សមាគមអាស៊ាន (ASEAN) ត្រូវបានសហគមន៍អន្តរជាតិយល់ឃើញថាជាប្លុកនយោបាយដ៏សក្ដិសមបំផុតមួយក្នុងការចរចារកដំណោះស្រាយសម្រាប់ជម្លោះនៅមីយ៉ាន់ម៉ា។ ជម្លោះនេះបានញាំញីប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ាតាំងពីពេលដែលយោធាមីយ៉ាន់ម៉ាដែលដឹកនាំដោយលោកនាយឧត្តមសេនីយ៍ Min Aung Hlaing ធ្វើរដ្ឋប្រហារទម្លាក់រដ្ឋាភិបាលជាប់ឆ្នោតរបស់អ្នកស្រី Aung San Suu Kyi កាលពីដើមឆ្នាំ ២០២១ មក ដែលរដ្ឋប្រហារនេះបានបង្កឱ្យមានសង្គ្រាមស៊ីវិល។
ប៉ុន្តែ «កុងសុងស៊ីស ៥ ចំណុច» សម្រាប់បញ្ចប់វិបត្តិនៅមីយ៉ាន់ម៉ាដែលអាស៊ានបានស្នើឡើងត្រូវបានអ្នកវិភាគនិងកងកម្លាំងប្រឆាំងរបបយោធាមីយ៉ាន់ម៉ាគ្មានជំនឿទៅលើ ដោយពួកគេបានអះអាងថា អាស៊ានដែលមានប្រទេស ១០ ជាសមាជិកបានគាំទ្ររបបយោធាមីយ៉ាន់ម៉ាយ៉ាងស្ងៀមស្ងាត់និងធ្វើព្រងើយកន្តើយចំពោះភាគីផ្សេងទៀតទាំងអស់នៅក្នុងជម្លោះនៅមីយ៉ាន់ម៉ានេះ។
លោក Ross Milosevic អ្នកប្រឹក្សាយោបល់ផ្នែកហានិភ័យដែលបានធ្វើការស្រាវជ្រាវដោយផ្ទាល់នៅក្នុងប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា បាននិយាយថា៖ «កុងសុងស៊ីស ៥ ចំណុចនេះគឺជាការបរាជ័យដ៏គួរឱ្យសង្វេគ»។ ប៉ុន្តែ លោកបានបន្ថែមថា ការបរាជ័យនៅសមរភូមិមិនធ្លាប់មានពីមុនមកកាលពីពេលថ្មីៗនេះរបស់យោធាមីយ៉ាន់ម៉ានិងការបោះឆ្នោតក្នុងរង្វង់សមាជិកអាស៊ានបានកែប្រែឡើងវិញនូវភាពស្មើគ្នាផ្នែកនយោបាយ។
«កុងសុងស៊ីស ៥ ចំណុច» គឺជាផែនទីបង្ហាញផ្លូវដើម្បីសន្តិភាពដែលទទូចទាមទារដោយអាស៊ាន។ កុងសុងស៊ីសទាំង ៥ ចំណុចនោះមានដូចជាការអំពាវនាវឱ្យមានការបញ្ចប់ជាបន្ទាន់នូវអំពើហិង្សា ការសន្ទនាក្នុងចំណោមភាគីទាំងអស់ ការតែងតាំងបេសកជនពិសេស ជំនួយមនុស្សធម៌របស់អាស៊ាន និងទស្សនកិច្ចរបស់បេសកជនពិសេសទៅមីយ៉ាន់ម៉ាដើម្បីជួបជាមួយនឹងភាគីទាំងអស់។
ចំណុចរបត់
បន្ទាប់ពីបានប្រយុទ្ធដ៏ជូរចត់ក្នុងរដូវប្រាំងរយៈពេល ៥ ខែ ក្រុមអង្គការប្រដាប់អាវុធជាតិសាសន៍ភាគតិច (EAOs) និងកងកម្លាំងការពារប្រជាជន (PDF) របស់រដ្ឋាភិបាលរួបរួមជាតិដែលដឹកនាំដោយក្រុមប្រឆាំង បានដណ្ដើមគ្រប់គ្រងដែនដីនិងរដ្ឋរបស់ជាតិសាសន៍ភាគតិចស្ទើរតែទាំងអស់និងតំបន់ព្រំដែនរបស់មីយ៉ាន់ម៉ាជាប់នឹងប្រទេសថៃ ឡាវ ចិន ឥណ្ឌា និងបង់ក្លាដែស។
ទោះបីជាមានការបាញ់ផ្លោងតាមអាកាសជាបន្តរបស់យោធាក៏ដោយ ក៏ជាតិសាសន៍ Karen នៅភាគអាគ្នេយ៍ប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ាតាមបណ្ដោយព្រំដែនជាប់ប្រទេសថៃនិងជាតិសាសន៍ Shan នៅភាគខាងជើងប្រទេសជាប់ព្រំដែនជាមួយចិន បានសម្ញែងអំណាចគ្រប់គ្រងនយោបាយ។ លោក Milosevic ថា ជាតិសាសន៍ Mon, Kachin និង Arakan ក៏ធ្វើតាមដូច្នេះដែរ។
ការធ្វើដូច្នេះបានធ្វើឱ្យយោធាមីយ៉ាន់ម៉ាត្រូវបានហ៊ុមព័ទ្ធ ប៉ុន្តែយោធានេះបានពង្រឹងការការពារខ្លួនខ្លាំងក្លានៅក្នុងរង្វង់រដ្ឋភាគកណ្ដាលប្រទេសនិងនៅគ្រប់គ្រងច្រករបៀងសំខាន់ៗទាំងអស់ដែលភ្ជាប់ទីក្រុងរ៉ង់ហ្គូន រដ្ឋធានីណៃពិដោ និងទីក្រុង Mandalay។
លោក Milosevic បាននិយាយថា៖ «ជ័យជម្នះនៅសមរភូមិទាំងនេះមិនត្រឹមតែធ្វើឱ្យនាយឧត្តមសេនីយ៍នានានៃរបបយោធាមីយ៉ាន់ម៉ាព្រឺក្បាលប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែក៏ថែមទាំងធ្វើឱ្យថ្នាក់ដឹកនាំនយោបាយអាស៊ានភ័យរន្ធត់ផងដែរ»។ លោកបានបន្ថែមថា ការបរាជ័យធ្ងន់ធ្ងរបំផុតរបស់របបយោធាមីយ៉ាន់ម៉ាគឺនៅក្រុង Myawaddy ដែលជាមណ្ឌលពាណិជ្ជកម្មនៅព្រំដែនជាប់នឹងក្រុង Mae Sot នៃប្រទេសថៃ។
រូបឯកសារ៖ យោធាឈរយាម ខណៈមនុស្សតម្រង់ជួររងចាំឆ្លងព្រំដែនភៀសខ្លួនទៅកាន់ប្រទេសថៃនៅក្រុង Mae Sot ខេត្ត Tak ប្រទេសថៃ នៅថ្ងៃទី១២ ខែមេសា ឆ្នាំ២០២៤។ (Reuters)
លោក Milosevic បានបញ្ជាក់ទៀតថា៖ «គេនៅមិនទាន់ច្បាស់ទេថាតើសង្គ្រាមស៊ីវិលនឹងបន្តរហូតដល់ចុងឆ្នាំនេះឬក៏យ៉ាងណានោះដោយសារតែរបបយោធាមីយ៉ាន់ម៉ាអាចដួលរលំលឿនជាងការរំពឹងទុក។ ខ្ញុំសង្ឃឹមថា ប្រទេសថៃនឹងដឹកមុខនៅក្នុងការព្យាយាមស្វែងរកដំណោះស្រាយដ៏ពិតប្រាកដមួយសម្រាប់សង្គ្រាមនេះ ការស្លាប់ និងការបំផ្លិចបំផ្លាញដែលបានកើតឡើងនៅក្នុងរយៈពេល ៣ ឆ្នាំចុងក្រោយនេះ»។
ក្នុងចំណោមសង្គ្រាមទាំង ៥០ ដែលអង្គការ Armed Conflict Location and Event Data Project បានតាមដាននៅលើពិភពលោក សង្គ្រាមនៅក្នុងប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ាត្រូវបានគេចាត់ទុកថាជាសង្គ្រាមហិង្សាបំផុតដោយមនុស្សយ៉ាងតិច ៥០.០០០ នាក់ត្រូវបានសម្លាប់តាំងពីរដ្ឋប្រហារយោធាមក ដែលក្នុងនោះរួមទាំងជនស៊ីវិល ៨.០០០ នាក់ផងដែរ។
ការតម្រង់ទិសនយោបាយអាស៊ានឡើងវិញ
អាស៊ានមានការបែកបាក់គ្នារវាងប្រទេសដែលមានរដ្ឋាភិបាលជាប់ឆ្នោតតាមបែបប្រជាធិបតេយ្យនិងប្រទេសដែលដឹកនាំដោយឯកបក្ស ដោយប្រទេសឡាវដែលជាប្រធានអាស៊ានបច្ចុប្បន្ននិងប្រទេសកម្ពុជាត្រូវបានចោទប្រកាន់ថាបានរារាំងគោលនយោបាយនៃបញ្ហាជាច្រើនដែលមិនពាក់ព័ន្ធនឹងប្រយោជន៍របស់ខ្លួន ដែលក្នុងនោះរួមមានទាំងបញ្ហាមីយ៉ាន់ម៉ាផងដែរ។
លោក Charles Santiago មកពីអង្គការសមាជិកសភាអាស៊ានដើម្បីសិទ្ធិមនុស្ស (APHR) បានរិះគន់
ជាប់ជានិច្ចលើសមាគមអាស៊ាននិងប្រទេសជាសមាជិកនីមួយៗថាទន់ជ្រាយជ្រុលលើរបបយោធាមីយ៉ាន់ម៉ាដោយធ្វើព្រងើយកន្តើយនឹងស្ថានភាពវេទនារបស់ជនរងគ្រោះរបស់ពួកគេ។
រូបឯកសារ៖ នាយករដ្ឋមន្ត្រីឡាវលោក Sonexay Siphandone (រូបកណ្តាល) ថ្លែងសុន្ទរកថាក្នុងកិច្ចប្រជុំអាស៊ាន-អូស្ត្រាលី នៅទីក្រុង Melbourne ប្រទេសអូស្ត្រាលី នៅថ្ងៃទី៦ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២៤។ (Reuters)
លោកបាននិយាយដូច្នេះថា៖ «អាស៊ានត្រូវតែមានភាពអង់អាចក្លាហាននិងនាំមុខដោយគោលនយោបាយច្បាស់លាស់។ ដោយសារឡាវជាប្រធានអាស៊ាននៅពេលបច្ចុប្បន្ន ខ្ញុំមិនគិតថារឿងនេះនឹងកើតឡើងនោះទេ។ ឡាវមិនបានបង្ហាញឱ្យឃើញ សូម្បីតែលើកឡើង នូវអ្វីដែលពួកគេកំពុងធ្វើនោះទេ ហើយអាស៊ានមិនបានបញ្ជាក់អំពីផែនការរបស់ខ្លួននោះឡើយ»។
ក្នុងពេលមិនយូរប៉ុន្មានមុនពេលក្រុង Myawaddy ធ្លាក់ទៅក្នុងដៃរបស់ក្រុម Karen National Liberation Army នៅថ្ងៃទី ១០ ខែមេសា អតីតនាយករដ្ឋមន្ត្រីកម្ពុជាលោក ហ៊ុន សែន បានផ្ដល់នូវសំណើបើកការចរចាជាមួយនឹងមេដឹកនាំរបបយោធាមីយ៉ាន់ម៉ាលោក Min Aung Hlaing «ក្នុងបំណងដោះស្រាយវិបត្តិនៅមីយ៉ាន់ម៉ា»។ ក្រុម Karen National Liberation Army នេះគឺជាក្រុមមួយក្នុងចំណោមក្រុមអង្គការប្រដាប់អាវុធជាតិសាសន៍ភាគតិចប្រហែល ២០ ដែលកំពុងប្រយុទ្ធនឹងរបបយោធាមីយ៉ាន់ម៉ា រួមជាមួយនឹងកងកម្លាំងការពារប្រជាជន (PDF) របស់រដ្ឋាភិបាលរួបរួមជាតិដែលដឹកនាំដោយក្រុមប្រឆាំង។
លោកនាយឧត្តមសេនីយ៍ Min Aung Hlaing មិនបានឆ្លើយតបចំពោះសំណើនេះទេ ប៉ុន្តែនៅចំទិវាឆ្នាំទី ៣ នៃរដ្ឋប្រហារនេះ លោកបានអះអាងម្ដងទៀតថាការបោះឆ្នោតឆ្នាំ ២០២០ មានការលួចបន្លំ និងបានទទូចថាគោលបំណងនយោបាយរបស់លោកគឺនឹងរៀបចំការបោះឆ្នោតដោយយុត្តិធម៌និងធានានូវសន្តិភាពជាអចិន្ត្រៃយ៍។ នៅក្នុងការបោះឆ្នោតកាលពីឆ្នាំ ២០២០ នោះ គណបក្សសម្ព័ន្ធជាតិដើម្បីលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ (National League for Democracy) បានឈ្នះអាសនៈជាង ៨០% នៅក្នុងសភា។
ប្រភពមួយមកពីកងកម្លាំងការពារប្រជាជនរបស់ក្រុមប្រឆាំងបាននិយាយថា លោក ហ៊ុន សែន មិនអាចធ្វើជាអ្នកចរចាបានទេដោយសារលោកមានទំនាក់ទំនងជិតស្និទ្ធិជាមួយនឹងលោក Min Aung Hlaing។ ប្រភពនេះបានកត់សម្គាល់ថា លោក ហ៊ុន សែន និងលោក Min Aung Hlaing បានហៅខ្លួនឯងថាជា «បងប្អូនធម៌» បន្ទាប់ពីលោកទាំងពីរបានពិភាក្សាគ្នានៅក្នុងឆ្នាំ ២០២២ ដែលនៅពេលនោះប្រទេសកម្ពុជាធ្វើជាប្រធានអាស៊ាន។
ប្រភពនេះដែលបដិសេធមិនបញ្ចេញឈ្មោះបានបញ្ជាក់ថា៖ «ពួកគេនឹងមិននិយាយជាមួយពួកយើងទេ។ ប្រទេសឥណ្ឌូណេស៊ីនិងសិង្ហបុរីគឺអាចទទួលយកបានដោយសារតែប្រទេសទាំងពីរនេះបានព្យាយាមបញ្ចូលពួកយើងទៅក្នុងកិច្ចប្រឹងប្រែងរបស់ពួកគេដើម្បីស្វែងរកដំណោះស្រាយ»។
ប្រភពនេះបានបន្ថែមថា ដោយសារមានការផ្លាស់ប្ដូររដ្ឋាភិបាលនៅក្នុងប្រទេសថៃនិងហ្វីលីពីន និងដោយសារម៉ាឡេស៊ីនឹងធ្វើជាប្រធានអាស៊ាននៅឆ្នាំក្រោយ ការចរចាដែលផ្ដោតលើឯករាជ្យភាពសម្រាប់រដ្ឋជាតិសាសន៍ភាគតិចនានាគឺអាចទៅរួច ប៉ុន្តែនឹងមិនមានការបញ្ចូលនូវពួកយោធានោះទេ។
រូបឯកសារ៖ លោក Min Aung Hlaing ប្រធានក្រុមប្រឹក្សាយោធា ក្នុងពេលព្យុះហត្ថយាត្រាដើម្បីអបអរគម្រប់ខួបទី៧៩នៃទិវាកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធនៅទីក្រុងណៃពិដោ ប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ា កាលពីថ្ងៃទី២៧ ខែមីនា ឆ្នាំ២០២៤។ (AP)
លោក Santiago យល់ស្របចំពោះរឿងនេះដោយនិយាយថា ក្រុមអាស៊ានដែលដឹកនាំដោយម៉ាឡេស៊ីនិងមានការគាំទ្រពីឥណ្ឌូណេស៊ី សិង្ហបុរី និងថៃអាចធ្វើការលើការចរចាបាន។
លោក Milosevic បានបញ្ជាក់ថា៖ «អាស៊ានអាចផ្ដល់នូវលទ្ធផលដែលអាចធ្វើឱ្យស្ថានភាពនៅក្នុងប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ាមានស្ថិរភាពតាមរយៈការបញ្ជូនកងរក្សាសន្តិភាពនិងធ្វើឱ្យរបបយោធាមីយ៉ាន់ម៉ាទទួលខុសត្រូវ និងតាមរយៈការជួយបង្កើតឡើងវិញនូវការដឹកនាំបែបប្រជាធិបតេយ្យដែលជាផ្នែកមួយនៃធម្មនុញ្ញរបស់អាស៊ានខ្លួនឯង»។
ក្នុងរយៈពេលមិនយូរប៉ុន្មានបន្ទាប់ពីក្រុង Myawaddy បានដួលរលំ នាយករដ្ឋមន្ត្រីថៃលោក Srettha Thavisin បានផ្ដល់សញ្ញាអំពីការផ្លាស់ប្ដូរផ្នត់គំនិតដោយបានប្រាប់ទីភ្នាក់ងារសារព័ត៌មាន Reuters ថា «របប [យោធាមីយ៉ាន់ម៉ា] បច្ចុប្បន្នកំពុងចាប់ផ្ដើមបាត់បង់កម្លាំងខ្លះហើយ» និងថា «វាប្រហែលជាដល់ពេលដែលត្រូវទាក់ទងបង្កើតកិច្ចព្រមព្រៀង» ជាមួយនឹងមីយ៉ាន់ម៉ាហើយ។
នៅពេលក្រោយមក របបយោធាមីយ៉ាន់ម៉ាបានប្រកាសអំពីការផ្ទេរអ្នកស្រី Aung San Suu Kyi និងអតីតប្រធានាធិបតីមីយ៉ាន់ម៉ាលោក U Win Myint ពីការដាក់ឃុំនៅពន្ធនាគារទៅការដាក់ឃុំក្នុងផ្ទះ ហើយប្រទេសថៃបានបង្កើនការទាមទារបន្ថែមទៀតដោយអំពាវនាវឱ្យមានការ «ដោះលែង» ពួកគេ «ទាំងស្រុងជាបន្ទាន់»។
ក្ដីរំពឹងអ្វី?
កងកម្លាំងការពារប្រជាជន (PDF) របស់រដ្ឋាភិបាលរួបរួមជាតិដែលដឹកនាំដោយក្រុមប្រឆាំងនិងក្រុមអង្គការប្រដាប់អាវុធជាតិសាសន៍ភាគតិច (EAOs) បានបញ្ជាក់យ៉ាងច្បាស់ថា ពួកគេនឹងមិនចរចាជាមួយរបបយោធាមីយ៉ាន់ម៉ាទេ ដោយបានទទូចឱ្យមានការកាត់ទោសថ្នាក់ដឹកនាំជាន់ខ្ពស់របបយោធាមីយ៉ាន់ម៉ាពីបទឧក្រិដ្ឋកម្មសង្គ្រាម។
លោក Michael Martin អ្នកស្រាវជ្រាវក្រៅម៉ោងនៃមជ្ឈមណ្ឌលសិក្សាកិច្ចការអន្តរជាតិនិងយុទ្ធសាស្ត្រ (CISS) នៅក្នុងរដ្ឋធានីវ៉ាស៊ីនតោន សហរដ្ឋអាមេរិក បាននិយាយថា ការត្រឡប់ទៅរកស្ថានភាពមុនរដ្ឋប្រហារវិញនៅមីយ៉ាន់ម៉ាគឺភាគច្រើនមិនអាចទៅរួចនោះទេ។
ផ្ទុយមកវិញ ក្រុមជាតិសាសន៍ភាគតិច ជាពិសេសជាតិសាសន៍ Karen និងជាតិសាសន៍ Shan នឹងជំរុញទៅមុខឱ្យមានការបង្កើតរដ្ឋផ្ទាល់ខ្លួនរបស់ពួកគេនិងរបៀបរៀបរយនយោបាយ ដែលអាចធ្វើឱ្យរដ្ឋជាតិសាស៍ភាគតិចផ្សេងទៀតទាមទារដូច្នេះដែរនិងធ្វើឱ្យប្រទេសមីយ៉ាន់ម៉ាដែលគ្រប់គ្រងដោយរបបយោធាមានភាពឯកោនិងហ៊ុមព័ទ្ធ។
លោក Martin បានប្រាប់ VOA ថា៖ «សម្រាប់អាស៊ាន ខ្ញុំគិតថា សំណួរមួយគឺថាតើអាស៊ានអាចបន្តបានយូរកម្រិតណាក្នុងការនិយាយថានឹងស្វែងរកដំណោះស្រាយតាមរយៈការចរចា នឹងបន្តធ្វើការជាមួយរបបយោធាមីយ៉ាន់ម៉ានិងភាគីពាក់ព័ន្ធផ្សេងទៀត? ឬក៏នៅទីបំផុត អាស៊ាននឹងនិយាយថាស្ថានការណ៍នេះបានឈានមកដល់ដំណាក់កាលនេះហើយ វាចប់ហើយ វានឹងមិនអាចទៅរួចនោះទេក្នុងការចាប់ផ្ដើមចរចាជាមួយនឹងក្រុមអង្គការប្រដាប់អាវុធជាតិសាសន៍ភាគតិច (EAOs)»។
លោកបានសង្កត់ធ្ងន់ថា ក្រុមអង្គការប្រដាប់អាវុធជាតិសាសន៍ភាគតិច (EAOs) បានប្រយុទ្ធដើម្បីឯករាជ្យភាព មិនមែនដើម្បីរបៀបរៀបរយមុនសង្គ្រាមឬក៏ដើម្បីរដ្ឋាភិបាលរួបរួមជាតិរបស់ក្រុមប្រឆាំងនោះទេ បើទោះបីជាកងកម្លាំងការពារប្រជាជន (PDF) របស់រដ្ឋាភិបាលរួបរួមជាតិមានកងជីវពលនៅតាមរដ្ឋដែលសម្របសម្រួលជាមួយនឹងក្រុមអង្គការប្រដាប់អាវុធជាតិសាសន៍ភាគតិចនិងគាំទ្រក្រុមជាតិសាសន៍ភាគតិចក៏ដោយ៕
ប្រែសម្រួលដោយលោក ភី សុភាដា