ប្រទេសកម្ពុជាទើបបានធ្វើជាម្ចាស់ផ្ទះរៀបចំកិច្ចប្រជុំលើកទី១១នៃសន្និសីទប្រឆាំងនឹងការប្រើប្រាស់គ្រាប់មីនប្រឆាំងមនុស្ស។ កិច្ចប្រជុំនេះស្នើឱ្យមានការប្តេជ្ញាជាថ្មីពីប្រទេសម្ចាស់ជំនួយគាំទ្រដល់ការប្រឆាំងនឹងការប្រើប្រាស់គ្រាប់មីនប្រឆាំងមនុស្សនិងសុំឱ្យមានការជួយដោះមីននិងជួយដល់ជនរងគ្រោះ។
តទៅនេះសូមលោកអ្នកស្តាប់បទសម្ភាសន៍កាលពីថ្ងៃច័ន្ទទី២៨ វិច្ឆិការវាងលោកម៉ែន គឹមសេង នៃវីអូអេសំឡេងសហរដ្ឋអាមេរិកជាមួយលោក Kerry Brinkert នាយកនៃអង្គភាពគាំទ្រការអនុវត្តអនុសញ្ញាហាមឃាត់ការប្រើប្រាស់គ្រាប់មីនប្រឆាំងនឹងមនុស្សជាតិដូចតទៅ៖
សំណួរទី១៖ នេះជាសន្និសីទលើកទី១១ស្តីពីការហាមឃាត់ការប្រើប្រាស់គ្រាប់មីន។ តើលោកអាចបញ្ជាក់បានទេថាតើសន្និសីទនេះនឹងផ្តោតលើអ្វី ហើយតើលោកសង្ឃឹមថា សន្និសីទនេះនឹងផ្តល់លទ្ធផលយ៉ាងណាខ្លះ?
ចម្លើយទី១៖ នេះគឺជាកិច្ចប្រជុំលើកទី១១របស់រដ្ឋភាគីនៃអនុសញ្ញាហាមឃាត់ការប្រើប្រាស់មីនប្រឆាំងនឹងមនុស្សហើយអ្វីដែលពួកគេនឹងធ្វើគឺនឹងវាយតម្លៃការរីកចម្រើនថែមទៀតក្នុងកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងដើម្បីបញ្ចប់ការឈឺចាប់ដែលបង្កឡើងដោយគ្រាប់មីនប្រឆាំងនឹងមនុស្ស។ នោះគឺជាការវាយតម្លៃដោយផ្អែកលើបរិបទនៃកិច្ចខិតខំលើកកម្ពស់និងពង្រឹងការហាមឃាត់គ្រាប់មីនប្រឆាំងនឹងមនុស្ស ដើម្បីពិនិត្យមើលថា ការរក្សាទុកដែលកំពុងមាននឹងត្រូវបំផ្លាញចោល តំបន់ទាំងអស់ដែលមានគ្រាប់មីនប្រឆាំងមនុស្សនឹងត្រូវបោសសម្អាត ហើយជនរងគ្រោះទទួលបានការឧបត្ថម្ភគាំទ្រ។
ទាំងការរីកចម្រើននិងបញ្ហាប្រឈមនឹងត្រូវកំណត់ដោយយោលទៅតាមគោលបំណងសំខាន់ៗទាំងនេះនិងបន្ទាប់មកសង្ឃឹមថា កិច្ចប្រជុំនេះនឹងជាចំណុចឈានទៅរៀបចំសកម្មភាពបន្ថែមទៀត ព្រោះក្នុងឆ្នាំកន្លងមកនេះឃើញមានឧទាហរណ៍ថ្មីៗក្នុងការប្រើមីនប្រឆាំងមនុស្ស គឺមិនមែនដោយរដ្ឋជាភាគីនៃអនុសញ្ញានេះទេ ប៉ុន្តែដោយរដ្ឋដែលមិនមែនជាភាគីនៃអនុសញ្ញានេះ ដោយរួមទាំងប្រទេសស៊ីរី និងដោយកងកម្លាំងលោកហ្កាដាហ្វីនៅក្នុងប្រទេសលីប៊ី។ ដូច្នេះនឹងមានការថ្លែងថ្កោលទោសខ្លាំងៗចំពោះសកម្មភាពទាំងនេះ។ យើងក៏នឹងឃើញផងដែរថា ចលនានេះនឹងបន្តរីកកាន់តែធំជាងមុន ខណៈពេលដែលរដ្ឋថ្មីជាងគេបំផុតមួយគឺស៊ូដង់ខាងត្បូងបានចូលរួមក្នុងអនុសញ្ញានេះកាលពីពេលថ្មីៗនេះ ហើយយើងសង្ឃឹមថានឹងមានការប្រកាសកម្រិតរដ្ឋមន្ត្រីពីប្រទេសហ្វាំងឡង់ដែលអាចនឹងក្លាយជារដ្ឋថ្មីដែលនឹងចូលរួមក្នុងអនុសញ្ញានេះ។ ការងារលំបាកជាងគេទាក់ទងនឹងការយកមកអនុវត្តអនុសញ្ញាទាក់ទងនឹងការដោះមីននៅតំបន់នានា និងជួយសង្គ្រោះជនរងគ្រោះ ហើយទាំងនេះគឺជាកាតព្វកិច្ចរបស់ប្រទេស ដូចជាកម្ពុជា នឹងត្រូវដោះស្រាយដោយខ្លួនឯងក្នុងរយៈពេលយូរ។ ដូច្នេះចំណុចមួយដែលយើងសង្ឃឹមថានឹងសម្រេចបានពីអនុសញ្ញានេះគឺការប្តេជ្ញាចិត្តនិងការបញ្ជាក់ឡើងវិញ ពីការគាំទ្រដល់ប្រទេសទាំងឡាយណាដែលត្រូវការជំនួយ។ ការប្តេជ្ញាចិត្តមួយចំនួនដែលបានធ្វើឡើងដែលសូម្បីតែក្នុងបរិបទនៃវិបត្តិហិរញ្ញវត្ថុកំពុងកើតមានឡើងក្នុងផ្នែកខ្លះនៃពិភពលោកគឺថា នៅពេលរដ្ឋណាមួយបានចុះហត្ថលេខាលើអនុសញ្ញានេះគឺពួកគេធ្វើឡើងដោយមានការព្រមព្រៀងថា ពួកគេនឹងសហការ និងជួយគ្នាទៅវិញទៅមក និងថាជំនួយឧបត្ថម្ភនៅតែត្រូវការឱ្យបានហូរចូលទៅប្រទេសដូចជាកម្ពុជានេះ។
សំណួរទី២៖ មើលទៅ វាហាក់ដូចជាការវិលមួយជុំអញ្ចឹងប្រសិនបើយើងក្រឡេកមើលពីទីដែលចលនានេះបានចាប់ផ្តើមកាលពីជាងមួយទសវត្សរ៍កន្លងមកនេះ ហើយឥឡូវវាបានត្រឡប់មកប្រទេសកម្ពុជាវិញ។ ហេតុអ្វីបានជាជ្រើសរើសយកប្រទេសកម្ពុជានៅពេលនេះ?
ចម្លើយទី២៖ នេះគឺជាសំណួរមួយល្អណាស់។ មានហេតុផលថា ហេតុអ្វីបានជាកិច្ចប្រជុំនៃអនុសញ្ញានេះធ្វើឡើងនៅក្រៅទីក្រុងហ្សឺណែវ។ យើងត្រូវចងចាំថា ការប្រឈមមុខពិតប្រាកដដែលបណ្តាប្រទេសនិងសហគមន៍រងគ្រោះដោយគ្រាប់មីនប្រឆាំងនឹងមនុស្សទទួលរងនោះគឺកើតមាននៅឆ្ងាយពីបន្ទប់ប្រជុំក្នុងទីក្រុងហ្សឺណែវ។ តំបន់ទាំងនោះស្ថិតនៅក្នុងកសិដ្ឋាន និងវាលស្រែនៃប្រទេសកម្ពុជានិងផ្នែកជាច្រើនទៀតនៃពិភពលោក។
ហើយដោយឡែក ករណីប្រទេសកម្ពុជាគឺមានលក្ខណៈពិសេសដោយសារតែនេះគឺជាទីកន្លែងមួយដែលចលនានៃការប្រឆាំងនឹងការប្រើប្រាស់គ្រាប់មីនបានកើតមានឡើង។ គឺកាលពីប្រហែលពីរទសវត្សរ៍មុន នៅពេលដែលអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាល ជាពិសេសអ្នកដែលធ្វើការនៅតាមបណ្តោយព្រំដែនកម្ពុជានិងថៃ បានលើកឡើងពីការព្រួយបារម្ភអំពីអ្វីដែលគ្រាប់មីនប្រឆាំងនឹងមនុស្សបានបង្កចំពោះជីវិតមនុស្សនិងជនស៊ីវិល ហើយក្រោយមកអង្គការទាំងនោះបានប្រមូលផ្តុំគ្នាបង្កើតជាយុទ្ធនាការមួយដើម្បីហាមឃាត់ការប្រើប្រាស់គ្រាប់មីន។ ក្រោយមកទៀត ចលនានេះបានទទួលជ័យលាភីណូបែលសន្តិភាពក្នុងឆ្នាំ១៩៩៧។
ដូច្នេះក្នុងន័យមួយយើងអាចនិយាយបានថា អនុសញ្ញានេះត្រឡប់មកប្រទេសកំណើតវិញ គឺជាប្រទេសមួយដែលបានផ្តល់កំណើតឱ្យចលនានេះដែរ។ ដូច្នេះការប្រជុំនៅប្រទេសកម្ពុជានេះនឹងជាការប្រារព្ធដល់កិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងរយៈពេលពីរទសវត្សរ៍របស់ចលនានេះ គឺមិនមែនគ្រាន់តែជាការនឹករលឹកដល់ពេលចាប់ផ្តើមប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែក៏ជាការដកស្រង់មេរៀនពីរយៈពេលពីរទសវត្សរ៍កន្លងមក ហើយដែលអាចនៅតែយកមកអនុវត្តបានសម្រាប់រយៈពេលមួយទសវត្សរ៍ខាងមុខទៀត។
សំណួរទីបី៖ ដូចប្រសាសន៍ខាងដើមរបស់លោកគឺការប្រើប្រាស់គ្រាប់មីននៅតែបន្តកើតមាន ដូចជាក្នុងករណីប្រទេសលីប៊ី ដែលយើងបានឃើញការប្រើប្រាស់គ្រាប់មីនក្នុងពេលដែលកើតមានការបះបោរនិងបានបំផ្លាញអាយុជីវិតមនុស្សជាច្រើន ហើយនៅតែបន្តការគំរាមដល់អាយុជីវិតរហូតដល់ពេលសព្វថ្ងៃនេះ។ តើលោកនឹងបញ្ចុះបញ្ចូលប្រទេសដូចជាលីប៊ីឱ្យឈប់ប្រើប្រាស់អាវុធប្រភេទនេះយ៉ាងម៉េចបាន?
ចម្លើយទីបី៖ ករណីប្រទេសលីប៊ីគួរឱ្យចាប់អារម្មណ៍ណាស់ ដោយសារតែចាប់តាំងពីដំបូងទី ក្នុងពេលកើតមានជម្លោះនេះ កងកម្លាំងដែលស្មោះត្រង់នឹងអាជ្ញាធរអន្តរកាលបានយល់ច្បាស់ថា ការប្រើប្រាស់មីនគឺជាទង្វើមួយដែលសហគមន៍អន្តរជាតិភាគច្រើនយល់ឃើញថា ជាទង្វើមិនអាចទទួលយកបាន ហើយក៏បានចេញសេចក្តីប្រកាសមួយនិយាយថា កងកម្លាំងក្រោយការគ្រប់គ្រងរបស់ខ្លួននឹងមិនប្រើប្រាស់គ្រាប់មីនទេ។ ឥឡូវអាជ្ញាធរនេះបានក្លាយជារដ្ឋាភិបាលលីប៊ីហើយ។ ដូច្នេះវានឹងក្លាយជាការខិតខំប្រឹងប្រែងមួយទៀតដើម្បីមើលថា តើប្រទេសលីប៊ីអាចចូលក្នុងសហគមន៍យើងបានឬទេ គឺក្លាយមកជាភាគីមួយនៃអនុសញ្ញានេះ។
យ៉ាងណាក៏ដោយការប្រើប្រាស់គ្រាប់មីនដោយកងកម្លាំងហ្កាដាហ្វីគឺជាអ្វីមួយដែលយើងនឹងប្រើប្រាស់ជាអំណះអំណាងវាយបកវិញចំពោះប្រទេសទាំងឡាយណាដែលបន្តចង់ប្រើប្រាស់អាវុធនេះ។ ការប្រើប្រាស់អាវុធប្រភេទនេះដោយកងកម្លាំងហ្កាដាហ្វីមិនបានធ្វើឱ្យមានការខុសប្លែកទេ ទាក់ទងនឹងជម្លោះនៅប្រទេសលីប៊ី ប៉ុន្តែវាបាននាំឱ្យមានតំបន់យ៉ាងធំសម្បើមក្នុងប្រទេសលីប៊ីមានគ្រោះថ្នាក់ដែលជាលទ្ធផលនៃការប្រើប្រាស់អាវុធនេះ។ ដូច្នេះអ្នកដែលប្រើប្រាស់អាវុធទាំងនេះត្រូវតែទទួលស្គាល់ថា ពួកគេនឹងមិនធ្វើឱ្យមានការខុសប្លែកអ្វីទេទាក់ទងនឹងលទ្ធផលចុងក្រោយនៃជម្លោះនេះ ប៉ុន្តែវានឹងបង្កជាឧបសគ្គយ៉ាងធំសម្បើមដល់ការកសាងប្រទេស ហើយគ្មានអ្នកណាចង់ឱ្យមានរឿងនេះកើតឡើងនៅប្រទេសរបស់ពួកគេទេ។
សំណួរទី៤៖ តើលោកមានអ្វីជាសារចុងក្រោយអំពីសន្និសីទនេះឬក៏ទាក់ទងនឹងចលនាហាមឃាត់គ្រាប់មីនទេ?
ចម្លើយទី៤៖ បញ្ហាគ្រាប់មីនត្រូវបានគេយកមកនិយាយច្រើននៅពាក់កណ្តាលទសវត្សរ៍១៩៩០ ហើយមនុស្សជាច្រើនគិតថា បញ្ហានេះត្រូវបានដោះស្រាយរួចហើយនៅពេលដែលអនុសញ្ញាហាមឃាត់ការប្រើប្រាស់គ្រាប់មីនប្រឆាំងនឹងមនុស្សនេះត្រូវបានអនុម័ត។ នៅពេលដែលយុទ្ធនាការអន្តរជាតិហាមឃាត់គ្រាប់មីនទទួលបានរង្វាន់ណូបែលសន្តិភាព គឺសម្រាប់ប្រទេសដូចជាកម្ពុជានិងប្រទេសជាច្រើនទៀតនៅជុំវិញពិភពលោក បញ្ហានេះនៅតែជាបញ្ហាដែលនៅជាប់នឹងពួកគេប្រចាំថ្ងៃ ហើយនឹងបន្តមានរហូត។ ដូច្នេះសន្និសីទសប្តាហ៍ក្រោយនេះក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញគឺពិតជាឱកាសដ៏អស្ចារ្យណាស់ដើម្បីរំលឹកពិភពលោកថា ការងារនៅបន្តមាន ប៉ុន្តែមិនមែនដោយមិនមានក្តីសង្ឃឹមទេ។ គឺយើងមានពន្លឺនៅចុងម្ខាងទៀត ហើយប្រទេសកម្ពុជាគឺពិតជាករណីពិតប្រាកដមួយដើម្បីឆ្លុះបញ្ចាំងថា មានអ្វីដែលបានកើតមានឡើងក្នុងរយៈពេលពីរទសវត្សរ៍នៃចលនានេះ ហើយថាតើយើងនឹងត្រូវធ្វើដំណើរប៉ុណ្ណាទៀត៕