកអន្តរជាតិ។
លោក Zimbalist និយាយថា៖ «ពីមុនមកគណៈកម្មាធិការកីឡាអូឡាំពិកអន្តរជាតិបានចែករំលែកប្រាក់ចំណូលទទួលបានពីការផ្សាយតាមទូរទស្សន៍ជាមួយនឹងប្រទេសម្ចាស់ផ្ទះ ប្រមាណ៧០ ទៅ៨០ភាគរយ។ ប៉ុន្តែសព្វថ្ងៃ ពួកគេចែករំលែកតែជិត២០ភាគរយប៉ុណ្ណោះ»។
ខណៈគណៈកម្មាធិការអូឡាំពិកអន្តរជាតិលក់សិទ្ធិផ្សព្វផ្សាយតាមទូរទស្សន៍ ក្រុមអ្នករៀបចំកីឡាអូឡាំពិកជប៉ុនលក់សំបុត្រចូលទស្សនា។ ប៉ុន្តែការណ៍នេះ មិនបានជួយដល់ប្រទេសជប៉ុនច្រើននោះទេ ជាពិសេស ប្រសិនបើដូចការរំពឹងទុក អ្នកគាំទ្រចំនួនតិច ឬមិនមានអ្នកគាំទ្រណាម្នាក់នឹងត្រូវអនុញ្ញាតឲ្យចូលមើលព្រឹត្តិការណ៍កីឡានេះនោះទេ។
ការឆ្លើយតបរបស់គណៈកម្មាធិការអូឡាំពិកអន្តរជាតិ
នៅក្នុងអ៊ីម៉ែលមួយ គណៈកម្មាការអូឡាំពិកអន្តរជាតិ បានការពារចំណាត់ការរបស់ខ្លួន ដោយចង្អុលបង្ហាញពីកំណែទម្រង់នាពេលថ្មីៗនេះ ដែលមានគោលដៅមួយផ្នែកដើម្បីរារាំងប្រទេសម្ចាស់ផ្ទះពីការសាងសង់កីឡាដ្ឋានអូឡាំពិកដែលមិនចាំបាច់។
អ៊ីម៉ែលរបស់គណៈកម្មាធិការអូឡាំពិកអន្តរជាតិសរសេរថា៖ «ជំនួសឱ្យវិញ ការប្រកួតគួរតែធ្វើឡើងនៅតាមអគារសមស្របបំផុតដែលមានស្រាប់ ទោះបីជានេះមានន័យថា ព្រឹត្តិការណ៍អូឡាំពិកអាចធ្វើឡើងនៅទីក្រុង តំបន់ ឬប្រទេសច្រើនផ្សេងគ្នាក៏ដោយ»។
សេចក្តីថ្លែងការណ៍បានសរសេរថា សម្រាប់ព្រឹត្តិការណ៍កីឡាអូឡាំពិកឆ្នាំ២០២៤ ឆ្នាំ២០២៦ និងឆ្នាំ២០២៨ ជាង៩០ភាគរយនៃកន្លែងប្រកួត នឹងជាកីឡាដ្ឋានដែលមានស្រាប់ ឬបណ្តោះអាសន្ន។
សេចក្តីថ្លែងការណ៍បានបន្ថែមថា៖ «ពីព្រោះគណៈកម្មាធិការអូឡាំពិកអន្តរជាតិ គឺជាអង្គការមិនមែនស្វែងរកប្រាក់ចំណេញ ៩០ភាគរយនៃប្រាក់ចំណូលពីព្រឹត្តិការណ៍កីឡាអូឡាំពិក គឺសម្រាប់ការអភិវឌ្ឍកីឡា និងកីឡាករ»។
លោក Zimbalist និយាយថា សម្រាប់ក្រុងតូក្យូ នេះប្រហែលយឺតពេលហើយ។
លោកបានថ្លែងថា៖ «ពួកគេសង្ឃឹមថា ទទួលបានការជំរុញផ្សព្វផ្សាយផ្នែកទំនាក់ទំនងសាធារណៈពីការធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះកីឡាអូឡាំពិកនេះ។ ប្រហែលពួកគេអាចស្រោចស្រង់ដើមបានខ្លះ» ដោយលោកបានបន្ថែមថា៖ «ច្បាស់ណាស់ថា ការវិនិយោគ ៣០ ទៅ៣៥ពាន់លានដុល្លារ នឹងត្រូវខាតបង់ជាមិនខាន។ ហើយមិនមានអ្វីច្រើននោះទេ ដែលពួកគេអាចធ្វើនៅពេលនេះ»៕
ប្រែសម្រួលដោយលោក ណឹម សុភ័ក្រ្តបញ្ញា