វ៉ាស៊ីនតោន — សហរដ្ឋអាមេរិកនឹងនៅតែបន្តជំរុញរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាឲ្យបើកឡើងវិញនូវលំហរប្រជាធិបតេយ្យ ដើម្បីឲ្យកម្ពុជាអាចក្លាយជាប្រទេសប្រជាធិបតេយ្យពិតប្រាកដមួយ ដែលគោរពតាមគោលការណ៍សិទ្ធិមនុស្សនិងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ។ នេះបើផ្អែកតាមក្រុមមន្ត្រីអាមេរិកាំង។
ការបន្តជំរុញនេះ ធ្វើឡើងក្នុងពេលដែលសហរដ្ឋអាមេរិកកំពុងប្រឹងប្រែងពង្រឹងទំនាក់ទំនងទ្វេភាគីជាមួយកម្ពុជានៅឆ្នាំនេះ ដែលជាឆ្នាំគម្រប់ខួបទី ៧០ នៃទំនាក់ទំនងការទូតរវាងប្រទេសទាំងពីរ ខណៈដែលការបង្ក្រាបរបស់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាទៅលើក្រុមប្រឆាំងកាន់តែឡើងកម្តៅ។
លោក អេរិន ស្វាតជេស (Arend Zwartjes) អ្នកនាំពាក្យស្ថានទូតសហរដ្ឋអាមេរិកប្រចាំកម្ពុជា បានមានប្រសាសន៍ប្រាប់វីអូអេក្នុងបទសម្ភាសន៍មួយ អំពីទំនាក់ទំនងសហរដ្ឋអាមេរិកនិងកម្ពុជាកាលពីពេលថ្មីៗនេះថា សហរដ្ឋអាមេរិកនឹងនៅតែលើកឡើងជាមួយរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ទាំងជាសាធារណៈក្តី ទាំងជាលក្ខណៈឯកជនក្តី ចំពោះការព្រួយបារម្ភរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក អំពីលំហរប្រជាធិបតេយ្យនិងការគោរពសិទ្ធិមនុស្ស ដែលកាន់តែរួមតូចទៅៗនៅកម្ពុជាបច្ចុប្បន្ន។
«យើងបានជំរុញរដ្ឋាភិបាល[កម្ពុជា]ឲ្យបើកចំហរសម្រាប់ការផ្សះផ្សារមួយនៅក្នុងប្រទេស ហើយយើងនឹងបន្តជំរុញតទៅទៀត»។
ស្ថានភាពរំលោភសិទ្ធិមនុស្សក្នុងប្រទេសកម្ពុជាកាន់តែធ្លាក់ដុនដាបទៅៗ ក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ រួមទាំងក្នុងពេលប៉ុន្មានសប្តាហ៍ថ្មីៗនេះផង ដែលមេដឹកនាំសហជីព អ្នកនយោបាយ សមាជិកក្រុមយុវជន សកម្មជនបរិស្ថានព្រមទាំងសិល្បករផងដែរ ត្រូវបានចាប់ខ្លួននិងឃុំខ្លួន ដោយសារការចូលរួមបញ្ចេញមតិរបស់ពួកគេ នៅតាមសារព័ត៌មាននិងបណ្តាញសង្គម។
ការចាប់ខ្លួនជាបន្តបន្ទាប់នេះកើតមានឡើង ទន្ទឹមគ្នានឹងការចូលជាធរមាននៃការដកការអនុគ្រោះពន្ធរបស់សហភាពអឺរ៉ុបលើមុខទំនិញប្រមាណ ២០% ដែលនាំចេញពីកម្ពុជាទៅកាន់ទីផ្សារអឺរ៉ុប ក្រោមក្របខណ្ឌ «គ្រប់មុខទំនិញលើកលែងតែអាវុធ» ឬ Everything But Arms (EBA) ដោយសារតែ«ការរំលោភបំពានជាប្រព័ន្ធនិងយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ» លើសិទ្ធិពលរដ្ឋនិងសិទ្ធិនយោបាយនៅកម្ពុជា មុនការបោះឆ្នោតឆ្នាំ២០១៨។
«អាមេរិកនឹងនៅតែជំរុញ ហើយដំណើរការហ្នឹងមិនប្តូរទេនៅពេលខាងមុខ។ ប្រទេសកម្ពុជានៅតែមិនសប្បាយចិត្ត ជាពិសេសអ្នកកាន់អំណាចនៅប្រទេសកម្ពុជានៅតែមិនសប្បាយចិត្ត»
បច្ចុប្បន្ន កម្ពុជាកំពុងឃុំខ្លួនមនុស្សជាង ៥០ នាក់ រួមទាំងសកម្មជនគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ សកម្មជនបរិស្ថាន យុវជននិងអ្នកសារព័ត៌មាន ដែលធ្វើការក្នុងស្ថាប័នឯករាជ្យផងដែរ ក្រោមបទចោទប្រកាន់«ដែលមានចរិតនយោបាយ»។ នេះបើយោងតាមអង្គការឃ្លាំមើលការរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស Human Rights Watch។
ឧបការីរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងការបរទេសសហរដ្ឋអាមេរិកទទួលបន្ទុកលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ សិទ្ធិមនុស្សនិងការងារគឺលោក រ៉ូប៊ឺត អេ ដេស្ត្រូ (Robert A. Destro) កាលពីថ្ងៃទី ១៤ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ ២០២០ បានសម្តែង «ការព្រួយបារម្ភយ៉ាងជ្រាលជ្រៅ» របស់សហរដ្ឋអាមេរិក ចំពោះការចាប់ខ្លួនអ្នកដែលបានអនុវត្តសេរីភាពបញ្ចេញមតិទាំងនេះ ហើយបានជំរុញឲ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាដោះលែងពួកគេ «ជាបន្ទាន់និងអនុញ្ញាតឲ្យពួកគេអាចបញ្ចេញមតិបាន»។
លោក អ៊ូ វីរៈ ស្ថាបនិកនៃអង្គការវេទិកាអនាគត បានមានប្រសាសន៍ប្រាប់វីអូអេថា ការណ៍ដែលសហរដ្ឋអាមេរិកនិងបណ្តាប្រទេសលោកខាងលិច នៅតែបន្តជំរុញឲ្យកម្ពុជាគោរពសិទ្ធិមនុស្ស គឺដោយសារតែពលរដ្ឋកម្ពុជានៅតែចង់បានលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ទោះបីជាពួកគេត្រូវប្រឈមនឹងការលំបាកយ៉ាងណាក៏ដោយ។
«អាមេរិកនឹងនៅតែជំរុញ ហើយដំណើរការហ្នឹងមិនប្តូរទេនៅពេលខាងមុខ។ ប្រទេសកម្ពុជានៅតែមិនសប្បាយចិត្ត ជាពិសេសអ្នកកាន់អំណាចនៅប្រទេសកម្ពុជានៅតែមិនសប្បាយចិត្ត»។
ក្រុមអង្គការការពារសិទ្ធិមនុស្សជាតិនិងអន្តរជាតិធំៗជាច្រើន រួមទាំងការិយាល័យឧត្តមស្នងការ សហប្រជាប្រជាតិទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្សផង ក៏បានអំនាវនាវឲ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ដោះលែងអ្នកដែលជាប់ឃុំឃាំង ដោយសារតែការអនុវត្តសិទ្ធិបញ្ចេញមតិ ដែលត្រូវបានធានាការពារដោយរដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជាផងដែរ។
លោក អ៊ូ វីរៈ បន្ថែមថា៖ «អង្គការសហប្រជាជាតិគេមិនដែលបោះបង់កម្ពុជា ហើយគេចេះតែជំរុញ គេចេះតែដាស់តឿន គេចេះតែថាឲ្យអីអញ្ចឹងទៅ អាហ្នឹងគឺនៅតែមាន»។
«យើងចង់ធ្វើការជាមួយភាគីទាំងអស់ ហើយលើកទឹកចិត្តពួកគេឲ្យធ្វើការជាមួយគ្នា និងមានការផ្សះផ្សារគ្នា។ ជាថ្មីម្តងទៀត យើងសង្ឃឹមថា ការណ៍នេះនឹងកើតមានឡើង ហើយសង្ឃឹមថា កម្ពុជាអាចវិលទៅរកមាគ៌ាប្រជាធិបតេយ្យពេញលេញវិញ»
នៅឆ្នាំ ២០១៧ រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាក្រោមការដឹកនាំរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បានបង្ក្រាបទៅលើក្រុមប្រឆាំង ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលនិងសារព័ត៌មានឯករាជ្យ ដោយប្រើវិធានការនានារហូតឈានទៅរំលាយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ដែលជាគូបដិបក្ខដ៏មុតស្រួចរបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាក្នុងយុទ្ធនាការមួយ ដែលក្រុមអ្នកវិភាគនិងតាមដានស្ថានការណ៍នយោបាយនិយាយថា ជាការបំបិទសំឡេងប្រឆាំង ឬរិះគន់រដ្ឋាភិបាល ដើម្បីធានាដល់ការបន្តក្តោបក្តាប់អំណាចរបស់លោក ហ៊ុន សែន។
មេដឹកនាំគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ បានទាមទារឲ្យរដ្ឋាភិបាលដោះលែងសកម្មជន និងមន្ត្រីបក្សប្រឆាំងទាំងអស់ ដែលនៅកំពុងជាប់ឃុំនិងអនុញ្ញាតឲ្យគណបក្សនេះ អាចដំណើរការក្នុងប្រទេសកម្ពុជាឡើងវិញ បាននិងទាមទារឲ្យមានការបោះឆ្នោតដោយយុត្តិធម៌ឡើងវិញ ដោយសារគណបក្សនេះចាត់ទុកការបោះឆ្នោតឆ្នាំ ២០១៨ ជាការបោះឆ្នោតក្លែងក្លាយ។
លោក Arend Zwartjes អ្នកនាំពាក្យស្ថានទូតសហរដ្ឋអាមេរិកប្រចាំកម្ពុជា មានប្រសាសន៍ថាសហរដ្ឋអាមេរិក មិនកាន់ជើងគណបក្សឬភាគីណាមួយទេ ប៉ុន្តែនៅតែជំរុញគោលការណ៍គោរពសិទ្ធិមនុស្ស និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យតទៅទៀត។
«យើងចង់ធ្វើការជាមួយភាគីទាំងអស់ ហើយលើកទឹកចិត្តពួកគេឲ្យធ្វើការជាមួយគ្នា និងមានការផ្សះផ្សារគ្នា។ ជាថ្មីម្តងទៀត យើងសង្ឃឹមថា ការណ៍នេះនឹងកើតមានឡើង ហើយសង្ឃឹមថា កម្ពុជាអាចវិលទៅរកមាគ៌ាប្រជាធិបតេយ្យពេញលេញវិញ»។
ទោះបីជាទំនាក់ទំនងទ្វេភាគីរវាងសហរដ្ឋអាមេរិកនិងកម្ពុជា ហាក់មានភាពល្អប្រសើរឡើងវិញបន្តិចក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានខែចុងក្រោយនេះក៏ដោយ ក៏បញ្ហាសិទ្ធិមនុស្សនិងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា នៅតែតាមញ៉ាំញីទំនាក់ទំនងនៃរដ្ឋាភិបាលប្រទេសទាំងពីរនេះ រហូតមកដល់ពេលបច្ចុប្បន្ន។
លោកបណ្ឌិត រ៉ូ វណ្ណៈ សហស្ថាបនិកវិទ្យាស្ថានប្រជាធិបតេយ្យកម្ពុជា មានប្រសាសន៍ប្រាប់វីអូអេក្នុងបទសម្ភាសន៍ថា យុទ្ធនាការបង្ក្រាបរបស់រដ្ឋាភិបាលទៅលើក្រុមប្រឆាំងនិងក្រុមឯករាជ្យនោះ ពិតជាបានធ្វើឲ្យសហរដ្ឋអាមេរិកមិនសប្បាយចិត្ត ប៉ុន្តែលោកថា ក្រោមរដ្ឋបាលប្រធានាធិបតីអាមេរិកបច្ចុប្បន្ន សហរដ្ឋអាមេរិក មិនបានខ្វល់ខ្វាយខ្លាំងទេ លើបញ្ហាសិទ្ធិមនុស្សនិងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា។
«ខ្ញុំមើលឃើញថា ការរំលាយគណបក្សជំទាស់ដ៏ធំមួយដែលមានសក្តានុពលប្រជែងនៅក្នុងការបោះឆ្នោតនៅកម្ពុជា ដែលធ្វើឲ្យវាមានន័យនេះ គឺសហរដ្ឋអាមេរិកមិនមានប្រតិកម្មអីខ្លាំងក្លាចេញពីរដ្ឋការរបស់ [លោក ដូណាល់] ត្រាំ ទេ ហើយទំនាក់ទំនងជាមួយអង្គការសង្គមស៊ីវិល ដែលតស៊ូមតិរឿងសិទ្ធិមនុស្សនិងប្រជាធិបតេយ្យហ្នឹង ក៏មិនសូវក្លៀវក្លាដូចមុនដែរ»។
ប៉ុន្តែ លោក Arend Zwartjes អ្នកនាំពាក្យស្ថានទូតសហរដ្ឋអាមេរិកប្រចាំកម្ពុជា និយាយថា សហរដ្ឋអាមេរិកនៅតែស្វែងរកមធ្យោបាយនិងច្រកផ្សេងៗ ដើម្បីសហការជាមួយកម្ពុជាលើបញ្ហាទាំងនេះ។
«ការណ៍ដែលយើងកំពុងសហការនេះ មិនមែនមានន័យថា យើងព្រងើយកន្តើយចំពោះគោលការណ៍សិទ្ធិមនុស្ស និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ ដែលមានសារៈសំខាន់ចំពោះយើង ហើយដែលយើងដឹងថា ក៏មានមានសារៈសំខាន់ចំពោះប្រជាជនកម្ពុជាដែរនោះទេ»។
លោកបន្ថែមថា៖ «យើងមិនដែលបំភ្លេចគោលការណ៍រួមទាំងនេះទេ។ យើងដឹងថា រដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជានិងពលរដ្ឋកម្ពុជាជឿជាក់លើសិទ្ធិមនុស្សនិងប្រជាធិបតេយ្យ»។
«អាស្រ័យហេតុដូច្នេះនេះជាជម្រើសរបស់កម្ពុជាដែលយើងតែងតែនិយាយ។ យើងអត់លុតជង្គង់ជាមួយនឹងការជួយណាមួយដែលបំផ្លាញនូវឯករាជ្យបំផ្លាញនូវអធិបតេយ្យភាពរបស់កម្ពុជាទេ។ នេះជាជំហររបស់កម្ពុជា»
កាលពីចុងឆ្នាំមុន សហរដ្ឋអាមេរិក បានដាក់ទណ្ឌកម្មហិរញ្ញវត្ថុលើមនុស្សស្និទ្ធនឹងលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន មួយចំនួនរួមទាំងលោកឧកញ៉ា ទ្រី ភាព ដែលជាឈ្មួញឈើដ៏ល្បីឈ្មោះ និងលោកនាយឧត្តមសេនីយ៍ គន់ គីម ទេសរដ្ឋមន្ដ្រីទទួលបន្ទុកបេសកកម្មពិសេស ព្រមទាំងក្រុមគ្រួសារតាមច្បាប់ម៉ានីតស្គី (Global Magnitsky) ដោយចោទប្រកាន់ថាពួកគេបានប្រព្រឹត្តអំពើពុករលួយ និងរំលោភសិទ្ធិមនុស្សធ្ងន់ធ្ងរក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ ទណ្ឌកម្មនេះ ហាមមិនឱ្យបុគ្គលទាំងនេះ ចេញចូលសហរដ្ឋអាមេរិកបាន ហើយក៏ហាមប្រាមពលរដ្ឋអាមេរិកាំង មិនឱ្យធ្វើពាណិជ្ជកម្មជាមួយបុគ្គល ឬក្រុមហ៊ុនដែលមានទំនាក់ទំនងជាមួយបុគ្គលទាំងនោះដែរ។
លោក Arend Zwartjes និយាយថា៖ «យើងបានចាត់វិធានការជាក់ស្តែង ប៉ុន្តែយើងសង្ឃឹមថា យើងមិនចាំបាច់ត្រូវប្រើវិធានការទាំងនោះទៀតទេ ដោយយើងអាចមានការវិវត្តទៅមុខក្នុងពេលដែលធ្វើការជាមួយរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា។ នេះជាអ្វីដែលយើងកំពុងធ្វើនិងបន្តធ្វើតទៅទៀត»។
ប៉ុន្តែ លោកផៃ ស៊ីផាន អ្នកនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា បានលើកឡើងថាការបង្ក្រាបនឹងនៅតែបន្តបើសិនជារដ្ឋាភិបាលមើលឃើញថា នៅតែមានការប៉ុនប៉ង «ផ្ដួលរំលំរដ្ឋាភិបាល» ដោយមាន «ភ្នាក់ងារបរទេស» នៅពីក្រោយខ្នង។
«អាស្រ័យហេតុដូច្នេះនេះជាជម្រើសរបស់កម្ពុជាដែលយើងតែងតែនិយាយ។ យើងអត់លុតជង្គង់ជាមួយនឹងការជួយណាមួយដែលបំផ្លាញនូវឯករាជ្យបំផ្លាញនូវអធិបតេយ្យភាពរបស់កម្ពុជាទេ។ នេះជាជំហររបស់កម្ពុជា»។
លោកបណ្ឌិត អ៊ា សុផល សាស្ត្រាចារ្យរងខាងកិច្ចការទូតនិងកិច្ចការសកលលោកនៃមហាវិទ្យាល័យ Occidental College ក្នុងរដ្ឋកាលីហ្វ័រញ៉ា សហរដ្ឋអាមេរិក បាននិយាយតាមអ៊ីមែលជាមួយវីអូអេក្នុងពេលថ្មីៗនេះថា រដ្ឋាភិបាលអាមេរិកមិនអាចធ្វើអ្វីបានច្រើនទេ ទៅលើរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជានៅពេលនេះ ក្នុងគ្រាដែលមានការរីករាលដាលនៃជំងឺកូវីដ១៩។
«សហរដ្ឋអាមេរិកបានព្យាយាមដាក់សម្ពាធដែរ ប៉ុន្តែជំងឺឆ្លងរាតត្បាតកូវីដ១៩ មិនបានជួយនោះទេ។ អ្វីៗច្របូកច្របល់អស់រលីង»។
លោក Sebastian Strangio អ្នកកាសែតនិងអ្នកនិពន្ធសៀវភៅដែលមានចំណងជើងថា «Hun Sen's Cambodia» ឬ «កម្ពុជារបស់លោកហ៊ុន សែន» និយាយថា ដោយសារតែមានជំនួយពីចិន រដ្ឋាភិបាលរបស់លោក ហ៊ុន សែន ហាក់លែងសូវខ្វល់ពីបញ្ហាសិទ្ធិមនុស្ស និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យក្នុងប្រទេសកម្ពុជាបច្ចុប្បន្ននេះ។
«ដរាបណាលោក ហ៊ុន សែន នៅតែកាន់អំណាច គំនិតទាំងនេះ នឹងត្រូវគេបណ្តោយទៅតាមស្ថានការណ៍ដូចដែលធ្លាប់កើតឡើងក្នុងអតីតកាល គឺមានអំឡុងពេលនៃការអត់អោនខ្លះ និងអំឡុងពេលនៃការបង្ក្រាប។ សម្រាប់ពេលនេះ អ្វីៗហាក់ដូចជាក្លាយជាអំពើផ្តាច់ការជាអចិន្ត្រៃយ៍ជាងមុន»។
លោកមានប្រសាសន៍បន្ថែមថា មានតែការផ្លាស់ប្តូរថ្នាក់ដឹកនាំកម្ពុជាបច្ចុប្បន្ននេះ និងជំនួសដោយមេដឹកនាំដែលមានទស្សនៈវិស័យវែងឆ្ងាយទេ ទើបការគោរពតាមគោលការណ៍សិទ្ធិមនុស្សនិងប្រជាធិបតេយ្យអាចធានានិងអនុវត្តបាន៕
