ការធ្លាក់ចុះនាពេលថ្មីៗនេះនូវកម្ពស់ទឹកទន្លេមេគង្គដល់កម្រិតទាបបំផុតក្នុងរយៈពេលជាច្រើនទសវត្ស បាននាំឲ្យមានការរិះគន់កាន់តែច្រើនដល់ទំនប់ទឹករបស់ប្រទេសចិនពីសំណាក់ប្រជាជនដែលពឹងផ្អែកលើទន្លេនេះ ពីក្រុមអ្នកការពារបរិស្ថាន និងពីរដ្ឋាភិបាលបណ្តាប្រទេសដែលនៅតាមបណ្តោយទន្លេមេគង្គភាគខាងក្រោម។ ក៏ប៉ុន្តែការរិះគន់ចំពោះទំនប់វារីអគ្គិសនីរបស់ចិននេះ មិនបានរារាំងប្រទេសកម្ពុជា ថៃ និងលាវ ពីគម្រោងការសាងសង់ទំនប់មេតាមបណ្តោយទន្លេមេគង្គចំនួន១១ទៀតនោះទេ។
លោកបណ្ឌិត Richard Cronin ជាអ្នកសរសេររបាយការណ៍អំពីទំនប់វារីអគ្គិសនីនៅទន្លេមេគង្គ ដែលបានចេញផ្សាយកាលពីខែមុនដោយវិទ្យាស្ថានស្រាវជ្រាវ Henry L. Stimson Center បាននិយាយថាគម្រោងសាងសង់ទំនប់ទឹកមេនៅក្នុងខេត្តក្រចេះរបស់ប្រទេសកម្ពុជា និងគម្រោងទំនប់មួយទៀតនៅក្នុងតំបន់ល្បាក់ខោនភាគខាងត្បូងប្រទេសលាវ ជាគម្រោងទំនប់ពីរដែលអាចនឹងមានគ្រោះថ្នាក់បំផុត។
«កាលបើគេសាងសង់ទំនប់ទឹកកាន់តែចុះក្រោមតាមបណ្តោយទឹក នោះវាកាន់តែនាំឲ្យមានការខូចខាតដល់វិស័យជលផល ហើយតាមពិតទៅវាទទួលបានអគ្គិសនីកាន់តែតិចទៅវិញទេ។ ទំនប់មេតាមទន្លេមេគង្គទាំងអស់ដែលសាងសង់ចាប់ពីក្រុងវៀងច័ន្ទន៍ចុះក្រោមនឹងនាំឲ្យមានការខូចខាតច្រើនជាងតម្លៃអគ្គិសនីដែលបានមកវិញ»។
លោកបណ្ឌិត Cronin បានពន្យល់ថា នៅរដូវប្រាំងត្រីជាច្រើនប្រភេទដែលមានតម្លៃពាណិជ្ជកម្មខ្ពស់ តែងតែហែលឡើងទៅពងកូននៅតាមដៃទន្លេនិងហែលឡើងរហូតដល់ប្រទេសលាវ មុននឹងមេនិងកូនហែលចុះមកវិញតាមទឹកជំនន់ក្នុងរដូវវស្សាដើម្បីមកធំធាត់នៅក្នុងតំបន់ទន្លេមេគង្គភាគខាងក្រោម តំបន់បឹងទន្លេសាប និងតំបន់ដីសណ្តទន្លេមេគង្គក្នុងប្រទេសវៀតណាម។ របាយការណ៍របស់លោកបណ្ឌិត Cronin បានព្រមានថាទំនប់ទាំងពីរនេះនឹងបិទផ្លូវទឹក ឬគម្រាមកំហែនដល់ផ្លូវធ្វើដំណើររបស់ប្រភេទត្រីដែលមានតម្លៃទីផ្សារខ្ពស់ជាងគេចំនួនដល់ទៅ៧០ភាគរយ។
ការនេសាទទឹកសាបជាវិស័យដ៏សំខាន់មួយនៅក្នុងសេដ្ឋកិច្ចតំបន់ទន្លេមេគង្គ ដែលស្ថិតនៅក្នុងចំណោមតំបន់ទាំងឡាយដែលសម្បូរត្រីទឹកសាបបំផុតមួយក្នុងពិភពលោក ហើយវិស័យនេសាទនេះមានសារៈសំខាន់ជាពិសេសសម្រាប់ប្រទេសកម្ពុជា។ មានពលរដ្ឋកម្ពុជាប្រមាណ៦លាននាក់ ឬ៤៥ភាគរយនៃចំនួនប្រជាជនសរុប ត្រូវពឹងផ្អែកទៅលើការនេសាទ ឬសកម្មភាពដែលមានទាក់ទងនឹងការនេសាទ ហើយ១០ភាគរយនៃពលរដ្ឋកម្ពុជាមានមុខរបរជាអ្នកនេសាទ។ ផលនេសាទទឹកសាបសរុបនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាមានចំនួនប្រមាណ ៤ សែនតោនក្នុងមួយឆ្នាំដែលមានតម្លៃទីផ្សារប្រមាណ ៥០០លានដុល្លារ។
លោក សំ នៅ អនុប្រធាននាយកដ្ឋានជលផលនៃក្រសួងកសិកម្ម រុក្ខាប្រមាញ់និងនេសាទបាននិយាយថាលោកមិនអាចធ្វើអត្ថាធិប្បាយអំពីកម្រិតនៃផលប៉ះពាល់អវិជ្ជមានរបស់គម្រោងទំនប់ទឹកសម្បូរទៅលើវិស័យជលផលរបស់ប្រទេសកម្ពុជាទេដោយលោកមិនទាន់បានអានរបាយការណ៍របស់វិទ្យាស្ថាន Stimson ឬរបាយការណ៍ការសិក្សាទៅលើទំនប់សម្បូរ។
ក៏ប៉ុន្តែក្នុងនាមលោកជាអ្នកជំនាញខាងវិស័យជលផលហើយមានការយល់ដឹងអំពីទំនប់ទឹកមេ លោកបានទទួលស្គាល់ថាជាទូទៅការសាងសង់ទំនប់វារីអគ្គិសនីមេ តែងតែនាំមកនូវផលប៉ះពាល់ដល់ជលផល គឺវាជាការជ្រើសរើសរវាងអគ្គិសនីនិងការរក្សាត្រី ដោយលោកបញ្ជាក់ថា ភាគច្រើននៃពលរដ្ឋកម្ពុជាប្រមាណ៨៥ភាគរយដែលជាកសិករ ក៏ពឹងផ្អែកលើការនេសាទជារបរបន្ទាប់បន្សំ ហើយពលរដ្ឋប្រហែល ៨០ភាគរយពឹងផ្អែកលើត្រីជាប្រភពប្រូតេអ៊ីនសំខាន់។
គេរំពឹងថាទំនប់សម្បូរនឹងអាចផលិតអគ្គិសនីបានជាង ២ពាន់មេហ្គាវ៉ាត់ ហើយទំនប់ Don Sahong នៅល្បាក់ខោនប្រទេសលាវ អាចផលិតបានប្រហែល៣៦០មេហ្គាវ៉ាត់ ដែលតាមទស្សនៈលោកបណ្ឌិត Cronin បរិមាណអគ្គិសនីនេះមិនសមស្របនឹងការខាតបង់ផ្សេងទៀតដែលនឹងកើតឡើងទេ។
«រឿងនោះគឺថា ដើម្បីបានអគ្គិសនីចំនួនតិចតួចសោះ រដ្ឋាភិបាលទាំងពីរនេះសុខចិត្តបំផ្លិចបំផ្លាញវិស័យជលផលដែលមានប្រជាជនរាប់សិបលានអ្នកត្រូវពឹងផ្អែកជាប្រភពអាហារនិងជីវភាពរស់នៅ ហើយប្រជាជនទាំងនោះនឹងមិនមានប្រភពអាហារនិងប្រាក់ចំណូលណាផ្សេងទៀតទេ។ ម៉្យាងទៀតបញ្ហានេះវាមានផលប៉ះពាល់ដល់ប្រទេសជិតខាងទៀត»។
ក៏ប៉ុន្តែតាមការអះអាងរបស់លោក អ៊ិត ប្រាំង រដ្ឋលេខាធិការក្រសួងឧស្សាហកម្ម រ៉ែ និងថាមពល ថាមពលអគ្គិសនី២ពាន់មេហ្គាវ៉ាត់មិនមែនជាបរិមាណតិចតួចទេសម្រាប់ប្រទេសដ៏ក្រីក្រដូចកម្ពុជានោះ ដោយលោកបញ្ជាក់ថាតម្រូវការនៃការប្រើប្រាស់ទូទាំងប្រទេសក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ននេះមានត្រឹមប្រមាណ ៥០០មេហ្គាវ៉ាត់ ហើយទំនប់នោះអាចផ្គត់ផ្គង់តម្រូវការទូទាំងប្រទេសបាន។ យ៉ាងនេះក្តី លោកមិនបានប្រមើលមើលថាតម្រូវការអគ្គិសនីនៅកម្ពុជានឹងមានការកើនឡើងខ្លាំងក្លានោះទេក្នុងអនាគតឆាប់ៗខាងមុខនេះ ហើយរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាក៏សម្លឹងមើលប្រភពថាមពលផ្សេងទៀតដែរ។
គម្រោងទំនប់វារីអគ្គិសនីសម្បូរកំពុងស្ថិតនៅក្រោមការសិក្សាវាយតម្លែដោយក្រុមហ៊ុនចិន China Southern Power Grid Co. សម្រាប់ឲ្យក្រសួងឧស្សាហកម្ម រ៉ែ និង ថាមពល។ ព័ត៌មានដែលវីអូអេខ្មែរទទួលបានពីមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលមិនស្របគ្នាទេអំពីថាតើមានការសម្រេចថានឹងបន្ថយទំហំនៃទំនប់ ឬការសាងសង់ទំនប់ដែលអាចឲ្យត្រីហែលឆ្លងកាត់បាននោះ។
ក៏ប៉ុន្តែនៅក្នុងកិច្ចសម្ភាសន៍ជាមួយវីអូអេភាសាខ្មែរ លោក អ៊ិត ប្រាំង ដែលលោកជាប់ទាក់ទងផ្ទាល់នៅក្នុងកិច្ចពិភាក្សារបស់ក្រសួងឧស្សាហកម្មជាមួយក្រុមហ៊ុនចិននោះ បានមានប្រសាសន៍ថា ក្រុមហ៊ុនចិនបានដាក់ជូននូវការសិក្សាបឋមមួយកាលពីជាងមួយឆ្នាំមុនហើយរហូតមកដល់ពេលនេះ មិនទាន់មានការសិក្សាបន្តទៀតទេ។
ក្នុងចំណោមជម្រើសនៃការសាងសង់នានាដែលមាននៅក្នុងការសិក្សានេះ រួមមានការសាងសង់តាមបែប run-of-the-river ដែលមិនធ្វើកាត់ទន្លេទាំងមូលទេហើយអាចឲ្យត្រីហែលឆ្លងកាត់បាន។ ក៏ប៉ុន្តែលោក អ៊ិត ប្រាំង បានបញ្ជាក់ថា គេនៅមិនទាន់បានធ្វើការសម្រេចទៅលើរចនាសម្ព័ន្ធរបស់ទំនប់នេះនៅឡើយទេ ដោយនៅរង់ចាំការសិក្សាលម្អិតទៀតនិងការពិគ្រោះជាមួយផ្នែកឯកជននិងសាធារណៈជន។
លោកបានពន្យល់ថាការយឺតយ៉ាវក្នុងការសិក្សានេះបណ្តាលមកពីកិច្ចការនេះមានការលម្អិតខ្លាំងណាស់ ហើយរដ្ឋាភិបាលចង់ឲ្យមានការវាយតម្លៃអំពីផលប៉ះពាល់វិជ្ជមាននិងអវិជ្ជមានទាំងអស់។ លោកនិយាយថាគម្រោងសាងសង់នេះនឹងមិនអាចដំណើរការទៅមុខទេប្រសិនបើការសិក្សានេះរកឃើញថាមានផលប៉ះពាល់ធ្ងន់ធ្ងរពេក។
លោក ស៊ិន នីនី អនុប្រធានអចិន្ត្រៃយ៍នៃគណៈកម្មាធិការជាតិទន្លេមេគង្គកម្ពុជាបានទទួលស្គាល់ថាដើម្បីបានថាមពលអគ្គិសនី គឺត្រូវតែមានការខាតបង់នៅក្នុងវិស័យណាមួយទៀតនោះហើយ តែលោកថាប្រសិនបើប្រទេសកម្ពុជាចង់ផ្គត់ផ្គង់តម្រូវការអគ្គិសនីរបស់ខ្លួនក្នុងពេលអនាគតបាន នោះគេត្រូវតែធ្វើការសម្រេចដែលនឹងនាំឲ្យមានការថយចុះផលត្រីខ្លះ។
លោក សំ នៅ បានយល់ស្របនឹងទស្សនៈនេះដោយលោកបន្ថែមថា កម្រិតនៃមធ្យោបាយកាត់បន្ថយផលប៉ះពាល់ពីទំនប់នេះ នឹងមានសារៈសំខាន់ក្នុងការសម្រេចចិត្តថាគួរឬមិនគួរសាងសង់ទំនប់នេះ។
«ខាងខ្ញុំនេះចង់បានត្រី ធ្វើម៉េចឲ្យមានត្រីនៅតាមទន្លេ ហើយបើសង់តាមទន្លេមេ គួរតែមានវិធានការម៉េចឲ្យត្រីធ្វើចរាចរណ៍បាន»។
វិធានការទាំងនេះរួមមានការសាងសង់បន្ទប់លើកត្រីឡើង ជាវិធីសាស្ត្រមានតម្លៃថ្លៃដែលគេប្រើនៅលោកខាងលិច ការសាងសង់ជណ្តើរឲ្យត្រីខ្លះអាចហែលឡើង ការសង់ទន្លេវាងឲ្យត្រីហែលឆ្លងកាត់បាន ការបង្កើតកន្លែងសិប្បនិម្មិតឲ្យត្រីអាចពងកូនបាន និងវិធានការលើកតម្កើងការចិញ្ចឹមត្រីជំនួសវិញ។ លោក សំ នៅ មិនបានបញ្ជាក់ទេថាតើការចិញ្ចឹមត្រីនេះអាចជំនួសឲ្យការខាតបង់ផលត្រីដែលនឹងកើតមាននៅទូទាំងប្រទេសដោយសារទំនប់ទឹកមេនេះ។
លោក Jeremy Bird, ជាអគ្គនាយកនៃលេខាធិការដ្ឋានគណៈកម្មការទន្លេមេគង្គនៅក្នុងទីក្រុងវៀងច័ន្ទន៍ប្រទេសលាវ បានបង្ហាញនូវគោលជំហរស្រដៀងនឹងមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលថា វាមិនទាន់ដល់ពេលគេអាចសម្រេចអំពីតុល្យភាពរវាងការខូចខាតនិងផលចំណេញទាក់ទងនឹងការសាងសង់ទំនប់មេនៅតាមទន្លេមេគង្គនេះបានទេ ដោយសារអ្នកដែលត្រូវធ្វើការសម្រេចនៅក្នុងរឿងនេះនៅរង់ចាំរបាយការណ៍វាយតម្លៃបរិស្ថានទៅលើទំនប់មេរបស់គណៈកម្មការទន្លេមេគង្គ ដែលគេនឹងត្រូវចេញផ្សាយនៅក្នុងពាក់កណ្តាលខែឧសភានេះ។
លោកបានសង្កត់ធ្ងន់ថា តួនាទីរបស់គណៈកម្មការទន្លេមេគង្គគឺធានាឲ្យបានថាអ្នកតាក់តែងគោលនយោបាយពីបណ្តាប្រទេសទន្លេមេគង្គខាងក្រោមទាំង៤ បានយល់ដឹងច្បាស់ពីការវាយតម្លៃទាំងមូលអំពីទំនប់មេនានានៅតាមបណ្តោយទន្លេមេគង្គ ក៏ដូចជាទំនប់ក្នុងប្រទេសនិមួយៗ ផលប៉ះពាល់របស់វាក្នុងប្រទេសនិងក្នុងតំបន់ទន្លេមេគង្គ ប្រភពផលិតថាមពលផ្សេងទៀត និងជម្រើនចែករំលែកថាមពលក្នុងតំបន់ ដើម្បីឲ្យរដ្ឋាភិបាលទាំងនេះអាចសម្រេចថាខ្លួនគួរឬមិនគួរសាងសង់ទំនប់ទាំងនោះ។
លោកពន្យល់ថា មួយចំណែកនៃបញ្ហាដែលប្រទេសកម្ពុជាកំពុងប្រឈមនេះគឺថា ប្រភពថាមពលផ្សេងទៀតដូចជាថាមពលកកើតឡើងវិញមិនទាន់អាចជំនួសឲ្យសក្តានុពលធំធេងដែលថាមពលវារីអគ្គិសនីអាចផ្តល់ឲ្យនៅឡើយ។
ការសិក្សាមួយសម្រាប់ធនាគារពិភពលោកនិងធនាគារអភិវឌ្ឈន៍អាស៊ី ដែលចេញក្នុងឆ្នាំ ២០០៤ ស្តីអំពីទិដ្ឋភាពការអភិវឌ្ឍនៅក្នុងតំបន់ទន្លេមេគង្គបានសន្និដ្ឋានថាការសាងសង់ទំនប់មេតាមទន្លេមេគង្គមានផលប៉ះពាល់ធ្ងន់ធ្ងរពេកដល់វិស័យជលផលតំបន់ ហើយមិនអាចចាត់ទុកថាជាការអភិវឌ្ឈដោយតុល្យភាពបានទេ។
លោកបណ្ឌិត Richard Cronin មានសុទិដ្ឋិនិយមថា ការយល់ដឹងអំពីគ្រោះថា្នក់នៃទំនប់ទឹកមេ និងការបញ្ជាក់ច្បាស់បន្ថែមទៀតនៅក្នុងរបាយការណ៍គណៈកម្មការទន្លេមេគង្គ នឹងជម្រុញឲ្យប្រទេសកម្ពុជានិងលាវសម្រេចមិនសាងសង់ទំនប់ទាំងពីរនេះ ហើយស្វែងរកថាមពលពីប្រភពផ្សេងទៀត រួមទាំងពីប្រភពប្រេងកាតសមុទ្រផង។ នៅក្នុងការឆ្លើយឆ្លងក្នុងពេលថ្មីៗនេះ លោក Cronin ថាប្រសិនបើព័ត៌មានមិនច្បាស់ការដែលថាគេគ្រោងនឹងបន្ថយទំហំទំនប់សម្បូរ ជាការពិតនោះ វាជាសញ្ញាវិជ្ជមានដែលបង្ហាញពីការកាន់តែយល់ដឹងពីបញ្ហានេះ។
លោក Cronin ទទួលស្គាល់ថាការផ្គត់ផ្គង់តម្រូវការថាមពលអគ្គិសនីជាការសំខាន់ ក៏ប៉ុន្តែលោកថាជាញឺកញាប់ អ្នកដែលទទួលរងដោយផ្ទាល់ពីការសាងសង់ទំនប់វារីអគ្គិសនីនេះជាសហគមន៍ទន់ខ្សោយដែលមិនបានប្រយោជន៍ដោយផ្ទាល់ពីអគ្គិសនីដែលគេផលិតបាននោះវិញទេ។
«ប្រសិនបើរដ្ឋាភិបាលពិតជាចង់កាត់បន្ថយភាពក្រីក្រមែននោះ គេគួរជួយប្រជាជនឲ្យមានជីវភាពប្រសើរជាងមុននៅនឹងមូលដ្ឋានដែលពួកគាត់កំពុងរស់នៅនោះស្រាប់។ ការសាងសង់ទំនប់វារីអគ្គិសនីធំៗបែបនេះ ជាគំនិតនៃការអភិវឌ្ឍកាលពីទស្សវត្ស ១៩២០ និង ១៩៣០។»
លោកថា «គេមិនធ្លាប់ឃើញមានគម្រោងសាងសង់ទំនប់វារីអគ្គិសនីនៅតំបន់ដែលមានមនុស្សរស់នៅច្រើនកុះករនិងពឹងផ្អែកខ្លាំងទៅលើទន្លេដូចនៅក្នុងតំបន់អាងទន្លេមេគង្គនេះទេ»។