ក្រុមអ្នកជំនាញនិយាយថាការបង្អាក់ជីវភាពប្រចាំថ្ងៃដោយសារមានការរាតត្បាតដោយជំងឺកូវីដ១៩-ខ្លះដោយស្ម័គ្រចិត្ត ខ្លះដោយការតម្រូវរបស់រដ្ឋាភិបាល- បានបង្កើនការយល់ដឹងរបស់ពលរដ្ឋអាមេរិកាំងអំពីសេរីភាពជាមូលដ្ឋានដែលពួកគេមិនបានយកចិត្តទុកដាក់មុនមានការរាតត្បាតនេះ។ ការណ៍នេះបង្ខំឱ្យពលរដ្ឋ អ្នករៀបចំគោលនយោបាយនិងតុលាការពិនិត្យមើលឡើងវិញនូវការដោះដូររវាងសុវត្ថិភាពរបស់សង្គមទាំងមូលនិងសេរីភាពរបស់បុគ្គល។
លោក James Hodge នាយកមជ្ឈមណ្ឌលច្បាប់សុខភាពសាធារណៈនិងគោលនយោបាយនៅសាកលវិទ្យាល័យរដ្ឋ Arizonaបានថ្លែងថា«ផលប៉ះពាល់លើសេរីភាពស៊ីវិលមានច្រើនណាស់។ រដ្ឋាភិបាលតម្រូវឱ្យមានការរក្សាគម្លាតពីគ្នាគ្រប់បែបទាំងអស់ជាការឆ្លើយតបនឹងការរាតត្បាតជំងឺកូវីដក្នុងសហរដ្ឋអាមេរិក។ វិធានការទាំងនោះជាច្រើន មិនបានថ្លឹងថ្លែងអំពីអ្វីដែលយើងធ្លាប់គិតតាមទម្លាប់ពីមុនមកទេ»។
នៅពេលអង្គការសុខភាពពិភពលោកបានប្រកាសអំពីការរាតត្បាតជាសាកលនៃជំងឺកូវីដ១៩កាលពីថ្ងៃទី១១ខែមីនា២០២០ រដ្ឋបាលលោក Trump និងរដ្ឋទាំងអស់៥០ធ្វើតាមដោយមានសេចក្តីប្រកាសអំពីភាពមានអាសន្នរបស់ផងខ្លួនផ្ទាល់ តម្រូវឲ្យមនុស្សរក្សាគម្លាតពីគ្នាដើម្បីបន្ថយការរាលដាលនៃវីរុសកូរ៉ូណា ចេញបទបញ្ជាឱ្យឋិតនៅក្នុងផ្ទះ បិទសាលារៀននិងហាងជំនួញ ហាមប្រាមមិនឱ្យមានការជួបជុំគ្នាតាមកន្លែងសាធារណៈដោយមានមនុស្សច្រើននាក់ រឹតត្បិតលើការធ្វើដំណើរនិងតម្រូវឱ្យពាក់ម៉ាស់។ លោក Hodge បានបញ្ជាក់ថាហេតុការណ៍ទាំងអស់នេះមិនដែលមាននៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រសហរដ្ឋអាមេរិកទេ។
នៅពេលដែលក្រុមមន្ត្រីនិងក្រុមអ្នកជំនាញខាងសុខភាពសាធារណៈការពារការរឹតត្បិតទាំងនេះថាជាវិធានការជួយសង្គ្រោះជីវិតមនុស្ស ក្រុមសេរីនិយម អ្នកអភិរក្សនិយមនិងពលរដ្ឋអាមេរិកាំងសាមញ្ញជាច្រើនបានរិះគន់វិធានការទាំងនេះថាជាការវាយប្រហារលើសេរីភាពពលរដ្ឋដូចជាសេរីភាពខាងការជួបជុំគ្នានិងខាងការគោរពសាសនាជាដើម។
មិនយូរប៉ុន្មានក្រោយមក អន្តរាគមន៍ដើម្បីសុខភាពសាធារណៈនេះបានក្លាយជារឿងចម្រូងចម្រាសនិងរឿងនយោបាយធំមួយ នាំឱ្យអតីតប្រធានាធិបតី Donald Trump និងសម្ព័ន្ធមិត្តក្នុងគណបក្សសាធារណរដ្ឋរបស់លោកខ្វែងគំនិតជាមួយបណ្តាអភិបាលរដ្ឋនិងអភិបាលក្រុងនៃគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យ រហូតដល់នាំឱ្យមានការពិភាក្សាថ្នាក់ជាតិថែមទៀតផង។
ដោយនិយាយយោងដល់ផលវិបាកធ្ងន់ធ្ងរនៃជំងឺកូវីដលើវិស័យសេដ្ឋកិច្ច អភិបាលរដ្ឋនៃគណបក្សសាធារណរដ្ឋដូចជាលោក Ron DeSantis នៃរដ្ឋ Florida និងលោកស្រី Kristi Noem នៃរដ្ឋ South Dakota ជំរុញឱ្យមានការបើកសេដ្ឋកិច្ចក្នុងរដ្ឋពួកគេជាថ្មីឱ្យបានឆាប់រហ័សតាមដែលអាចធ្វើបាន។ ចំណែកឯក្រុមអភិបាលរដ្ឋប្រជាធិបតេយ្យដូចជាលោក Gavin Newsom នៃរដ្ឋ California និងលោកស្រី Gretchen Whitmer នៃរដ្ឋ Michigan ជាដើមបានបិទរដ្ឋរបស់ពួកគេ។ ការពាក់ម៉ាស់ឬមិនពាក់បានក្លាយទៅជាការតទល់គ្នារវាងគោលជំហរនយោបាយ និងវិធានការជាក់ស្តែងមួយ ដើម្បីកម្ចាត់វីរុសកូរ៉ូណា។
ក៏ប៉ុន្តែអ្វីដែលសំខាន់ជាងនេះគឺការរាតត្បាតជំងឺនេះបានបង្ខំតុលាការអាមេរិកាំងឱ្យសម្រេចអំពីសំណួរថ្មីៗពាក់ព័ន្ធនឹងរដ្ឋធម្មនុញ្ញអំពីថាតើរដ្ឋាភិបាល-ក្នុងករណីនេះគឺរដ្ឋ-អាចកម្រិតសេរីភាពបុគ្គលដល់កំរិតណាក្នុងគ្រាមានអាសន្ន។ បន្ទាប់ពីបានគាំទ្រការដាក់បំរាមរបស់រដ្ឋនានាក្នុងពេលពីរបីខែដំបូងនៃការរាតត្បាត ចៅក្រមទាំងឡាយបានចាប់ផ្តើមច្រានចោលបំរាមទាំងនោះ ដោយធ្វើសេចក្តីសម្រេចដែលមានផលប៉ះពាល់រយៈពេលវែងឆ្ងាយដល់សេរីភាពពលរដ្ឋនិងអំណាចគ្រារបស់រដ្ឋាភិបាលក្នុងគ្រាមានអាសន្ន។ ឧទាហរណ៍ សេរីភាពខាងសាសនាមានន័យថ្មីនៅពេលដែលតុលាការកំពូលសម្រេចកាលពីខែវិច្ឆិកាថារដ្ឋ New York មិនអាចបញ្ជាអំពីចំនួនមនុស្សដែលចូលរួមក្នុងពិធីសាសនាទេ។
សេចក្តីសម្រេចនេះបានបើកផ្លូវឱ្យមានសេចក្តីសម្រេចស្រដៀងគ្នានេះដែរនៅក្នុងតុលាការថ្នាក់ទាប។ កាលពីខែធ្នូ ដោយលើកឡើងថាសេចក្តីសម្រេចរបស់តុលាការកំពូលជាការ«ការកែប្រែខ្លាំង»មួយក្នុងច្បាប់ស្តីពីសេរីភាពខាងសាសនា តុលាការឧទ្ធរណ៍សហព័ន្ធមួយបានសម្រេចថាការកម្រិតចំនួនមនុស្សចូលរួមក្នុងពិធីខាងសាសនាក្នុងរដ្ឋ Nevada ក្នុងអាគារ ដែលតឹងរ៉ឹងជាងការកម្រិតចំនួនមនុស្សក្នុងកាស៊ីណូនិងកន្លែងឯទៀតនោះ ជាការមិនត្រឹមត្រូវតាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញទេ។
«ក្រោយករណីរដ្ឋ New York តុលាការឯទៀតបាននាំគ្នាពិនិត្យមើលការតវ៉ាក្នុងតុលាការផ្សេងៗជាច្រើនទៀតដែលពាក់ព័ន្ធនឹងវិសោធនកម្មទីមួយ»។ នេះជាសម្តីរបស់លោក Ryan Tucker ដែលជាមេធាវីជាន់ខ្ពស់នៃសម្ព័ន្ធភាពការពារសេរីភាពដែលជាក្រុមការពារសិទ្ធិខាងសាសនាដែលបានដាក់ករណីបណ្តឹងអំពីបញ្ហានេះក្នុងរដ្ឋ Nevada ក្នុងនាមវិហារគ្រឹស្តសាសនាមួយហើយបានដាក់បណ្តឹងស្រដៀងគ្នាមួយចំនួនក្នុងប្រទេសអាមេរិកផងដែរ។
ករណីក្តីរបស់រដ្ឋ New York និងរដ្ឋ Nevada ឋិតក្នុងចំណោមបណ្តឹងរាប់រយដាក់ក្នុងតុលាការដោយវិហារគ្រឹស្តសាសនា ក្រុមការពារសិទ្ធិកាន់កាំភ្លើង ក្រុមការពារសិទ្ធិខាងការពន្លូតកូននិងអង្គការឯទៀតៗដែលជំទាស់នឹងវិធានការនានាខាងសុខភាពសាធារណៈនៅពេលមានការរាតត្បាតនៃជំងឺកូវីដ១៩។
ទោះណាជាការបិទភាគច្រើនត្រូវបានលុបចោលវិញដោយរដ្ឋាភិបាលរដ្ឋនិងរដ្ឋាភិបាលមូលដ្ឋានក៏ដោយហើយសាលារៀនបានចាប់ផ្តើមបើកការបង្រៀនក្នុងថ្នាក់ក៏ដោយ ក៏វិធានការរក្សាគម្លាតពីគ្នាជាច្រើន នៅតែត្រូវអនុវត្តហើយការតវ៉ាអំពីសេរីភាពពលរដ្ឋដែលបានបណ្តាលមកពីការរាត្បាតជំងឺនេះមិនទាន់ចប់នៅឡើយទេ។
លោក Tucker បានថ្លែងថា«នៅមានការតវ៉ាជាបន្ត»។
ការប្រើ«អំណាចប៉ូលិស»ដោយរដ្ឋនៅពេលមានការរាតត្បាតជំងឺកូវីដ១៩
រឿងចម្រូងចម្រាសស្តីពីសេរីភាពពលរដ្ឋនៅពេលមានការរាតត្បាតជំងឺកូវីដ១៩កើតចេញមកពីអំណាចរបស់រដ្ឋាភិបាលក្នុងការប្រើអំណាចគ្រាមានអាសន្ន។
នៅសហរដ្ឋអាមេរិកទោះជារដ្ឋាភិបាលសហព័ន្ធមានអំណាចខ្លាំងក្នុងគ្រាមានអាសន្នក៏ដោយ ក៏អំណាចខាងការចេញបទបញ្ញត្តិអំពីសុវត្ថិភាពនិងសុខភាពរបស់សាធារណជនអាស្រ័យលើអាជ្ញាធររដ្ឋនិងអាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន។ គេសម្គាល់អំណាចនេះថាជាអំណាចប៉ូលិសហើយពួកអ្នកជំនាញខាងច្បាប់និយាយថាអំណាចនេះត្រូវបានពង្រីកខ្លាំងកាលពីប៉ុន្មានទសវត្សរ៍កន្លងទៅនេះនៅពេលអភិបាលរដ្ឋបានទទួលអំណាចបន្ថែមគ្រាមានអាសន្ន។
ការរាតត្បាតជំងឺកូវីដ១៩បាននាំឱ្យមានការប្រើច្រើននូវអំណាចទូលំទូលាយទាំងនេះ។ អភិបាលរដ្ឋទាំង៥០បានប្រកាសភាពមានអាសន្នសឹងតែនៅពេលជាមួយគ្នា ប្រកាសបិទអាជីវកម្មនិងសាលារៀន ដាក់ការរឹតត្បិតលើការធ្វើដំណើរនិងចាត់វិធានការរក្សាគម្លាតពីគ្នាឯទៀតៗ។
ពួកអ្នកការពារសិទ្ធិខាងសាសនានិងពួកអ្នករិះគន់ឯទៀតៗយល់ថាការរឹតត្បិតខ្លះជាការរើសអើងហើយមានលើសពីអំណាចរបស់អភិបាលរដ្ឋ។
លោក Tucker បាននិយាយថា៖ «ខ្ញុំយល់ថាក្នុងករណីជាច្រើន អភិបាលរដ្ឋបានប្រើអំណាចនេះខុសពីការអាធ្យាស្រ័យខ្លះដែលសភារបស់រដ្ឋបានផ្តល់ឱ្យពួកគេ»។
ដោយចោទប្រកាន់អភិបាលរដ្ឋថាបានប្រើប្រាស់អំណាចរបស់ខ្លួន ហួសព្រំដែននៅពេលមានការរាតត្បាតជំងឺនេះ សភារបស់រដ្ឋរាប់សិបដែលគ្រប់គ្រងដោយគណបក្សសាធារណរដ្ឋបានស្វះស្វែង ដោយមានជោគជ័យខ្លះក្នុងការកាត់បន្ថយអំណាចគ្រាមានអាសន្នរបស់អភិបាលរដ្ឋ។
ក៏ប៉ុន្តែអ្នកការពារអំណាចទាំងនេះបាននិយាយថាទោះជាអំណាចក្នុងគ្រាមានអាសន្នទាំងនេះ មើលទៅមានភាពតឹងតែងក៏ដោយ ក៏អំណាចនេះឋិតនៅក្នុងអំណាចរបស់រដ្ឋាភិបាលដែរ។ ពួកគេកត់សម្គាល់ថាដោយពិនិត្យមើលរយៈពេលដំបូងៗនៃការបង្កើតប្រទេសអាមេរិក ថាតុលាការកំពូលបានទទួលស្គាល់អំណាចរបស់រដ្ឋក្នុងការតម្រូវឱ្យធ្វើចត្តាឡីស័កនិងការដាក់វិធានការខាងសុខភាពសាធារណៈឯទៀតៗដែរ។
លោក Eugene Volokh សាស្ត្រាចារ្យច្បាប់ផ្នែកវិសោធនកម្មទីមួយនៅសាកលវិទ្យាល័យរដ្ឋ California នៅ ក្រុង Los Angeles បាននិយាយថា«ខ្ញុំយល់ថាការរឹតត្បិតទាំងនេះជាទូទៅមានការអនុញ្ញាតតាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញពីព្រោះជាសេចក្តីត្រូវការដើម្បីការពារជីវិតពលរដ្ឋប្រឆាំងនឹងជំងឺកូវីដ១៩ហើយតុលាការក៏យល់ស្របដែរ»។
លោក Volokh បាននិយាយថាជាទូទៅ វិធានការទាំងនេះមិនទាក់ទិនជាមួយការរំលោភរបស់រដ្ឋាភិបាលទេ។ គ្មានការបិទអាជីវកម្មទាំងស្រុងទេហើយក៏គ្មានការបិទសាលារៀនទាំងស្រុងដែរ។ ហើយក៏គ្មានការបិទប្រទេសទាំងស្រុងឬការដាក់កំហិតហាមប្រាមមិនឱ្យធ្វើដំណើរពីរដ្ឋមួយទៅរដ្ឋមួយទៀតដែរ។
លោក Volokh បានសរសេរក្នុង email មួយថាទស្សនៈរបស់តុលាការចំពោះវិធានការតឹងតែងខាងសុខភាពសាធារណៈក្នុងពេលអនាគត«នឹងអាស្រ័យលើលក្ខណៈនៃជំងឺ ជាពិសេសអំពីថាតើវារាលដាលបែបណាហើយបណ្តាលឱ្យមានមនុស្សស្លាប់ច្រើនបែបណា»។
នៅពេលដែលអ្នកអភិរក្សនិយមខ្លះបារម្ភថាការរឹតត្បិតដាក់កំហិតដោយរដ្ឋាភិបាលអាចក្លាយទៅជាការធម្មតាថ្មីមួយ លោក Volokh ដែលជាអ្នកសេរីនិយមបាននិយាយថាលោកមិនជឿថាវិធានការទាំងនេះ លើកលែងការពាក់ម៉ាស់ខ្លះជាសាធារណៈនឹងនៅមានក្រោយការរាតត្បាតជំងឺកូវីដទេ។
លោក Volokh បានពោលថា៖ «ការរឹតត្បិតទាំងនេះដាក់បន្ទុកយ៉ាងខ្លាំងខាងសេដ្ឋកិច្ចនិងខាងសេរីភាពរបស់ពលរដ្ឋហើយអ្នកបោះឆ្នោតទំនងជានឹងមិនអត់ឱនដល់វិធានការទាំងនេះតទៅទៀតទេ នៅពេលណាការរាតត្បាតជំងឺនេះចប់»៕
ប្រែសម្រួលដោយលោក ឈឹម សុមេធ
