ស្រុកកំពង់ត្រឡាច ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង — អ្នកនាង អ៊ិន រដ្ឋា ប្រឡងជាប់បាក់ឌុបនៅឆ្នាំ២០១១ ប៉ុន្តែដោយសារនៅពេលនោះ ម្ដាយរបស់គាត់ដែលជាស្ត្រីមេម៉ាយមានជំងឺនិងមិនអាចបង់លុយឲ្យគាត់បន្តការសិក្សាដល់កម្រិតមហាវិទ្យាល័យបាន រដ្ឋាត្រូវបង្ខំចិត្តបោះបង់ចោលការសិក្សា ដើម្បីរកការងារធ្វើ និងរកប្រាក់កម្រៃមកចិញ្ចឹមម្ដាយ និងប្អូនៗពីរនាក់ទៀត។
រដ្ឋា បានចាប់ផ្ដើមធ្វើការងារជាកម្មកររោងចក្រកាត់ដេរដែលនៅពេលនោះគាត់រកប្រាក់បាន ៦១ដុល្លារក្នុងមួយខែ។
ចាប់ពីពេលនោះមក ដូចអ្នកធ្វើការនៅក្នុងរោងចក្រកាត់ដេរជាង ៧៥០.០០០នាក់ទៀតដែរ ប្រាក់ចំណូលរបស់អ្នកស្រីបានកើនឡើងដោយសារការដំឡើងប្រាក់ខែ។ ការដំឡើងប្រាក់ខែដល់កម្មករនៅក្នុងវិស័យវាយនភណ្ឌដែលរួមមានផ្នែក កាត់ដេរសំលៀកបំពាក់ និងស្បែកជើង កើតមានដោយសារការតវ៉ាទាមទាររបស់ក្រុមសហជីព។ ក្នុងនោះក៏មានប្ដីរបស់អ្នកស្រីគឺ លោកមុត ម៉ៅផងដែរ។
សព្វថ្ងៃនេះអ្នកស្រីរកបានប្រហែល១៨២ដុល្លារក្នុងមួយខែ បន្ទាប់ពីអ្នកស្រីចំណាយពេលរយៈពេលជាងប្រាំឆ្នាំធ្វើការក្នុងរោងចក្រ Tak Fook នៅក្នុងឃុំថ្មឥដ្ឋ ខេត្តកំពង់ឆ្នាំង។ រោងចក្រនោះផ្ដល់ការងារដល់កម្មករចំនួនប្រហែល៥.០០០នាក់។ អ្នកទាំងនោះធ្វើការក្នុងរោងចក្រដែលផលិតសំលៀកបំពាក់ឲ្យក្រុមហ៊ុនរបស់ប្រទេសកាណាដា ម៉ាក Carter និងក្រុមហ៊ុនរបស់ប្រទេសនៅក្នុងសហគមន៍អឺរ៉ុបម៉ាក H&M។
ប៉ុន្តែឥឡូវនេះ អ្នកស្រី អ៊ិន រដ្ឋា និងប្ដីរបស់អ្នកស្រីគិតថាពួកគេគ្មានឥទ្ធិពលអ្វីទេនៅពេលដែលសហភាពអឺរ៉ុបគ្រោងនឹងប្រកាសពីការសម្រេចដាក់ឬមិនដាក់ទណ្ឌកម្មសេដ្ឋកិច្ចមកលើកម្ពុជាតាមរយៈការព្យួរប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ«គ្រប់មុខទំនិញលើកលែងសព្វាវុធ»( Everything But Arms ឬ EBA)។ សហភាពអឺរ៉ុបពិចារណាអំពីការដាក់ទណ្ឌកម្មសេដ្ឋកិច្ចនេះ ដោយសារមានការធ្លាក់ចុះខាងផ្នែកសិទ្ធិមនុស្ស និងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជាក្នុងរយៈពេលជាង២ឆ្នាំកន្លងមកនេះ។
អ្នកធ្វើការដូចអ្នកស្រីអ៊ិន រដ្ឋា និងប្ដីរបស់អ្នកស្រីដឹងថាជីវិតរបស់ពួកគេកំពុងជួបប្រទះការប្រឈមធ្ងន់ធ្ងរ។
ប្រសិនបើប្រទេសកម្ពុជាបាត់បង់ការអនុគ្រោះពន្ធនោះ ក្រុមហ៊ុនបរទេសនឹងងាកទៅរកប្រទេសដទៃទៀតដែលពួកគេអាចផលិតសំលៀកបំពាក់បានក្នុងតម្លៃទាបជាងកម្ពុជា ដែលអាចនឹងធ្វើឲ្យប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជាជិតមួយលាននាក់បាត់បង់ការងារ។ នេះបើយោងទៅតាមអ្នកដែលតាមអង្កេតលើឧស្សាហកម្មកាត់ដេរនៅកម្ពុជា។
អ្វីដែលអាក្រក់ជាងនោះទៅទៀតគឺថា អ្នកធ្វើការទាំងនេះនឹងមិនមានលទ្ធភាពបង់ប្រាក់ឲ្យគ្រឹះស្ថានមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុដែលពួកគេបានខ្ចីលុយដើម្បីការចំណាយផ្សេងដូចជា ថ្នាំសង្កូវ ការចំណាយលើការរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍ ការចំណាយទៅលើការដាំដុះ និងពិធីបុណ្យសពជាដើម។
ប្រទេសកម្ពុជាមានអត្រាខ្ចីប្រាក់ពីស្ថាប័នមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុខ្ពស់ជាងអត្រាមធ្យម។ នេះបើយោងតាមរបាយការណ៍របស់អង្គការលីកាដូនិងសមាគមធាងត្នោត។
កាលពីឆ្នាំមុន អ្នកស្រី អ៊ិន រដ្ឋា និងប្ដីខ្ចីប្រាក់ ១០.០០០ ដុល្លារពីស្ថាប័នមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុក្រេឌីតដើម្បីទិញដីមួយប្លង់សម្រាប់សង់ផ្ទះ។ លុយនោះក៏បានចំណាយទៅលើអ្នកសម្អាតដី និងតម្លៃទិញដីបន្ថែមដើម្បីចាក់បំពេញផងដែរ។
អ្នកទាំងពីរត្រូវសងមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុវិញក្នុងចំនួនទឹកប្រាក់ចាប់ពី ២៧០ដុល្លារ ក្នុងមួយខែ រហូតធ្លាក់ទៅដល់២៣០ដុល្លារក្នុងរយៈពេលបីឆ្នាំបន្ទាប់។
បច្ចុប្បន្ននេះ ពួកគេមិនទាន់មានបញ្ហាអ្វីនៅឡើយនោះទេ។ រដ្ឋា រកប្រាក់បានប្រហែល១៩០ដុល្លារក្នុងមួយខែដោយធ្វើការនៅក្នុងផ្នែកដូរម្ជុលនៅក្នុងរោងចក្រ ហើយប្ដីរបស់គាត់អាចរកបានប្រាក់ចំនួនប្រហែល ៣០០ដុល្លារក្នុងមួយខែ ដោយលោកធ្វើការនៅផ្នែកជួសជុលក្នុងរោងចក្រជាមួយគ្នា។
បន្ទាប់ពីបង់ប្រាក់កម្ចីហើយពួកគាត់នៅសល់ប្រាក់ប្រហែល២៥០ដុល្លារក្នុងមួយខែសម្រាប់ការចំណាយផ្សេងៗនៅក្នុងគ្រួសារ។ ទឹកប្រាក់នេះមិនទាបពេកទេ សម្រាប់ការចាយវាយនៅក្នុងប្រទេសក្រីក្រដូចកម្ពុជា។
អ្នកស្រី អ៊ិន រដ្ឋា និយាយថា ប៉ុន្តែប្រសិនបើដកប្រាក់ខែរបស់ពួកគាត់ចេញនោះ ពួកគាត់នឹងជួបគ្រោះធ្ងន់ធ្ងរ។ អ្នកស្រីសន្និដ្ឋានថា គ្រួសាររបស់អ្នកស្រីត្រូវការប្រាក់ចំនួន៥០០ដុល្លារក្នុងមួយខែសម្រាប់ការចំណាយនានាដោយរួមទាំងប្រាក់ដែលត្រូវបង់សងមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុផងដែរ។
«ធ្វើការមួយខែៗអត់សល់ទេ ឃើញតែសងគេហ្មង៎»។
ជួនកាល ពួកគេអាចធ្វើថែមម៉ោង ដែលអាចបានកម្រៃបន្ថែម តែជួនកាលក៏គ្មាន។ ដូចនេះ អ្នកស្រី អ៊ិន រដ្ឋានិងប្ដីរបស់គាត់តែងតែបរិភោគសន្សំសំចៃ និងមិនហ៊ានទិញសាច់ហូបញឹកពេកទេ ព្រោះត្រូវទុកប្រាក់សម្រាប់បង់សងមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុ។
«ហើយយើងហូបក៏អត់គ្រប់ដែរ។ ហូបនិយាយទៅរិះថាំបំផុត អត់ហ៊ានហូបរបស់ឆ្ងាញ់ៗទេ។បើយើងហូបឆ្ងាញ់អស់លុយច្រើន មិនអាច[ចាយ]ដល់ខែទេ»។
ដោយសារតែកម្ពុជាជាប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍន៍ កម្ពុជាអាចទទួលបានការអនុគ្រោះពន្ធ EBA លើមុខទំនិញដែលនាំចូលទៅលក់នៅក្នុងទីផ្សារសហគមន៍អឺរ៉ុប។ តែការអនុគ្រោះពន្ធនេះ ភ្ជាប់ជាមួយលក្ខខណ្ឌមួយចំនួនដែលតម្រូវឲ្យកម្ពុជាគោរពសិទ្ធិមនុស្ស និងគោលការណ៍របស់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ។
កាលពីខែកុម្ភៈ សហគមន៍អឺរ៉ុប បានបើកការស៊ើបអង្កេតមួយ ដោយសារមានការព្រួយបារម្ភខ្លាំងពីការមិនគោរពតាមលក្ខខណ្ឌមួយចំនួនដែលគេបានតម្រូវ ក្រោយពីគណបក្សកាន់អំណាច បានរំលាយចោលគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ដែលជាគណបក្សប្រឆាំងធំជាងគេនៅក្នុងប្រទេស កាលពីឆ្នាំ២០១៧ ហើយក្រោយមករដ្ឋាភិបាលក៏បានបើកការបង្ក្រាបទៅលើអង្គការសង្គមស៊ីវិលនិងប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយឯករាជ្យ។
ជាងពីរឆ្នាំកន្លងមកនេះ ក្រុមអ្នកធ្វើការដើម្បីសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា បន្តរិះគន់រដ្ឋាភិបាលថាបានបន្តវប្បធម៌នយោបាយដែលគាបសង្កត់សារព័ត៌មាន និងការបញ្ចេញមតិដោយសេរី។
សហគមន៍អឺរ៉ុប បានបញ្ចប់ការស៊ើបអង្កេតនៅថ្ងៃទី១២ខែសីហា។ របាយការណ៍នៃការរកឃើញត្រូវបានបញ្ជូនទៅរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាកាលពីថ្ងៃទី១២ខែវិច្ឆិកានេះហើយ។
កាលពីថ្ងៃទី១៣ ខែតុលា នាយករដ្ឋមន្ត្រីកម្ពុជាបានចាប់ផ្ដើមធ្វើដំណើរទៅដល់ប្រទេសនៅក្នុងសហគមន៍អឺរ៉ុបមួយចំនួនដើម្បីស្វែងរកការគាំទ្រការរក្សាទុកការអនុគ្រោះពន្ធ EBA សម្រាប់កម្ពុជា។
បើសហគមន៍អឺរ៉ុបដកការអនុគ្រោះពន្ធ EBA ពីកម្ពុជានោះ ប្រទេសកម្ពុជានឹងរងផលប៉ះពាល់សេដ្ឋកិច្ចធ្ងន់ធ្ងរ។
កាលពីខែសីហា រដ្ឋាភិបាលបានចេញនូវសារាចរណែនាំស្ដីពីការរៀបចំសេចក្ដីព្រាងច្បាប់ស្ដីពីហិរញ្ញវត្ថុសម្រាប់ការគ្រប់គ្រងឆ្នាំ២០២០ ដែលបានឲ្យដឹងថាអត្រាកំណើនសេដ្ឋកិច្ចរបស់កម្ពុជានឹងធ្លាក់៧,១ ភាគរយ ទៅ៦,៥ភាគរយ នៅឆ្នាំ២០២០ ដោយសារតែលទ្ធភាពដែលការអនុគ្រោះពន្ធ EBA អាចនឹងត្រូវបាត់បង់។ រដ្ឋាភិបាលបានធ្វើការទស្សន៍ទាយថា ឧស្សាហកម្មសំលៀកបំពាក់ នឹងធ្លាក់ពី៧,១ ទៅ ៣,៥ភាគរយនៅឆ្នាំ២០២០។
លោក Arnaud Darc ដែលជាប្រធាន និងនាយកប្រតិបត្តិរបស់សភាពាណិជ្ជកម្មអឺរ៉ុបនៅកម្ពុជា (Eurocham) ដែលបានធ្វើការនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាជាង១០ឆ្នាំហើយនោះបានឲ្យដឹងថា៖
«អ្វីដែលប្រឈមបំផុតនោះគឺការងាររបស់កម្មកររាប់សែននាក់និងជីវភាពនៃក្រុមគ្រួសាររបស់ពួកគេដែលជាអ្នកទទួលផលប្រយោជន៍ដោយផ្ទាល់ពីកំណើនសេដ្ឋកិច្ច ពីការកើនឡើងប្រាក់ខែ និងពីលុយដែលបានមកពីអត្ថប្រយោជន៍ការងារផ្សេងៗទៀត ដែលផលទាំងនេះកើតមានឡើងដោយសារតែ EBA»។
លោកមានប្រសាសន៍ថារដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា សហគមន៍អឺរ៉ុប និងស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធដទៃទៀតគួរ«ផ្ដោតទៅលើការរក្សាអ្វីដែលទទួលបាននេះ ហើយពង្រីកវាឲ្យកាន់តែធំថែមទៀត»។
លោកមានប្រសាសន៍ថា៖
«អ្នកដែលប្រឈមខ្លាំងនោះគឺកម្មករដែលភាគច្រើនជាស្ត្រី។ អ្នកទាំងនោះនឹងប្រឈមនឹងការបាត់បង់ការងារហើយមិនអាចចិញ្ចឹមគ្រួសាររបស់ពួកគេបាន និងមិនអាចផ្គត់ផ្គង់ការរៀនសូត្ររបស់កូនៗប្រសិនបើ EBA ត្រូវបានដកមែននោះ»។
មិនមែនតែកម្ពុជាទេដែលខាតបង់ លោក Arnaud Darc បន្តថា៖
«ប្រសិនបើ EBA ត្រូវបានដក សហគមន៍អឺរ៉ុបមិនត្រឹមតែបាត់បង់ឥទ្ធិពលមកលើកម្ពុជានោះទេ តែវាថែមទាំងបំផ្លាញចោលនូវការរីកចម្រើនយ៉ាងច្រើនដែលសហគមន៍អឺរ៉ុបបានផ្ដល់ដល់ប្រទេសនេះតាមរយៈ EBA»។
មិនត្រឹមតែអ្នកធ្វើការរោងចក្រនោះទេដែលនឹងបាត់បង់ប្រាក់ចំណូល។ សមាគមរោងចក្រកាត់ដេរកម្ពុជា GMAC បានសន្និដ្ឋានថាប្រជាជនប្រហែលបីលាននាក់ផ្សេងទៀត ដែលមានគ្រួសាររបស់គេកម្មករ អ្នកលក់ដូរ និងឧស្សាហកម្មដែលពាក់ព័ន្ធផ្សេងៗទៀត នឹងត្រូវប៉ះពាល់។
លោក ខេន លូ (Ken Loo) អគ្គលេខាធិការនៃសមាគមរោងចក្រកាត់ដេរកម្ពុជា ឬហៅថា GMAC មានប្រសាសន៍ថា៖ «ឧស្សាហកម្មជាច្រើនអាស្រ័យលើយើង»។
លោកបន្តថា៖
«ឧទាហរណ៍មីក្រូហិរញ្ញវត្ថុពឹងផ្អែកលើឧស្សាហកម្មយើងដោយសារតែប្រាក់កម្ចីជាច្រើនត្រូវបានផ្ដល់ឲ្យដោយផ្ទាល់ទៅសមាជិកគ្រួសាររបស់អ្នកធ្វើការរោងចក្រ ដោយសារបានដឹងថាគ្រួសារនេះមានកូនម្នាក់ ឬច្រើននាក់ដែលធ្វើការក្នុងរោងចក្រដែលមានប្រាក់ចំណូលទៀងទាត់»។
លោក Milford Batement អ្នកប្រឹក្សាពីគោលនយោបាយអភិវឌ្ឍដែលបានសរសេរសៀវភៅមួយចំនួនអំពីមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុ បាននិយាយថាប្រសិនបើប្រទេសកម្ពុជាបាត់បង់ EBA បំណុលរបស់កម្មកររោងចក្រនឹងធ្វើឲ្យវិស័យមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុរង្គោះរង្គើ។
លោកមានប្រសាសន៍ថា៖ «វានឹងប៉ះពាល់ពួកគេជាមិនខាន»។
លោកបន្ថែមថា៖
«ប្រាក់ខែអាចនឹងត្រូវធ្លាក់ចុះហើយអ្នកដែលមានការងារនៅឡើយនោះនឹងមានឆន្ទៈទទួលយកប្រាក់ដែលត្រូវកាត់ ហើយសហគមន៍ដែលពួកគេរស់នៅនឹងរងផលប៉ះពាល់ដោយសារតែតម្រូវការទាប»។
យ៉ាងហោចណាស់ប្រជាជនចំនួន២,៤លាននាក់ខ្ចីប្រាក់ពីស្ថាប័នមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុនៅក្នុងតម្លៃទឹកប្រាក់ប្រហែលប្រាំបីពាន់លានដុល្លារ នៅក្នុងអត្រាកម្ចីដ៏ខ្ពស់មួយ។នេះបើយោងតាមរបាយការណ៍របស់អង្គការលីកាដូនិងសមាគមធាងត្នោត។
អ្នកស្រី សុត គីមលាង វ័យ៣៣ឆ្នាំ កំពុងលក់ដូរនៅក្នុងតូបឥវ៉ាន់របស់គាត់ដែលមានទីតាំងជាប់នឹងរោងចក្រ Tak Fook។
អ្នកស្រីបានខ្ចីប្រាក់ចំនួនប្រហែល១០០.០០០ (ដប់ម៉ឺនដុល្លារ) ពីធនាគារដើម្បីពង្រីកការលក់ដូររបស់អ្នកស្រីដែលអ្នកស្រីបានចាប់ផ្ដើមកាលពី១០ឆ្នាំមុន។
អ្នកស្រីមានប្រសាសន៍ថាប្រសិនបើមានការដួលរលំ ឬការកាត់បន្ថយណាមួយនៅក្នុងឧស្សាហកម្មកាត់ដេរនោះ មុខរបររបស់អ្នកស្រីនឹងមានការប៉ះពាល់ដោយសារអ្នកស្រីត្រូវបង់ប្រាក់ឲ្យធនាគារនូវទឹកប្រាក់ចំនួន២.០០០ដុល្លារក្នុងមួយខែ។
ប្រសិនបើប្រទេសកម្ពុជាបាត់បង់ EBA មែននោះអ្នកស្រីថា៖
«ប៉ះ ពាល់សេដ្ឋកិច្ចដូចជាលុយកាក់អីអញ្ចឹង។ត្រូវការបង់ធនាគារអីខ្ញុំអត់មានអញ្ចឹងដែរ។ យើងត្រូវការចំណូលពីការលក់ដូរឲ្យកម្មករកម្មការិនី។ ដល់ពេលដល់ខែយើងត្រូវការប្រមូលលុយឡើងឲ្យគេ។ ដល់ពេលចុះអញ្ចឹងមែនក៏ខ្ញុំពិបាកដែរហ្នឹង»។
អ្នកស្រី គីមលាង បានពន្យល់បន្ថែមថា៖ «ខ្ញុំមកនៅហ្នឹងដោយសារមានរោងចក្រនៅដែរបានមកនៅ»។
អ្នកស្រី អ៊ិន រដ្ឋា ដែលទទួលខុសត្រូវខាងផ្នែកម្ជុលសម្រាប់កម្មករចំនួនជាង៥០០នាក់ និយាយថាយ៉ាងហោចណាស់៩០ភាគរយនៃកម្មករដែលគាត់ស្គាល់បានខ្ចីលុយពីមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុដើម្បីការចំណាយទៅលើផ្ទះសម្បែង ម៉ូតូ សុខភាព និងការចំណាយផ្សេងៗទៀត។
«ពេលគាត់មកដូរម្ជុលនៅផ្នែកខ្ញុំ គាត់និយាយពីការបារម្ភរបស់គាត់ជាមួយខ្ញុំ ហើយខ្ញុំប្រាប់ពួកគាត់ពីការបារម្ភរបស់ខ្ញុំ»។
អ្នកស្រី យ៉ាង សោភ័ណ្ឌ ប្រធានសម្ព័ន្ធសហជីពកម្ពុជា ដែលបានចូលធ្វើការនៅក្នុងឧស្សាហកម្មកាត់ដេរតាំងពីអំឡុងឆ្នាំ១៩៩០ ដែលនៅពេលនោះអ្នកស្រីទទួលបានប្រាក់ខែ៣០ដុល្លារក្នុងមួយខែបានប្រាប់ VOA ថា សហជីពនិងកម្មកររោងចក្រមិនចង់ឲ្យបាត់ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធទេ។
អ្នកស្រីមានប្រសាសន៍ថាសមាជិកក្រុមគ្រួសាររបស់អ្នកធ្វើការនៅក្នុងរោងចក្រកាត់ដេរក៏នឹងប៉ះពាល់ខ្លាំងផងដែរ។ ក៏ប៉ុន្តែ អ្នកស្រីមិនអាចធ្វើអ្វីបានទេពាក់ព័ន្ធនឹងការរក្សាទុក EBA នេះ។
«វាហួសពីសមត្ថភាពរបស់ខ្ញុំហើយ»។
អ្នកស្រីបន្ថែមថាប្រសិនបើកម្មកររោងចក្របាត់បង់ការងារ ពួកគេនឹងមិនត្រឡប់ទៅធ្វើស្រែចម្ការវិញទេ។ ពួកគេនឹងធ្វើចំណាកស្រុកដើម្បីស្វែងរកការងារ។
«ខ្ញុំគិតថាប្រជាពលរដ្ឋឬកម្មករភាគច្រើននឹងសម្រេចចិត្តចំណាកស្រុកទៅវិញ»។
អ្នកស្រី អ៊ិន រដ្ឋា ដែលជាកម្មកររោងចក្រកាត់ដេរ ខ្លាចថាអ្នកស្រីនឹងបាត់បង់ផ្ទះដែលគ្រួសារអ្នកស្រីជ្រកកោន ប្រសិនបើចំណូលរបស់អ្នកស្រីធ្លាក់ចុះ។ បើដូច្នោះមែន អ្នកស្រីនិយាយថាអ្នកស្រីនឹងសម្រេចចិត្តទៅធ្វើការនៅក្រៅប្រទេស ដែលជាជម្រើសតែមួយគត់សម្រាប់អ្នកស្រី។
អ្នកស្រី និយាយថា៖ «ខ្ញុំបារម្ភថាធនាគារនឹងរឹបអូសផ្ទះរបស់ខ្ញុំ»៕
