សៀវភៅស្តីពីរដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជា ដែលហៅជាភាសាអង់គ្លេសថា Cambodian Constitutional Law ត្រូវបានចងក្រងដើម្បីជាឯកសារជំនួយដល់អ្នកស្រាវជ្រាវនានាដែលចាប់អារម្មណ៍ចំពោះរដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជា។ សៀវភៅនេះត្រូវបានផ្សព្វផ្សាយជាលើកដំបូងកាលពីសប្តាហ៍មុននៅរាជធានីភ្នំពេញ។
ក្រោមការជួយឧបត្ថម្ភដោយមូលនិធិអាល្លឺម៉ងខុនរ៉ាត សៀវភៅនេះត្រូវបានតាក់តែងឡើងក្នុងបំណងជួយដល់សិស្ស និស្សិត អ្នកច្បាប់ និងអ្នកស្រាវជ្រាវនានា ឲ្យងាយយល់ពីរដ្ឋធម្មនុញ្ញរបស់កម្ពុជា។ នេះបើតាមការឲ្យដឹងពីប្រធានមូលនិធិខុនរ៉ាតអាឌិនណៅអ៊ែរ ហៅកាត់ថាខុនរ៉ាត ដែលជាអ្នកឧបត្ថម្ភក្នុងការបង្កើតសៀវភៅនេះឡើង។
រដ្ឋធម្មនុញ្ញឆ្នាំ១៩៩៣ ជាច្បាប់គោល ឬជាច្បាប់កំពូលរបស់កម្ពុជា។ រាល់ច្បាប់ ឬលិខិតបទដ្ឋានគតិយុត្តិទាំងអស់ត្រូវស្របតាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញនេះ។ សម្រាប់សៀវភៅស្តីពីរដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជា ដែលទើបតែផ្សព្វផ្សាយដោយមូលនិធិខុនរ៉ាត ដែលជាមូលនិធិគាំទ្រលើផ្នែកច្បាប់នៅកម្ពុជា គឺជាការពន្យល់ ប្រៀបធៀប ឆ្លុះបញ្ចាំងពីរដ្ឋធម្មនុញ្ញមុនៗ មករដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជាឆ្នាំ១៩៩៣ ដែលកំពុងត្រូវបានប្រើប្រាស់នាពេលសព្វថ្ងៃនេះ ដើម្បីឲ្យប្រជាពលរដ្ឋ និងអ្នកសិក្សាងាយស្រួលយល់ក្នុងការអនុវត្ត និងស្រាវជ្រាវបន្ថែម ពាក់ព័ន្ធនឹងអត្ថបទច្បាប់ផ្សេងៗ។
ទាំងអ្នកសរសេរច្បាប់ និងអ្នកអនុវត្តច្បាប់តែងបកស្រាយរដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជាខុសៗពីគ្នា។ ជារឿយៗ ការបកស្រាយមាត្រាមួយចំនួនក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញហាក់នៅមានភាពមិនជ្រះស្រឡះ ជាពិសេសពាក់ព័ន្ធនឹងការឃាត់ ការចាប់ឃុំខ្លួនតំណាងរាស្រ្តទាំងមិនទាន់ដកអភ័យឯកសិទ្ធិ និងការកំណត់ពីសិទ្ធិសេរីភាពបញ្ចេញមតិរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ ដែលត្រូវបានអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្សយល់ថា ជាការរឹតត្បិតដែលផ្ទុយពីរដ្ឋធម្មនុញ្ញជាដើម។
ថ្លែងក្នុងពិធីផ្សព្វផ្សាយសៀវភៅស្តីពីរដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជា ដែលត្រូវបានសរសេរជាភាសាអង់គ្លេស កាលពីថ្ងៃទី២២ ខែធ្នូនេះ លោក Rene Gradwohl ប្រធានមូលនិធិ Konrad Adenauer Stiftung (KAS) ប្រចាំកម្ពុជាលើកឡើងថា សៀវភៅស្តីពីរដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជានេះនឹងជួយពង្រឹងការអនុវត្តច្បាប់ឲ្យស្របទៅតាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញ។ លោកបន្ថែមថា បើទោះបីជាការយល់ដឹងពីរដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជាមានការវិវត្តទៅមុខប្រសើរជាងមុនក្តី កម្ពុជាក៏នៅមានបញ្ហាប្រឈមធំៗ ដោយសារកម្ពុជានៅមានភាពលំបាកផ្នែកនយោបាយនៅឡើយ។
លោកមានប្រសាសន៍ថា៖
«យើងកំពុងតែស្ថិតនៅក្នុងស្ថានភាពនយោបាយមួយដែលពិបាកជាមួយនឹងការបោះឆ្នោតកាន់តែជិតមកដល់។ រដ្ឋធម្មនុញ្ញនឹងរងការវាយតម្លៃ ដោយសារតែរដ្ឋធម្មនុញ្ញធានានូវសិទ្ធិបោះឆ្នោតដោយសេរី និងយុត្តិធម៌សម្រាប់ប្រជាពលរដ្ឋគ្រប់រូប។ ហើយរដ្ឋធម្មនុញ្ញក៏ទាមទារឲ្យមានការគោរព និងទទួលស្គាល់លទ្ធផលនៃការបោះឆ្នោតដោយសេរី និងយុត្តិធម៌ផងដែរ។ ដូចនេះ ខ្ញុំគិតថា វានឹងជាការសាកល្បងដ៏គួរឲ្យចាប់អារម្មណ៍សម្រាប់ប្រទេសកម្ពុជាផ្ទាល់ ដោយសារតែវាជាពេលវេលាដ៏លំបាកមួយ។ ប៉ុន្តែខ្ញុំមានក្តីសង្ឃឹមថា ដោយឃើញនូវអ្វីៗដែលបានកើតឡើងក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានសប្តាហ៍កន្លងមកនេះ កម្ពុជានឹងឆ្លងកាត់ដំណើរការបោះឆ្នោតនេះដោយរលូន»។
លោក Rene បន្ថែមថា រដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជាជារដ្ឋធម្មនុញ្ញស្របតាមបទដ្ឋានអន្តរជាតិ ប៉ុន្តែលោកថា អ្វីដែលសំខាន់គឺការបកស្រាយរដ្ឋធម្មនុញ្ញ។ លោកសម្គាល់ឃើញថា នៅក្នុងតុលាការ មេធាវីមួយចំនូនមិនបានផ្អែកមូលដ្ឋានលើរដ្ឋធម្មនុញ្ញក្នុងការការពារក្តីនោះទេ។
សម្តេចនរោត្តម សិរិវុឌ្ឍ សមាជិកក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញ មានព្រះបន្ទូលប្រាប់ VOA ថា ការយល់ដឹងអំពីរដ្ឋធម្មនុញ្ញ និងធម្មនុញ្ញភាពជាចំណុចសំខាន់សម្រាប់ប្រជាពលរដ្ឋ ជាពិសេសអ្នកអនុវត្តច្បាប់នានា ដើម្បីឲ្យមានការអនុវត្តរដ្ឋធម្មនុញ្ញបានត្រឹមត្រូវ។
ព្រះអង្គបញ្ជាក់ថា៖
«ការរៀបចំរដ្ឋ រចនាសម្ព័ន្ធរដ្ឋមិនអាចធ្វើទៅបានដោយគ្មានរដ្ឋធម្មនុញ្ញទេ។ ដូច្នេះរដ្ឋធម្មនុញ្ញអាចមានការផ្លាស់ប្តូរ មានការវិវត្តទៅតម្រូវឈរលើមូលដ្ឋានសិទ្ធិមនុស្ស ប្រជាធិបតេយ្យ តុល្យភាព ដូច្នេះហើយយើងខ្ញុំជឿថា បើគ្មានរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ហើយបើប្រជាពលរដ្ឋយើងខ្វះការចេះដឹង មិនយល់រដ្ឋធម្មនុញ្ញ នោះអនាគតរបស់ប្រទេសហ្នឹងមិនសូវល្អទេ»។
ព្រះអង្គពន្យល់ពីភាពខុសគ្នារវាងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ និងសៀវភៅស្តីពីរដ្ឋធម្មនុញ្ញយ៉ាងដូច្នេះ៖
«មួយច្បាប់រដ្ឋធម្មនុញ្ញ។ នេះជាសៀវភៅ អ្វីៗដែលមានអត្ថបទ និងការវិភាគរបស់រដ្ឋធម្មនុញ្ញមួយចំនួន ឧទាហរណ៍តាំងពីមុនមក ឬការប្រៀបធៀប ឬការឲ្យយោបល់ទៅលើរដ្ឋធម្មនុញ្ញ។ ដូច្នេះមួយជាច្បាប់ បានន័យថា យើងមិនអាចប៉ះពាល់បានទេ ទាល់តែធ្វើវិសោធនកម្ម។ នេះមានអ្នកស្រាវជ្រាវមួយចំនួនដែលគេសរសេរពីការយល់ឃើញរបស់គេទៅលើរដ្ឋធម្មនុញ្ញបច្ចុប្បន្ននេះ និងអាចប្រៀបធៀបទៅហ្នឹងរដ្ឋធម្មនុញ្ញពីមុនមក។ អានេះខុសគ្នា ជាសៀវភៅមួយលើសពីច្បាប់រដ្ឋធម្មនុញ្ញ»។
បើតាមលោក Rene សៀវភៅស្តីពីរដ្ឋធម្មនុញ្ញជាភាសាអង់គ្លេសនេះត្រូវបានរៀបចំអស់រយៈពេល២ឆ្នាំ។ សៀវភៅនេះត្រូវបានបោះពុម្ពចំនួន១៥០០ក្បាល ហើយត្រូវបានផ្តល់ដោយឥតគិតថ្លៃពីមូលនិធិនេះ ដើម្បីដាក់តាមមហាវិទ្យាល័យមួយចំនួននៅកម្ពុជា ដើម្បីការសិក្សា និងការស្រាវជ្រាវក្នុងការអភិវឌ្ឍវិស័យច្បាប់នៅកម្ពុជា។ អ្នកចូលរួមក្នុងពិធីផ្សព្វផ្សាយនោះរំពឹងថា សៀវភៅស្តីពីរដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជានេះនឹងមានប្រែសម្រួលជាភាសាខ្មែរឆាប់ៗ ដើម្បីឲ្យសិស្ស និស្សិត ដែលមិនងចេះភាសាអង់គ្លេសអាចយល់ដឹងបានទាំងអស់គ្នា៕
