ពិធីបុណ្យសពលោកប៊េន ប្រេដលី (Ben Bradlee) អតីតនិពន្ធនាយកកាសែតវ៉ាស៊ីនតោនបុស្តិ៍ អាយុ៩៣ឆ្នាំ ដែលទទួលមរណភាពកាលពីថ្ងៃទី២១ ខែតុលាឆ្នាំ២០១៤ បានប្រារព្ធធ្វើនៅក្នុងព្រះវិហារជាតិនៃរដ្ឋធានីវ៉ាស៊ីនតោន Washington National Cathedral កាលពីថ្ងៃពុធ។ លោក ប្រេដលីត្រូវគេចាត់ទុកថា ជាអ្នកកាសែតអាមេរិកាំងដែលមានទេព្យកោសល្យខ្លាំងពូកែម្នាក់។ លោកប្រេដលីបានដើរតួយ៉ាងសំខាន់ក្នុងការតស៊ូតាមផ្លូវច្បាប់នៃកាសែតវ៉ាស៊ីនតោនប៉ុស្តិ៍ ដើម្បីផ្សព្វផ្សាយឯកសារសម្ងាត់របស់ស.រ.អា. អំពីសង្គ្រាមវៀតណាម និងទទួលខុសត្រូវក្នុងការស៊ើបអង្កេតជាសម្ងាត់អំពីរឿងអាស្រូវ Watergate ដែលនាំឲ្យលោកប្រធានាធិបតីស.រ.អា. រីឆាត នីចសិន (Richard Nixon) លាឈប់ពីមុខតំណែងកាលពីឆ្នាំ១៩៧៤។
និពន្ធនាយកកាសែតជាទីគោរពម្នាក់គឺលោកប៊េនយ៉ាមីន ក្រោណស៊ៀល ប្រ៉េដលី (Benjamin Crowninshield Bradlee) ជឿថា ភាពតានតឹងខ្លាំង រវាងអ្នកកាសែតដែលសួរដេញដោល និងមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលគឺជារឿងល្អ។
«ពួកគេមិនបាច់ធ្វើល្អច្រើនចំពោះយើងទេ គ្រាន់តែកុំរំខានយើងបានហើយ»។
លោកប្រ៉េដលីបានធ្វើឲ្យមានការរីកចម្រើនចំពោះជំនឿនេះក្នុងអាជីពលោករយៈពេល៦ទសវត្សរ៍។ ដោយក្លាយជាមិត្តភ័ក្ត្រជិតស្និទ្ធរបស់លោកប្រធានាធិបតីស.រ.អា.ចន ឃែននេឌី (John F. Kennedy) លោកប្រ៉េដលី ជាអ្នកកាសែតដែលសេតវិមានចូលចិត្ត តែក្រោយមកបានក្លាយជាគូបក្ខដិបក្ខ។
ឆ្នាំ១៩៧១លោកនាំមុខតស៊ូផ្លូវច្បាប់ តាមរយៈកាសែតវ៉ាស៊ីនតោនបុស្តិ៍និង កាសែតញូវយ៉កថែម នៅក្នុងការកាត់ក្តីតុលាការកំពូលអនុញ្ញាតឲ្យកាសែត ទាំងពីរបន្តបោះពុម្ពផ្សាយឯកសារសម្ងាត់មន្ទីរបញ្ចកោណ(ក្រសួងការបរទេស)ទាក់ទងនឹងការទទួលខុសត្រូវរបស់អាមេរិកនៅវៀតណាម។
មួយឆ្នាំបន្ទាប់មក អ្នកយកព័ត៌មានរបស់លោកពីរនាក់គឺប៉ប វូដវឺត (Bob Woodward) និងខាល ប៊ឺនស្តេន (Carl Bernstein) បានបោះពុម្ពផ្សាយរឿងសម្ងាត់នោះឡើង អំពីការព្យាយាមរបស់សេតវិមាននៃលោកប្រធានាធិបតី Nixon ដើម្បីបិទបាំងការគាស់ទ្វារលួចចូលក្នុងទីស្នាក់ការធំរបស់គណបក្សប្រជាធិបតេយ្យ។ រឿងអាស្រូវដែលគេស្គាល់ថា ជារឿងអាស្រូវ Watergate នោះ បានបង្ខំឲ្យលោកប្រធានាធិបតី Nixon ចុះចេញពីមុខតំណែងឆ្នាំ១៩៧៤។
នៅឆ្នាំ២០១១ លោក Woodward បានដឹងគុណចៅហ្វាយចាស់លោក។
«លោកជានិពន្ធនាយកដ៏ល្អ មិនគ្រាន់តែដោយសារតែរឿងបោះពុម្ពផ្សាយនោះទេ តែថែមទាំងរឿងដែលមិនបានផ្សាយផងដែរ។ លោកមិនដែលនិយាយថា «យើងមិនបោះពុម្ពផ្សាយរឿងនេះទេ» តែលោកនិយាយថា "ខ្ញុំមិនទាន់ជឿជាក់។ យើងត្រូវការព័ត៌មានបន្ថែមទៀត ត្រូវការប្រភពបន្ថែមទៀត"»។
រយៈពេល៣០ឆ្នាំ លោក Woodward, Bernstein, និងលោក Bradlee បានលាក់អាថ៌កំបាំងនៃអត្តសញ្ញាណប្រភពព័ត៌មានក្នុងរដ្ឋបាលលោក Nixon ដ៏សំខាន់ម្នាក់គឺលោក Mark Felt អតីតអនុប្រធានប៉ូលិស FBI ។
«ខ្ញុំមិនប្រាប់ភរិយារបស់ខ្ញុំទេ ហា! នេះជារឿងសម្ងាត់!»។
លោកប្រ៉េដលីក៏បានជួយលើកទឹកចិត្តដល់អ្នកកាសែតជំនាន់ក្រោយផងដែរ ដែលចង់ឲ្យរដ្ឋាភិបាលទទួលខុសត្រូវ។
«លោកបានធ្វើការបម្រើដល់ដួងព្រលឹងកាសែតនេះសំខាន់ណាស់។ លោកស្រឡាញ់ព័ត៌មានល្អៗ។ ពេលលោកឃើញដំណឹងល្អៗ លោកមានអារម្មណ៍ថា លោកគឺជាផ្នែកមួយនៃដំណឹងនោះ ហើយលោកអាចទះតុ ឬ ដើរមកទះខ្នងរបស់លោកអ្នក ឬនិយាយកំប្លែងជាមួយលោកអ្នក។ លោកសប្បាយនឹងកិច្ចការរបស់លោកជាអ្នកកាសែត»។
អ្នកកាសែតផ្នែកស៊ើបអង្កេត ដាណា ប្រ៊ីស (Dana Priest)បានស្គាល់ប៊េន ប្រ៉េតលីជិតបីទសវត្សរ៍។
«កេរដំណែលលោក ប៊េន ប្រ៉េដលីគឺសម្រាប់អ្នកកាសែតអាមេរិកាំងទាំងអស់ មិនមែនគ្រាន់តែសម្រាប់កាសែតវ៉ាស៊ីនតោនបុស្តិ៍ទេ គឺការហ៊ានប្រឈមមុខនឹងតំណែងប្រធានាធិបតី។ គេចាំបាច់ត្រូវការអ្នកណាម្នាក់នៅខាងក្រៅរដ្ឋាភិបាលដើម្បី ផ្ទៀងផ្ទាត់អំពីកិច្ចការដែលរដ្ឋាភិបាលកំពុងធ្វើ»។
កាលពីឆ្នាំទៅ លោកប្រធានាធិបតីបារ៉ាក់ អូបាម៉ាបានផ្តល់រង្វាន់កិត្តិយស ជាមេដាយសេរីភាពដល់លោកប្រ៉េដលី។
«ការចាប់ឲ្យមេដឹកនាំអាមេរិកាំងមានការទទួលខុសត្រូវ និងការរំឭកយើងអំពីសេរីភាពរបស់យើងជាប្រជាជាតិមួយ ពឹងផ្អែកលើសេរីភាពសារព័ត៌មានរបស់យើង»។
លោកប្រ៉េដលីមិនដែលសង្ស័យលើតម្លៃនៃកិច្ចការរបស់លោកទេ។
«ខ្ញុំធ្វើជាអ្នកកាសែតយូរហើយ។ ខ្ញុំមិនអាចនឹកចាំពីករណី ដែលយើងបានផ្សព្វផ្សាយ ដែលខ្ញុំអាចនិយាយដោយត្រង់ថា វាជាការគំរាមដល់សន្តិសុខជាតិនោះទេ»។
លោកប្រ៉េដលីបានតស៊ូសម្រាប់ប្រទេសរបស់លោកក្នុងសង្គ្រាមលោកលើកទី២ ហើយច្រើនទសវត្សរ៍បន្ទាប់មក លោកបានការពារ និងធ្វើឲ្យរីកចម្រើនដល់វិស័យព័ត៌មានឯករាជ្យទៀត៕
ប្រែសម្រួលដោយ សុខ ខេមរា
