ព្រះអង្គម្ចាស់នរោត្តមរណឫទ្ធិមេដឹកនាំនយោបាយនៃគណបក្សរាជានិយមហ៊្វុនស៊ិនប៉ិចបានសោយទិវង្គតនៅប្រទេសបារាំងកាលពីថ្ងៃអាទិត្យក្នុងព្រះជន្ម៧៧ ព្រះវស្សា។
សម្តេចក្រុមព្រះ នរោត្តម រណឫទ្ធិ ដែលមានសញ្ជាតិបារាំងផងនោះប្រសូតិនៅថ្ងៃទី២ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៤៤ និងចូលទិវង្គតនៅទីក្រុងប៉ារីសប្រទេសបារាំង ថ្ងៃទី២៨ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០២១។
ក្រោយការសោយទិវង្គតរបស់ព្រះអង្គម្ចាស់នរោត្តមរណឫទ្ធិអ្នកពាក់ព័ន្ធនៅកម្ពុជាបានកត់សម្គាល់នូវស្នាព្រះហត្ថនយោបាយរបស់ព្រះអង្គដែលពេលខ្លះមានពន្លឺនិងពេលខ្លះជួបនូវភាពអួអាប់។
រូបឯកសារ៖ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ស្វាគមន៍សម្តេចក្រុមព្រះនរោត្តម រណឫទ្ធិ នៅក្នុងព្រះរាជពិធីបុណ្យសពរបស់សម្តេចព្រះរាម នរោត្តម បុប្ផាទេវី នៅវត្តមួយកន្លែងក្នុងរាជធានីភ្នំពេញកាលពីថ្ងៃទី២០ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៩។ (AP)
នៅក្នុងសារលិខិតផ្ញើទៅកាន់មហេសីព្រះអង្គម្ចាស់នរោត្តមរណឫទ្ធិគឺអ្នកម្នាង នរោត្តម ម៉ារីរណឫទ្ធិ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីលោក ហ៊ុន សែន បានថ្លែងក្នុងន័យដើមថា៖ «ការបាត់បង់សម្តេចក្រុមព្រះនរោត្តម រណឫទ្ធិគឺជាការបាត់បង់ព្រះរាជឥស្សរជនក្នុងរាជវង្សដ៏ល្អឆ្នើមមួយព្រះអង្គដែលទ្រង់ពេញព្រះហឫទ័យស្នេហាជាតិ សាសនា ព្រះមហាក្សត្រប្រកបដោយព្រះឆន្ទៈមនសិការមោះមុតនិងវាងវៃជាអតិបរមា»។
មេដឹកនាំគណបក្សជំទាស់ដែលកំពុងរស់និរទេសក្រៅប្រទេសលោក សម រង្ស៊ី បានថ្លែងលើទំព័រហ្វេសប៊ុកផ្លូវការរបស់លោកកាលពីថ្ងៃអាទិត្យទី២៨ ខែវិច្ឆិកាក្នុងន័យដើមថា៖ «ព្រះអង្គម្ចាស់ នរោត្តមរណឫទ្ធិ ជាមេដឹកនាំចលនាតស៊ូមួយរូបគួរឲ្យគោរព ពីចុងទសវត្សរ៍១៩៨០ដល់ការបោះឆ្នោតរៀបចំដោយអង្គការសហប្រជាជាតិក្នុងខែឧសភា ឆ្នាំ១៩៩៣។ ខ្ញុំសូមសម្តែងការគោរពចំពោះវិញ្ញាណក្ខន្ធព្រះអង្គ»។
រូបឯកសារ៖ សម្ដេចក្រុមព្រះនរោត្តម រណឫទ្ធិ អតីតនាយករដ្ឋមន្ត្រីទី១ដែលទើបទម្លាក់ពីតំណែង និងលោក សម រង្ស៊ី ដែលជាអ្នកនយោបាយប្រឆាំង ស្ដាប់សំណួរដែលអ្នកចូលរួមសួរនៅក្លឹបអ្នកកាសែតថៃ (Foriegn Correspondants Club of Thailand (FCCT)) ក្នុងទីក្រុងបាងកក កាលពីថ្ងៃទី១ ខែសីហា ឆ្នាំ១៩៩៧។ ព្រះអង្គបានអំពាវនាវឱ្យស្ថានទូតបរទេសនៅកម្ពុជាបិទទ្វារ ក្រោយមានរដ្ឋប្រហារដកព្រះអង្គចេញពីតំណែង និងជំរុញឱ្យមានការចរចាសន្តិភាពដើម្បីស្តារលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជាឡើងវិញ។ (AFP)
ចំណែកលោក ញ៉ឹក ប៊ុនឆៃ ប្រធានគណបក្សខ្មែររួបរួមជាតិដែលកន្លងទៅធ្លាប់រិះគន់សម្តេចក្រុមព្រះរឿងការបង្រួបបង្រួមគ្នាក៏បានផ្ញើសាររំលែកទុក្ខថា ការសោយទិវង្គតនេះគឺជា«ការបាត់បង់ព្រះឥស្សរជនក្នុងព្រះរាជវង្សដ៏ឆ្នើមមួយព្រះអង្គដែលទ្រង់ពេញព្រះហឫទ័យស្នេហាជាតិសាសនា ព្រះមហាក្សត្រប្រកបដោយឆន្ទៈមនសិការមោះមុតនិងវាងវៃជាអតិបរមា»។
ដោយឡែកលោក អ៊ូ ច័ន្ទរ័ត្ន អតីតតំណាងរាស្ត្រគណបក្សសង្គ្រោះជាតិមណ្ឌលខេត្តតាកែវបានបង្ហាញការសោកស្តាយចំពោះការសោយទិវង្គតរបស់ព្រះអង្គម្ចាស់នរោត្តម រណឫទ្ធិដែលលោកចាត់ទុកថាជាឥស្សរជននយោបាយប្រវត្តិសាស្ត្រមួយរូបរបស់ប្រទេសកម្ពុជាដោយសារព្រះអង្គបានរួមចំណែកប្រឆាំងការឈ្លានពានរបស់កងទ័ពវៀតណាមនិងពន្លត់ភ្លើងជម្លោះផ្ទៃក្នុងប្រទេសមួយផ្នែកក្រោយការដួលរលំនៃរបបខ្មែរក្រហម។
លោក អ៊ូ ច័ន្ទរ័ត្ន ថ្លែងថា៖ «ហើយយើងទទួលស្គាល់ថាលោកជាបុគ្គលដែលសំខាន់នៅក្នុងចលនាតស៊ូប្រឆាំងវៀតណាម នៅសម័យទសវត្សរ៍១៩៨០រហូតដល់ទទួលបានជោគជ័យមានការចរចាក្រុងប៉ារីសឆ្នាំ១៩៩១អីហ្នឹង»។
សម្តេចក្រុមព្រះ នរោត្តម រណឫទ្ធិ ជាអ្នកនយោបាយនិងជានិស្សិតបញ្ចប់ការសិក្សានៅសាកលវិទ្យាល័យ Provence ហើយបានចាប់ផ្តើមអាជីពជាអ្នកស្រាវជ្រាវច្បាប់និងជាសាស្ត្រាចារ្យនៅប្រទេសបារាំង។ ព្រះអង្គជាព្រះរាជបុត្រទីពីររបស់ព្រះបាទ នរោត្តម សីហនុ នៃប្រទេសកម្ពុជានិងជាព្រះរាមរបស់ព្រះបាទ នរោត្តម សីហមុនី ព្រះមហាក្សត្រនៃកម្ពុជា។ នៅឆ្នាំ១៩៨៣ ព្រះអង្គបានចូលជាសមាជិកគណបក្សហ៊្វុនស៊ិនប៉ិចហើយនៅឆ្នាំ១៩៨៦ព្រះអង្គបានក្លាយជាអគ្គសេនាធិការ និងជាអគ្គមេបញ្ជាការនៃកងទ័ពជាតិសីហនុនិយម។ នេះបើតាមជីវប្រវត្តិសង្ខេបរបស់ព្រះអង្គ។
រូបឯកសារ៖ ពីឆ្វេងទៅស្តាំ៖ សម្តេចមហាក្សត្រិយ៍នរោត្តម មុនីនាថសីហនុ ព្រះបរមរតនកោដ្ឋ ព្រះបាទនរោត្តម សីហមុនី និង សម្ដេចក្រុមព្រះនរោត្តម រណឫទ្ធិ ក្នុងថ្ងៃដំបូងនៃព្រះរាជពិធីយាងគ្រងរាជ្យរបស់ព្រះបាទនរោត្តម សីហមុនីនៅព្រះបរមរាជវាំងកាលពីថ្ងៃទី២៩ ខែតុលា ឆ្នាំ២០០៤។ (AP)
សម្តេចក្រុមព្រះ នរោត្តម រណឫទ្ធិ ជាព្រះប្រធានគណបក្សហ៊្វុនស៊ិនប៉ិចដែលជាគណបក្សរាជានិយម។ព្រះអង្គក៏ធ្លាប់កាន់តំណែងជានាយករដ្ឋមន្ត្រីទីមួយនៃប្រទេសកម្ពុជាបន្ទាប់ពីការស្តារឡើងវិញនូវរបបរាជានិយមនៅចន្លោះឆ្នាំ១៩៩៣ដល់១៩៩៧និងបន្តធ្វើជាប្រធានរដ្ឋសភានៅចន្លោះឆ្នាំ១៩៩៨ដល់ឆ្នាំ២០០៦។
ព្រះអង្គបានក្លាយជាអគ្គលេខាធិការគណបក្សហ៊្វុនស៊ិនប៉ិចនៅឆ្នាំ១៩៨៩និងជាព្រះប្រធាននៅឆ្នាំ១៩៩២។ នៅពេលដែលគណបក្សហ៊្វុនស៊ិនប៉ិចឈ្នះការបោះឆ្នោតសកលឆ្នាំ១៩៩៣ គណបក្សរបស់ព្រះអង្គបានបង្កើតរដ្ឋាភិបាលចម្រុះជាមួយគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាហើយដឹកនាំរួមគ្នាដោយសហនាយករដ្ឋមន្ត្រីពីររូប។
សម្តេចក្រុមព្រះ នរោត្តម រណឫទ្ធិបានក្លាយជាសហនាយករដ្ឋមន្ត្រីទីមួយរីឯលោក ហ៊ុន សែន ដែលមកពីគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាបានក្លាយជាសហនាយករដ្ឋមន្ត្រីទីពីរ។ ក្នុងឋានៈជានាយករដ្ឋមន្ត្រីទីមួយព្រះអង្គបានផ្សព្វផ្សាយផលប្រយោជន៍ធុរកិច្ចនៅកម្ពុជាដល់មេដឹកនាំមកពីបណ្តាប្រទេសក្នុងតំបន់ហើយបានបង្កើតក្រុមប្រឹក្សាអភិវឌ្ឍន៍កម្ពុជា(CDC)។
រូបឯកសារ៖ សម្ដេចក្រុមព្រះនរោត្តម រណឫទ្ធិ និងលោក ហ៊ុន សែន ដែលជាសហនាយករដ្ឋមន្ត្រីកម្ពុជា ថ្លែងនៅក្នុងសន្និសីទសារព័ត៌មានមិនគ្រោងទុកមួយនៅថ្ងៃទី ២១ ខែមិថុនា ឆ្នាំ ១៩៩៧ ដើម្បីបញ្ជាក់អំពីការចាប់ខ្លួនមេដឹកនាំខ្មែរក្រហមលោក ប៉ុល ពត។ (AFP)
ចាប់ពីដើមឆ្នាំ១៩៩៦ ទំនាក់ទំនងរវាងសម្តេចក្រុមព្រះ នរោត្តម រណឫទ្ធិ និង លោក ហ៊ុន សែន កាន់តែយ៉ាប់យ៉ឺនខណៈដែលព្រះអង្គបានត្អូញត្អែរពីការបែងចែកអំណាចរដ្ឋាភិបាលមិនស្មើគ្នារវាងគណបក្សហ៊្វុនស៊ិនប៉ិចនិងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាដែលបច្ចុប្បន្នស្ថិតក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់លោកហ៊ុន សែន។
នៅខែកក្កដាឆ្នាំ១៩៩៧ ការប៉ះទង្គិចគ្នាដ៏សំខាន់មួយរវាងកងទ័ពដែលឈរជាមួយគណបក្សហ៊្វុនស៊ិនប៉ិចនិងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាបានកើតមានឡើងដោយបង្ខំឲ្យព្រះអង្គនិរទេសព្រះកាយទៅក្រៅប្រទេស។នៅខែបន្ទាប់ព្រះអង្គត្រូវបានទម្លាក់ចេញពីតំណែងជាសហនាយករដ្ឋមន្ត្រីទីមួយ។
ព្រះអង្គបានយាងត្រឡប់មកកម្ពុជាវិញក្នុងខែមីនាឆ្នាំ១៩៩៨ហើយបានដឹកនាំគណបក្សចូលរួមក្នុងការបោះឆ្នោតសកលឆ្នាំ១៩៩៨។ នៅពេលដែលគណបក្សហ៊្វុនស៊ិនប៉ិចចាញ់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាសម្តេចក្រុមព្រះ នរោត្តមរណឫទ្ធិ បានក្លាយជាប្រធានរដ្ឋសភានៅខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ១៩៩៨។
នៅខែមីនា ឆ្នាំ២០០៦ សម្តេចក្រុមព្រះនរោត្តមរណឫទ្ធិបានលាលែងពីតំណែងជាប្រធានរដ្ឋសភាហើយនៅខែតុលា ឆ្នាំ២០០៦ ព្រះអង្គត្រូវបានទម្លាក់ចេញពីតំណែងជាប្រធានគណបក្សហ៊្វុនស៊ិនប៉ិច។ នៅខែបន្ទាប់មកព្រះអង្គបានបង្កើតគណបក្ស នរោត្តម រណឫទ្ធិ (NRP)។ ការចោទប្រកាន់និងការផ្ដន្ទាទោសពីបទកេងបន្លំដែលមានជាប់ហេតុផលនយោបាយមួយបានធ្វើឲ្យព្រះអង្គនិរទេសព្រះកាយម្ដងទៀត។
អ្នកគាំទ្រម្នាក់នៃគណបក្សនរោត្តម រណឫទ្ធិ របស់សម្តេចក្រុមព្រះ ពរកូនក្នុងអំឡុងពេលយុទ្ធនាការឃោសនាបោះឆ្នោតមួយនៅរាជធានីភ្នំពេញកាលពីថ្ងៃទី២៩ ខែមីនា ឆ្នាំ២០០៧។ (Reuters)
ព្រះអង្គបានត្រឡប់មកប្រទេសកម្ពុជាវិញបន្ទាប់ពីត្រូវបានលើកលែងទោសនៅខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០០៨។ ចន្លោះឆ្នាំ២០១០ដល់ឆ្នាំ២០១២ ព្រះអង្គបានព្យាយាមបញ្ចូលគណបក្ស នរោត្តម រណឫទ្ធិ ជាមួយគណបក្សហ៊្វុនស៊ិនប៉ិច។ នៅក្នុងឆ្នាំ២០១៧ព្រះអង្គបានចាប់ផ្តើមបង្កើតសហគមន៍នៃគណបក្សរាជានិយម (CRPP) រយៈពេលខ្លីមុនពេលត្រឡប់ទៅគណបក្សហ៊្វុនស៊ិនប៉ិចក្នុងខែមករា ឆ្នាំ២០១៥។ ក្រោយមកព្រះអង្គក៏បានធ្វើជាប្រធានគណបក្សហ៊្វុនស៊ិនប៉ិចម្តងទៀត។
នៅក្រោយការបោះឆ្នោតជាតិកាលពីឆ្នាំ២០១៣និងការបោះឆ្នោតក្រុមប្រឹក្សាឃុំសង្កាត់ឆ្នាំ២០១៧ ព្រះអង្គម្ចាស់ នរោត្តម រណឫទ្ធិ ត្រូវបានគេរិះគន់ចំពោះការគាំទ្ររបស់ទ្រង់ក្នុងការដាក់ពាក្យបណ្តឹងរំលាយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិដែលជាគណបក្សច្របាច់បញ្ចូលគ្នានៃគណបក្សសិទ្ធិមនុស្សរបស់លោកកឹម សុខា និងគណបក្សសម រង្ស៊ីរបស់លោក សម រង្ស៊ី។ គណបក្សសង្គ្រោះជាតិក្រោយមកត្រូវបានតុលាការកំពូលកម្ពុជារំលាយក្រោមបទចោទប្រកាន់«រៀបគម្រោងដណ្តើមយកអំណាច»ពីរដ្ឋាភិបាលរបស់លោក ហ៊ុន សែន។
លោក អ៊ូ ច័ន្ទរ័ត្ន ដែលបច្ចុប្បន្នជាស្ថាបនិកគណបក្សកែទម្រង់កម្ពុជាប្រាប់វីអូអេបន្ថែមថាព្រះអង្គម្ចាស់បានសាងកំហុសនយោបាយមួយចំពោះតួនាទីរបស់ព្រះអង្គដែលបានប្តឹងទៅតុលាការកំពូលឲ្យរំលាយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិដែលទទួលបានអាសនៈសភាចំនួន៥៥និងអាសនៈឃុំសង្កាត់ប្រមាណ៥.០០៧ក្រោយការបោះឆ្នោតនៅឆ្នាំ២០១៣និង២០១៧។ ប៉ុន្តែលោកថា ព្រះអង្គម្ចាស់ទំនងជារងសម្ពាធណាមួយហើយលោកក៏មិនជឿថាបណ្តឹងរបស់ព្រះអង្គមានឥទ្ធិពលនាំដល់ការរលត់រលាយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិនោះដែរ។
លោកថ្លែងថា៖ «មកដល់ពេលនេះ យើងមិនដឹងថាជាចេតនាចេញពីប្រភពណាច្បាស់លាស់ដែលធ្វើឲ្យគណបក្សសង្គ្រោះជាតិហ្នឹងរលាយ។ ខ្ញុំមិនទាន់ជឿថាគ្រាន់តែដោយសារពាក្យបណ្តឹងរបស់លោកហ្នឹងធ្វើឲ្យគណបក្សសង្គ្រោះជាតិរលាយទេ! មែនទែនទៅ!»
លោកបន្ថែមថា៖ «ប៉ុន្តែឃើញថាលោកក៏បានចូលរួមហើយបានយកកៅអីសភារបស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិហ្នឹងយកទៅចែកកូនចៅលោកនៅក្នុងគណបក្សហ៊្វុនស៊ិនប៉ិចហ្នឹងមែន។ ប៉ុន្តែមិនដឹងថា វាជាសម្ពាធឬក៏ជាចេតនាពិតប្រាកដមកពីខាងណា»។
រូបឯកសារ៖ សម្ដេចក្រុមព្រះនរោត្តម រណឫទ្ធិ ក្រោយយាងចូលរួមសមាជមួយរបស់គណបក្សរាជានិយមហ៊្វុនស៊ិនប៉ិច កាលពីថ្ងៃទី១៩ ខែមករា ឆ្នាំ២០១៥។ (AP)
អ្នកវិភាគនយោបាយលោក ឡៅ ម៉ុងហៃ ប្រាប់វីអូអេនៅថ្ងៃចន្ទថាវាជារឿងគួរឲ្យសោកស្តាយដែលព្រះអង្គម្ចាស់នរោត្តមរណឫទ្ធិមិនមានព្រះរាជទំនាក់ទំនងយ៉ាងសុខដុមជាមួយបិតាព្រះអង្គនិងមិនបានសិក្សាពីជំនាញកិច្ចការដឹកនាំរដ្ឋនិងនយោបាយពីបិតាព្រះអង្គគឺអតីតព្រះមហាក្សត្រខ្មែរព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ។
លោកបានអធិប្បាយជាភាសាអង់គ្លេសនិងត្រូវប្រែសម្រួលជាខេមរភាសាក្នុងន័យដើមថា៖ «ព្រះអង្គបានបរាជ័យប្រើអំណាចដែលប្រជាពលរដ្ឋផ្តល់ការទុកចិត្តលើទ្រង់ដើម្បីកសាងស្ថាប័នប្រជាធិបតេយ្យនិងនីតិរដ្ឋដើម្បីជំនួសកេរដំណែលកុម្មុយនីស្តហើយពង្រឹងអំណាចទ្រង់»។
លោកបន្ថែមដោយសំដៅទៅគូប្រជែងសម្តេចក្រុមព្រះគឺលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ថា៖ «ព្រះអង្គក្រោយបន្តិចមកត្រូវបានធ្វើឲ្យទ័លច្រកនិងដកចេញពីតំណែងដោយគូប្រជែងដែលមានទេពកោសល្យឆ្ងាយជាងទ្រង់។ ករណីទ្រង់អាចបញ្ជាក់ពីភាពត្រឹមត្រូវនៃសុភាសិតខ្មែរមួយថា មនុស្សចេះដប់បញ្ចូលគ្នាមិនស្មើនឹងមនុស្សប៉ិនប្រសប់ម្នាក់។ ដោយសារតែគ្មានភាពជាអ្នកដឹកនាំល្អប្រសើរនោះ គណបក្សហ៊្វុនស៊ិនប៉ិចក៏ត្រូវធ្លាក់ចូលយ៉ាងលឿនទៅក្នុងតាក់តិកនៃការកាត់ច្រៀកជាកង់ៗដែលជាការបំបែករួចក្តោបក្តាប់របស់ដៃគូចម្រុះរបស់ខ្លួនដែលបានគ្រប់គ្រងយ៉ាងណែននៃក្បាលម៉ាស៊ីនរដ្ឋហើយគណបក្សហ៊្វុនស៊ិនប៉ិចក្រោយមកបែកខ្ទេចជាបំណែកៗ។ អ្វីដែលនៅសេសសល់នោះគឺឈ្មោះតែប៉ុណ្ណោះ»។
យ៉ាងណាក៏ដោយបើតាមលោក អ៊ូ ច័ន្ទរ័ត្ន ព្រះអង្គម្ចាស់នរោត្តមរណឫទ្ធិមានព្រះរាជតួនាទីសំខាន់មួយក្នុងការសម្របសម្រួលនយោបាយនៅក្នុងសម័យរាជានិយមទីពីររបស់ប្រទេសកម្ពុជាផងដែរ។
ក្នុងពេលរស់នៅកម្ពុជាព្រះអង្គបានរងរបួសធ្ងន់ធ្ងរនៅក្នុងគ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍មួយនៅខេត្តព្រះសីហនុកាលពីថ្ងៃទី១៧ ខែមិថុនាឆ្នាំ២០១៨ បណ្តាលឲ្យអ្នកម្នាង អ៊ុក ផល្លា របស់ព្រះអង្គសោយទិវង្គត។ បន្ទាប់មកព្រះអង្គបានយាងទៅព្យាបាលព្រះកាយនៅប្រទេសបារាំងរហូតដល់ពេលដែលព្រះអង្គចូលទិវង្គតនេះ៕