វ៉ាស៊ីនតោន៖ ប្រទេសចិនប្រើប្រាស់គោលការណ៍ប្រាំចំណុចនៃការរួមរស់ដោយសន្តិភាព ឬហៅថាគោលការណ៍បញ្ចសីលាក្នុងការទំនាក់ទំនងជាមួយប្រទេសនានាលើពិភពលោក។
នៅក្នុងសៀវភៅថ្មីមួយដែលទើបចេញផ្សាយនាពេលថ្មីៗនេះបានធ្វើការពិនិត្យមើលថា តើការអនុវត្តគោលការណ៍នេះបានដល់កម្រិតណាដែរ និងផ្តល់ផលប្រយោជន៍អ្វីខ្លះក្នុងទំនាក់ទំនងរវាងប្រទេសចិន និងប្រទេសកម្ពុជា។
នេះជាសេចក្តីរាយការណ៍ភាគទីមួយនៃសេចក្តីរាយការណ៍ពីរភាគដែលលោកម៉ែន គឹមសេងនឹងផ្តោតលើកត្តាដែលនាំឱ្យប្រទេសចិនមានការចាប់អារម្មណ៍លើប្រទេសកម្ពុជានិងការចូលពាក់ព័ន្ធយ៉ាងជ្រៅក្នុងនយោបាយកម្ពុជា។
ជាគោលការណ៍ ប្រទេសចិនប្រើប្រាស់នូវគោលនយោបាយបញ្ចសីលានេះក្នុងទំនាក់ទំនងការបរទេសរបស់ខ្លួនជាមួយប្រទេសនានាលើសកលលោក ដោយរួមទាំងប្រទេសកម្ពុជាផងដែរ ចាប់តាំងពីការចងសម្ព័ន្ធភាពរវាងប្រទេសទាំងពីរតាំងពីក្នុងអំឡុងពាក់កណ្តាលទសវត្សរ៍១៩៥០មក។ ប៉ុន្តែការផ្លាស់ប្តូររចនាសម្ព័ន្ធដឹកនាំក្នុងប្រទេសចិន ក្នុងពេលខ្លះក៏មានផលប៉ះពាល់មកលើការអនុវត្តគោលនយោបាយនេះ ហើយនឹងមានផលប៉ះពាល់ដល់ការផ្លាស់ប្តូររបត់នយោបាយនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាផងដែរ។
គោលការណ៍ទាំងប្រាំចំណុចនៃការរួមរស់ដោយសន្តិភាពដែលចិនប្រកាន់យកជាគោលនោះ ឬ ហៅថា គោលការណ៍បញ្ចសីលា គឺការគោរពបូរណភាពទឹកដី និងអធិបតីភាពជាតិទៅវិញទៅមក ការមិនចូលឈ្លានពានគ្នា ការមិនចូលជ្រៀតជ្រែកកិច្ចការផ្ទៃក្នុងប្រទេសដទៃ បណ្តាប្រទេសនានាមានសិទ្ធិស្មើគ្នានិងផ្តល់ប្រយោជន៍ឱ្យគ្នាទៅវិញទៅមក និងការរួមរស់ជាមួយគ្នាប្រកបដោយសន្តិភាព។
នៅក្នុងសៀវភៅថ្មីមួយដែលមានចំណងជើងថា “ទំនាក់ទំនងចិនកម្ពុជានិងគោលការណ៍ទាំងប្រាំនៃគោលការណ៍សន្តិសហវិជ្ជមាន" ដែលជាការស្រាវជ្រាវរបស់លោកស្រីសូហ្វី រីឆាដសុន ពិនិត្យមើលការអនុវត្តនៃគោលការណ៍នេះដោយផ្អែកលើករណីនៃប្រទេសកម្ពុជា បានសន្និដ្ឋានថា ពេលខ្លះចិនបានដើរចាកចេញពីគោលការណ៍នេះ ប៉ុន្តែស្ទើរតែគ្រប់ពេលទាំងអស់ គឺចិនគោរពតាមបាន។
លោកស្រីសូហ្វី រីឆាដសុន ដែលបច្ចុប្បន្នជានាយកខាងផ្នែកតស៊ូមតិនៃអង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សបានបញ្ជាក់ថា ភាគច្រើននៃការសិក្សាស្រាវជ្រាវរបស់លោកស្រី គឺបានមកពីប្រភពឯកសារកាលប្បវត្តិនានាទាំងនៅបរទេសនិងប្រទេសចិន និងការជួបសម្ភាសជាមួយមន្ត្រី អ្នកការទូតចិនជាច្រើនរយនាក់ ទាំងអ្នកដែលបានចូលនិវត្តន៍ និងអ្នកដែលកំពុងបំពេញការងារ។
“ខ្ញុំគិតថា រដ្ឋាភិបាលចិនទាក់ទងជាមួយបណ្តាប្រទេសនិងរដ្ឋាភិបាលផ្សេងៗដោយវិធីដូចៗគ្នា។ ខ្ញុំគិតថា វាជាផ្នែកមួយនៃជំនឿរបស់គេ គឺមិនមែនមានទំនាក់ទំនងល្អជាមួយប្រទេសកុម្មុយនិស្ត ហើយមានទំនាក់ទំនងមិនល្អជាមួយប្រទេសមិនមែនកុម្មុយនិស្តទេ មិនមែនមានទំនាក់ទំនងតឹងរឹងជាមួយប្រទេសប្រជាធិបតេយ្យជាងប្រទេសផ្តាច់ការទេ។ ក៏មិនមែនបញ្ហាថា តើរដ្ឋាភិបាលនោះ ស្របច្បាប់ ឬមិនស្របច្បាប់ទេ ហើយក៏មិនជាបញ្ហាថា តើរដ្ឋាភិបាលនោះជារដ្ឋាភិបាលមានជំនឿលើសាសនាឬមិនមានឡើយ។ ទាំងអស់គឺមិនមែនជាផ្នែកនៃការគិតគូរទេ”។
គោលការណ៍នេះត្រូវបានបង្កើតឡើងដោយស្ថាបនិកនៃបក្សកុម្មុយនិស្តក្នុងទសវត្ស១៩៤០ ហើយផ្សាយឱ្យដឹងដោយលោកប្រធានម៉ៅ សេទុង។
តែងតែមានសំណួរដែលចោទសួរថា តើប្រទេសដែលតូច ដូចជាកម្ពុជាបានផ្តល់នូវផលប្រយោជន៍អ្វីខ្លះដល់ប្រទេសចិន តាំងពីដំបូងទីមក ដែលនាំឱ្យមានការចងសម្ព័ន្ធភាពជាមួយគ្នានេះ?
ដោយចាប់ផ្តើមពិនិត្យមើលពីឆ្នាំ១៩៥៤ មកគឺក្រោយពីប្រទេសកម្ពុជាទទួលបានឯករាជ្យពីប្រទេសបារាំង លោកស្រី រីឆាដសុនអះអាងថា ជម្រើសនៃគោលនយោបាយចំពោះប្រទេសកម្ពុជា ដែលធ្វើឡើងរហូតដល់ចុងទសវត្សឆ្នាំ១៩៦០ គឺផ្អែកទៅលើគោលការណ៍ទាំងអស់នេះ ច្រើនជាងការព្រួយបារម្ភពីសន្តិសុខ ទ្រព្យសម្បត្តិ ឬមនោគមវិជ្ជា។
យ៉ាងណាក៏ដោយ នៅដំណាក់កាលដំបូង ប្រទេសចិនមិនបានមើលឃើញកម្ពុជាថា ជាប្រទេសមួយដោយឡែកទេ។ ឆ្លងតាមរយៈការជួបគ្នារវាងគណៈប្រតិភូកម្ពុជា និងចិននៅទីក្រុងហ្សឺណែវនាឆ្នាំ១៩៥៤ ចិនយល់ថា កម្ពុជាគ្រាន់តែជាផ្នែកមួយនៃឥណ្ឌូចិនប៉ុណ្ណោះ ប៉ុន្តែលោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី ចិន ជូអេនឡាយ បានប្តូរទស្សនៈនោះ វិញភ្លាមៗ នាពេលក្រោយមក។ ក្រោយពីជំនួបដំបូងរវាង សម្តេច នរោត្តម សីហនុ និងលោកជូ អេនឡាយនាសន្និសីទទីក្រុងបានឌុង ក្នុងឆ្នាំ១៩៥៥ បាននាំឱ្យប្រទេសទាំងពីរបានរឹតចំណងនឹងគ្នារហូតមក សូម្បីក្រោយពីលោក ជូអេនឡាយ បានទទួលមរណភាពហើយក៏ដោយ។ នេះបើតាមការបញ្ជាក់តាមសៀវភៅរបស់លោកស្រីសូហ្វី រីឆាដសុន។
លោកស្រី សូហ្វី រីឆាដសុន បានបញ្ជាក់នៅក្នុងឱកាសចេញផ្សាយសៀវភៅរបស់លោកស្រីនាពេលថ្មីៗនេះ នាទីក្រុងវ៉ាស៊ីនតោនថា៖
“ប្រសិនបើសម្តេចសីហនុមិនមានអ្វីសម្រាប់ផ្តល់ឱ្យក្នុងទំនាក់ទំនងជាមួយរដ្ឋាភិបាលចិន ក៏ការគាំទ្រតាំងពីដំបូងទីនិងការគាំទ្រជាសាធារណៈចំពោះគោលនយោបាយចិនតែមួយ និងការសុំឱ្យសាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតចិន ទទួលបានកៅអីនៅក្នុងអង្គការសហប្រជាជាតិ បានធ្វើឱ្យមានការខុសប្លែកគ្នាយ៉ាងធំសម្បើម។ រហូតមកដល់ថ្ងៃនេះ លោកអ្នកនឹងឮប្រជាពលរដ្ឋនៅទីក្រុងប៉េកាំងនិយាយអំពីការសម្រេចចិត្តជាពិសេសដែលចេញមកពីភាគីខាងសម្តេចសីហនុ”។
ជាការណ៍ពិត ចាប់តាំងពីដំបូងទីមក គឺកើតឡើងពីការដែលប្រទេសចិនព្រួយបារម្ភពីការចូលពាក់ព័ន្ធរបស់សហរដ្ឋអាមេរិកកាន់តែខ្លាំងក្នុងតំបន់អាស៊ីអគ្នេយ៍ ដែលអាចជាការគំរាមកំហែងសន្តិសុខរបស់ប្រទេសចិន រីឯកម្ពុជាដែលជាប្រទេសទើបនឹងបានឯករាជ្យថ្មីៗ ក៏ចង់បានប្រទេសធំៗទទួលស្គាល់ជំហរអព្យាក្រិត្យរបស់ខ្លួន។ ទាំងនេះជាកត្តាខ្លះៗ ដែលទាញច្របាច់បញ្ចូលគ្នារវាងប្រទេសទាំងពីរផងដែរ បើទោះបីជាពេលនោះការគិតចម្បងរបស់ចិន គឺការជួយដល់បដិវត្តន៍នៃក្រុមវៀតណាមខាងជើងក៏ដោយ។
សៀវភៅនេះមានកម្រាស់៣៣២ទំព័រ ហើយមានរចនាទៅដោយក្របពណ៌ក្រហមនិងមានរូបថតដោយកម្រចំនួនពីរនៅក្របខាងមុខដែលបង្ហាញពីការទទួលរាក់ទាក់ដល់ក្រុមប្រតិភូខ្មែរដឹកនាំដោយលោកពុង ប៉េងចេង ដែលកាលនោះ ជារដ្ឋលេខាធិការក្រសួងអប់រំដែលបានទៅទស្សនកិច្ចប្រទេសចិនក្នុងអំឡុងចុងទសវត្ស១៩៥០។ រូបភាពបង្ហាញថា ក្នុងចំណោមអ្នកដែលប្រតិភូខ្មែរចូលជួបក៏មានលោកម៉ៅ សេទុងផងដែរ។
លោកស្រី ពុង ឈីវកេក កូនស្រីរបស់លោកពុង ប៉េងចេង បានរំឭកឡើងវិញនូវព្រឹត្តិការណ៍នោះប្រាប់ វីអូអេថា វាជាទស្សនកិច្ចដំបូងៗមួយ ដែលកម្ពុជាធ្វើឡើងដើម្បីរឹតចំណងជាមួយចិន តាមរយៈការសម្តែងសិល្បៈរបាំដោយនៅពុំទាន់មានខ្លឹមសារនយោបាយជ្រាលជ្រៅទេ។
“ខ្ញុំចាំថា ពេលហ្នឹង លោកឪពុកខ្ញុំគឺជាប្រធានរបស់គណៈប្រតិភូហ្នឹង ដឹកនាំទៅស្រុកចិន ហើយព្រះករុណាយើងសម្តេចឪយើងពេលហ្នឹង លោកជាអ្នកចាត់តាំងលោកឪពុកខ្ញុំឱ្យទៅ ហើយទៅហ្នឹងមានយករបាំយើង គឺរបាំបាឡេក្នុងវាំង គឺមានព្រះអង្គម្ចាស់ក្សត្រីបុប្ជាទេវី ហើយនិងព្រះអង្គម្ចាស់ច័ក្រពង្ស់ទៅរាំផង ហើយខ្ញុំថា ដូចជាគ្មានគំនិតអីជជែកគ្នាច្រើនដូចថា រឿងនយោបាយឬក៏រឿងសេដ្ឋកិច្ចអីទេ ពេលហ្នឹង ខ្ញុំថា រឿងច្រើនជាងគេគឺរឿងទំនាក់ទំនងចងមិត្តភាពជាមួយគ្នា"។
ទំនាក់ទំនងរវាងប្រទេសកម្ពុជានិងប្រទេសចិនបានឈានមកដល់មានការគាំទ្រជាបន្តបន្ទាប់ទៅដល់ការវិវត្តនយោបាយតាមសម័យកាលផ្សេងៗនៅប្រទេសកម្ពុជា។ សម្រាប់ទំនាក់ទំនងប្រក្រតីដែលខ្លួនមានជាមួយកម្ពុជាគឺចាប់មានតាំងពីសម័យសម្តេចនរោត្តម សីហនុ នៅជាប្រមុខរដ្ឋកម្ពុជា ដោយសន្យាគោរពបាននូវឯករាជ្យភាពរបស់កម្ពុជា។
យ៉ាងណាក៏ដោយមានហេតុការណ៍និងស្ថានការណ៍មួយចំនួនដែលធ្វើឱ្យចិនដើរចេញពីគោលការណ៍ដើមនៃគោលការណ៍បញ្ចសីលា ហើយបានឈានទៅប៉ះពាល់ដល់ការវិវត្តនយោបាយក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ ក្នុងនោះ គឺក្នុងអំឡុងពេលបដិវត្តន៍វប្បធម៌នៅប្រទេសចិន ដែលក្រុមប្រកាន់នយោបាយតឹងរឹងបានកាន់កាប់គោលនយោបាយការបរទេសដែលជាក្រុមដែលជំរុញឱ្យមានចលនាបដិវត្តន៍ដោយគាំទ្រចលនាតស៊ូតាមលទ្ធិម៉ាក្សនិយម ហើយគឺក្រុមនោះជាក្រុមដែលមានសមានចិត្តខ្លាំងជាមួយក្រុមខ្មែរក្រហមតាំងពីដើមទីមក។ ការដែលចិនងាកមកគាំទ្ររដ្ឋាភិបាលនីរទេសរបស់សម្តេចសីហនុ ដើម្បីឱ្យបានជាសំឡេងទប់នឹងបញ្ហាកោះតៃវ៉ាន់ ពេលនោះគឺជារាជរដ្ឋាភិបាលបង្រួបបង្រួមជាតិ ដែលបង្កើតឡើងដោយសម្តេចសីហនុ ក្រោយពីលោកសេនាប្រមុខលន់ នល់បានទម្លាក់ព្រះអង្គចេញពីអំណាចក្នុងឆ្នាំ១៩៧០ និងការគាំទ្ររដ្ឋាភិបាលចម្រុះត្រីភាគីនៅតាមបណ្តោយព្រំដែនកម្ពុជា ថៃក្នុងទសវត្ស១៩៨០ បន្ទាប់ពីការដួលរលំទៅនៃរបបខ្មែរក្រហមដែលប្រទេសចិនបានជួយទំនុកបម្រុងយ៉ាងខ្លាំង។
បើទោះជាមានការលិចអណ្តែតយ៉ាងណាក៏ដោយ នៅពេលបច្ចុប្បន្នប្រទេសចិនបានងាកមកចាប់ដៃជាមួយរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាមួយដែលដឹកនាំដោយលោកហ៊ុន សែន ដែលជាអតីតមនុស្សដែលចិនធ្លាប់សង្ស័យដោយសារតែប្រវត្តិនៃការចូលកាន់តំណែងមានការគាំទ្រពីរដ្ឋាភិបាលក្រុងហាណូយ៕