ការបង្ក្រាបហិង្សារបស់កម្លាំងសន្តិសុខមកលើអ្នកធ្វើបាតុកម្មដោយសន្តិវិធី ឈានដល់ការចាប់ខ្លួនក្រុមបាតុករទាំងនោះកាលពីឆ្នាំមុន ផ្តល់សញ្ញានៃការធ្លាក់ចុះបន្ថែមទៀតនៃការអនុវត្តសិទ្ធិសេរីភាពជាមូលដ្ឋានរបស់ពលរដ្ឋនិងបង្ហាញពីការមិនប្រសើរឡើងនៃដំណើរការប្រជាធិបតេយ្យរបស់ប្រទេសកម្ពុជា។
នេះជាការកត់សម្គាល់របស់សមាគមការពារសិទ្ធិមនុស្សអាដហុក (Adhoc) ក្នុងរបាយការណ៍ថ្មីមួយស្តីពី «ស្ថានភាពសេរីភាពមូលដ្ឋានឆ្នាំ២០២០»។
របាយការណ៍ដែលមានកម្រាស់ ១៣ ទំព័រ របស់សមាគមការពារសិទ្ធិមនុស្សអាដហុក បានកត់ត្រានូវករណីនៃការចាប់ខ្លួនក្រុមអ្នករិះគន់រដ្ឋាភិបាល អ្នកតវ៉ាទាមទារសេរីភាពឲ្យមេដឹកនាំសហជីពលោក រ៉ុង ឈុន ដែលកំពុងជាប់ឃុំក្នុងសំណុំរឿងព្រំដែន និងការគំរាមកំហែងអ្នកសារព័ត៌មាន និងអ្នកតស៊ូមតិនៅក្នុងសហគមន៍ដែលមានវិវាទដីធ្លី។
សំណុំរឿងក្តីក្តាំស្មុគស្មាញរបស់ថ្នាក់ដឹកនាំកំពូលៗនិងអតីតក្រុមមន្ត្រីរបស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ដែលត្រូរំលាយ ក៏ត្រូវបានរំលេចក្នុងរបាយការណ៍ដែលចេញផ្សាយជាសាធារណៈក្នុងសប្តាហ៍នេះ។
លោក ស៊ឹង សែនករុណា អ្នកនាំពាក្យសមាគមការពារសិទ្ធិមនុស្សអាដហុក កត់សម្គាល់ថា ការអនុវត្តសិទ្ធិសម្តែងមតិនិងសិទ្ធិជាមូលដ្ឋានផ្សេងទៀត ដូចជាការធ្វើសកម្មភាពនយោបាយ ការជួបប្រជុំ ឬការតវ៉ាដោយសន្តិវិធី ប្រឆាំងនឹងរឿងអយុត្តិធម៌ផ្សេងៗនោះ បានស្ថិតក្រោមការឃ្លាំមើលយ៉ាងដិតដល់របស់អាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន ហើយជាញឹកញាប់រងការយាយីនិងគំរាមកំហែងដោយកម្លាំងសន្តិសុខ។
លោកប្រាប់វីអូអេបន្ថែមថា ស្ថានភាពអាក្រក់នេះបានបន្តអូសបន្លាយមក ក្រោយតុលាការកំពូលរំលាយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ កាលពីឆ្នាំ ២០១៧។
«អ៊ីចឹងទៅ ការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សការគំរាមកំហែងផ្នែកនយោបាយធ្វើទុក្ខបុកម្នេញផ្នែកនយោបាយហ្នឹងកើនឡើង ដោយមិនបានគោរពទៅតាមបទដ្ឋានច្បាប់កំពូលរបស់ប្រទេសយើងផង ហើយរួមទាំងកតិកាសញ្ញាស្តីពីសិទ្ធិពលរដ្ឋ និងនយោបាយនិងសេចក្តីប្រកាសជាសាកលអីហ្នឹង។ អីចឹងហើយ ជាហេតុធ្វើឲ្យមានការរំលោភបំពានមកលើការជួបជុំប្រមូលផ្តុំ ហើយនិងការបញ្ចេញមតិ ហើយនិងខាងសមាគមអីហ្នឹងឯង ដែលរងការរឹតត្បិតនាពេលចុងក្រោយហ្នឹង»។
បើតាមរបាយការណ៍របស់សមាគមអាដហុក កាលពីឆ្នាំ ២០២០ កន្លងទៅ យ៉ាងហោចណាស់មាន ១០៥ ករណីនៃសកម្មភាពជួបជុំផ្សព្វផ្សាយបើកវគ្គបណ្តុះបណ្តាល ឬសិក្ខាសាលាផ្សេងៗរបស់ប្រជាពលរដ្ឋសហគមន៍និងអង្គការសង្គមស៊ីវិល ត្រូវទទួលរងនូវការរឹតត្បិត និងរារាំងពីសំណាក់អាជ្ញាធរមូលរដ្ឋានប៉ូលិស និងកងរាជអាវុធហត្ថ។
រូបឯកសារ៖ ក្រុមអ្នកគាំទ្រលោក រ៉ុង ឈុន ប្រធានសហភាពសហជីពកម្ពុជា លើកបដា ក្នុងពេលតវ៉ាទាមទារឲ្យដោះលែងលោក នៅមុខតុលាការរាជធានីភ្នំពេញ ថ្ងៃទី១ ខែសីហា ឆ្នាំ២០២០។
រូបឯកសារ៖ ក្រុមអ្នកគាំទ្រលោក រ៉ុង ឈុន ប្រធានសហភាពសហជីពកម្ពុជា លើកបដា ក្នុងពេលតវ៉ាទាមទារឲ្យដោះលែងលោក នៅមុខតុលាការរាជធានីភ្នំពេញ ថ្ងៃទី១ ខែសីហា ឆ្នាំ២០២០។
សកម្មភាពរឹតត្បិតទាំងនោះ ក្នុងនោះមានការរារាំងនិងនិយាយគំរាមមិនឲ្យធ្វើសកម្មភាពជួបជុំ ការចូលមកថតរូប ថតសំឡេងបញ្ជីវត្តមាន ការហៅទៅសាកសួរ ឬជជីកសួរតាមទូរស័ព្ទ នៅមុនពេលតំណាងសហគមន៍ចេញដំណើរ ឬត្រឡប់ពីការចូលរួមសកម្មភាពផ្សេងៗវិញ ការដាក់កម្លាំងឃ្លាំមើលជាប្រចាំនិងការឃាត់ខ្លួនមួយរយៈ។
នៅឆ្នាំ ២០២០ ដដែល មានសកម្មភាពបាតុកម្មអហិង្សាដោយសន្តិវិធីចំនួន ២៥ ករណី ក្នុងចំណោម ៤០ ករណី ដើម្បីទាមទាររកដំណោះស្រាយពីបញ្ហារំលោភដីធ្លីធនធានធម្មជាតិ ក៏ដូចជាទាមទារឲ្យមានការដោះលែងសកម្មជនព្រំដែនលោក រ៉ុង ឈុន ត្រូវទទួលរងនូវការរឹតត្បិតគំរាមកំហែង និងបង្ក្រាបរបស់មន្ត្រីនគរបាល និងកងកម្លាំងពាក់ព័ន្ធក្នុងកិច្ចការការពារសន្តិសុខ។
របាយការណ៍សមាគមអាដហុកបានកត់ត្រាទៀតថា នៅឆ្នាំ ២០២០ យ៉ាងហោចណាស់ មានបាតុករ ៥ នាក់ ត្រូវទទួលរងរបួសពីការបង្ក្រាបហិង្សានិងមាន ៣៥ នាក់ត្រូវបានចាប់ឃុំខ្លួនដាក់ពន្ធនាគារដែលជាទូទៅត្រូវបានចោទប្រកាន់ពីបទ «ញុះញង់ឲ្យបង្កភាពវឹកវរធ្ងន់ធ្ងរដល់សន្តិសុខសង្គម»។
លើសពីនេះសមាគមការពារសិទ្ធិមនុស្សក្នុងស្រុកមួយនេះបានរកឃើញថា មានសកម្មជនគណបក្សជំទាស់ចំនួន ៥៣ នាក់ ទទួលរងការគំរាមកំហែងនិងចាប់ឃុំខ្លួន ដោយគ្រាន់តែពួកគេនៅបន្តការជួបជុំការទំនាក់ទំនងចែករំលែកព័ត៌មានឲ្យគ្នាទៅវិញទៅមក ឬសរសេរសារបង្ហោះតាមបណ្តាញសង្គមផ្សេងៗ។
ហើយនៅក្នុងនោះ ១៦ នាក់ត្រូវបានសមត្ថកិច្ចហៅទៅសាកសួរឲ្យធ្វើកិច្ចសន្យានិង ១០ នាក់រងការវាយបង្ករបួសស្នាមដោយជនមិនស្គាល់មុខ ដែលជាទូទៅសមត្ថកិច្ចមិនដែលចាប់បានជនដៃដល់យកមកផ្តន្ទាទោសឡើយ។
លោក ស៊ឹង សែនករុណា នៃសមាគមការពារសិទ្ធិមនុស្សអាដហុកបន្ថែមថា សមាគមបានផ្តល់អនុសាសន៍មួយចំនួន ដើម្បីកែលម្អស្ថានភាពគោរពសិទ្ធិមនុស្សនិងនយោបាយ ដែលជារឿយៗប្រឈមភាពរកាំរកូសខ្លាំងនៅក្រោយការបោះឆ្នោតម្តងៗ។
អនុសាសន៍សំខាន់ៗទាំងនោះ រួមមានការធ្វើសម្បទាននយោបាយក្នុងស្មារតីបង្រួបបង្រួមជាតិពីគណបក្សកាន់អំណាច ដែលនឹងបង្កើតបាននូវដំណោះស្រាយនយោបាយឲ្យបាន មុនការបោះឆ្នោតក្រុមប្រឹក្សាឃុំសង្កាត់ឆ្នាំ ២០២២ និងការទម្លាក់រាល់បទចោទប្រកាន់នឹងសកម្មជននយោបាយនិងអ្នកធ្វើការងារសង្គម។
វិសោធនកម្មច្បាប់រឹតត្បិតមួយចំនួន ដូចជាច្បាប់ស្តីពីអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាល និងគណបក្សនយោបាយ ក៏គួរធ្វើឡើងដើម្បីបើកផ្លូវឲ្យមានការបញ្ចប់វិបត្តិនយោបាយនៅពេលបច្ចុប្បន្ននេះ។ នេះបើតាមលោក ស៊ឹង សែនករុណា។
«មួយទៀតនោះ គឺការដាក់ពិន័យផងដែរហើយទណ្ឌកម្មចំពោះមន្ត្រីអាជ្ញាធររដ្ឋ ឬក៏សមត្ថកិច្ចដែលបានរំលោភបំពានលើសេរីភាពមូលដ្ឋានរបស់ប្រជាពលរដ្ឋហ្នឹង»។
លោក កត្តា អ៊ន អ្នកនាំពាក្យគណៈកម្មាធិការសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា មានប្រសាសន៍ថា វិធានការច្បាប់ ដែលអាជ្ញាធរធ្វើកន្លងមកនោះ គឺមានតែទៅលើក្រុមប្រជាពលរដ្ឋណា ដែលធ្វើសកម្មភាពខុសច្បាប់ ប្រទេសប៉ុណ្ណោះ។
លោកវាយតម្លៃថា របាយការណ៍របស់សមាគមអាដហុក ធ្វើឡើងដោយមិនត្រឹមត្រូវ និងមិនស្រប តាមក្របខណ្ឌគតិយុត្ត និងគោលការណ៍សិទ្ធិមនុស្សរបស់កម្ពុជា និងរដ្ឋផ្សេងទៀត។
«អ្វីដែលរដ្ឋាភិបាលធ្វើកន្លងមកនេះ អាជ្ញាធរបានអនុវត្តន៍កន្លងមកនេះ គឺនៅក្នុងគោលដៅ ធានាការពារសន្តិសុខ សណ្តាប់ធ្នាប់សាធារណៈ ហើយអនុវត្តន៍តែទៅក្រុមមនុស្ស បុគ្គលដែលប្រើប្រាស់សេរីភាពបញ្ចេញមតិ ឬមួយសេរីភាពមូលដ្ឋាន ដែលមិនទាន់ត្រឹមត្រូវតាមច្បាប់ ដោយសារគាត់ប្រើប្រាស់នូវសិទ្ធិបញ្ចេញ សេរីភាពជាមូលដ្ឋានដែលរំលោភច្បាប់ និងរំលោភបញ្ហាបម្រាមផ្សេងៗរបស់រដ្ឋ។ ដូច្នេះ វាមិនមែនជាការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សនោះទេ»។
រូបឯកសារ៖ កងសន្តិសុខខណ្ឌ៧មករា រុញច្រានអ្នកតវ៉ាមិនឲ្យចូលទៅកាន់ខាងមុខសាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញ នៅថ្ងៃទី១៣ ខែសីហា ឆ្នាំ២០២០។ (ហ៊ុល រស្មី/វីអូអេ)
រូបឯកសារ៖ កងសន្តិសុខខណ្ឌ៧មករាក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញ ចាប់អូសទាញអ្នកតវ៉ាចេញពីច្រកទ្វារសាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញ ថ្ងៃទី២៤ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២០។ (ហ៊ុល រស្មី/វីអូអេ)
ក្នុងរបាយការណ៍ដដែលនេះ សមាគមអាដហុកបានលើកឡើងថា ស្ថានភាពនៃសេរីភាពខាងការបញ្ចេញមតិ «គឺនៅបន្តធ្លាក់ចុះគួរឲ្យព្រួយបារម្ភបើធៀបនឹងឆ្នាំកន្លងទៅ»។
បើតាមសមាគមអាដហុកនៅក្នុងឆ្នាំ ២០២០ នេះ យ៉ាងហោចមានករណីគំរាមកំហែងនិងរឹតត្បិតសេរីភាពនៃការបញ្ចេញមតិ ចំនួន ៤៨ ករណី ទៅលើប្រជាពលរដ្ឋ តំណាងសហគមន៍អ្នកកាសែត សហជីពសកម្មជនសិទ្ធមនុស្សដីធ្លី បរិស្ថាន និងសកម្មជននយោបាយព្រមទាំងមន្ត្រីរាជការ។
ជម្លោះនយោបាយរវាងបក្សកាន់អំណាចនិងបក្សប្រឆាំង ដែលមិនទាន់ត្រូវបានពន្លត់នោះ ក៏បង្កហានិភ័យដល់អ្នកនយោបាយ និងសកម្មជនគណបក្សប្រឆាំង ក្រៅពីនោះគឺសកម្មជនការពារសិទ្ធិមនុស្សនិងអ្នកបញ្ចេញមតិតាមបណ្តាញព័ត៌មានសង្គមជាដើម។
លោកបណ្ឌិត ប៉ា ចន្ទរឿន ប្រធានវិទ្យាស្ថានប្រជាធិបតេយ្យកម្ពុជាមានប្រសាសន៍ថា កម្ពុជា «ដើរប្រាសចាកឆ្ងាយទៅៗ» ពីការសន្យារបស់ខ្លួនក្នុងកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស ដែលតម្រូវឲ្យពលរដ្ឋអាចប្រើប្រាស់សិទ្ធិសេរីភាពជាមូលដ្ឋានរបស់ខ្លួន ទៅតាមលំអាននៃសង្គមប្រជាធិបតេយ្យ។
លោកជឿថា ប្រសិនបើស្ថានភាពគោរពសិទ្ធិមនុស្សនៅតែទ្រឹងបែបនេះ ហើយគ្មានការប្រែប្រួលនោះ កម្ពុជាអាចនឹងប្រឈមការខាតប្រយោជន៍នៃការទ្រទ្រង់ដង្ហើមសេដ្ឋកិច្ចប្រទេសពីប្រទេសនៅលោកសេរី ដូចជាសហភាពអឺរ៉ុប និងសហរដ្ឋអាមេរិក។
«នៅពេលអនាគតប្រសិនបើស្ថានភាពនៃការគោរពសិទ្ធិមនុស្សនិងដំណើរការប្រជាធិបតេយ្យ មិនមានអីល្អប្រសើរទេ ទំនងជាសហភាពអឺរ៉ុបហ្នឹងបន្ថែមសម្ពាធ ឬក៏ទណ្ឌកម្មបន្ថែមទៀត ហើយជំហររបស់សហរដ្ឋអាមេរិកក្រោមរដ្ឋការរបស់លោក Joe Biden នេះ ក៏ទំនងជានឹងមិនបន្ធូរដៃឲ្យកម្ពុជាដែរចំពោះករណីនៃការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សហ្នឹង និងការធ្វើឲ្យដំណើរការប្រជាធិបតេយ្យមានការធាក់ថយនោះ»។
កាលពីខែសីហាឆ្នាំមុន កម្ពុជាបានបាត់បង់ផលប្រយោជន៍ពីប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធចំនួន ២០ ភាគរយ តាមកម្មវិធី «គ្រប់មុខទំនិញលើកលែងតែសព្វាវុធ» ឬហៅកាត់ថា EBA របស់សហគមន៍អឺរ៉ុប ដោយសារប្លុកប្រជាធិបតេយ្យមួយនេះ រកឃើញការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សធ្ងន់ធ្ងរការរំលាយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ និងការដកសិទ្ធិនយោបាយរបស់មន្ត្រីបក្សប្រឆាំង មិនឲ្យធ្វើនយោបាយប្រាំឆ្នាំ ពោលគឺ គិតចាប់តាំងពីការរំលាយគណបក្សនេះ កាលពីខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ ២០១៧៕