ភ្ជាប់​ទៅ​គេហទំព័រ​ទាក់ទង

ព័ត៌មាន​​ថ្មី

ទោះបី​មាន​ភាព​ស្ងប់​ស្ងាត់​ បញ្ហា​ព្រំដែន​នៅ​តែ​ជា​បញ្ហា​ចម្រូង​ចម្រាស


ប្រាសាទព្រះវិហារ​​ដែល​ឋិត​​នៅ​​លើ​​ដី​​ប្រទេស​កម្ពុជា។
ប្រាសាទព្រះវិហារ​​ដែល​ឋិត​​នៅ​​លើ​​ដី​​ប្រទេស​កម្ពុជា។

ភ្នំពេញ៖ ក្នុង​រយៈពេល​៤៦ឆ្នាំមក​នេះ ​កម្ពុជា និង​ថៃ ​បាន​ប្រយុទ្ធគ្នា ជាច្រើន​លើក​ជុំវិញ​រឿង​ប្រាសាទ​ព្រះវិហារ។ ក្រុម​អ្នកវិភាគ​និយាយថា​ ទំនាស់នេះ ​បាន​ជម្រុញ​ឲ្យ​ប្រជាជាតិ​ទាំងពីរ​មាន​ទឹកចិត្ត​ជាតិ​និយម​កាន់តែ​ច្រើនឡើង។

វា​ជា​ប្រវត្តិសាស្ដ្រ​ច្រំដែល នៅពេល​ដែល​កម្ពុជា និង​ថៃ​ធ្លាក់​ក្នុង​ជម្លោះ​ជុំវិញ​ប្រាសាទ​ព្រះវិហារ។ ចំណែក​ការប្រយុទ្ធ​គ្នា​នាពេល​ថ្មីៗ​បំផុត​នេះ ដែល​ភាគី​ថៃ​ហៅ​ថា ​គឺជា​ការប៉ះទង្គិច​គ្នា​ដោយ​ប្រដាប់អាវុធ​ រីឯ​ភាគី​កម្ពុជា​ បាន​ហៅ​ថា​ គឺជា​សង្គ្រាម​នោះ ​ពិតជា​មិនអាច​ញែក​ចេញ​ពី​ទំនាស់​នយោបាយ​ដើម្បី​ដណ្ដើម និង​ដើម្បី​ការពារ​ប្រាសាទ​ព្រះវិហារ ​និង​ទឹកដី​ដែល​ស្ថិត​នៅក្នុង​តំបន់​នោះ​បាន​ឡើយ។

លោកស្រី វីនីតា រ៉ាម៉ានី​ ម៉ូហាន​ អ្នក​ស្រាវជ្រាវ​នៅ​សាកលវិទ្យាល័យ​គ្រប់​គ្រង​នៃ​ប្រទេស​សិង្ហបុរី និង​ជា​សហស្ថាបនិក​អង្គការ ​Access to Justice Asia​ រំឮក​ថា​ ឫសគល់​នៃ​ជម្លោះ​ប្រដាប់​អាវុធ​រវាង​កម្ពុជា ​និង​ថៃ​ គ្មាន​អ្វីក្រៅពី​កើត​ចេញ​ពី​ការ​ជំទាស់​ក្នុង​ប្រទេស​ថៃ​លើការ​គ្រប់គ្រង​ប្រាសាទ​ព្រះវិហារ​របស់​ខ្មែរ​នោះ​ទេ។

លោកស្រី​ វីនីតា ​ឆ្លើយតប​តាម​សារ​អេឡិចត្រូនិច​ សម្រាប់​ វីអូអេ​ សម្លេង​សហរដ្ឋអាមេរិក​ថា ​ការ​ចុះ​បញ្ជី​ប្រាសាទ​ព្រះវិហារ​ជា​សម្បតិ្ត​បេតិកភណ្ឌពិ​ភពលោក​កាលពី​ខែ កក្កដា ​ឆ្នាំ ២០០៨ «បាន​ដុត​កំហឹង​ប្រទេស​ថៃ»។ ប្រទេស​នេះ​ដែល​បន្ដ​ទាមទារ​ដាក់​ប្រាសាទ​ដ៏​ចំណាស់​នេះ​ជា​សម្បត្តិ​អធិបតេយ្យ​របស់​ខ្លួន។ បន្ថែម​ពី​នេះទៀត​ «ការដាក់​គម្រោង​ប្រទេស​កម្ពុជា​ទៅកាន់​អង្គការយូណេស្កូ សម្រាប់​អភិវឌ្ឈ​តំបន់​ដែល​មាន​ជម្លោះ​ទំហំ ៤,៦ គម​ នៅក្បែរ​តំបន់​ប្រសាទ​កាលពីខែ ​សីហា​ អាច​ជាគន្លឹះ​បង្ក​ឲ្យ​មាន​ការ​រឹត​បន្តឹង​ការ​ពង្រាយ​កងទ័ព ​និង​ជម្លោះ»។

មូលហេតុ​នៃ​ជម្លោះ​ទំនង​លែង​ជា​អាថ៌កំបាំង​ទៀតហើយ។ សម្រាប់​លោក ​ធន់ សារ៉ាយ ​ប្រធាន​អង្គការ​ការ​ពារសិទ្ធិមនុស្ស​អាដហុក និង​ជាអ្នកវិភាគ​នយោបាយ​កម្ពុជា​មួយរូប​ក៏បាន​លើក​អំណះ​ អំណាង​ដូចគ្នា​នេះដែរ។ លោក​ថ្លែង​ថា៖

«មូលដ្ឋាន​ធំ​នៃ​រឿង​ជម្លោះ​ហ្នឹង ​ដោយសារ​តែ​មាន​ការប្រទូសរាយ​គ្នា​ក្នុង​ការចង់​បាន​ប្រាសាទ​ព្រះវិហារ ​ជា​ពិសេស​ពី​ភាគីថៃ​ដោយ​តុលាការ​យុត្តិធម៌​អន្ដរជាតិ​បាន​សម្រេច​រួច​ទៅហើយ។ ហើយ​គាត់នៅ​តែចង់​ទាមទារ​ដែល​ធ្វើឲ្យ​ទំនាស់​គ្នា​រហូត​ដល់​ពេល​នេះ»។

ក្រុម​អ្នកវិភាគ​យល់ថា​ អ្វី​ដែល​បាន​កើតឡើង​នោះ​ បាន​ស្ដែង​ចេញពី​ភាព​ជា​អ្នក​ជាតិនិយម​ទាំង​សង​ខាង ហើយ​វា​បាន​ក្លាយជា​កាតាលិករ​នៃ​នយោបាយ​ប្រដាប់​អាវុធ។ ចំណុច​ចាប់ផ្ដើម​របស់​ថៃ​បាន​ផុស​ចេញពី​ការរុញ​ពីក្រោយ​ខ្នង​នៃ​ចលនា​ប្រជាជាតិ​អាវលឿង ​រីឯ​មូលដ្ឋាន​របស់​កម្ពុជា បាន​ស្ដែង​ចេញ​តាមរយៈ​សេចក្ដី​អះអាង​ពី​ភាព​ស្របច្បាប់​របស់​ខ្លួន។

ថៃ​ធ្លាប់​ចាញ់ក្ដី​កម្ពុជា​កាលពី​ឆ្នាំ ១៩៦២ ​ក្នុងការ​ប្ដឹង​ទាមទារ​សិទ្ធិ​កាន់កាប់​ប្រាសាទ ព្រះវិហារ​ដែល​មាន​ចំណាស់​៩០០​ឆ្នាំ។ ក៏​ប៉ុន្ដែ​ភាព​តានតឹង​ចាប់តាំង​ពី​ឆ្នាំ២០០៨ ​មកនោះ​ បាន​ផុស​ចេញ ពីការ​ដណ្ដើម​កាន់​កាប់​ដី​ដែល​ស្ថិត​នៅ​ជាប់​នឹង​ប្រសាទ​បាក់​បែក​ដ៏​ចំណាស់​នេះ​ពី​ភាគី​ប្រទេស​ថៃ។

ក្រោយពី​ការប្រយុទ្ធ​គ្នា​ប្ដូរ​សា្លប់​រស់​ចាប់ពី​ថ្ងៃទី៤ ដល់ថ្ងៃទី ៧​ខែកុម្ភៈ​ ដោយ​មាន​ការ​ប្រើប្រាស់​អាវុធ​វាយលុក​ និង​អាវុធ​គាំទ្រ​ធុន​ទំនើបៗ​រៀងៗ​ខ្លួន​ ភាគី​គូទំនាស់​បាន​ឡើង​ដល់​តុចរចា​នៅ​ក្រុម​ប្រឹក្សា​សន្ដិសុខ​អង្គការ​សហ​ប្រជាជាតិ​ដែល​ភាគី​ថៃ​មិន​សូវ​ចង់​បាន​នោះ។ ក៏​ប៉ុន្ដែ​លោក​ ហ៊ុន សែន ​នាយក​រដ្ឋ​មន្ដ្រី​ខ្មែរ​បាន​លើក​ក្នុង​ពេល​ចុងក្រោយ​នេះ​ថា ​តុ​ចរចា​សម្រាប់​ទ្វេ​ភាគី​រវាង​កម្ពុជា ​និង​ថៃ នោះ ​លែង​មាន​ប្រសិទ្ធិភាព​ទៀតហើយ។ កម្ពុជា​ត្រូវការ​ការសម្រេច​សេចក្ដី​ពី​អង្គការ​សហ​ប្រជាជាតិ។ ក៏​ប៉ុន្ដែ​អ្នកវិភាគ​មួយ​ចំនួន​គិតថា​ កម្ពុជា​ប្រហែល​ជាពិបាក​នឹង​ស្វែងរក​ការគាំទ្រ​ពី​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ​ ដើម្បី​ធ្វើ​អន្ដរាគមន៍​ក្នុងការ​ដាក់​កង​រក្សា​សន្ដិភាព​មួក​ខៀវ​មកកាន់​តំបន់​ជម្លោះ​ខណៈ​ដែល​នៅមាន​ភាព​មិន​ទាន់​ច្បាស់​លាស់​ថា តើ​ការ​ផ្ទុះ​អាវុធ​នោះ ​គឺ​ជា​ប្រភេទ​សង្គ្រាម ឬ​គ្រាន់​តែ​ជា​ការ​ប៉ះទង្គិច​ប្រដាប់​អាវុធ​នោះទេ។

យោងតាម​ធម្មនុញ្ញ​របស់​អង្គការសហប្រជាជាតិ​ អង្គការ​កំពូល​នេះ​មាន​តួនាទី​ធ្វើ​អន្ដរាគមន៍​ដល់​ទីកន្លែង​ប្រទាញ​ប្រទង់​ក្នុង​ល័ក្ខខ័ណ្ឌ​ដែល​រក​ឃើញ​ថា ​ប្រទេស​គូ​ទំនាស់​បាន​បង្ក​សង្រ្គាម​ជាមួយ​គ្នា។ យ៉ាង​ណា​ក៏​ដោយ​នៅ​ថ្ងៃ​ចន្ទ័ទី​ ១៤ កុម្ភៈ​ខាងមុខ​នេះ ​ក្រុម​ប្រឹក្សា​សន្តិសុខ​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ​នឹង​បើក​កិច្ច​ប្រជុំ​ ដើម្បី​ពិនិត្យ​លទ្ធភាព​ដោះស្រាយ​ជម្លោះ​នេះ។ រដ្ឋ​មន្ដ្រី​ការ​បរទេស​នៃ​ប្រទេស​ទាំង​ពីរ​នឹង​ឡើង​ថ្លែង​ពី​អំណះអំណាង​រៀងខ្លួន។

លោក​ ធន់ សារ៉ាយ​ មាន​ប្រសាសន៍ថា​ បើ​ទោះបី​ជា​ការ​បាញ់​ប្រហារ​គ្នា​មួយ​ឈុត​រវាង​កងទព័​កម្ពុជា និងថៃ​មិន​អាច​ចាត់​ទុក​ជា​សង្រ្គាម​ក៏​ដោយ​ ក៏​កម្ពុជា​អាច​ប្ដឹង​សើរើ​រក​ភាព​ស្រប​ច្បាប់​ ដើម្បី​ធ្វើ​ជា​ម្ចាស់​លើ​ប្រាសាទព្រះវិហារ ​និង​ទឹកដី​ដែល​នៅ​ជុំវិញ​នោះ​បាន​ដែរ។ លោក​ សារ៉ាយ មាន​ប្រសាសន៍​ថា៖

«អញ្ចឹង បើសិន​ជាយើង​រុញ​ឲ្យ​ក្រុមប្រឹក្សា​សន្ដិសុខ​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ​ ធ្វើការ​បកស្រាយ​សេចក្ដី​សម្រេច​ទីក្រុងឡាអេ ​ដោយ​យើង​ចោទ​ប្រកាន់​ថា ​ប្រទេស​ថៃ​មិន​បាន​សម្រេច​តាម​សេចក្ដី​សម្រេច​ទីក្រុង​ឡាអេ ។ នៅក្នុងជំពូកទី ​១៤​ របស់​ធម្មនុញ្ញ​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ ​បាន​បញ្ជាក់​ច្បាស់ថា​ ភាគី​មួយ​មាន​សិទ្ធិ​ប្ដឹង​ទៅ​ភាគី​មួយទៀត ​ដែល​មិនព្រម​គោរព​តាម​ការសម្រេចរបស់​តុលាការ​នោះ»។

ពេល​នេះ​ ភាព​តានតឹង​ផ្នែក​ការទូត​នៃ​ព្រះរាជាណាចក្រ​គូ​សត្រូវ​ទាំងពីរ​មិន​ទាន់​កើត​មាន​នៅ​ឡើយ ​ក៏ប៉ុន្ដែ​កាសែតថៃ​ បាន​ស្រង់​សម្តី​នាយក​មជ្ឈមណ្ឌល​ព្យាករណ៍​សេដ្ឋកិច្ច ​និង​ពាណិជ្ជកម្ម​ របស់​សភា​ពាណិជ្ជកម្ម​ថៃ ​លោក​ ថាណាវ៉ាត ប៉ាឡាវីឆៃ (Thanawat Palavichai) ថា ការ​ប៉ះ​ទង្គិច​បាន​ធ្វើ​ឲ្យ​ប៉ះ​ពាល់​ដល់​ជំនួញ​តាម​ព្រំដែន និង​ទេសចរណ៍​នៃ​ប្រទេស​ទាំងពីរ និង​បាន​ខាតបង់​ប្រមាណ​ជា១,៦៧​ លាន​ដុល្លារ​អាមេរិក។

ទំហំ​បណ្ដូរ​ពាណិជ្ជកម្ម​នៃ​ប្រទេស​ទាំងពីរ​បាន​កើន​ដល់​ ២២៥៧ ​លាន​ដុល្លា ​នៅឆ្នាំ​ ២០១០។ ក្នុង​នោះ​ភាគច្រើន​លើសលុប​នៃ​ទំនិញ​ ត្រូវ​បាន​នាំ​ចូល​ពី​ប្រទេស​ថៃ។ រីឯ​កម្ពុជា​មាន​ការ​នាំចេញ​តិចតួច។ នៅ​ពេលនេះ​ ប្រជាពលរដ្ឋ​ភៀសសឹក​រាប់ពាន់​គ្រួសារ​នៃ​ប្រទេស​ទាំងពីរ​បាន​ចាប់ផ្ដើម​វិល​ទៅ​រក​លំនៅដ្ឋាន​របស់​ពួក​គេ​វិញ​ជា​បណ្ដើរៗ​ហើយ។

ប្រសិន​បើ​គេ​ក្រឡេក​មើល​អតីតកាល​ ជម្លោះ​ជុំវិញ​ការដណ្ដើម​ប្រាសាទព្រះវិហារ​បាន​បណ្ដាល​ឲ្យ​មាន​ការផ្ទុះអាវុធ​ជា​បន្ដ​បន្ទាប់​ ចាប់​ពី​ចុង​ទសវត្សរ៍ឆ្នាំ ​១៩៥០ ​និង​ពាក់កណ្ដាល​ទសវត្សឆ្នាំ​១៩៦០។​នៅ​ក្នុង​លិខិត​របស់​លោក​ ហួត សម្បត្តិ​ អតីត​តំណាង​អចិន្ដ្រៃ​របស់​កម្ពុជា​ប្រចាំ​អង្គការ​សហប្រជា​ជាតិ ទៅ​កាន់​ក្រុមប្រឹក្សា​សន្ដិសុខ​អង្គការសហ​ប្រជាជាតិ​កាលពី​ថ្ងៃទី ១៧​ ឧសភា ឆ្នាំ ១៩៦៦​ បាន​លើក​ឡើង​ថា ប្រទេសថៃ​ «បាន​បើក​ការប្រតិបត្តិការ​សង្គ្រាម​ទ្រង់​ទ្រាយ​ធំ​ ចន្លោះ​ពីថ្ងៃ​ទី ១៤ ​ដល់​ថ្ងៃ​ទី ២២​ ខែមេសា​ ឆ្នាំ ​ដដែល​នោះ»។ ឯកសារ​ដដែល​ ដែល​វីអូអេ សម្លេង​សហរដ្ឋ​អាមេរិក​ទទួល​បាន​នោះ ​បញ្ជាក់​ថា «ការវាយប្រហារ​បន្ទាប់ពី​ប្រទេស​កម្ពុជា​បាន​កាន់កាប់​ប្រាសាទ​ព្រះវិហារ​ឡើង​វិញ»។

ចំណែក​ឯក្នុង​លិខិត​ចុះ​ថ្ងៃទី ១៧ ​ឧសភា ​ឆ្នាំ ១៩៦៦​ របស់​ព្រះអង្គម្ចាស់​នរោត្តម កន្តុល អតីត​រដ្ឋ​មន្ដ្រី​ទី​ស្ដីការ​គណរដ្ឋមន្ដ្រី ​និង​ជា​រដ្ឋមន្ដ្រី​ក្រសួង​ការបរទេស​នៃ​របប​សង្គមរាស្ដ្រ​និយម​ ទៅ​កាន់​ក្រុម​ប្រឹក្សា​សន្ដិសុខ​អង្គការ​សហ​ប្រជាជាតិ​ បាប​រៀបរាប់​ពីការ​ប្រយុទ្ធគ្នា​ដោយ​ប្រើ​កាំភ្លើង​គាំទ្រ​ធុនធ្ងន់​រវាង​កង​ទព័​កម្ពុជា​ និង​កងទព័​ថៃ​ជាច្រើន​លើក​ច្រើនសារ​ក្នុង​ចន្លោះ​ខែ​ វិច្ឆិកា ​ឆ្នាំ ១៩៦៥ ​និង​ខែ​ មេសា ឆ្នាំ ១៩៦៦។

មន្ដ្រី​កម្ពុជា​ទាំងពីរ​រូប​សុទ្ធតែ​បាន​ទទូច​ឲ្យ​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ​អន្ដរាគមន៍​នៅក្នុង​ជម្លោះ​នេះ។ ជម្លោះ​ដែល​បាន​ស្ងប់​ស្ងាត់​ទៅ​វិញ​មុន​នឹង​សង្រ្គាម​ស៊ីវិល​នៃ​ទសវត្សឆ្នាំ​ ១៩៧០​ ផ្ទុះ​ឡើង​ក្នុង​ប្រទេស​កម្ពុជា។ សង្រ្គាម​នេះ​ដែល​បាន​ផ្ដល់​ជ័យជម្នះ​ដល់​ពួកកុម្មុយនិស្ដ​ខ្មែរក្រហម​ ហើយបាន​ធ្វើឲ្យ​ចលនា​ប្រឆាំង​ប្រាសាទ​ព្រះវិហារ​របស់ថៃ​បាន​ឈប់​សំចត​មួយរយៈ​ធំ។

ពេលនេះ កម្ពុជា​ត្រូវការ​ឯកសារ​ផែនទី​ដែល​គូសដោយបារាំង ​និង​ត្រូវការ​ឲ្យអង្គ​ការ​យូណេស្កូ​ជួយ​ពិនិត្យ​ឡើងវិញ​លើ​ការ​ខូចខាត​ប្រាសាទ​ព្រះវិហារ​ក្រោយពី​ការប្រយុទ្ធ​គា្ន។

លោក​ ឆាំង យុគ​ នាយកមជ្ឈមណ្ឌល​ឯកសារ​កម្ពុជា​ បាន​ហៅ​ការផ្ទុះអាវុធ​ដែល​ចាប់ផ្ដើម​កាល​ពី​ចុង​សប្ដាហ៍​មុន​ថា ជា​រឿង​ដែល​មិន​គួរ​កើត​ឡើង ​និង​ដែល​អាច​បង់​ឲ្យមាន​ជា​ចរិត​បំភ្លៃ​ប្រវត្តិសាស្ដ្រ​ តែ​កម្ពុជា​បាន​បង្ហាញ​ក្នុង​ចំណុច​មួយ​ចំនួន​ដែល​នាំ​ដល់​ការយល់ថា ខ្លួនក៏​ជាអ្នក​បង្ក​ហេតុ​ទៅវិញ​ខ្លះ​ដែរ។ លោក​ ឆាំង យុគ​ គិតថា ​ទំនាស់​នៃ​ប្រទេស​ទាំងពីរ​ហាក់​ដូចជា​រឿង​ដដែលៗ​ ក៏ប៉ុន្ដែ​លោក​រំពឹង​ថា ប្រហែល​ជា​ការដោះស្រាយ​លើកនេះ​បាន​ផ្លែផ្កា​ខ្លះ។

«ហាសិប​ឆ្នាំ​ក្រោយ​មក​រឿង​នៅ​ដដែល។ ​សូម្បី​តែ​សារលិខិត​ដែល​ពេលនោះរដ្ឋមន្ដ្រី​ក្រសួង​ការបរទេស​ ហួត សម្បត្តិ ​និង​ព្រះអង្គម្ចាស់​កន្តុល​បាន​សរសេរ​ទៅ​អង្គការ​សហប្រជាជាតិ ​បើ​យើង​ប្រៀប​ធៀប​នឹង​លិខិត​បច្ចុប្បន្ន ​វា​ហាក់​ដូច​តែ​គ្នា។ ខ្ញុំ​គិត​ថា​ ការ​ផ្លាស់​ប្ដូរ ​និង​ការ​ដោះស្រាយ​ប្រហែល​ជា​លឿន​ជាង ​ប៉ុន្ដែ​សាច់រឿង​នៅ​ដដែល​ នេះ​ជាការ​ប្រឹងប្រែង​របស់​រដ្ឋាភិបាល​ (ថៃ)​បច្ចុប្បន្ន ​ជា​ជាងចំពោះ​ក្រសែ​ភ្នែក​ប្រជាជន​កម្ពុជា»។

លោកស្រី​ វីនីតា រ៉ាម៉ានី ម៉ូហាន ​មាន​ប្រសាសន៍​ថា ​កម្ពុជា ​និងថៃ​គួរតែ​ធ្វើការ​ជាមួយ​សមាគម​អាស៊ាន​ដើម្បីដោះ​ស្រាយ​វិបត្តិនេះ ​ហើយ​ដើម្បី​ធានា​កុំ​ឲ្យ​មាន​ការ​ប្រយុទ្ធ​បង្ហូរឈាម​គ្នា​ត​ទៅ​ទៀត។ សមាគម​អាស៊ាន ដែល​លោកស្រី ​លើកឡើង​ថា​ ខ្វះ​ចង្កូម​ក្នុង​ការ​ដោះស្រាយ​បញ្ហា​ដែល​បាន​កើត​មាន​ឡើង​នោះ។

យោងតាម​សៀវភៅ​ដែល​រៀបរៀង​ដោយ​បណ្ឌិត​ ហង់ ជួនណារ៉ុន ​អគ្គលេខាធិការ​ក្រសួង​សេដ្ឋកិច្ច​ហិរញ្ញវត្ថុ​ បាន​បង្ហាញ​ថា ​នៅពេល​ដែល​ព្រះមហាក្សត្រ​ខ្មែរ​សាងសង់​ប្រាសាទ​ព្រះវិហារ​ នៅ​ពេល​នោះ​មិន​ទាន់​មាន​ប្រទេស​សៀម ឬ​ប្រទេស​ថៃ​បច្ចុប្បន្ន​នេះ​នៅឡើយទេ៕

XS
SM
MD
LG