ប្រទេសកម្ពុជាកាលពីទសវត្សរ៍១៩៨០និង១៩៩០ជាពិសេសនៅតាមបណ្តាខេត្ត ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរដែលមានជីវភាពខ្វះខាតប្រើកង់ជាមធ្យោបាយធ្វើដំណើរ។ ពីមួយឆ្នាំទៅមួយឆ្នាំប្រជាពលរដ្ឋតែងតែស្វះសែ្វងរកមធ្យោបាយដែលងាយស្រួលនិងឆាប់រហ័សក្នុងការធ្វើដំណើរដើម្បីឲ្យការប្រកបរបររកស៊ីរបស់ខ្លួនកាន់តែប្រសើរឡើង។
អ្វីទាំងអស់នេះជំរុញឲ្យប្រជាពលរដ្ឋខ្លះព្យាយាមទិញម៉ូតូចាស់ៗកែច្នៃ ដែលមានតម្លៃ ថោកបើទោះបីជាមិនទាន់មានលក្ខណៈគ្រប់គ្រាន់ ស្របទៅតាមស្តង់ដារសុវត្ថិភាពចរាចរណ៍ ក៏ដោយ។ ស្របពេលជាមួយគ្នានេះដែរ កាលពីខែមីនា ឆ្នាំ២០២០ រដ្ឋាភិបាលបានដំឡើងថ្លៃផាកពិន័យបទល្មើសចរាចរណ៍ និងចាប់ផ្តើមចាត់វិធានការតឹងរ៉ឹងចាប់តាំងពីខែឧសភា។
វិធានការនេះនាំឲ្យពួកគេមានការព្រួយបារម្ភ និងមិនអាចមានលទ្ធភាពទិញម៉ូតូ ដែលត្រឹមត្រូវតាមលក្ខណៈបច្ចេកទេស។ ការផាកពិន័យតាមអនុក្រឹត្យថ្មីលេខ៣៩នេះមានចំនួនទឹកប្រាក់យ៉ាងច្រើនដែលមិនធ្លាប់មានពីមុនមក ពោលគឺច្រើនជាងមុន៤ទៅ៥ដង។ បើតាមអនុក្រឹត្យថ្មី អ្នកបើកម៉ូតូត្រូវពិន័យជាប្រាក់ចំនួន៦ម៉ឺនរៀលចំពោះការបើកបរដោយគ្មានកញ្ចក់មើលទៅក្រោយ និងគ្មានមួកសុវត្ថិភាព ឬពាក់មួកមិនត្រឹមត្រូវតាមស្តង់ដារ ឬពាក់មួកដោយមិនដាក់គន្លឹះខ្សែសុវត្ថិភាព។ អ្នកល្មើសត្រូវពិន័យ១០ម៉ឺនរៀលសម្រាប់ការមិនគោរពភ្លើង និងស្លាកសញ្ញាចរាចរណ៍ និង១២ម៉ឺនរៀល បើយានជំនិះគ្មានស្លាកលេខ។
ចំណែកអ្នកបើកបរដោយកុងទ័រល្បឿនមិនដំណើរការត្រូវផាកពិន័យចំនួន៦ម៉ឺនរៀល។បញ្ហាសម្រាប់ម៉ូតូចាស់និងកែច្នៃនៅប្រទេសកម្ពុជាគឺកុងទ័រល្បឿនមិនដំណើរការ និងមិនដាក់កញ្ចក់សម្រាប់មើលទៅក្រោយ។
បើទោះជាមានការផាកពិន័យច្រើនយ៉ាងណាក៏ដោយក៏មានម៉ូតូឬរ៉ឺម៉កមួយចំនួនដែលមិនទាន់មានលក្ខណៈស្តង់ដារបច្ចេកទេសសុវត្ថិភាពចរាចរណ៍នោះនៅតែធ្វើចរាចរណ៍លើផ្លូវ នៅឡើយ។
ជាក់ស្តែងម៉ូតូមួយគ្រឿងដែលកំពុងរត់នៅលើផ្លូវគ្រួសក្រហមមួយ ក្នុងស្រុកឈូក ខេត្តកំពត ពុំមានស្លាកលេខ ពុំមានកញ្ចក់ កុងទ័រមិនដំណើរការ ក៏ប៉ុន្តែម្ចាស់ម៉ូតូអះអាងថាម៉ូតូមួយនេះ មានសារៈសំខាន់បំផុតសម្រាប់ក្រុមគ្រួសាររបស់គាត់ដែលមានគ្នា៨នាក់ក្នុងបន្ទុកគឺរូបគាត់ ប្រពន្ធ ម្តាយចាស់ជរានិងកូន៥នាក់។
លោក សរ រិទ្ធ គឺជាអ្នកលក់ប្រហុកនៅស្រុកឈូក ខេត្តកំពត ថ្ងៃទី៩ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០២០។ (ធីតា វីន/VOA)
ម្ចាស់ម៉ូតូគឺលោក សរ រិទ្ធ អាយុ៤៧ឆ្នាំ ជាប្រជាពលរដ្ឋរស់នៅស្រុកត្រាំកក់ខេត្តតាកែវ។ លោកកំពុងជិះម៉ូតូនេះដឹកប្រហុកលក់។ លោកឲ្យដឹងថា ជារៀងរាល់ថ្ងៃ ម៉ូតូមួយគ្រឿងនេះតែងតែរត់ កាត់តាមភូមិស្រុកទីប្រជុំជនមួយចំនួននៅលើផ្លូវប្រហែល៨០គីឡូពីខេត្តតាកែវទៅដល់ខេត្តកំពត។ លោកត្រូវចេញពីផ្ទះតាំងពីម៉ោង៤ព្រឹក រហូតដល់ម៉ោង៨យប់ ទើបលោកទៅដល់ផ្ទះវិញ។
ម៉ូតូដែលកំពុងស្ថិតនៅក្រោមការប្រមាញ់របស់មន្រ្តីប៉ូលិសចរាចរណ៍នោះ លោក សររិទ្ធ ទិញពីកន្លែងលក់អេតចាយតម្លៃ៥០ដុល្លារអាមេរិក។ លោកអះអាងថាបើលោកមានលុយក៏លោកមិនជិះម៉ូតូបែបនេះដែរ។
លោកបានថ្លែងប្រាប់VOAថា៖ «អត់មានលុយ។ បើមានលុយនរណាសុខចិត្តជិះអ៊ីចឹង? បើចំពោះគេមាន គេដាក់គ្រប់សព្វទាំងអស់។ បើខ្ញុំវាអត់ ទៅដាក់ឯណា? បើអត់ម៉ូតូនេះពិបាកមែនទែន!បើមួយថ្ងៃ ខ្ញុំរកបានតែ១៥.០០០រៀលអ៊ីចឹងទៅ...បានអង្ករបានអីហូបដោយសារម៉ូតូនេះ។ ច្បាប់គេ គេចាប់តែអ្នកខុសដូចខ្ញុំអត់កញ្ចក់អ៊ីចឹង។ ប៉ុន្តែយើង វាក្រពេក!ម៉ូតូយើងវាចាស់អ៊ីចឹងទៀត....តែមួកមិនដឹងពាក់ម៉េច! តែពាក់គេហៅអត់ឮយើងចាស់»។
លោកបន្តថា ចាប់តាំងពីមានការរឹតបន្តឹងមក ប្រាក់ចំណូលរបស់លោកបានមកពីការលក់ប្រហុកនេះធ្លាក់ចុះ ដោយលោកត្រូវជិះវាងពីប៉ូលិសដែលជាកន្លែងអាចលក់ប្រហុកបាន។
លោកយល់ឃើញថា ការដំឡើងការផាកពិន័យ និងការតម្រូវឲ្យយានជំនិះមានលក្ខណៈបច្ចេកទេសត្រឹមត្រូវនោះធ្វើឲ្យអ្នកមានជីវភាពខ្វះខាត កាន់តែយ៉ាប់ថែមទៀត។
លោកមានប្រសាសន៍ថា៖ «គេដាក់ច្បាប់ថ្មីហ្នឹងចំពោះខ្ញុំក្រអ៊ីចឹងវាតឹងតែងពិបាកមាំ ណាស់។ ជិះគេចអ៊ីចឹងទៅ! ប្រុងតែផ្លូវទៅហ្នឹងបានលក់...បានដល់ភូមិហ្នឹងអ៊ីចឹងទៅវាអត់បានលក់...ដល់ភូមិ ហ្នឹង ត្រូវបកក្រោយវិញ។ វាអ៊ីចឹង ពិបាក...វាខាត។ លក់ខាត!ដូចអ៊ីចឹង ត្រូវលក់បាន ទៅជាអត់បាន! ត្រូវទៅ ឆ្ងាយទៀត។ហើយ អ្នកកាន់តែអត់កាន់តែវេទនា!ហើយ បើជិះទៅដូចជាស៊យអ៊ីចឹងទៅ ប៉ូលិស ចាប់គេយកម៉ូតូ!មុខរបរចប់ហើយបើក្រម្លឹងៗ»។
បើតាមរបាយការណ៍របស់អង្គការសិទ្ធិមនុស្សលីកាដូចេញផ្សាយក្នុងខែឧសភានេះ បច្ចុប្បន្ននេះ ប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជាច្រើនជាង២លាន៥សែននាក់ ជាប់ជំពាក់កម្ចីខ្នាតតូច ដែលមានអត្រាកម្ចីជាមធ្យម ៣.៨០០ដុល្លារ ច្រើនជាងប្រាក់ចំណូលរបស់ពលរដ្ឋម្នាក់ក្នុងមួយឆ្នាំ ដែលមានប្រមាណ១.៦៨០ដុល្លារអាមេរិក។
ការផាកពិន័យខ្លាំងនេះធ្វើឲ្យប្រជាពលរដ្ឋខ្លះមិនហ៊ានជិះម៉ូតូដែលគ្មានស្លាកលេខឬ គ្មានកញ្ចក់នោះទេ ដែលជាហេតុធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ខ្លាំងដល់ការប្រកបរបររបស់គាត់ ខណៈប្រជាពលរដ្ឋកំពុងប្រឈមអត់ការងារធ្វើ និងបាត់បង់ចំណូលពីការងារនិងការរកស៊ីផងដែរ។
លោក ឈៀង វុធ អាយុ៤៨ឆ្នាំ រស់នៅស្រុកឈូក ខេត្តកំពត កំពុងឈរក្បែរម៉ូតូម៉ាក Waveពណ៌ខ្មៅគ្មានស្លាកលេខដែលចតនៅពីមុខផ្ទះ។ លោកមានប្រសាសន៍ថា ចាប់តាំងពីមានការរឹតបន្តឹងផ្នែកចរាចរណ៍នេះមក លោកមិនហ៊ានទៅណានោះទេ ពីព្រោះម៉ូតូរបស់លោកទិញមិនបានបង់ពន្ធតាមច្បាប់។
លោក ឈៀង វុធ ជាប្រជាពលរដ្ឋរស់នៅក្នុងស្រុកឈូក ខេត្តកំពត ថ្ងៃទី៩ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០២០។ (ធីតា វីន/VOA)
ភ្នែករបស់លោក ឈៀង វុធ ឡើងក្រហម និងមានសំណើម។ ចម្លើយរបស់គាត់ដាច់ៗ។ មាត់របស់គាត់រាងញ័របន្តិច បន្ទាប់មកគាត់ បង្ហាញការមិនពេញចិត្តចំពោះការផាកពិន័យថ្មីនេះ។ គាត់និយាយយ៉ាងដូច្នេះថា៖
«វេទនាកាន់តែងាប់តែម្តង! អានេះមិនមែនសង្កត់កប្រជាជនទេ ច្របាច់កប្រជាជនហ្មង!ចេញរកស៊ីអត់កើត! មានតែទុកចោល នៅសម្ងំក្នុងផ្ទះ! ណាលុយជំពាក់អង្គការទៀត.... កាន់តែពិបាកទៅ ហើយប្រជាជន ។វាត្រូវកើតអាកូរ៉ូណាហ្នឹងទៀតចប់!វាពិបាកៗធ្ងន់ពីព្រោះចេញទៅណាអត់ រួចមិនអ៊ីចឹង? យើងត្រូវការទិញអីយកមកលក់ដូរវាអត់កើត។ រត់ម៉ូតូឌុបអត់កើត»។
ប្រជាពលរដ្ឋមួយចំនួនទៀតដែលVOA បានសាកសួរអះអាងថា តម្លៃផាកពិន័យច្រើនជាងថ្លៃម៉ូតូចាស់របស់គាត់ទៅទៀត។
នៅតាមបណ្តាយផ្លូវនៅម្តុំផ្សារស្ទឹងមានជ័យ ក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ ម៉ូតូមួយគ្រឿងមិនមានម៉ាក គ្មានកញ្ចក់ គ្មានស្លាកលេខ កែបម៉ូតូរហែករយ៉ៃ ហើយខ្សែភ្លើង ម៉ាស៊ីនម៉ូតូ ច្រវាក់ម៉ូតូគ្មានអ្វីបិទបាំងនោះទេ។
ម៉ូតូនេះបានសណ្តោងរ៉ឺម៉កដឹកដូងលក់នៅក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ អស់រយៈពេល៥ឆ្នាំមកហើយ ដោយមួយថ្ងៃអាចរកប្រាក់ចំណេញឲ្យម្ចាស់បាន១០ដុល្លារ។
លោក គង់ សារ៉ាយ អាយុ៣៦ឆ្នាំ ដែលជាម្ចាស់ម៉ូតូនេះ កំពុងតែបារម្ភចំពោះការផាកពិន័យច្រើន។
«រាល់ថ្ងៃប្រឹងរកអ៊ីចឹង។ បើសិនពូប៉ូលិសចាប់ផាកអស់ច្រើនអ៊ីចឹង មានលុយណាបង់គាត់? មានតែតាមដំណើរ បើគាត់ចាប់ ម៉ូតូ។ឃើញស្រាប់ហើយទិញមក៨០រៀល[ដុល្លារ]បើគាត់ចាប់ផាក១០០ ឬ ២០០[ដុល្លារ]មានលុយឯណាទៅលស់? យើងជិះទៅតែងតែជួបហើយ បើគាត់ចាប់ពេញតែ ផ្លូវអ៊ីចឹង ... ពីព្រោះអ្នកក្រមានអីទៅទិញ មានតែទិញម៉ូតូអត់ពន្ធ អត់អីអ៊ីចឹងមកសណ្តោងរ៉ឺម៉ក»។
ទិដ្ឋភាពទូទៅនៃម៉ូតូរ៉ឺម៉កកំពុងចរាចរក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ ថ្ងៃទី១៤ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០២០។ (ធីតា វីន/VOA)
នៅសប្តាហ៍ដំបូងនៃការរឹតបន្តឹង ច្បាប់ចរាចរណ៍នោះ ការប៉ះទង្គិចពាក្យសម្តី និងប្រតិកម្មផ្សេងៗរវាងប្រជាពលរដ្ឋ និងប៉ូលិសចរាចរណ៍ ជាពិសេសអ្នកដែលមានជីវភាពខ្វះខាតបានកើតឡើង។
ជាក់ស្តែង អ្នកបើកបរម៉ូតូចាស់ៗខ្លះបានសម្រេចលក់ម៉ូតូ ដែលត្រូវបានផាកពិន័យ ដោយសារគ្មានស្លាកលេខ និងមិនមានកញ្ចក់ជាដើម។ ចំណែកខ្លះទៀត មិនត្រូវបានអនុញ្ញាតឲ្យចាកចេញពីប៉ុស្តិ៍ប៉ូលិសទេ នៅពេលមិនមានលុយគ្រប់គ្រាន់សម្រាប់បង់ការផាកពិន័យ។
សារព័ត៌មានក្នុងស្រុកធ្លាប់បានចុះផ្សាយកាលពីដើមខែឧសភាថា បុរសម្នាក់រស់នៅក្នុងខេត្តប៉ៃលិន បានដុតម៉ូតូចាស់របស់ខ្លួនចោលដែលគ្មានកញ្ចក់ គ្មានស្លាកលេខ គ្មានកុងទ័រ ក្រោយត្រូវដោយប៉ូលិសចរាចរណ៍ផាកពិន័យចំនួន១២ម៉ឺនរៀលដោយសារបើកបរអត់ពាក់មួកសុវត្ថិភាព និងអត់កញ្ចក់ ហើយបុរសនោះមិនមានលុយគ្រប់គ្រាន់សម្រាប់ការបង់ប្រាក់ពិន័យ។ បើតាមសេចក្តីរាយការណ៍ ម៉ូតូចាស់របស់បុរសរូបនោះទិញតម្លៃ២៦ម៉ឺនរៀល តែលោកទើបបានឲ្យលុយគេចំនួន៦ម៉ឺនរៀលតែប៉ុណ្ណោះ។
អគ្គស្នងការរងនគរបាលជាតិ និងជាអ្នកនាំពាក្យ លោក ឆាយ គឹមខឿន មានប្រសាសន៍ថា ម៉ូតូចាស់ៗដែលមិនគ្រប់ទៅតាមលក្ខណៈបច្ចេកទេសនោះ គួរតែឈប់ប្រើ។ ហើយជាបណ្តោះអាសន្នក្នុងរយៈខ្លីនេះ ម្ចាស់ម៉ូតូចាស់ៗទាំងនោះគួរតែមានឧបករណ៍ខ្លះបំពាក់នៅលើម៉ូតូដើម្បីសុវត្ថិភាព។
លោកថ្លែងថា៖ «ពីយុទ្ធនាការដំបូងបំផុត យើងក៏បានលើកទឹកចិត្តគាត់បើសិនគាត់អត់មានអីគ្រប់ទេយ៉ាងហោចគាត់ត្រូវមានចង្កៀង។ គាត់បើកបរពេលយប់អត់មានចង្កៀង គួរអនុញ្ញាតឲ្យទេ? ហើយគាត់អាចយកភាពក្រីក្រនោះ យកមកប្តូរជាមួយអាយុជីវិតគាត់ទេ? តែបើឥឡូវអត់ទាន់មានអីពាក់មួកសិន ដើម្បីការពារ ថែមកញ្ចក់មក ឬក៏ដាក់ស្លាកសញ្ញាពីក្រោយ ដើម្បីមានចំណាំងផ្លាត។ អានេះសុទ្ធតែវិធីការពារគាត់។ ក៏ប៉ុន្តែយើងអត់បានលើកទឹកចិត្តថាឲ្យបន្តប្រើអាហ្នឹងទៀតទេ»។
លោកបញ្ជាក់បន្ថែមថា ប្រជាពលរដ្ឋគួរតែបារម្ភបញ្ហាសុវត្ថិភាព និងការបាត់បង់អាយុជីវិត ឬគ្រោះថ្នាក់ឲ្យបានច្រើនជាងការភ័យខ្លាចបាត់បង់មុខរបរចិញ្ចឹមជីវិត។
លោកបន្តថា៖ «យានយន្តដែលគាត់ផ្គុំនេះ វាគ្រោះថ្នាក់ដល់ជីវិតគាត់ច្រើនជាងយានយន្តគេដទៃទៀត។ យើងថា អាចមានតែម៉ូតូមួយហ្នឹងបម្រើជីវភាព អ៊ីចឹងត្រូវឲ្យម៉ូតូមួយហ្នឹងរឹងមាំទៅ ដើម្បីអាយុ ជីវិតគាត់ហើយការគោរពច្បាប់នេះ គឺល្អបំផុតសម្រាប់ពួកគាត់។ គាត់ចៀសផុតពីគ្រោះថ្នាក់។គាត់គេចផុតពីសេចក្តីស្លាប់។ បើសិនជាគាត់មិនស្លាប់ ក៏គាត់ត្រូវពិការ ហើយបើសិនជា គាត់ស្លាប់ អត់នរណាចិញ្ចឹមគ្រួសារ? អានេះបន្ទុកកាន់តែធ្ងន់ថែមទៀត»។
ប្រធានវិទ្យាស្ថានសុវត្ថិភាពចរាចរណ៍ផ្លូវគោក លោក គង់ រតនៈ មានប្រសាសន៍ថា យានយន្តដែលចរាចរណ៍នៅលើផ្លូវថ្នល់គួរតែមានលក្ខណៈស្របច្បាប់ និងមានលក្ខណៈបច្ចេកទេសគ្រប់គ្រាន់ ដើម្បីសុវត្ថិភាពទាំងអស់ គ្នា។
«បើសិនជាគាត់នៅចរាចរណ៍ម៉ូតូរបស់គាត់ដែលមានបង្គុំចាប់ម៉ាស៊ីន អត់មានកុងទ័រ អត់មានល្បឿនអីហ្នឹងគាត់អាចនឹងរងគ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍ ដោយសារយានយន្តរបស់គាត់ អត់គ្រប់លក្ខណៈបច្ចេកទេសហើយគាត់អាចបង្កឲ្យអ្នកដទៃទៀត មានគ្រោះថ្នាក់ជាមួយគាត់ដែរ។ អ៊ីចឹងសម្រាប់ខ្ញុំ ខ្ញុំទទួលស្គាល់នូវផលលំបាកសម្រាប់ប្រជាជនដែលគាត់ក្រីក្រ ក៏ប៉ុន្តែខ្ញុំមិនលើកទឹកចិត្តថា ឲ្យនៅបន្តនោះទេ»។
លោកបន្ថែមថាប្រជាពលរដ្ឋដែលមានជីវភាពខ្វះខាត គួរតែប្រាប់ការលំបាករបស់ខ្លួនតាមរយៈតំណាងរាស្រ្តទៅរដ្ឋាភិបាលក្នុងការពិចារណារកដំណោះស្រាយ។
«យើងមានតែសំណូមពរទៅរាជរដ្ឋាភិបាលសុំកំណត់ពេលវេលាពិសេសណាមួយសម្រាប់ពួក គាត់។ បើសិនជាពេលនេះគាត់ជួបការលំបាក យើងគួរតែមានវិធីដោះស្រាយរបៀបម៉េច។ យើងត្រូវមានដំណោះស្រាយអីផ្សេងមួយទៀតសម្រាប់ពួកគាត់ ដើម្បីឲ្យពួកគាត់រស់នៅបាន។ បើយើងដាក់ទៅឲ្យគ្រប់គ្នាទាំងអស់មានប្រសិទ្ធភាពក្នុងពេលតែមួយហ្នឹងគឺយើងនឹងមិនបានលទ្ធផលល្អទេ»។
រហូតមកដល់ពេលនេះ មិនទាន់មានទិន្នន័យថា តើម៉ូតូមិនស្របច្បាប់ និងម៉ូតូមិនមានលក្ខណៈបច្ចេកទេសត្រឹមត្រូវ ដែលកើតឡើងដោយការរៀបបង្គុំនើ មានប៉ុន្មានគ្រឿងនោះទេ។
គ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍កាលពីឆ្នាំ២០១៩ បណ្តាលឲ្យមនុស្សស្លាប់ជិត២ពាន់នាក់ ដែលកើនឡើងជាង២០០នាក់ ឬស្មើនឹងជិត១៣ភាគរយ បើធៀបនឹងតួលេខឆ្នាំ២០១៨។ កាលពីចុងឆ្នាំ២០១៩ រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងមហាផ្ទៃនិងជាប្រធានគណៈកម្មាធិការជាតិសុវត្ថិភាពចរាចរណ៍ផ្លូវគោកលោក ស ខេង លើកឡើងថា ករណីគ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍នៅកម្ពុជាមានការកើនឡើងពីមួយឆ្នាំទៅមួយឆ្នាំ ដែលលោកថា និន្នាការនេះបង្ហាញពីសញ្ញាបរាជ័យសម្រាប់យុទ្ធនាការនៃការទប់ស្កាត់គ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍។ រដ្ឋាភិបាលបានប្ដេជ្ញាកាត់បន្ថយការស្លាប់ដោយគ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍ឲ្យនៅសល់១.៦០០នាក់ត្រឹមឆ្នាំ២០២០៕