ចលនាខ្មែរដើម្បីប្រជាធិបតេយ្យបានស្នើឲ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាពិចារណាលើសំណើរបស់ពលរដ្ឋមួយចំនួន ដែលទាមទារឲ្យយកករណីកោះគុត ឬកោះគជ់ និងដែនសមុទ្រត្រួតស៊ីគ្នារវាងកម្ពុជានិងថៃ ទៅតុលាការយុត្តិធម៌អន្ដរជាតិ (International Court of Justice)។
នៅក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍មួយចុះថ្ងៃទី ២៥ ខែ វិច្ឆិកា ឆ្នាំ ២០២៤ ចលនាខ្មែរដើម្បីប្រជាធិបតេយ្យបានផ្តល់សេចក្តីពន្យល់ថា ការនាំយកសំណុំរឿងកោះគុត និងបញ្ហាពាក់ព័ន្ធក្នុងដែនសមុទ្រកម្ពុជាថៃទៅតុលាការអន្តរជាតិ គឺជាមធ្យោបាយតែមួយគត់ដែលបង្ហាញពីភាពចាស់ទុំនៅក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហារបស់កម្ពុជាផង ហើយអាចបញ្ចៀសបាននូវការប្រឈមមុខដាក់គ្នាតាមរយៈការប្រើប្រាស់កម្លាំងប្រដាប់អាវុធរវាងប្រជាជាតិទាំងពីរ គឺកម្ពុជានិងថៃ ដែលជាប្រទេសជិតខាងនឹងគ្នា។
កាលពីថ្ងៃអង្គារ ទី២៦ ខែវិច្ឆិកា ប្រធានចលនាខ្មែរដើម្បីប្រជាធិបតេយ្យមានមូលដ្ឋាននៅសហរដ្ឋអាមេរិ អ្នកស្រី មូរ សុខហួរ ប្រាប់វីអូអេតាមប្រព័ន្ធទំនាក់ទំនង WhatsApp ថា ការប្តឹងទៅតុលាការអន្តរជាតិ ជារឿងចាំបាច់សម្រាប់ប្រទេសកម្ពុជា ព្រោះមានឯកសារជាច្រើនដែលអាចគាំទ្របណ្តឹងរបស់កម្ពុជា ដើម្បីតវ៉ាជាមួយនឹងប្រទេសថៃ។
អ្នកស្រីថ្លែងថា៖ «ដូច្នេះ រឿងកោះគជ់នេះ យើងបានស្រាវជ្រាវ ហើយអ្នកឯកទេសក៏ដឹងឮ យើងក៏មានឯកសារគ្រប់គ្រាន់ ដើម្បីសុំឲ្យរដ្ឋាភិបាលនៅប្រទេសកម្ពុជាយកករណីនេះ យកទៅប្តឹងនៅតុលាការអន្តរជាតិ»។
អ្នកស្រីបន្ថែមថា ដើម្បីធ្វើឲ្យបញ្ហាកោះគុតនេះបានដឹងទូលំទូលាយដល់ប្រជា ពលរដ្ឋខ្មែរ ការរៀបចំសមាជនឹងត្រូវធ្វើឡើងនៅតាមរដ្ឋមួយចំនួនដែលមានប្រជាពលរដ្ឋខ្មែររស់នៅច្រើននៅក្នុងសហរដ្ឋអាមេរិក អូស្រា្តលី និងនៅប្រទេសមួយ ចំនួនទៀតនៅក្នុងតំបន់អឺរ៉ុប និងតំបន់អាស៊ី ដូចជាជប៉ុន និងកូរ៉េខាងត្បូងជាដើម។
អ្នកស្រីថ្លែងថា៖ «ចលនាខ្មែរដើម្បីប្រជាធិបតេយ្យ យើងបានប្រកាសហើយ យើងធ្វើសមាជដើម្បីឲ្យពលរដ្ឋខ្មែរមកបញ្ចេញមតិនៅលើចំណុចរួម ដោះស្រាយបញ្ហារួម ... ដល់ពេលចប់ពីហ្នឹងទៅ យើងនឹងធ្វើប្រហែលជាពីរបីខែបន្តទៅទៀត ដើម្បីចុងក្រោយ យើងនឹងសរុបធ្វើរបាយការណ៍ជូនទៅដល់រដ្ឋាភិបាលនៅប្រទេសកម្ពុជា»។
ចលនាខ្មែរដើម្បីប្រជាធិបតេយ្យ ក៏បានជំរុញឲ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបញ្ឈប់ជាបន្ទាន់នូវការគំរាមកំហែងតាមគ្រប់រូបភាពមកលើប្រជាពលរដ្ឋខ្លួនឯង ដែលគ្រាន់តែសម្តែងមតិ និងបង្ហាញក្តីបារម្ភទាក់ទងនឹងបូរណភាពទឹកដី។
បញ្ហាកោះគុតនេះកំពុងក្លាយជារឿងចម្រូងចម្រាសនៅក្នុងនយោបាយប្រទេសថៃ ទីដែលមានការពិភាក្សាអំពីការប្រើប្រាស់ឯកសារសំខាន់មួយ គឺអនុស្សារណៈយោគយល់គ្នាឆ្នាំ ២០០១ ដែលក្រុមអ្នកជំទាស់ថៃអះអាងថា អាចធ្វើឲ្យបាត់បង់កោះគុតក្នុងខេត្តត្រាតរបស់ថៃទៅប្រទេសកម្ពុជា។ នេះបើតាមប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយក្នុងប្រទេសថៃ។
បើតាមសេចក្តីរាយការណ៍របស់កាសែត Bangkok Post ចុះកាលពីថ្ងៃទី ៩ ខែវិច្ឆិកា អ្នកស្រី Paetongtarn Shinawatra នាយករដ្ឋមន្ត្រីថៃបានឲ្យដឹងថា ប្រទេសកម្ពុជាត្រូវបានផ្តល់ដំណឹងរួចហើយថា ការចរចានានាលើតំបន់សមុទ្រដែលមានជម្លោះក្រោមអនុស្សរណៈយោគយល់គ្នាឆ្នាំ ២០០១ នឹងបន្តទៀត បន្ទាប់ពីគណៈកម្មាធិការបច្ចេកទេសរួមមួយហៅកាត់ថា JTC ត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅពាក់កណ្តាលខែនេះ។
អ្នកនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាលោក ប៉ែន បូណា បដិសេធផ្តល់ការអត្ថាធិប្បាយលើបញ្ហាចម្រូងចម្រាសនេះ ដោយស្នើឲ្យអ្នកយកព័ត៌មានផ្អែកលើការអត្ថាធិប្បាយរបស់ថ្នាក់ដឹកនាំកំពូលៗពីររូបរបស់កម្ពុជា គឺប្រធានព្រឹទ្ធសភាលោក ហ៊ុន សែន និងលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន ម៉ាណែត អំពីបញ្ហាកោះគុតនេះ។
ថ្លែងនៅក្នុងមហាសន្និបាតមួយក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញកាលពីថ្ងៃទី ២១ ខែ វិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២៤ លោក ហ៊ុន សែន ដែលជាអតីតនាយករដ្ឋមន្ត្រីបានថ្លែងថា កម្ពុជានិងថៃ នៅបន្តការចរចាលើចំណុចមិនត្រូវគ្នា ពាក់ព័ន្ធតំបន់ត្រួតស៊ីគ្នាក្នុងដែនសមុទ្ររវាងប្រទេសទាំងពីរ ក៏ប៉ុន្តែបែរជាមានការធ្វើចលនាពីក្រៅប្រទេសឲ្យពលរដ្ឋកម្ពុជាក្រោកតវ៉ាទាមទារកោះគុតនៅតុលាការអន្តរជាតិ។
លោកថ្លែងថា៖ «នៅក្នុងប្រទេសថៃ ក៏មានក្រុមជ្រុលនិយមមួយក្រុម បង្កើតឡើងរឿងកោះគុត។ ឥឡូវនៅក្នុងប្រទេសរបស់យើងនេះ ត្រូវបានពួកនិយមជ្រុលនៅក្រៅប្រទេសអំពាវនាវឲ្យធ្វើបាតុកម្ម ដើម្បីទាមទារយកកោះគុត។ អ៊ីចឹង ខ្ញុំករុណា ខ្ញុំក៏ចាំមើលថា តើប្រជាពលរដ្ឋរបស់យើងគិតយ៉ាងម៉េច? កោះគុត គឺប្រហែលជាប្រជាពលរដ្ឋ មិនច្រើនទេ ដែលស្គាល់កោះគុត»។
លោកបានឲ្យដឹងទៀតថា កម្ពុជាមិនទាន់អស់លទ្ធភាពនៅក្នុងការចរចាជាមួយភាគីថៃលើតំបន់ត្រួតស៊ីគ្នានេះនៅឡើយ ក្រោយការចុះអនុស្សារណៈយោគយល់គ្នាកាលពីឆ្នាំ ២០០១។
លោកបន្ថែមថា៖ «យើងមិនទាន់ប្រើអស់លទ្ធភាពនៃការចរចា រវាងទ្វេភាគីនៅឡើយទេ។ តើដល់ពេលហើយឬនៅដែលយើងត្រូវនិយាយទៅកាន់តុលាការអន្តរជាតិ? ហើយតើការនិយាយទៅកាន់តុលាការអន្តរជាតិ វាគ្រប់គ្រាន់ដើម្បីនឹងយកឈ្នះទេ? មិនមែនជាបញ្ហាតូចតាចទេ។ ការមើលមុខគ្នាមិនត្រង់ រវាងប្រទេសជិតខាង ដែលនៅជាមួយគ្នា មិនមែនជាបញ្ហាធម្មតាទេ»។
លោក ហ៊ុន សែន អះអាងថា ក្រុមអ្នកជំទាស់នៅក្រៅប្រទេសទំនងជាមិនចង់ឃើញភាពសុខសាន្តរបស់ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ ទើបបានជាពួកគេព្យាយាមបង្កើតចលនាប្រឆាំងជាបន្តបន្ទាប់។
លោកថ្លែងថា៖ «ដំបៅមិនឈឺយកឈើចាក់។ រឿងគេកំពុងតែជជែកគ្នា ឯយើងមករុញ។ តើនេះជាអ្វីទៅ? ជាអំពើអ្វី ដែលម្តងហើយម្តងទៀត រុញឲ្យប្រជាជនមិនទាំងបានទទួលសេចក្តីសុខណាមួយ តាមរយៈការបង្កើតចលនាប្រឆាំង»។
អ្នកស្រី មូរ សុខហួរ ប្រតិកម្មតបថា កម្ពុជានៅមានសិទ្ធិទាមទារអ្វីដែលជាកម្មសិទ្ធិរបស់ខ្លួន។
អ្នកស្រីថ្លែងថា៖ «នេះមិនមែនជា ... ដំបៅទេ។ បើដំបៅ មានន័យថា យើងទៅកកូរកកាយ យកអ្វីដែលរបស់គេ។ ហើយបើសិនជាយើងដឹងថារបស់យើងទៅហើយ ហេតុអ្វីបានជាយើងមិនទៅទាមទារយកមកវិញ ឬមួយក៏ទៅរកដំណោះស្រាយ ហើយអ្នកដែលអាចស្ថាប័នដែលអាចរកដំណោះស្រាយជូនទៅដល់គ្រប់ភាគីគឺតុលាការអន្តរជាតិ»។
កោះគុតត្រូវបានរដ្ឋាភិបាលថៃអភិវឌ្ឍបង្កើតទៅជាតំបន់ទេសចរណ៍ ដោយមានភ្ញៀវមកកម្សាន្តប្រហែល ៣០ ម៉ឺននាក់ ក្នុងមួយឆ្នាំ ហើយកោះនោះក៏ជាកន្លែងដែលទាហានជើងទឹករបស់ថៃយកធ្វើជាកន្លែងសមយុទ្ធផងដែរ។ នេះបើតាមសេចក្តីរាយការណ៍របស់វិទ្យុអាស៊ីសេរីចុះថ្ងៃទី ១០ ខែវិច្ឆិកា។ សេចក្តីរាយការណ៍ដដែលបានឲ្យដឹងទៀតថា តំបន់ដែលភាគីថៃអះអាងថា ជាតំបន់ «ត្រួតស៊ីគ្នា» នេះអាចមានកំណប់ប្រេង និងឧស្ម័នដែលមានតម្លៃយ៉ាងហោចណាស់ ៣០០ ពាន់លានដុល្លារ។
អ្នកតាមដានភូមិសាស្រ្ដនយោបាយលោក សេង វណ្ណលី បានសង្កេតឃើញថា ភាគីថៃបានសាងសង់ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធជាច្រើននៅកោះគុត មានទាំងប៉ុស្តិ៍នគរបាល និងរដ្ឋបាលស៊ីវិលនៅទីនោះ ដែលជាហេតុនាំឲ្យកម្ពុជាពិបាកនឹងការតវ៉ាយកដែនកោះនោះមកវិញ។ ទោះយ៉ាងណាលោកថា កម្ពុជាគួរតែប្រកាសជំហរឲ្យច្បាស់ៗចំពោះបញ្ហាកោះគុតនេះ ដូចអ្វីដែលរដ្ឋាភិបាលមុនៗបានធ្វើកន្លងមក ហើយជម្រើសសំខាន់មួយសម្រាប់កម្ពុជា គឺតុលាការអន្តរជាតិ។
លោកថ្លែងថា៖ «ដោយសារតែការអភិវឌ្ឍតំបន់កោះគុត និងការដាក់រដ្ឋបាលប៉ូលិស កងកម្លាំងអី ជារបស់ថៃស្រេចទៅហើយ ដូច្នេះយើងពិបាកនៅក្នុងការទៅទាមទារមកវិញយ៉ាងណាក្តី កម្ពុជាគួរតែបង្ហាញឲ្យច្បាស់លាស់ អាចតាមរយៈលិខិតការទូតទៅភាគីថៃ រក្សាសិទ្ធិ អធិបតេយ្យរបស់កម្ពុជាដដែល ហើយព្យាយាមស្នើឲ្យភាគីថៃឯកភាពដើម្បីជំរុញវិវាទនេះ ទៅតុលាការអន្តរជាតិ»។
លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីហ៊ុន ម៉ាណែត បានបកស្រាយនៅក្នុងពិធីចែកសញ្ញាបត្រមួយនៅទីក្រុងភ្នំពេញកាលពីថ្ងៃទី ២១ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ ២០២៤ ថា កម្ពុជាបានរក្សាភាពស្ងៀមស្ងាត់នឹងរឿងកោះគុត ដោយហេតុផលពីរសំខាន់ៗ គឺទីមួយ «ភាពចាស់ទុំខាងនយោបាយ» និង «ការទទួលខុសត្រូវចំពោះជាតិ និងប្រជាជនក្នុងការការពារបូរណភាពទឹកដី និងអធិបតេយ្យជាតិ»។ នេះមានន័យថា រដ្ឋាភិបាលមិនយកភ្លើងចូលផ្ទះ ហើយបន្តចរចាដើម្បីបោះបង្គោលព្រំដែនទាំងក្នុងដែនគោក និងដែនទឹកជាមួយប្រទេសថៃដែលបានធ្វើតាំងពីឆ្នាំ ២០០៦ មក។
លោកបានបន្ថែមថា បញ្ហាដែលបានកើតឡើងជុំវិញកោះគុតនេះ ជារឿងផ្ទៃក្នុងរបស់ប្រទេសថៃ ទីដែលគណបក្សប្រឆាំងថៃបានយកបញ្ហាកោះគុតនេះមកចោទរដ្ឋាភិបាលថៃថាបានធ្វើឲ្យបាត់បង់កោះនេះទៅកម្ពុជា។
ហេតុដូច្នេះលោកថា កម្ពុជាមិនអាចទៅតតាំងនឹងនយោបាយផ្ទៃក្នុងរបស់ថៃបានទេ ប៉ុន្តែកម្ពុជានឹងបន្តប្រើប្រាស់យន្តការដោះស្រាយបញ្ហាព្រំដែនដែលមានស្រាប់ និងផ្អែកលើមូលដ្ឋានច្បាស់លាស់ដែលបានមកពីការស្រាវជ្រាវ។
លោក ហ៊ុន ម៉ាណែត បានសង្កត់ធ្ងន់ថា៖ «យើងធ្វើការមិនមែនងាយស្រួលទេ មិនមែនឃើញហើយឯកភាពទេ។ ១មីលីម៉ែត្រៗ យើងធ្វើការច្បាស់លាស់ណាស់។ ១៨ ឆ្នាំហើយ ២០០៦ ២០២៤ អាហ្នឹងព្រំដែនគោក។ ដោយឡែកព្រំដែនសមុទ្រ យើងមានទាន់មានដែលឯកភាពគ្នាពីអង្កាល់ នៅចរចាគ្នាច្រើនដងហើយ មិនទាន់មានការឯកភាព បើមិនទាន់មានការឯកភាពថា តើយើងបាត់ស្អី? ខ្ញុំសួរ ចេះតែថា ក្បត់ជាតិ បាត់កោះ បាត់ស្អី បើមិនទាន់មានការឯកភាពផងហ្នឹង! ហើយឲ្យទៅប្តឹងទៅ ICJ យ៉ាងម៉េច! បើយើងមិនទាន់មានការឯកភាពស្អីផងហ្នឹង! ប្តឹងស្អី? គេសួរប្តឹងរឿងអី?៕