វ៉ាស៊ីនតោន៖ ការបើកសម័យប្រជុំសភាលើកទីមួយតាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញកំណត់ដើម្បីផ្តល់សុពលភាពដល់រដ្ឋសភានីតិកាលទី៥ នៅសល់តែ៤ថ្ងៃទៀតប៉ុណ្ណោះ។ នេះបើតាមការអញ្ជើញរបស់ព្រះករុណាព្រះបរមនាថ នរោត្តម សីហមុនី ដែលបានកំណត់យកថ្ងៃច័ន្ទទី២៣ខែកញ្ញាខាងមុខនេះ សម្រាប់ពិធីដ៏មាននក្ខត្តឫក្សនោះ។
ប៉ុន្តែបញ្ហាធំៗដែលកំពុងគំរាមកំហែងដល់ប្រទេសកម្ពុជាក្នុងរយៈពេលខ្លីនិងយូរគឺនៅមិនទាន់ដោះស្រាយបានច្រើនជាដុំកំភួននៅឡើយទេ ក្នុងនោះគឺបាតុកម្មទូទាំងប្រទេសដែលនឹងរៀបចំឡើងដោយគណបក្សប្រឆាំងដើម្បីជាការជំទាស់នឹងលទ្ធផលឆ្នោត និង ភាពស្របច្បាប់របស់រដ្ឋាភិបាលថ្មីដែលនឹងកើតឡើងដោយការមានៈមិនស្តាប់តាមការចង់បានរបស់អ្នកបោះឆ្នោតនិងមតិអន្តរជាតិ។ ហើយជំងឺដែលញ៉ាំញីរដ្ឋសភានេះទៀតគឺជំងឺកង្វះកូរ៉ុម។
លទ្ធផលឆ្នោតដែលប្រកាសដោយគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោតបង្ហាញថាគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជារបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីហ៊ុន សែន ជាអ្នកឈ្នះដោយទទួលបានអាសនៈចំនួន៦៨ដែលអាចបង្កើតរដ្ឋាភិបាលតែម្នាក់ឯងបាននិងគណបក្សសង្រ្គោះជាតិបាន៥៥អាសនៈ។ ប៉ុន្តែគណបក្សសង្គ្រោះជាតិអះអាងថាគឺខ្លួនជាអ្នកឈ្នះបាន៦៣អាសនៈនៅក្នុងសភាជាតិដែលមានអាសនៈសរុបចំនួន១២៣ហើយក៏អាចបង្កើតរដ្ឋាភិបាលម្នាក់ឯងបានដែរ។
បើគ្មានការស្រុះស្រួលខាងផ្នែកនយោបាយទេ បញ្ហាដែលកើតមានឡើងហើយអាចនឹងជះផលជាបន្តបន្ទាប់គ្នាប្រៀបដូចជាល្បែងដូមីណូសម្រាប់ប្រទេសកម្ពុជា។
អ្នកគាំទ្រគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ បានធ្វើបាតុកម្មនៅទីលានប្រជាធិបតេយ្យនៅរាជធានីភ្នំពេញ ដើម្បីទាមទារឲ្យមានលទ្ធផលត្រឹមត្រូវនៃការបោះឆ្នោតជាតិ។
បាតុកម្មក្នុងនិងក្រៅប្រទេស
បាតុកម្មដែលរៀបចំដោយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិបានបើកឆាកដោយមហាបាតុកម្មចំនួនបីយប់បីថ្ងៃដែលចាប់ផ្តើមពីថ្ងៃទី១៥ដល់ថ្ងៃទី១៧ខែកញ្ញាដោយមានក្រុមបាតុកររាប់ម៉ឺននាក់មកពីទូទាំងប្រទេសបានមកបោះជំរំនៅទីលានប្រជាធិបតេយ្យនិងដើរតវ៉ានៅតាមដងវិថីនានាក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញ។ បាតុកម្មនេះបានទទួលលទ្ធផលតិចតួចបើទោះបីជាមេដឹកនាំគណបក្សទាំងពីរបានជួបគ្នាចំនួនពីរដងនាថ្ងៃច័ន្ទនិងអង្គារមុននឹងពួកគេរំសាយទៅវិញកាលពីល្ងាចថ្ងៃអង្គារ។ ប៉ុន្តែសម្ពាធនេះហាក់ដូចជានឹងមិនរសាយបាត់ឆ្ងាយទេបើសិនជាការទាមទាររបស់ពួកគេមិនទទួលបានលទ្ធផល។
ពលរដ្ឋខ្មែរ-អាមេរិកាំងនៅតំបន់រដ្ឋធានីវ៉ាស៊ីនតោន ជួបជុំគ្នានៅខាងមុខវិមានសភាអាមេរិកក្នុងរដ្ឋធានីវ៉ាស៊ីនតោន ដើម្បីទាមទារឲ្យមានភាពយុត្តិធម៌ដល់ម្ចាស់សន្លឹកឆ្នោត។
លោកសម រង្ស៊ីប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិបានប្រកាសប្រាប់ក្រុមអ្នកគាំទ្រពីការបន្តប្រយុទ្ធទៅមុខទៀតថា៖
«ទាល់តែយើងទទួលបានលទ្ធផលរកដំណោះស្រាយត្រឹមត្រូវដែលការពារឆន្ទៈប្រជារាស្ដ្រខ្មែរទើបយើងសុខចិត្ត។ បើមិនបានលទ្ធផលត្រឹមត្រូវទេយើងនៅតែទាមទារជានិច្ចដើម្បីផ្តល់យុត្តិធម៌ជូនម្ចាស់ឆ្នោត»។
ការបន្តទាមទារលើកក្រោយនេះគឺជាមហាបាតុកម្មនៅទូទាំងប្រទេសជាពិសេសនៅ ខេត្តធំៗដែលគណបក្សប្រឆាំងជាអ្នកឈ្នះដោយមិនអាចប្រកែកបាន ហើយអ្វី ដែលគណបក្សប្រឆាំងចង់បានគឺការស៊ើបអង្កេតលើភាពមិនប្រក្រតីក្នុងការបោះឆ្នោតនិងការកែទម្រង់ស៊ីជម្រៅមួយ។
ជំងឺកង្វះកូរ៉ុមសម្រាប់សភាប្រជុំនឹងក្លាយជាជំងឺរ៉ាំរ៉ៃមួយដែលអាចទាញសភាឱ្យនៅជាប់គាំងមួយកន្លែងក្នុងមួយអាណត្តិទីប្រាំនេះ
ដើម្បីឱ្យសភាប្រជុំនឹងអនុម័តច្បាប់បានត្រូវមានកូរ៉ុមចំនួន៦៣ឬពេលខ្លះត្រូវការ៨២ដែរ។ បើគ្មានការបង្គ្រប់កូរ៉ុមពីគណបក្សសង្គ្រោះជាតិទេគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាស្ទើរតែពិបាកក្នុងការរកសមាជិក៦៣នាក់នេះមកប្រជុំឱ្យបានទៀងទាត់ណាស់។
ទិដ្ឋភាពទូទៅនៃសម័យប្រជុំសភាកម្ពុជាមួយ ក្នុងនិតិកាលមុនៗ។
លោកកឹម សុខា អនុប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិបានព្រមានថាការរឹងចចេសរបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាក្នុងការចូលប្រជុំសភាដោយប្រើការបកស្រាយណាមួយតាមការយល់ឃើញ របស់ក្រុមខ្លួនអាចនឹងប្រឈមមុខនឹងវិបត្តិរ៉ាំរ៉ៃសម្រាប់សភាក្នុងការស្វែងរកកូរ៉ុមឱ្យបានគ្រប់គ្រាន់បើគ្មានការចូលរួមពីគណបក្សសង្រ្គោះជាតិ។
«បើសិនជាគេចេះតែទទឹងទិសដើរធ្វើការគឺគេមិនងាយរកកូរ៉ុមទេ ពីព្រោះអ្វីអនុម័តក៏ ពិបាកដែរជួនកាលសមាជិករដ្ឋាភិបាលហ្នឹងនៅក្នុងហ្នឹងផងហើយតិចទៅទៅធ្វើការនៅ នេះទៅ ធ្វើការនៅនោះ គឺ សភានោះ គាំងរហូត»។
បើតាមអ្នកវិភាគឱ្យដឹងថាលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីហ៊ុន សែនត្រូវតែរក្សាតំណែងជាសមាជិកសភារបស់លោកទន្ទឹមនឹងការកាន់ការងារនៅក្នុងរដ្ឋាភិបាលដែលនេះជាតម្រូវការរបស់រដ្ឋធម្មនុញ្ញប្រទេសកម្ពុជា។ ហើយលោកឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រីស ខេង រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃក៏មិនអាចនឹងលាលែងពីតំណែងរដ្ឋសភានេះបានដែរ។ ហើយបើឥស្សរជនសំខាន់ៗមួយចំនួនទៀតដូចជាលោកស្រីម៉ែន សំអន ដែលបច្ចុប្បន្នកាន់តំណែងជាឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រីដ៏សំខាន់មួយមិនលាឈប់ហើយលោកទៀ បាញ់ និងលោកសុខ អានដែលសុទ្ធតែជាឥស្សរជនធំក្នុងគណបក្សមិនលាឈប់នោះគឺគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជានៅសល់តែសមាជិកសភា៦៣នាក់ប៉ុណ្ណោះសម្រាប់ប្រជុំនៅពេលដែលមន្ត្រី សំខាន់ទាំងប្រាំត្រូវធ្វើការខាងផ្នែកនីតិប្រតិបត្តិ។
ភាពស្របច្បាប់របស់រដ្ឋាភិបាលអណត្តិទីប្រាំនេះត្រូវបានចោទជាសំណួរ
វាហាក់ដូចជាមិនមានលទ្ធភាពក្នុងការកែប្រែចំនួនអាសនៈដែលគណបក្សនីមួយៗទទួលបានឱ្យខុសពីតួរលេខដែលគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោតបានប្រកាសជាផ្លូវការណាស់នៅពេលដែលព្រះមហាក្សត្របានចេញលិខិតអញ្ជើញតាមចំនួននោះទៅហើយ។ ប៉ុន្តែភាពស្របច្បាប់ដែលកើតចេញពីរដ្ឋាភិបាលនេះអាចនឹងចោទជាសំណួរមួយទៀត។ លោកកឹម សុខាបានបញ្ជាក់ថា៖
លោក កឹម សុខា អនុប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ថ្លែងទៅកាន់អ្នកគាំទ្រគណបក្សរបស់លោក។
«រឿងធំជាងគេរឿងអន្តរជាតិគេឈប់ធ្វើការជាមួយហើយរដ្ឋាភិបាលសព្វថ្ងៃពឹងពាក់លើលុយបរទេសច្រើនណាស់មិនមែនដូចប្រទេសគេទេយើងពឹងពាក់បរទេសអញ្ចឹងហើយខ្ញុំជឿជាក់ថាគណបក្សប្រជាជនទៅ មិនរួចទេ។ គាត់មិនអាចធ្វើកើតទេបើគាត់ចង់សាកឱ្យគាត់សាកមើលមើល។ ដូចខ្ញុំនិយាយអញ្ចឹងគឺរដ្ឋាភិបាលអត់គ្រប់ទឹកកើតមានពីសភាអត់គ្រប់ទឹក អញ្ចឹងទេបើអត់គ្រប់ទឹកទេអាយុមិនយូរទេគង់តែទៅវិញ»។
ច្បាប់ក្នុងស្រុកនិងតម្រូវការចង់បានរបស់អន្តរជាតិ
ប្រទេសមហាអំណាចមួយចំនួននៅមិនទាន់ទទួលស្គាល់លទ្ធផលឆ្នោតនេះនៅ ឡើយទេ។ ក្នុងនោះមានសហរដ្ឋអាមេរិកជាអ្នកនាំមុខគេ។ ស.រ.អា.នៅតែមានក្តីព្រួយបារម្ភចំពោះដំណើរការបោះឆ្នោតកន្លងមកនេះ។ តែក្តីបារម្ភនោះមិនទាន់ត្រូវបានដោះស្រាយនៅឡើយទេ។
លោកស្រីម៉ារី ហាហ្វ (Marie Harf) អ្នកនាំពាក្យស្តីទីនៃក្រសួងការបរទេស ស.រ.អា.
លោកស្រីម៉ារី ហាហ្វ (Marie Harf) អ្នកនាំពាក្យស្តីទីនៃក្រសួងការបរទេស ស.រ.អា.បានថ្លែងប្រាប់ក្រុមអ្នកយកព័ត៌មានកាលពីថ្ងៃច័ន្ទសប្តាហ៍មុនថា៖
«យើងនៅតែមានជំនឿថា ការពិនិត្យមើលដោយតម្លាភាពចំពោះភាពមិនប្រក្រតីលើការបោះឆ្នោតក្នុងខែកក្កដានឹងជួយវាយតម្លៃនិងដោះស្រាយការខុសឆ្គងក្នុងពេលបោះឆ្នោតហើយវានឹងផ្តល់នូវការជឿជាក់ច្រើនជាងមុនលើដំណើរការបោះឆ្នោត។ យើងនៅបន្តទទូចឲ្យគ្រប់ភាគីទាំងអស់ដែលយើងធ្លាប់បានទទូចកន្លងមក ឲ្យចាប់យកឱកាសនេះដើម្បីឲ្យដំណើរការប្រជាធិបតេយ្យដើរឆ្ពោះទៅមុខ»។
បន្ថែមពីលើនេះទៀតក្រុមសហគមន៍ខ្មែរនៅ សហរដ្ឋអាមេរិកនឹងធ្វើបាតុកម្មមួយនៅថ្ងៃពុធនេះដើម្បីសម្តែងការគាំទ្រចំពោះសេចក្តីព្រាងសេចក្តី សម្រេចចិត្តចំនួនពីររបស់សភានិងព្រឹទ្ធសភាសហរដ្ឋអាមេរិកឱ្យដាក់សម្ពាធមកលើរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា។
លោក គុជ ច័ន្ទលី សកម្មជនសហគមន៍ខ្មែរនៅតំបន់រដ្ឋធានីនិងជាអ្នកវិភាគនយោបាយ។
លោក គុជ ច័ន្ទលី សកម្មជនសហគមន៍និងជាអ្នកវិភាគនយោបាយមួយរូបបានបញ្ជាក់ថា៖
«បាតុកម្មមួយដើម្បីគាំទ្រសេចក្តី ព្រាងច្បាប់ដែលលោកស្ទីវឆាបុតអ្នកធ្វើអធិបតីភាពក្នុងសវនាការកាលពីខែកក្កដាគាត់បានតាក់តែងជាច្បាប់មួយលេខ៣១០នៅខាងសភាតំណាងរាស្ត្រអាមេរិកាំងដាក់គំនាបទៅលើរាជរដ្ឋាភិបាលខ្មែរដោយសារតែរាជរដ្ឋាភិបាលខ្មែរមិនស្តាប់តាមមតិមហាជនខ្មែរដោយសារតែរាជរដ្ឋាភិបាលខ្មែរមិនគោរពទៅតាមច្បាប់ជាតិនិងអន្តរជាតិផ្សេងៗនៅ ក្នុងការបោះឆ្នោតក្តី នៅក្នុងការគោរពសិទ្ធិមនុស្សនិងការការពារបូរណភាពឯករាជ្យភាពសាមគ្គីជាតិរបស់ខ្លួនជាដើមហើយនៅ ខាងព្រឹទ្ធសភាអាមេរិកាំងក៏បានតាក់តែងច្បាប់ហ្នឹងដែរដែលតាក់តែងដោយលោកលីនហ្ស៊ី ក្រាហាម។ គាត់តាក់តែងច្បាប់លេខ១៦៣ដែលគេថានឹងកាត់ជំនួយសហរដ្ឋអាមេរិកទៅប្រទេសខ្មែរយើងបើសិនជាប្រទេសខ្មែរលោកហ៊ុនសែនមិនធ្វើតាមបំណងរបស់ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរនិងច្បាប់អន្តរជាតិ»។
ព្រះមហាក្សត្រសម្តេចព្រះ បរមនាថ នរោត្តម សីហមុនីបានសម្របសម្រួលឱ្យមានការជួបប្រជុំគ្នារវាងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជារបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីហ៊ុន សែននិងគណបក្សសង្រ្គោះជាតិរបស់លោកសម រង្ស៊ី ប៉ុន្តែពុំបានបុកទម្លាយនូវការទាល់ច្រកដែលបានកើតមានឡើងក្រោយពីការបោះឆ្នោតជាតិនោះទេ។
លោក សម រង្ស៊ី (ឆ្វេង) និងលោក ហ៊ុន សែន ចាប់រលាក់ដៃគ្នា នៅមុនកិច្ចប្រជុំកំពូលលើកទីពីររបស់អស់លោក នៅក្រោយការបោះឆ្នោតជាតិ។
គណបក្សទាំងពីរបានជួបគ្នាចំនួនពីរដងថែមទៀតបន្ទាប់ពីកិច្ចប្រជុំបើកឆាកដំបូងនៅ ព្រះបរមរាជវាំងប៉ុន្តែមិនបានសម្រេចលទ្ធផលជាដុំកំភួនអ្វីទេក្រៅពីបានចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍រួមកាលពីថ្ងៃទីមួយដែលបញ្ជាក់ថាគណបក្សទាំងពីរបានព្រមព្រៀងគ្នាលើបីចំណុចក្នុងនោះមានការ បង្កើតយន្តការមួយដើម្បីកែទម្រង់ការបោះឆ្នោតនាពេលខាងមុខ។
យ៉ាងណាក៏ដោយអង្គការសង្គមស៊ីវិលមើលឃើញថាវាជាជំហានវិជ្ជមានមួយប៉ុន្តែពួកគេបានទទូចឱ្យគណបក្សទាំងពីរបន្តការពិភាក្សាឱ្យមានការកែទម្រង់ស៊ីជម្រៅលើស្ថាប័នជាតិសំខាន់ៗមួយចំនួនទៀត ដោយពង្រឹងនូវប្រព័ន្ធត្រួតពិនិត្យអំណាចនិងបង្កើតយន្តការត្រួតពិនិត្យការអនុវត្តន៍កំណែទម្រង់។
អគ្គលេខាធិការដ្ឋាននៃរដ្ឋសភាបានចេញសេចក្តីប្រកាសព័ត៌មានមួយនៅថ្ងៃអង្គារដោយបញ្ជាក់ថាកិច្ចប្រជុំសភាដំបូងនឹងធ្វើឡើងនៅថ្ងៃទី២៣ខែកញ្ញានៅវេលាម៉ោង៨ព្រឹក ក្រោមព្រះរាជាធិបតីភាពរបស់ព្រះមហាក្សត្រសម្តេចព្រះបរមនាថ នរោត្តម សីហមុនី។
លោក ជាម យៀប មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់គណបក្សប្រជាជនបានបញ្ជាក់ថានឹងមិនមានភាពជាប់គាំងអ្វីទេនៅពេលដែលព្រះមហាក្សត្រកោះអញ្ជើញឱ្យប្រកាសសុពលភាពគណបក្សលោកនឹងទៅចូលរួមហើយព្រះ មហាក្សត្រនឹងផ្តល់សុពលភាពដល់សមាជិកទាំង១២៣រូបហើយការស្បថចូលកាន់តំណែងរបស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិនឹងធ្វើនៅពេលក្រោយតាមកាលវិភាគរបស់ពួកគេ។ លោក ជាម យៀប បានបន្ថែមទៀតថា៖
«ខ្ញុំសូមជម្រាបថានៅឆ្នាំ២០០៣។ នៅ អណត្តិទីបីនៃរដ្ឋសភាយើងជាប់គាំងនយោបាយជាង១០ខែឯណោះ គឺជិតមួយឆ្នាំប៉ុន្តែក្រោយមកក្នុងឆ្នាំ២០០៤យើងបានធ្វើវិសោធនកម្មរដ្ឋធម្មនុញ្ញហៅថាច្បាប់ធម្មនុញ្ញ បន្ថែម។ នេះអត់មានជាប់គាំងអ្វីទេឱ្យអ្នកណាបានពី៦២ឡើងទៅនោះ អាចរៀបចំប្រជុំសភាបានហើយ។ ក្រោយពី ព្រះ ករុណាលោកសព្វព្រះទ័យជាអធិបតី ក្នុងសម័យប្រជុំដំបូងហើយយាងនិវត្តន៍ទៅព្រះបរមរាជវាំងវិញគឺព្រឹទ្ធសមាជិកអ្នកដែលជាប់ឆ្នោតមានអាយុច្រើនជាងគេ លោកអាចដឹកនាំរាល់ការងារទាំងឡាយបើសិនជាសមាជិកសមាជិការដ្ឋសភាជាប់ថ្មីនោះ មានចាប់ពី៦២ឡើងទៅអត់មានជាប់គាំងអ្វីទាំងអស់»។
យ៉ាងណាក៏ដោយ ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលក៏ បន្តថាគេមិនគួរប្រញ៉ាប់រូតរះប្រជុំសភាដំបូងទេ។ នៅក្នុងសេចក្តី ថ្លែងការណ៍រួមមួយកាលពីថ្ងៃច័ន្ទពីបន្ទប់ស្ថានការណ៍ថ្ងៃបោះឆ្នោតឆ្នាំ២០១៣ ដែលជាក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលធ្វើការងារទាក់ទងនឹងការបោះឆ្នោតទទូចថាដំណោះស្រាយដ៏ល្អដែលក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលយល់ឃើញនោះគឺការប្រជុំសភាដំបូងគួរតែធ្វើឡើងបន្ទាប់ពីគណបក្សទាំងពីរឈានទៅដល់ការព្រមព្រៀងគ្នានិងឯកភាពជាតិ៕
ប៉ុន្តែបញ្ហាធំៗដែលកំពុងគំរាមកំហែងដល់ប្រទេសកម្ពុជាក្នុងរយៈពេលខ្លីនិងយូរគឺនៅមិនទាន់ដោះស្រាយបានច្រើនជាដុំកំភួននៅឡើយទេ ក្នុងនោះគឺបាតុកម្មទូទាំងប្រទេសដែលនឹងរៀបចំឡើងដោយគណបក្សប្រឆាំងដើម្បីជាការជំទាស់នឹងលទ្ធផលឆ្នោត និង ភាពស្របច្បាប់របស់រដ្ឋាភិបាលថ្មីដែលនឹងកើតឡើងដោយការមានៈមិនស្តាប់តាមការចង់បានរបស់អ្នកបោះឆ្នោតនិងមតិអន្តរជាតិ។ ហើយជំងឺដែលញ៉ាំញីរដ្ឋសភានេះទៀតគឺជំងឺកង្វះកូរ៉ុម។
លទ្ធផលឆ្នោតដែលប្រកាសដោយគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោតបង្ហាញថាគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជារបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីហ៊ុន សែន ជាអ្នកឈ្នះដោយទទួលបានអាសនៈចំនួន៦៨ដែលអាចបង្កើតរដ្ឋាភិបាលតែម្នាក់ឯងបាននិងគណបក្សសង្រ្គោះជាតិបាន៥៥អាសនៈ។ ប៉ុន្តែគណបក្សសង្គ្រោះជាតិអះអាងថាគឺខ្លួនជាអ្នកឈ្នះបាន៦៣អាសនៈនៅក្នុងសភាជាតិដែលមានអាសនៈសរុបចំនួន១២៣ហើយក៏អាចបង្កើតរដ្ឋាភិបាលម្នាក់ឯងបានដែរ។
បើគ្មានការស្រុះស្រួលខាងផ្នែកនយោបាយទេ បញ្ហាដែលកើតមានឡើងហើយអាចនឹងជះផលជាបន្តបន្ទាប់គ្នាប្រៀបដូចជាល្បែងដូមីណូសម្រាប់ប្រទេសកម្ពុជា។
បាតុកម្មដែលរៀបចំដោយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិបានបើកឆាកដោយមហាបាតុកម្មចំនួនបីយប់បីថ្ងៃដែលចាប់ផ្តើមពីថ្ងៃទី១៥ដល់ថ្ងៃទី១៧ខែកញ្ញាដោយមានក្រុមបាតុកររាប់ម៉ឺននាក់មកពីទូទាំងប្រទេសបានមកបោះជំរំនៅទីលានប្រជាធិបតេយ្យនិងដើរតវ៉ានៅតាមដងវិថីនានាក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញ។ បាតុកម្មនេះបានទទួលលទ្ធផលតិចតួចបើទោះបីជាមេដឹកនាំគណបក្សទាំងពីរបានជួបគ្នាចំនួនពីរដងនាថ្ងៃច័ន្ទនិងអង្គារមុននឹងពួកគេរំសាយទៅវិញកាលពីល្ងាចថ្ងៃអង្គារ។ ប៉ុន្តែសម្ពាធនេះហាក់ដូចជានឹងមិនរសាយបាត់ឆ្ងាយទេបើសិនជាការទាមទាររបស់ពួកគេមិនទទួលបានលទ្ធផល។
លោកសម រង្ស៊ីប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិបានប្រកាសប្រាប់ក្រុមអ្នកគាំទ្រពីការបន្តប្រយុទ្ធទៅមុខទៀតថា៖
«ទាល់តែយើងទទួលបានលទ្ធផលរកដំណោះស្រាយត្រឹមត្រូវដែលការពារឆន្ទៈប្រជារាស្ដ្រខ្មែរទើបយើងសុខចិត្ត។ បើមិនបានលទ្ធផលត្រឹមត្រូវទេយើងនៅតែទាមទារជានិច្ចដើម្បីផ្តល់យុត្តិធម៌ជូនម្ចាស់ឆ្នោត»។
ការបន្តទាមទារលើកក្រោយនេះគឺជាមហាបាតុកម្មនៅទូទាំងប្រទេសជាពិសេសនៅ ខេត្តធំៗដែលគណបក្សប្រឆាំងជាអ្នកឈ្នះដោយមិនអាចប្រកែកបាន ហើយអ្វី ដែលគណបក្សប្រឆាំងចង់បានគឺការស៊ើបអង្កេតលើភាពមិនប្រក្រតីក្នុងការបោះឆ្នោតនិងការកែទម្រង់ស៊ីជម្រៅមួយ។
ជំងឺកង្វះកូរ៉ុមសម្រាប់សភាប្រជុំនឹងក្លាយជាជំងឺរ៉ាំរ៉ៃមួយដែលអាចទាញសភាឱ្យនៅជាប់គាំងមួយកន្លែងក្នុងមួយអាណត្តិទីប្រាំនេះ
ដើម្បីឱ្យសភាប្រជុំនឹងអនុម័តច្បាប់បានត្រូវមានកូរ៉ុមចំនួន៦៣ឬពេលខ្លះត្រូវការ៨២ដែរ។ បើគ្មានការបង្គ្រប់កូរ៉ុមពីគណបក្សសង្គ្រោះជាតិទេគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាស្ទើរតែពិបាកក្នុងការរកសមាជិក៦៣នាក់នេះមកប្រជុំឱ្យបានទៀងទាត់ណាស់។
លោកកឹម សុខា អនុប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិបានព្រមានថាការរឹងចចេសរបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាក្នុងការចូលប្រជុំសភាដោយប្រើការបកស្រាយណាមួយតាមការយល់ឃើញ របស់ក្រុមខ្លួនអាចនឹងប្រឈមមុខនឹងវិបត្តិរ៉ាំរ៉ៃសម្រាប់សភាក្នុងការស្វែងរកកូរ៉ុមឱ្យបានគ្រប់គ្រាន់បើគ្មានការចូលរួមពីគណបក្សសង្រ្គោះជាតិ។
«បើសិនជាគេចេះតែទទឹងទិសដើរធ្វើការគឺគេមិនងាយរកកូរ៉ុមទេ ពីព្រោះអ្វីអនុម័តក៏ ពិបាកដែរជួនកាលសមាជិករដ្ឋាភិបាលហ្នឹងនៅក្នុងហ្នឹងផងហើយតិចទៅទៅធ្វើការនៅ នេះទៅ ធ្វើការនៅនោះ គឺ សភានោះ គាំងរហូត»។
បើតាមអ្នកវិភាគឱ្យដឹងថាលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីហ៊ុន សែនត្រូវតែរក្សាតំណែងជាសមាជិកសភារបស់លោកទន្ទឹមនឹងការកាន់ការងារនៅក្នុងរដ្ឋាភិបាលដែលនេះជាតម្រូវការរបស់រដ្ឋធម្មនុញ្ញប្រទេសកម្ពុជា។ ហើយលោកឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រីស ខេង រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងមហាផ្ទៃក៏មិនអាចនឹងលាលែងពីតំណែងរដ្ឋសភានេះបានដែរ។ ហើយបើឥស្សរជនសំខាន់ៗមួយចំនួនទៀតដូចជាលោកស្រីម៉ែន សំអន ដែលបច្ចុប្បន្នកាន់តំណែងជាឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រីដ៏សំខាន់មួយមិនលាឈប់ហើយលោកទៀ បាញ់ និងលោកសុខ អានដែលសុទ្ធតែជាឥស្សរជនធំក្នុងគណបក្សមិនលាឈប់នោះគឺគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជានៅសល់តែសមាជិកសភា៦៣នាក់ប៉ុណ្ណោះសម្រាប់ប្រជុំនៅពេលដែលមន្ត្រី សំខាន់ទាំងប្រាំត្រូវធ្វើការខាងផ្នែកនីតិប្រតិបត្តិ។
ភាពស្របច្បាប់របស់រដ្ឋាភិបាលអណត្តិទីប្រាំនេះត្រូវបានចោទជាសំណួរ
វាហាក់ដូចជាមិនមានលទ្ធភាពក្នុងការកែប្រែចំនួនអាសនៈដែលគណបក្សនីមួយៗទទួលបានឱ្យខុសពីតួរលេខដែលគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោតបានប្រកាសជាផ្លូវការណាស់នៅពេលដែលព្រះមហាក្សត្របានចេញលិខិតអញ្ជើញតាមចំនួននោះទៅហើយ។ ប៉ុន្តែភាពស្របច្បាប់ដែលកើតចេញពីរដ្ឋាភិបាលនេះអាចនឹងចោទជាសំណួរមួយទៀត។ លោកកឹម សុខាបានបញ្ជាក់ថា៖
ច្បាប់ក្នុងស្រុកនិងតម្រូវការចង់បានរបស់អន្តរជាតិ
ប្រទេសមហាអំណាចមួយចំនួននៅមិនទាន់ទទួលស្គាល់លទ្ធផលឆ្នោតនេះនៅ ឡើយទេ។ ក្នុងនោះមានសហរដ្ឋអាមេរិកជាអ្នកនាំមុខគេ។ ស.រ.អា.នៅតែមានក្តីព្រួយបារម្ភចំពោះដំណើរការបោះឆ្នោតកន្លងមកនេះ។ តែក្តីបារម្ភនោះមិនទាន់ត្រូវបានដោះស្រាយនៅឡើយទេ។
«យើងនៅតែមានជំនឿថា ការពិនិត្យមើលដោយតម្លាភាពចំពោះភាពមិនប្រក្រតីលើការបោះឆ្នោតក្នុងខែកក្កដានឹងជួយវាយតម្លៃនិងដោះស្រាយការខុសឆ្គងក្នុងពេលបោះឆ្នោតហើយវានឹងផ្តល់នូវការជឿជាក់ច្រើនជាងមុនលើដំណើរការបោះឆ្នោត។ យើងនៅបន្តទទូចឲ្យគ្រប់ភាគីទាំងអស់ដែលយើងធ្លាប់បានទទូចកន្លងមក ឲ្យចាប់យកឱកាសនេះដើម្បីឲ្យដំណើរការប្រជាធិបតេយ្យដើរឆ្ពោះទៅមុខ»។
បន្ថែមពីលើនេះទៀតក្រុមសហគមន៍ខ្មែរនៅ សហរដ្ឋអាមេរិកនឹងធ្វើបាតុកម្មមួយនៅថ្ងៃពុធនេះដើម្បីសម្តែងការគាំទ្រចំពោះសេចក្តីព្រាងសេចក្តី សម្រេចចិត្តចំនួនពីររបស់សភានិងព្រឹទ្ធសភាសហរដ្ឋអាមេរិកឱ្យដាក់សម្ពាធមកលើរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា។
«បាតុកម្មមួយដើម្បីគាំទ្រសេចក្តី ព្រាងច្បាប់ដែលលោកស្ទីវឆាបុតអ្នកធ្វើអធិបតីភាពក្នុងសវនាការកាលពីខែកក្កដាគាត់បានតាក់តែងជាច្បាប់មួយលេខ៣១០នៅខាងសភាតំណាងរាស្ត្រអាមេរិកាំងដាក់គំនាបទៅលើរាជរដ្ឋាភិបាលខ្មែរដោយសារតែរាជរដ្ឋាភិបាលខ្មែរមិនស្តាប់តាមមតិមហាជនខ្មែរដោយសារតែរាជរដ្ឋាភិបាលខ្មែរមិនគោរពទៅតាមច្បាប់ជាតិនិងអន្តរជាតិផ្សេងៗនៅ ក្នុងការបោះឆ្នោតក្តី នៅក្នុងការគោរពសិទ្ធិមនុស្សនិងការការពារបូរណភាពឯករាជ្យភាពសាមគ្គីជាតិរបស់ខ្លួនជាដើមហើយនៅ ខាងព្រឹទ្ធសភាអាមេរិកាំងក៏បានតាក់តែងច្បាប់ហ្នឹងដែរដែលតាក់តែងដោយលោកលីនហ្ស៊ី ក្រាហាម។ គាត់តាក់តែងច្បាប់លេខ១៦៣ដែលគេថានឹងកាត់ជំនួយសហរដ្ឋអាមេរិកទៅប្រទេសខ្មែរយើងបើសិនជាប្រទេសខ្មែរលោកហ៊ុនសែនមិនធ្វើតាមបំណងរបស់ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរនិងច្បាប់អន្តរជាតិ»។
ព្រះមហាក្សត្រសម្តេចព្រះ បរមនាថ នរោត្តម សីហមុនីបានសម្របសម្រួលឱ្យមានការជួបប្រជុំគ្នារវាងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជារបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីហ៊ុន សែននិងគណបក្សសង្រ្គោះជាតិរបស់លោកសម រង្ស៊ី ប៉ុន្តែពុំបានបុកទម្លាយនូវការទាល់ច្រកដែលបានកើតមានឡើងក្រោយពីការបោះឆ្នោតជាតិនោះទេ។
យ៉ាងណាក៏ដោយអង្គការសង្គមស៊ីវិលមើលឃើញថាវាជាជំហានវិជ្ជមានមួយប៉ុន្តែពួកគេបានទទូចឱ្យគណបក្សទាំងពីរបន្តការពិភាក្សាឱ្យមានការកែទម្រង់ស៊ីជម្រៅលើស្ថាប័នជាតិសំខាន់ៗមួយចំនួនទៀត ដោយពង្រឹងនូវប្រព័ន្ធត្រួតពិនិត្យអំណាចនិងបង្កើតយន្តការត្រួតពិនិត្យការអនុវត្តន៍កំណែទម្រង់។
អគ្គលេខាធិការដ្ឋាននៃរដ្ឋសភាបានចេញសេចក្តីប្រកាសព័ត៌មានមួយនៅថ្ងៃអង្គារដោយបញ្ជាក់ថាកិច្ចប្រជុំសភាដំបូងនឹងធ្វើឡើងនៅថ្ងៃទី២៣ខែកញ្ញានៅវេលាម៉ោង៨ព្រឹក ក្រោមព្រះរាជាធិបតីភាពរបស់ព្រះមហាក្សត្រសម្តេចព្រះបរមនាថ នរោត្តម សីហមុនី។
លោក ជាម យៀប មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់គណបក្សប្រជាជនបានបញ្ជាក់ថានឹងមិនមានភាពជាប់គាំងអ្វីទេនៅពេលដែលព្រះមហាក្សត្រកោះអញ្ជើញឱ្យប្រកាសសុពលភាពគណបក្សលោកនឹងទៅចូលរួមហើយព្រះ មហាក្សត្រនឹងផ្តល់សុពលភាពដល់សមាជិកទាំង១២៣រូបហើយការស្បថចូលកាន់តំណែងរបស់គណបក្សសង្គ្រោះជាតិនឹងធ្វើនៅពេលក្រោយតាមកាលវិភាគរបស់ពួកគេ។ លោក ជាម យៀប បានបន្ថែមទៀតថា៖
«ខ្ញុំសូមជម្រាបថានៅឆ្នាំ២០០៣។ នៅ អណត្តិទីបីនៃរដ្ឋសភាយើងជាប់គាំងនយោបាយជាង១០ខែឯណោះ គឺជិតមួយឆ្នាំប៉ុន្តែក្រោយមកក្នុងឆ្នាំ២០០៤យើងបានធ្វើវិសោធនកម្មរដ្ឋធម្មនុញ្ញហៅថាច្បាប់ធម្មនុញ្ញ បន្ថែម។ នេះអត់មានជាប់គាំងអ្វីទេឱ្យអ្នកណាបានពី៦២ឡើងទៅនោះ អាចរៀបចំប្រជុំសភាបានហើយ។ ក្រោយពី ព្រះ ករុណាលោកសព្វព្រះទ័យជាអធិបតី ក្នុងសម័យប្រជុំដំបូងហើយយាងនិវត្តន៍ទៅព្រះបរមរាជវាំងវិញគឺព្រឹទ្ធសមាជិកអ្នកដែលជាប់ឆ្នោតមានអាយុច្រើនជាងគេ លោកអាចដឹកនាំរាល់ការងារទាំងឡាយបើសិនជាសមាជិកសមាជិការដ្ឋសភាជាប់ថ្មីនោះ មានចាប់ពី៦២ឡើងទៅអត់មានជាប់គាំងអ្វីទាំងអស់»។
យ៉ាងណាក៏ដោយ ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលក៏ បន្តថាគេមិនគួរប្រញ៉ាប់រូតរះប្រជុំសភាដំបូងទេ។ នៅក្នុងសេចក្តី ថ្លែងការណ៍រួមមួយកាលពីថ្ងៃច័ន្ទពីបន្ទប់ស្ថានការណ៍ថ្ងៃបោះឆ្នោតឆ្នាំ២០១៣ ដែលជាក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលធ្វើការងារទាក់ទងនឹងការបោះឆ្នោតទទូចថាដំណោះស្រាយដ៏ល្អដែលក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលយល់ឃើញនោះគឺការប្រជុំសភាដំបូងគួរតែធ្វើឡើងបន្ទាប់ពីគណបក្សទាំងពីរឈានទៅដល់ការព្រមព្រៀងគ្នានិងឯកភាពជាតិ៕
