នៅក្នុងរបាយការណ៍មួយកាលពីខែមករាកន្លងទៅ សហព័ន្ធស្រូវអង្គរកម្ពុជា (ស.អ.ក) បានព្រមានពីការប៉ះពាល់ដ៏ធ្ងន់ធ្ងរមួយទៅលើទីផ្សារនាំចេញស្រូវអង្ករទាំងមូលរបស់កម្ពុជា ដោយសារអង្កររត់ពន្ធខុសច្បាប់កំពុងមានលំហូរជាបន្តបន្ទាប់។
របាយការណ៍ស្តីពី «ផែនការយុទ្ធសាស្រ្តឆ្នាំ ២០១៧-២០២១» ដែលបង្ហាញពីបញ្ហាជាច្រើនចំណុចនៅក្នុងសហព័ន្ធស្រូវអង្គរកម្ពុជាខ្លួនឯងផ្ទាល់ និងវិស័យស្រូវអង្ករទាំងមូល បានឆ្លុះបញ្ចាំងពីចន្លោះប្រហោងនៅក្នុងប្រតិបត្តិការ និងភាពទន់ជ្រាយនៅក្នុងវិស័យស្រូវអង្ករ ដែលជាវិស័យចម្បងមួយនៅក្នុងសង្គម និងសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា។
សហព័ន្ធស្រូវអង្ករកម្ពុជា ត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ ២០១៤ ដើម្បីលើកកម្ពស់វិស័យស្រូវអង្ករនៅកម្ពុជា ដែលកំពុងដើរពីក្រោយប្រទេសថៃ និងវៀតណាម ដែលជាគូប្រជែងនៅក្នុងផ្នែកទិន្នផល។
បើទោះជាការនាំចេញនៅក្នុងឆ្នាំ ២០១៧ បានកើនឡើង ១៧,៣ ភាគរយធៀបនឹងឆ្នាំមុន ក្នុងចំនួនប្រមាណ ៧សែនតោន បន្ទាប់ពីមានកំណើនជាបន្តបន្ទាប់នៅក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំមកនេះក្តី បរិមាណស្រូវអង្ករនាំចេញរបស់កម្ពុជា នៅតែមានកម្រិតទាបជាងវៀតណាម ដែលបាននាំស្រូវចេញជិត ៦លានតោន និងថៃ ដែលបាននាំស្រូវចេញជាង ១១លានតោននៅក្នុងរយៈពេលដូចគ្នានេះ។
របាយការណ៍របស់សហព័ន្ធស្រូវអង្ករកម្ពុជាបានកត់សម្គាល់ថា មានហេតុផលច្រើន និងស្មុគស្មាញនៅពីក្រោយបញ្ហាប្រសិទ្ធភាពរបស់ខ្លួនទាំងនោះ។
របាយការណ៍ដដែលក៏បានលើកឡើងពីការព្រួយបារម្ភពីការក្លែងបន្លំម៉ាកយីហោ ការកេងចំណេញលើថ្លៃ បញ្ហាទាក់ទិននឹងក្រមសីលធម៌ និងវិជ្ជាជីវៈក្នុងចំណោមសមាជិក ក្រុមប្រឹក្សាភិបាលមានការប្តេជ្ញាចិត្តទាបទាក់ទងនឹងផលប្រយោជន៍ជារួម ទិន្នន័យ និងព័ត៌មានពាក់ព័ន្ធនឹងបញ្ហាសមាជិក និងវិស័យស្រូវអង្ករនៅមានកម្រិត កង្វះខាតហិរញ្ញប្បទាន និងបញ្ហាការរំលោភកាន់កាប់ដីធ្លី និងវិវាទដីធ្លីចំពោះកសិករ។
ក្រៅពីនេះ សហព័ន្ធស្រូវអង្ករកម្ពុជា ក៏បានបង្ហាញពីការរត់ពន្ធស្រូវអង្ករពីវៀតណាម ដែលមកទល់ពេលនេះ នៅតែជាបញ្ហាមួយដែលមិនសូវមានការលើកមកនិយាយច្រើន។ នៅពេលរឿងចម្រូងចម្រាសមួយបានកើតឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ ២០១៣ ពាក់ព័ន្ធនឹងបញ្ហារត់ពន្ធស្រូវអង្ករនេះ មន្រ្តីកម្ពុជាបានចេញមុខមកបដិសេធយ៉ាងដាច់អហង្ការពីវត្តមាននៃបញ្ហាទាំងនេះ។
រូបឯកសារ៖ កសិករដាំស្រូវនៅជាយក្រុងភ្នំពេញ។
ផ្ទុយទៅវិញនៅក្នុងរបាយការណ៍មួយដែលចេញផ្សាយក្នុងខែមករា ឆ្នាំ២០១៨នេះ សហព័ន្ធស្រូវអង្ករបានលើកឡើងពីការគំរាមកំហែងដោយសារការរត់ពន្ធស្រូវអង្ករវៀតណាមទៅលើច្បាប់អង្គការពាណិជ្ជកម្មពិភពលោក និងពាណិជ្ជកម្មអាស៊ាននៅក្នុងរបាយការណ៍របស់ខ្លួន។
របាយការណ៍សហព័ន្ធស្រូវអង្ករបានសរសេរដែរថា៖
«វិស័យស្រូវអង្ករប្រទេសកម្ពុជាបានទទួលរងការប៉ះពាល់មិនល្អពីការរត់ពន្ធអង្ករ ដែលមានគុណភាពទាបពីប្រទេសជិតខាងផងដែរ ដោយប្តូរដាក់ឈ្មោះយីហោជាអង្ករក្នុងស្រុកជំនួស។ ឈ្មួញធ្វើការចែកចាយអង្ករគេចពន្ធទាំងនេះនៅទូទាំងប្រទេស ដែលធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់ការប្រកួតប្រជែង និងតម្លៃអង្ករនៅក្នុងទីផ្សារក្នុងស្រុក»។
ច្បាប់បញ្ជាក់ប្រភពដើមទំនិញមានលក្ខណៈខុសគ្នានៅក្នុងចំណោមប្រទេសដៃគូពាណិជ្ជកម្មនានា ប៉ុន្តែការព្រួយបារម្ភចម្បងមកទល់ពេលនេះសម្រាប់កម្ពុជាគឺ លទ្ធភាពដែលអង្កររត់ពន្ធបង្អាក់ដំណើរការឲ្យចូលទៅលក់ក្នុងទីផ្សារសហភាពអឺរ៉ុប។
ក្នុងឆ្នាំ២០១៧ អង្ករនាំចេញពីកម្ពុជាចំនួន ៤៣,៥៤ ភាគរយត្រូវបាននាំចេញទៅកាន់សហភាពអឺរ៉ុប។ នេះបើយោងទៅតាមតួលេខរបស់រដ្ឋាភិបាល។
អ្នកនាំពាក្យគណៈកម្មាការអឺរ៉ុបបានប្រាប់ VOA ថា៖
«រាល់ការចោទប្រកាន់ណាមួយពីការប្រព្រឹត្តខុសពាក់ព័ន្ធនឹងគម្រោងលទ្ធភាពទទួលបានទីផ្សារ គឺត្រូវបានយកចិត្តទុកដាក់យ៉ាងខ្ជាប់ខ្ជួន»។
ប្រភពដដែល ដែលសុំមិនបញ្ចេញឈ្មោះបាននិយាយថា៖ «នៅពេលទទួលបានការចំណេញពីលទ្ធភាពចូលទៅក្នុងទីផ្សារអឺរ៉ុប ដោយមិនគិតពន្ធ ក្រោមកម្មវិធីអនុគ្រោះពាណិជ្ជកម្ម ដែលមានឈ្មោះថា «Everything But Arms» មានន័យថា «អនុគ្រោះពន្ធលើទំនិញទាំងអស់លើកលែងតែអាវុធ» កម្ពុជា ត្រូវតែធានាថា អង្ករដែលត្រូវបាននាំចេញទៅកាន់សហភាពអឺរ៉ុប គឺត្រូវដាំទាំងស្រុងនៅក្នុងប្រទេស»។
អ្នកនាំពាក្យគណៈកម្មាការអឺរ៉ុបបានបន្តថា៖
«នៅក្នុងបរិបទនេះ គណៈកម្មាការស្វាគមន៍ការអនុវត្តក្រមប្រតិបត្តិរបស់កម្ពុជា ដែលមានគោលដៅធានាសុចរិតភាពនៃការនាំចេញអង្ករទៅកាន់សហភាពអឺរ៉ុប»។
ក្រមប្រតិបត្តិ
នៅក្នុងឆ្នាំ ២០១៤ សហព័ន្ធស្រូវអង្ករកម្ពុជាបានបង្កើតក្រមប្រតិបត្តិ ដែលបានដាក់បម្រាមលើក្រុមហ៊ុននានាពីការនាំចេញអង្ករថោក ដែលត្រូវបានផ្លាស់ប្តូរម៉ាកពីប្រទេសជិតខាង ហើយពីរឆ្នាំបន្ទាប់ សហព័ន្ធបានអះអាងថា ខ្លួននឹងពង្រឹងការត្រួតពិនិត្យតាមបណ្តោយព្រំដែនទៅលើការនាំចូលខុសច្បាប់។
ប្រសិទ្ធភាពនៅក្នុងការអនុវត្តក្រមប្រតិបត្តិនេះនៅតែមិនទាន់មានភាពប្រាកដប្រជានៅឡើយទេ។
អនុប្រធានសហព័ន្ធស្រូវអង្ករកម្ពុជា លោក ស៊ឺ រ៉ានី និយាយថា សហព័ន្ធស្រូវអង្ករកម្ពុជាមិនមានស្ថិតិលម្អិតណាមួយទាក់ទិននឹងបរិមាណស្រូវដែលត្រូវបានរត់ពន្ធចូលក្នុងកម្ពុជា ពីវៀតណាមនោះទេ ប៉ុន្តែលោកបានទទួលស្គាល់ថា បញ្ហានេះនៅតែជារឿងធ្ងន់ធ្ងរមួយ។
រូបឯកសារ៖ កសិករប្រមូលផលស្រូវនៅខេត្តកណ្តាល កាលពីថ្ងៃទី១១ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០១៥។
លោក ស៊ឺ រ៉ានី បានមានប្រសាសន៍ថា៖
«ធម្មតាអ្នកដែលយកអង្ករចូលមកហ្នឹងគឺ អ្នកខិលខូចហ្នឹង អត់ដែលត្រង់មួយយើងថា នាំចូលតាមច្រកដែលយើងឆែកត្រឹមត្រូវទេ។ បាទ! នាំចូលមកហ្នឹង គឺនាំចូលមកដោយលួចលាក់ ដោយបន្លំអីអញ្ចឹងទៅ»។
លោកបន្តថា៖
«សហព័ន្ធស្រូវអង្ករកំពុងតែប្រឈមរឿងហ្នឹង ទប់ស្កាត់ជាមួយនឹងអង្គភាពនានា ជាពិសេសក្រសួងស្ថាប័នដែលពាក់ព័ន្ធ នាំចូលមកហ្នឹងគឺនាំចូលរបៀបម៉េច ហើយអ្នកដែលមកទិញស្រូវទៅវិញហ្នឹង គឺទិញរបៀបម៉េច។ អញ្ចឹងយើងកំពុងធ្វើកន្លែងហ្នឹងខ្លាំងមែនទែន ហើយកន្លែងហ្នឹងគឺកន្លែងដែលពិបាកហ្អា ពិបាកហ្អាដោយសារ អ្នកដែលយកចូលមកហ្នឹងមិនមែនជាឈ្មួញធំចំហទេ ពេលខ្លះមានឈ្មួញតូចៗដែរ គាត់យក យករត់ពន្ធមកហ្នឹងហ្អា គេចវៀងអញ្ចឹង។ តែបើសួរថា ផលប៉ះពាល់អត់! ប្រាកដជាប៉ះពាល់ហើយ»។
ក្រុមប្រឹក្សាភិបាលសហព័ន្ធស្រូវអង្ករកម្ពុជាត្រូវបានគ្របដណ្តប់ដោយបុគ្គលមានទ្រព្យធន និងមានបណ្តាញនៅក្នុងជួរនយោបាយ ស្ថិតក្នុងវិស័យស្រូវអង្ករ និងមានលោកសុខ ពុទ្ធីវុធជាប្រធាន។ លោក សុខ ពុទ្ធិវុធ ជាកូនប្រុសរបស់ អតីតឧបនាយករដ្ឋមន្រ្តីលោកសុខ អាន កូនប្រសាររបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន និងជាម្ចាស់ក្រុមហ៊ុននាំចេញស្រូវអង្ករធំជាងគេបង្អស់មួយឈ្មោះ SOMA group។
ការរកឃើញមួយនៅក្នុងផែនការយុទ្ធសាស្រ្តស្រូវអង្ករកម្ពុជាឆ្នាំ ២០១៧-២០២១ របស់សហព័ន្ធស្រូវអង្ករកម្ពុជាបានឲ្យដឹងថា៖
«ភាពមិនអាចព្យាករណ៍បាននៃតម្លៃស្រូវ និងភាពមិនច្បាស់លាស់ក្នុងការផ្គត់ផ្គង់ បានធ្វើឲ្យមានការមិនទុកចិត្តគ្នារវាងកសិករ អ្នកកែច្នៃស្រូវ និងពាណិជ្ជករកាន់តែខ្លាំងឡើងៗ ក្រុមនីមួយៗរៀបចំបង្កើតសមាគម ដើម្បីការពារផលប្រយោជន៍ផ្ទាល់របស់ពួកគេ»។
របាយការណ៍ផែនការយុទ្ធសាស្រ្តបានបន្តថា៖
«ផលវិបាកនៃការមិនទុកចិត្តគ្នាគឺថា ក្រុមនីមួយៗមានទំនោរវិនិយោគទៅមុខទៅក្រោយៗ ដើម្បីរក្សាលំនឹងអាជីវកម្មរបស់ពួកគេ ជាជាងសហប្រតិបត្តិការគ្នា និងបង្កើតនូវកម្លាំងរួមជាមួយនឹងក្រុមអ្នកពាក់ព័ន្ធផ្សេងទៀត»។
លោក ឆុង សុផល មន្រ្តីសម្របសម្រួលសហគមន៍កសិកម្មនៃបណ្តាញកសិករ និងធម្មជាតិ (Farmer and Nature Net) បាននិយាយថា អ្វីដែលសំខាន់ជាងគេមួយ ដែលក្រុមប្រឹក្សាភិបាលស្រូវអង្កររកឃើញថា កសិករនៅមានចំណុចខ្វះខាតគឺ ការសម្របសម្រួល។
លោកបាននិយាយថា៖
«បញ្ហាប្រឈមទីមួយ យើងឃើញហើយទាក់ទងទៅហ្នឹង កសិករគាត់ធ្វើតាមគ្នា។ មិនមានកុងត្រាច្បាស់លាស់ជាមួយនឹងក្រុមហ៊ុនណាទេ។ អញ្ចឹងពេលគាត់ធ្វើតាមគ្នា តម្លៃទីផ្សារហ្នឹង វាអាស្រ័យលើឈ្មួញក្រឡុក»។
លោក ឆុង សុផល បានបន្តថា៖
«អញ្ចឹងបើសិនជា គាត់មានកិច្ចសន្យាត្រឹមត្រូវ គាត់ទទួលបានបុព្វលាភ និងតម្លៃពីទីផ្សារហ្នឹង គាត់អាចចំណេញរហូតដល់ពីរលានជាងក្នុងមួយហិចតា។ អញ្ចឹងប្រសិនបើកសិករមួយគ្រួសារ គាត់ធ្វើពីមួយហិចតាកន្លះ ទៅពីរហិចតា អញ្ចឹងចំណូលគាត់អាចប្រសើរជាងមុនអញ្ចឹងដែរ»។
របាយការណ៍របស់សហព័ន្ធស្រូវអង្ករកម្ពុជាបាននិយាយផងដែរថា លេខាធិការដ្ឋានមានកិច្ចការរដ្ឋបាលចំនួនច្រើនលើសលប់ គួបផ្សំការទទួលខុសត្រូវផ្នែកបច្ចេកទេសបន្ថែមទៀត។ ក្រៅពីនេះលេខាធិការដ្ឋានក៏ប្រឈមនឹង «បញ្ហាកង្វះហិរញ្ញវត្ថុ សមត្ថភាពមានកំណត់ និងផែនការការងារដាក់ចេញមិនសូវច្បាស់លាស់ និងគុណភាពសេវាកម្មមួយចំនួនមិនទាន់បានល្អ»។
របាយការណ៍ក៏បានលើកឡើងថា «ការយល់ដឹង និងការប្តេជ្ញាចិត្តទៅលើផលប្រយោជន៍រួមនៅមានកម្រិត ជាធម្មតាវានឹងរំខានទៅដល់ប្រសិទ្ធភាពនៃការតស៊ូមតិទាក់ទិននឹងគោលនយោបាយរដ្ឋាភិបាល និងការសហការជាមួយនឹងដៃគូអភិវឌ្ឍន៍របស់ស.អ.ក.ពុំខាន។... ជាក់ស្តែងមានករណីជាច្រើនបញ្ហាផលប្រយោជន៍រួមដ៏សំខាន់គឺ មិនត្រូវបានលើកឡើងឲ្យបានគ្រប់ជ្រុងជ្រោយទៅកាន់គូភាគីទេ។
លោក ស៊ឺ រ៉ានី អនុប្រធានសហព័ន្ធស្រូវអង្ករកម្ពុជា បាននិយាយថា ការផ្លាស់ប្តូរនឹងត្រូវការពេលវេលា។
លោកបានមានប្រសាសន៍ថា៖
«ខ្ញុំគិតថា សហព័ន្ធស្រូវអង្ករវាទើបហ្នឹងកើតទៀត ហ្នឹងក៏ជារឿងបញ្ហាដែរ។ ទើបកើតមាន សហព័ន្ធហ្នឹងវាថ្មីពេក ហើយទំហំការងារហ្នឹងវាធំហ្អា ធំធេងហ្អា។ អញ្ចឹងខ្ញុំគិតថា ក៏ជាបទពិសោធន៍យើង វានៅខ្ចីដែរ។ អញ្ចឹងខ្ញុំគិតថា ធ្វើការរឿងហ្នឹងឲ្យបានចាស់ដៃចាស់ជើងតិច ខ្ញុំគិតថា ការងារហ្នឹងនឹងប្រសើរឡើងហើយ។ ធ្វើម៉េចរួមគ្នាគិតទៅណា»។
លោក ស៊ឺ រ៉ានី បានបន្តថា៖
«ហើយខ្ញុំជាកសិករ តាមពិតខ្ញុំខ្វល់ជាងគេ។ ប៉ុន្តែទាល់តែយើងទៅចូលរួមស្តាប់ទៅ អ្នកលើកហេតុផលមក វាមានរៀងខ្លួន រៀងៗខ្លួនហា្អ។ អញ្ចឹងបាន ខ្ញុំគិតថា យកហេតុផលរៀងខ្លួនហ្នឹង យកមកដាក់ហើយ យើងយកអាហេតុផលហ្នឹងមកដោះស្រាយទៅ។ ហើយរកចំណុចល្អ ជួបជុំគ្នា រួមគ្នាទៅ ឲ្យកសិករផលិតក៏គាត់រស់ អ្នកកែច្នៃក៏គាត់រស់ អ្នកនាំចេញក៏គាត់រស់ ខ្ញុំថា រស់ហើយអាហ្នឹង»។
ក្នុងពេលដែលសហព័ន្ធស្រូវអង្គរកម្ពុជាបង្ហាញក្តីបារម្ភនិងផលប៉ះពាល់ខ្លាំងក្លាចំពោះការរត់ពន្ធខុសច្បាប់ចូលមកកម្ពុជា កសិករខ្មែរកំពុងប្រញាប់ប្រញាល់ក្នុងការប្រមូលផលស្រូវវស្សាចុងក្រោយរបស់ខ្លួន ខណៈតម្លៃស្រូវក្នុងស្រុកមានតម្លៃ មិនស្ថិតស្ថេរពីមួយឆ្នាំទៅមួយឆ្នាំ៕