ជនជាតិដើមភាគតិចនៅខេត្តមណ្ឌលគិរីបានអះអាងថាហេតុផលដែលតុលាការនៅប្រទេសបារាំងច្រានចោលបណ្តឹងរបស់ពួកគេ គឺដោយសារថាជនជាតិដើមភាគតិចមិនមានប្លង់កម្មសិទ្ធិដីធ្លីស្របតាមច្បាប់ ដែលការអះអាងនេះពួកគេមិនអាចទទួលយកបាននោះទេហើយនឹងបន្តប្តឹងឧទ្ធរណ៍។
សំណុំរឿងរបស់ជនជាតិដើមភាគតិចក្នុងឃុំប៊ូស្រា ស្រុកពេជ្រាដា ចំនួន៩៧គ្រួសារដែលមានសមាជិកប្រមាណ៥០០នាក់ នៅលើជម្លោះដីធ្លីជាមួយក្រុមហ៊ុនដាំកៅស៊ូបារាំងមួយបានអូសបន្លាយ តាំងពីឆ្នាំ២០០៨ នៅពេលក្រុមហ៊ុននេះបានទទួលដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចមកដាំដើមកៅស៊ូ ហើយប៉ះពាល់ដីរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ។ ប្រជាជនបានដាក់បណ្តឹងទៅតុលាការ និងអាជ្ញាធរកម្ពុជាកាលពីកន្លងទៅ ប៉ុន្តែពួកគេថាមិនមានដំណោះស្រាយនោះទេ ទើបពួកគេសម្រេចចិត្តប្តឹងទៅដល់តុលាការក្នុងប្រទេសបារាំង។
ជនជាតិដើមភាគតិចព្នងបានចោទក្រុមហ៊ុនបារាំងថាបានរំលោភដីសហគមន៍និងធ្វើឲ្យពួកគេមានការព្រួយបារម្ភយ៉ាងខ្លាំងអំពីការបាត់បង់ដីព្រៃជំនឿដូនតា និងដីព្រៃសម្រាប់អាស្រ័យផលរបស់ជនជាតិដើមភាគតិច។
នៅក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍មួយចុះថ្ងៃទី១៤ ខែកក្កដា ដែលវីអូអេទទួលបាន ជនជាតិដើមភាគតិចបានឲ្យដឹងថាកាលពីថ្ងៃទី២ ខែកក្កដា តុលាការណង់ទែរ (Nanterre)នៃប្រទេសបារាំង បានសម្រេចច្រានចោលពាក្យបណ្តឹងរបស់ក្រុមជនជាតិដើមភាគតិចទាក់ទងនឹងទំនាស់ដីធ្លីជាមួយក្រុមហ៊ុនឈ្មោះសុកហ្វ៊ិន (Socfin KCD)ដែលមានទំនាក់ទំនងជាមួយក្រុមហ៊ុនបារាំងមួយឈ្មោះប៊ុឡឺរ៉េ(Bollere) ដែលទទួលបានដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចក្នុងខេត្តមណ្ឌលគិរី។
សេចក្តីថ្លែងការណ៍ឲ្យដឹងទៀតថា ក្រៅពីការច្រានចោលបណ្តឹងរបស់ពួកគេ ចៅក្រមប្រទេសបារាំងក៏បានសម្រេចពិន័យក្រុមជនជាតិដើមភាគតិចឲ្យបង់ការខូចខាតលើនីតិវិធី ចំនួន២ម៉ឺនអឺរ៉ូ ប្រមាណជាង២ម៉ឺនដុល្លារអាមេរិក ដែលការណ៍នេះធ្វើឲ្យជនជាតិដើមភាគតិច សម្តែងការខកចិត្តយ៉ាងខ្លាំង។ ពួកគេថាការសម្រេចចិត្តរបស់ចៅក្រមប្រទេសបារាំងនេះ មិនបានឆ្លើយតបនឹងសិទ្ធិរបស់ជនជាតិដើមភាគតិច និងច្បាប់របស់កម្ពុជានោះទេ ដែលអនុញ្ញាតឲ្យជនជាតិដើមភាគតិចកាន់កាប់ប្រភេទដីមួយចំនួន។
រូបថតកាលពីថ្ងៃទិ១៦ ខែកក្កដា ឆ្នាម២០២១ នៃគេហទំព័រនៃក្រុមហ៊ុន SOCFIN ដែលទទួលដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចមកដាំដើមកៅស៊ូ ហើយប៉ះពាល់ដីរបស់ប្រជាពលរដ្ឋនៅខេត្តមណ្ឌលគិរី។
លោក សេក សុភ័ណ្ឌ មេធាវីការពារឲ្យក្រុមជនជាតិដើមភាគតិចព្នង បានប្រាប់VOAនៅថ្ងៃព្រហស្បតិ៍នេះថាការសំអាងតែហេតុផលម្យ៉ាងថាជនជាតិដើមភាគតិចមិនមានកម្មសិទ្ធិដីធ្លីស្របតាមច្បាប់ ទើបច្រានចោលបណ្តឹងនេះ គឺមិនត្រឹមត្រូវនោះទេ។ លោកបន្តថាជនជាតិដើមភាគតិចនៅមានសិទ្ធិផ្សេងទៀតក្នុងការអាស្រ័យផលលើដីទំនាស់នេះ។
លោកថ្លែងថា៖ «អ្វីដែលខ្ញុំយល់ហ្នឹង គឺគាត់[ចៅក្រមរបស់ប្រទេសបារាំង]សំអាងថាជនជាតិព្នង៨០នាក់ហ្នឹង អត់ទាន់បានបង្កើតសិទ្ធិកម្មសិទ្ធិនៅលើដី ស្របទៅតាមច្បាប់នៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា។ អញ្ចឹងតុលាការបារាំងគាត់សំអាងតែប៉ុណ្ណឹង។ គាត់[ចៅក្រមរបស់ប្រទេសបារាំង]បដិសេធច្រានចោលពាក្យបណ្តឹងទាមទារ[របស់ជនជាតិដើមភាគតិច]ហ្នឹង...។ ប៉ុន្តែជាក់ស្តែងគាត់[ជនជាតិដើមភាគតិច] អត់កម្មសិទ្ធិហើយអត់មានសិទ្ធិទេ[ប៉ុន្តែ]គាត់មានសិទ្ធិផ្សេងៗដែលបាត់បង់ ដែលប៉ះពាល់។ អញ្ចឹងតុលាការបារាំងគាត់អត់ពិចារណាចំណុចផ្សេងៗ។ អញ្ចឹងវាអត់ត្រូវ!»។
មេធាវីរូបនោះបន្ថែមថាជនជាតិដើមភាគតិចនៅតែមានសិទ្ធិក្នុងការគ្រប់គ្រងដីសហគមន៍ ពីព្រោះពួកគេបានចុះបញ្ជីនៅក្រសួងមហាផ្ទៃ និងក្រសួងអភិវឌ្ឍន៍ជនបទរួចហើយ។
លោកបានថ្លែងថា៖ «ពួកគាត់ជាជនជាតិព្នង លក្ខន្តិកៈគាត់បានចុះបញ្ជីនៅក្រសួងមហាផ្ទៃអស់ហើយ និងអត្តសញ្ញាណគាត់ចុះបញ្ជីនៅក្រសួងអភិវឌ្ឍន៍ជនបទហើយ។ អញ្ចឹងគាត់បន្តការគ្រប់គ្រង់ដីហ្នឹង អញ្ចឹងទម្រាំតែបានតែចេញដីជាកម្មសិទ្ធិសមូហភាពជូនពួកគាត់។ អញ្ចឹងអ្វីដែលពួកគាត់អ្វីដែលគាត់មិនសិទ្ធិលើដី លើជំនឿប្រពៃណី ទំនៀមទម្លាប់របស់គាត់នៅក្នុងព្រៃដែលក្រុមហ៊ុនប៊ុឡឺរ៉េ(Bollere) ក្រុមហ៊ុនសុកហ្វ៊ិន(Socfin) ឈូសយកវិនិយោគហ្នឹង វាប៉ះពាល់អស់ហ្នឹង។ ទោះបីគាត់អត់មានកម្មសិទ្ធិក៏ដោយប៉ុន្តែគាត់មានសិទ្ធិអាស្រ័យផល សិទ្ធិសង្គម សិទ្ធិសេដ្ឋកិច្ចនៅលើដីរបស់រដ្ឋហ្នឹង»។
បើតាមមេធាវីសេក សុភ័ណ្ឌដែលការពារក្តីឲ្យពួកគេក្នុងប្រទេសកម្ពុជាមានមេធាវីប្រទេសបារាំងចូលរួមការពារក្តីនេះឲ្យពួកគេផងដែរ។
លោក ង៉ាច សាមីន អ្នកប្រឹក្សាយោបល់និងលើកកម្ពស់សិទ្ធិជនជាតិដើមភាគតិច ដែលបានចូលរួមដំណើរការរឿងទំនាស់ដីធ្លីនេះនៅតុលាការប្រទេសបារាំង ប្រាប់VOAថាជនជាតិដើមភាគតិចមានសិទ្ធិស្របច្បាប់ពាក់ព័ន្ធសិទ្ធិដីធ្លី ដែលមានចែងក្នុងច្បាប់ភូមិបាលកម្ពុជា។
លោកបញ្ជាក់ថា៖ «សម្រាប់ករណីជាក់លាក់ដូចជារឿងវិនិយោគសម្បទានដីសេដ្ឋកិច្ចដាំកៅស៊ូរបស់ក្រុមហ៊ុនសុកហ្វ៊ិន តាមលុយដែលផ្តល់ហិរញ្ញប្បទានមួយផ្នែកចេញពី[ក្រុមហ៊ុន] ប៊ុឡឺរ៉េហ្នឹងគឺវាមានការរំលោភសិទ្ធិធ្ងន់ធ្ងរមែនទែនសម្រាប់ប្រជាពលរដ្ឋនៅប៊ូស្រា [គឺ]ទាក់ទងទៅនឹងវប្បធម៌ប្រពៃណី ទាក់ទងនឹងវិស័យបរិស្ថាន វិស័យសេដ្ឋកិច្ចរបស់គាត់[ជនជាតិដើមភាគតិច] ក៏ដូចជាទំនៀមទម្លាប់រស់នៅ [និង]លក្ខណៈធ្វើចម្ការវិលជុំគាត់[ជនជាតិដើមភាគតិច]ត្រូវបានបាត់ [និង]ត្រូវបានបំផ្លាញដោយសារគម្រោងវិនិយោគរបស់[ក្រុមហ៊ុន]សុកហ្វ៊ិន»។
លោកបានឲ្យដឹងថាទំនាស់ដីធ្លីនេះបង្កផលប៉ះពាល់ខ្លាំងដល់ប្រជាពលរដ្ឋជនជាតិដើមភាគតិច ជាពិសេសប៉ះពាល់លើសេដ្ឋកិច្ចរបស់ពួកគេ។ លោកចង់ឲ្យតុលាការកម្ពុជាសិក្សាបញ្ហាមួយនេះឲ្យបានច្បាស់លាស់និងមានដំណោះស្រាយសមរម្យសម្រាប់ជនជាតិដើមភាគតិច។
លោកបន្ថែមថា៖ «បើសិនជាដំណោះស្រាយក្នុងប្រទេសយើងមិនបានយកចិត្តទុកដាក់ឲ្យបញ្ចប់រឿងហ្នឹងទេ ខ្ញុំយល់ឃើញថាវាមានផលប៉ះពាល់ច្រើនសម្រាប់សិទ្ធិជនជាតិដើមភាគតិច។ ទីមួយ គាត់បាត់បង់ដីធ្លីទីពីរ គាត់ហ្នឹងធ្លាក់ខ្លួនកាន់តែក្រដោយសារតែអត់មានដីប្រកបរបរកសិកម្មចិញ្ចឹមគោ ចិញ្ចឹមក្របី ឬធ្វើស្រែចម្ការហើយអាចមានហានិភ័យផ្សេងៗច្រើនទៀតពាក់ព័ន្ធហ្នឹងការសិក្សារៀនសូត្រនៅពេលដែលគាត់អត់មានចំណូលគ្រប់គ្រាន់អត់មានការទ្រទ្រង់ជីវភាពគ្រួសារ។ អញ្ចឹងគាត់អាចមានការលំបាកច្រើន»។
លោក គ្រើង តុលា តំណាងសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចព្នង នៅឃុំប៊ូស្រា ស្រុកពេជ្រាដា ខេត្តមណ្ឌលគិរី បានប្រាប់ VOA ថាលោកមានការព្រួយបារម្ភយ៉ាងខ្លាំង ដោយខ្លាចបាត់បង់ដីធ្លី និងវប្បធម៌ ប្រពៃណីរបស់ខ្លួន នៅពេលមានក្រុមហ៊ុនចូលមកវិនិយោគ។
រូបភាពឯកសារ៖ ផ្ទះជនជាតិភាគតិចព្នង នៅក្នុងខេត្តមណ្ឌលគីរី នៅថ្ងៃទី២៧ ខែសីហា ឆ្នាំ២០១៧។ (ហ៊ាន សុជាតា/VOA)
លោកថ្លែងថា៖ «ខ្ញុំតែងតែព្រួយបារម្ភ ក៏ដូចជាប្រជាពលរដ្ឋទូទៅដែលតែងតែព្រួយបារម្ភ ព្រួយបារម្ភខ្លាំងមែនទែន ដេកមិនលក់ បាយមិនឆ្ងាញ់ដោយសារអី ដោយសារយើងនឹកឃើញវប្បធម៌របស់យើងបាត់បង់នៅពេលឆាប់ៗ ដោយសារមានការផ្តល់ដីសម្បទានច្រើន ហើយគ្មានធ្វើការវាយតម្លៃផលប៉ះពាល់គ្មានគោលការណ៍ ឯកភាពជាមុនគឺមិនមានទេ»។
លោកបន្ថែមថាការសម្រេចរបស់ចៅក្រមនៅប្រទេសបារាំងមិនគាំទ្រជនជាតិដើមភាគតិចក្នុងប្រទេសកម្ពុជា «អយុត្តិធម៌ណាស់»។
លោកថ្លែងថា៖ «អ្វីដែលយើងចង់បានគឺយើងចង់បានដីរបស់យើងមកវិញទេ ដីយើងមានមួយហិកតា យើងយកមួយហិកតាមកវិញមក។ បើមានពីរហិកតា យកពីរហិកតាមកវិញមក។ យើងចង់បានតែប៉ុណ្ណឹង។ យើងអត់ប្រឆាំងជាមួយការអភិវឌ្ឍន៍របស់រដ្ឋាភិបាលទេ។ យើងចង់បានតែដីចម្ការពិតប្រាកដជាក់ស្តែង។ យើងចង់បានតែប៉ុណ្ណឹងតើ»។
ចំពោះទំហំផ្ទៃដីជនជាតិដើមភាគតិចដែលមានផលប៉ះពាល់លោក គ្រើង តុលា មិនមានជាចំនួនជាក់លាក់នោះទេ តែលោកសន្និដ្នានថាជាមធ្យមមួយគ្រួសារមានចំនួន៣ហិកតា។ លោកឲ្យដឹងទៀតថារូបលោកនិងជាតិដើមភាគតិចផ្សេងទៀត មិនបានទទួលដីសង្គមកិច្ច ពេលដែលក្រុមនិស្សិតរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្រ្តីហ៊ុន សែនចុះវាស់វែងចែកដល់ប្រជាពលរដ្ឋកាលពីកន្លងទៅនោះទេ។
លោក ជាក់ ម៉េងហ៊ាង អភិបាលរងខេត្តមណ្ឌលគិរី និងជាអ្នកនាំពាក្យប្រាប់VOAថាលោកមិនបានដឹងរឿងក្រុមហ៊ុនSocfinនេះទេដោយបានបង្វែរសំណួរឲ្យទៅសួរប្រធានមន្ទីរកសិកម្មខេត្តវិញ។
លោកមានប្រសាសន៍ថា៖ «ខ្ញុំអត់បានដឹងទេរឿងហ្នឹង។ អធ្យាស្រ័យបាទ។ ចាំមើលសួរទៅមន្ទីរកសិកម្មបានគេក្តាប់បាន»។
ប៉ុន្តែលោកសុខ ឃាង ប្រធានមន្ទីរកសិកម្មខេត្តមណ្ឌលគិរី ថ្លែងថាមិនមានឈ្មោះក្រុមហ៊ុនទាំង២គឺ ក្រុមហ៊ុន សុកហ្វ៊ិននិងក្រុមហ៊ុនប៊ុឡឺរ៉េក្នុងទឹកដីខេត្តមណ្ឌលគិរីនោះទេ។
លោកថ្លែងថា៖ «បាទបើក្រុមហ៊ុនសុកហ្វ៊ិនអត់មានទេ។ ខ្ញុំអត់មានឈ្មោះក្រុមហ៊ុនសុកហ្វ៊ិនទេ។ សុំទោស។ ហើយក្រុមហ៊ុនប៊ុឡឺរ៉េ ក៏អត់មានដែរ។ អត់មានក្នុងបញ្ជីនៃការវិនិយោគ»។
ប៉ុន្តែគេហទំព័ររបស់ក្រុមហ៊ុន Socfin បានបង្ហាញថាក្រុមហ៊ុនបានទទួលដីសម្បទានក្នុងខេត្តមណ្ឌលគិរីកាលពីឆ្នាំ២០០៧ ដើម្បីដាំដំណាំកៅស៊ូ។
វីអូអេមិនទាន់អាចសុំការឆ្លើយតបពីក្រុមហ៊ុនមេ Socfin តាមសារអ៊ីមែលបាននៅឡើយទេរហូតមកដល់ថ្ងៃសុក្រនេះ។
លោក ឈាន នីន ដែលអះអាងថាជាអ្នកសម្របសម្រួលម្នាក់របស់ក្រុមហ៊ុនសុកហ្វ៊ិនបានប្រាប់VOAនៅថ្ងៃសុក្រនេះថាក្រុមហ៊ុនមេមានក្រុមហ៊ុនចំនួន៣ទៀតដែលវិនិយោគដាំកៅស៊ូនៅក្នុងខេត្តមណ្ឌលគិរី។ លោកបន្តថាកន្លងទៅ ក្រុមហ៊ុនបានផ្តល់សំណងខ្លះរួចទៅហើយដល់ប្រជាពលរដ្ឋហើយក្រុមហ៊ុនក៏បានរក្សាដីព្រៃដូនតាដីព្រៃតំណមរបស់សហគមន៍ផងដែរ។
លោកថ្លែងថា៖ «តែបើតាមខ្ញុំមើលទៅមាន២ចំណុចទីមួយ គឺសំណងអត់សមរម្យដោយសារមួយហិកតា២០០[ដុល្លារ]ហ្នឹង គាត់ចង់ទាមទារឲ្យដូចតម្លៃបច្ចុប្បន្នមួយហិកតា៥០០ឬ១០០០[ដុល្លារ]។ ហើយមួយទៀតដូចជាដីពួកគាត់នៅសេសសល់ដូចថាដីស្រែដីជាន់លើគ្នា[ក្បាលដីតែមួយ]។
លោកបន្ថែមថា៖ «ពេលមកវិនិយោគច្រើនអញ្ចឹងទៅធ្វើឲ្យពួកគាត់មានការផ្លាស់ប្តូរវប្បធម៌ដូចជាដីចែកគ្នា។ ឥឡូវបែរជាលក់អញ្ចឹង។ អញ្ចឹងអាហ្នឹងប៉ះពាល់ច្រើន អាហ្នឹងមិនមែនជាកំហុសរបស់ក្រុមហ៊ុនទេគឺកំហុសរដ្ឋាភិបាលដែលបំពានមកលើសិទ្ធិជនជាតិដើមភាគតិចដែលបានចែងក្នុងសេចក្តីប្រកាសរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិហើយពួកគាត់ជាអ្នកសម្រេច។ ប៉ុន្តែឥឡូវហ្នឹងរាជរដ្ឋាភិបាលផ្តល់ដីសម្បទានទៅឲ្យក្រុមហ៊ុនអញ្ចឹងពួកគាត់ក៏គ្មានសិទ្ធិក្នុងការប្រកែកដែរ ពីព្រោះលក្ខណៈបង្ខំពួកគាត់ឲ្យទទួលការវិនិយោគហ្នឹង»។
បើតាមជនជាតិដើមភាគតិច ប្រជាពលរដ្ឋ១៥នាក់កំពុងជាប់បណ្តឹងរបស់តុលាការខេត្តមណ្ឌលគិរី ដោយសារពួកគេហ៊ានចេញមុខតវ៉ាការពារមិនឲ្យក្រុមហ៊ុនសុកហ្វ៊ិន (SOCFIN)ឈូសឆាយដីនិងព្រៃអនុផលរបស់សហគមន៍របស់ពួកគាត់។
លោក អៀង វុទ្ធី នាយកប្រតិបត្តិអង្គការ សមធម៌កម្ពុជា ជំរុញឲ្យរដ្ឋាភិបាលនិងអ្នកពាក់ព័ន្ធគួរតែពិនិត្យ និងរកដំណោះស្រាយឡើងវិញជុំវិញជម្លោះដីធ្លីដ៏រ៉ាំរ៉ៃមួយនេះ។
លោកថ្លែងថា៖«យើងចង់ឃើញទាំងប្រព័ន្ធតុលាការបារាំងក៏ដូចជាក្រុមហ៊ុន ហើយនិងរដ្ឋាភិបាលធ្វើការពិនិត្យឡើងវិញលើសំណុំរឿងហ្នឹង ថាតើគួរធ្វើយ៉ាងណាដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាជូនប្រជាពលរដ្ឋឲ្យទទួលបានជោគជ័យហើយ ដើម្បីបញ្ចប់នូវវិវាទដីធ្លីនេះ»។
លោកជំរុញឲ្យរដ្ឋាភិបាលពន្លឿនចុះបញ្ជីដីធ្លីដល់សហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិច ដោយសារច្បាប់ភូមិបាលក៏កំណត់ប្រភេទដីមួយចំនួនដែលជនជាតិដើមភាគតិចអាចកាន់កាប់ផងដែរ៕