វ៉ាស៊ីនតុន៖ ករណី០០១ឬកាំង ហ្កេកអ៊ាវ ហៅឌុច អតីតៈប្រធានគុក ទួល ស្លែងខ្មែរក្រហម ត្រូវកាត់ទោសលើកដំបូងក្នុងរយៈពេល៣០ឆ្នាំក្រោយវាលពិឃាដ ចំពោះការទទួលខុសត្រូវលើជីវិតមនុស្សជាងមួយម៉ឺនពីរពាន់នាក់នៅទសវត្សរ៍៧០ កាលពីថ្ងៃច័ន្ទទី ២៦ ខែកក្កដា ឆ្នាំ ២០១០។ ប៉ុន្មានថ្ងៃក្រោយមក តុលាការខ្មែរក្រហម បានប្រុងប្រៀបខ្លួនដើម្បីកាត់ទោសអតីតៈមេដឹកនាំកំពូលខ្មែរក្រហម ៤ នាក់ផ្សេងទៀត ឬ ករណី ០០២ នៅដើមឆ្នាំ២០១១ ពីបទសង្ស័យថា ជាប់ទាក់ទងនឹងការកាប់សម្លាប់ពលរដ្ឋខ្មែរជិត ២លាននាក់។ អតីតៈកម្មាភិបាលខ្មែរក្រហមម្នាក់ គឺអ្នកស្រី អ៊ឹម ចែម បានអះអាងប្រាប់ VOA តាមទូរស័ព្ទកាលពីសបា្តហ៍មុនថា តុលាការខ្មែរក្រហមគួរកម្រិតការកាត់ទោសត្រឹម ៥នាក់ ដើម្បីជៀសវាងការកើតសង្រ្គាមស៊ីវិល ដែលអាចមានផលប៉ះពាល់ដល់ក្រុមគ្រួសារខ្មែរជាច្រើន។
«បើចេះតែចាប់ ចេះតែយកតៗ វាប៉ះអស់ច្រើនណាស់ ហើយវាត្រូវសភាពការណ៍ ហ្នឹង ប្រែប្រួលច្រួលច្របល់ កើតសង្គ្រាមទៀតទៅយ៉ាងម៉េច ប៉ុន្តែបើប៉ុណ្ណឹងចប់ អាហ្នឹងអស់ហើយ អត់មានសង្គ្រាមអីទៀតទេ»។
គ្មានការពន្យល់ពីអ្នកស្រី អ៊ឹម ចែម ថាតើសង្រ្គាមក្នុងស្រុកនឹងកើតមានឬយ៉ាងណាទេ ប្រសិនបើការកាត់ទោសនោះប្រព្រឹត្តទៅលើសពីចំនួនចុងចោទ៥នាក់។ តែកងទ័ពខ្មែរក្រហម និងកម្មាភិបាលខ្មែរក្រហមជាច្រើនត្រូវគេដឹងថា កំពុងកាន់អំណាចក្នុងរដ្ឋាភិបាល រួមទាំងជាមន្ត្រីអភិបាលខេត្ត អភិបាលខេត្តរង អភិបាលស្រុក មេបញ្ជាការកងពល មេបញ្ជាការរងភូមិភាគ ហើយនឹងកំពុងរស់នៅកាន់កាប់តាមតំបន់ជាយដែនដូចជា សំឡូត សំពៅលូន កំរៀង ក្នុងខេត្តបាត់ដំបង តំបន់ស្រុកម៉ាឡៃ ក្នុងខេត្តបន្ទាយមានជ័យ តំបន់ប៉ៃលិន ព្រះវិហារ និងអន្លង់វែង ជាដើម។
អ្នកស្រី អ៊ឹម ចែម អាយុ ៦៦ឆ្នាំជាអតីតៈអភិបាលស្រុកព្រះនេតព្រះ ខេត្តបន្ទាយមានជ័យ របស់ខ្មែរក្រហម ដែលត្រូវក្រុមអ្នកស្រាវជ្រាវមួយចំនួនចាត់ទុកថា អាចជាជនសង្ស័យម្នាក់ ដែលទំនងជាស្ថិតនៅក្នុងបញ្ជីរនៃការចោទប្រកាន់ឬស៊ើបអង្កេតក្នុងករណីបន្ទាប់ ០០៣/00៤ របស់តុលាការ ប្រសិនបើនិងមាន។ អ្នកស្រីចែម បានជាប់ឆ្នោតជាអនុប្រធានឃុំមួយក្នុងស្រុកអន្លង់វែង ខេត្តឧត្តរមានជ័យបច្ចុប្បន ក្រោយពេលសមាហរណ្មកម្មចូលជាមួយរដ្ឋាភិបាល។ អ្នកស្រីបានបដិសេធពីការពាក់ព័ន្ធនឹងឧក្រិដ្ឋកម្មនានា ដោយបានចាត់ទុកថា ការចោទប្រកាន់នោះជាការយល់ខុស។ អ្នកស្រីថ្លែងថា ការធានារបស់រដ្ឋាភិបាលចំពោះការកំណត់កាត់ទោសអតីតៈមេដឹកនាំខ្មែរក្រហមតែ៥នាក់ បានធ្វើឱ្យបងប្អូនអតីតៈមេដឹកនាំខ្មែរក្រហមផ្តាច់ខ្លួន និងអ្នកស្រីមានការយល់ដឹងច្បាស់ ហើយមានអារម្មណ៍ជ្រះស្រឡះ។
«ប្រជាជនក៏ដូចខ្លួនខ្ញុំផ្ទាល់ដែរ ក៏តាមមតិរបស់សម្តេចហ៊ុនសែន ថា យកតែ៥នាក់ហ្នឹង យកទៅកាត់ទោសមេបំផុត ហើយក្រៅពីហ្នឹង(អ្នកដ៏ទៃទៀត) អត់មានពាក់ព័ន្ធអី ហើយកុំមានអារម្មណ៍ស្មុកគស្មាញអី អាហ្នឹងជ្រះស្រឡះត្រង់ហ្នឹង(សើច)។ អញ្ចឹង(ខ្ញុំ)អត់មានការគិតគូរភ័យខ្លាចអី រឿងខ្លួនមានជាប់ជំពាក់កាលជំនាន់នោះទេ ព្រោះអីជំនាន់នោះស្រុកវាមានកើតសង្គ្រាមទូទៅ អញ្ចឹងអ្នកដឹកនាំ បើយកគាត់ទៅដាក់ឃុំឃាំង កាត់ទោសជាប់ប៉ុន្មានឆ្នាំៗ យើងមានអារម្មណ៍អីទៀត ហើយខាងក្រោមៗ(ជំនាន់នោះ)ស្រេចតែបទបញ្ជាខាងលើៗ គេឱ្យធ្វើអីធ្វើហ្នឹង ហើយការងាររាក់ជ្រៅអីម៉េច អត់ដឹងដែរ»។
រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាធ្លាប់បានធានាមិនយកទោសពៃ ផ្តល់ការលើកលែងទោស ដល់ពួកមេដឹកនាំ កងទ័ពខ្មែរក្រហមកាលពីសមាហរណ្មកម្មចុះចូល លើកដំបូងកាលពីជិត ១៤ឆ្នាំមុន ដើម្បីជាថ្នូរនឹងសន្តិភាព និងការបង្រួបបង្រួមជាតិ។ ហើយមេដឹកនាំប្រទេសលោក ហ៊ុន សែន បានប្រកាសជាហូរហែជំទាស់នឹងការប៉ុនប៉ងចោទប្រកាន់ទោសអតីតៈមេដឹកនាំកម្មាភិបាលខ្មែរក្រហមបន្ថែមទៀតដោយព្រួយបារម្ភពីសង្រ្គាមស៊ីវិលបំផ្លាញសន្តិភាព។
សហព្រះរាជអាជ្ញាភាគីកម្ពុជានិងសហចៅក្រមកម្ពុជា បានបដិសេធមិនព្រមស៊ើបអង្កេត និងចោទប្រកាន់ជនសង្ស័យ ៥នាក់បន្ថែមទៀត ទោះបីសហព្រះរាជអាជ្ញានិងចៅក្រមបរទេសដែលឈរលើការប្រព្រឹត្តិខុសត្រូវទទួលទោស ជំរុញករណីនេះទៅមុខ ហើយមានការយល់ស្របពីក្រុមអ្នកវិភាគជាច្រើន ដែលអះអាងថា នឹងអាចមិនមានសង្រ្គាមកើតឡើងយ៉ាងណាក៏ដោយ។
ជាមួយនឹងការចង់កម្រិតចំនួននៃការកាត់ទោសតែ៥នាក់ ក្រុមអ្នកឃ្លាំមើលសាលាក្តីកាត់ទោសខ្មែរក្រហមក្នុងប្រទេសអាមេរិកមួយចំនួន កំពុងសំដែងការសង្ស័យចំពោះការស្វះស្វែងរក ”ការពិត”និង”យុត្តិធម៌” របស់តុលាការខ្មែរក្រហម ដែលចូលរួមដោយអសប នៅពេលដែល ”អ្នកដឹកនាំថ្នាក់កណ្តាល” នៃរបបខ្មែរក្រហមមួយចំនួន ដែលទទួលបញ្ជាផ្ទាល់ ឬអនុវត្តផ្ទាល់ ឬជាជនទទួលខុសត្រូវខ្ពស់បំផុតមួយចំនួន មិនត្រូវនាំយកមកជំនុំជំរះទោស ឬធ្វើជាសាក្សី ដើម្បីឱ្យនិយាយបំភ្លឺនូវការពិតជាក់ស្តែងទាំងឡាយ ដែលកើតមានក្នុងរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ។
លោក Peter Maguire សាស្រា្តចារ្យសាកលវិទ្យាល័យផ្នែកច្បាប់និងសង្រ្គាមក្នុងប្រទេសអាមេរិកនិងជាអ្នកនិពន្ធសៀវភៅទាក់ទងនិងរបបខ្មែរក្រហមឈ្មោះ Facing the Death in Cambodia បានថ្លែងបញ្ជាក់ថា ជានិច្ចជាកាលគំរោងការណ៍គឺថា និងគ្មានកម្មាភិបាលខ្មែរក្រហមថ្នាក់ទាបនិងថ្នាក់កណ្តាលដ៍ទៃទៀតត្រូវគេកាត់ទោសទេ។
«គ្រប់គ្នាដែលបានរស់នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាដល់ចុងទស្សវត្សរ៍១៩៩០ ដឹងពីបំណែកនៃហេតុផល ដែលតុលាការទទួលយកសហប្រតិបត្តិការពីជនជាតិកម្ពុជា គឺដោយសារពួកគេបានព្រមព្រៀងក្នុងរឿងផ្តោតការកាត់ទោសលើមេដឹកនាំកំពូលៗតែប៉ុណ្ណោះ»។
ក៏ប៉ុន្តែលោក James A. Goldston នាយកប្រតិបត្តិនៃអង្កការច្បាប់របស់សរអាមួយ ដែលឃ្លាំមើលតុលាការឧក្រិដ្ឋកម្មអន្តរជាតិជាច្រើន រួមទាំងតុលាការកាត់ទោសខ្មែរក្រហមបានថ្លែងថា តាមនិយមន័យការកំណត់ចំនួនករណីដែលសាលាក្តីខ្មែរក្រហមអាចធ្វើបាននោះ គឺមានន័យថាយុត្តិធម៌និងមិនកើតមានពេញលេញទេ។
"បើទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ប្រសិនបើតុលាការមានសម្មត្ថភាពដើម្បីបញ្ចប់ការកាត់ទោសប្រកបដោយប្រសិទ្ធិភាព ហើយការកាត់ក្តីប្រកបដោយយុត្តិធម៌ចំពោះជនជាប់ចោទជាមេដឹកនាំជាន់ខ្ពស់ទាំង៤រូប ដែលត្រូវបានចោទប្រកាន់ក្នុងករណី០០២ ហើយនិងជនជាប់ចោទដែលសេសសល់ក្នុងករណី០០៣/០០៤ បញ្ហានោះ នឹងផ្តល់វិធានការទទួលខុសត្រូវដ៏សំខាន់មួយ ហើយនិងជួយបង្ហាញការពិតនៃឧក្រិដ្ឋកម្មនៃរបបខ្មែរក្រហម"។
ក៏ប៉ុន្តែភាគីកម្ពុជា រួមទាំងរដ្ឋាភិបាលនៅមានប្រៀបផ្សេងទៀតដែលអាចការពារពួកអតីតៈខ្មែរក្រហមបាន គឺជាអំណះអំណាងស្របច្បាប់ដែលមានចន្លោះប្រហោងដ៏សំខាន់ក្នុងច្បាប់កាត់ទោសខ្មែរក្រហម និងកិច្ចព្រមព្រៀងរវាងកម្ពុជានិងអសប ដែលបានចែងពីការកាត់ទោសតែមេដឹកនាំកំពូលៗ និងអ្នកទទួលខុសត្រូវជាន់ខ្ពស់បំផុតប៉ុណ្ណោះ។ អ្នកច្បាប់ក្នុងប្រទេសកម្ពុជា បានបញ្ជាក់ឱ្យដឹងថា ជាការចែងមិនច្បាស់លាស់ ថាតើមេដឹកនាំប្រភេទណា ថ្នាក់ណាកំណត់ថាជាមេដឹកនាំជាន់ខ្ពស់ ហើយមេដឹកនាំកម្មាភិបាលកម្រិតណា ប្រព្រឹត្តអំពើអ្វីខ្លះ មានទំហំប៉ុណ្ណា ដែលត្រូវចាត់ទុកថា ជាអ្នកទទួលខុសត្រូវជាន់ខ្ពស់ ហើយនិងមានចំនួនប៉ុន្មាននាក់។ សំនួរខ្លះក្នុងចំណោមសំនួរជាច្រើនដែលក្រុមអ្នកឃ្លាំមើលក្នុងប្រទេសកម្ពុជា យកមកចោទសួរគឺថា ហេតុអ្វីបានជាគេចាត់ទុក ឌុច តែម្នាក់ឯង ថាជាអ្នកទទួលខុសត្រូវជាន់ខ្ពស់បំផុត? ពួកគេមានចម្ងល់ទៀតថា ចុះប្រធានគុគខ្មែរក្រហមផ្សេងទៀតដែលគេសង្ស័យថា បានសម្លាប់ជនរងគ្រោះប្រហាក់ប្រហែលគ្នា ឬច្រើនជាងឌុច ហេតុអ្វីបានជាត្រូវរួចផុតពីការជំនុំជំរះទៅវិញ? ហេតុអ្វីបានជា ឌុច មានតួនាទីពិសេស និងទទួលបានមុខងារជាអ្នកទទួលខុសត្រូវតែម្នាក់ឯង ហើយត្រូវប្រឈមមុខនិងការកាត់ទោសតែម្នាក់ឯង ពីបទឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងនិងមនុស្សជាតិ កាលពីថ្ងៃ២៦កក្កដា?
អ្នកឃ្លាំមើលសាលាក្តីខ្មែរក្រហមម្នាក់ក្នុងប្រទេសកម្ពុជា បាននិយាយថាការកាត់ទោសថ្នាក់ទាប ហើយផ្លោះទៅថ្នាក់លើកំពូលតែម្តង ដោយមិនមានការកាត់ទោសតាមលំដាប់នោះ និងជួយធ្វើឱ្យអតីតៈមេដឹកនាំកំពូលៗងាយស្រួល ប្រកែកដោះសារ ដោយសារតែអ្នកដឹកនាំថ្នាក់កណ្តាលដែលដឹងរឿងរ៉ាវយ៉ាងច្រើន ហើយអាចជាសាក្សីឆ្លើយដាក់បន្ទុកនិងដោះបន្ទុកផងនោះ មិនបានត្រូវគេនាំខ្លួនមកជុំនុំជំរះទោស ឬក៏ត្រូវគេរារាំងមិនឱ្យមកបំភ្លឺការពិតក្នុងថានៈជាសាក្សីនៅពេលធ្វើសវនាការ។
អ្នកច្បាប់ម្នាក់ដែលយល់ស្របជាមួយការអះអាងរបស់អ្នកឃ្លាំមើលសាលាក្តីខ្មែរក្រហម បានថ្លែងក្នុងល័ក្ខខ័ណ្ឌពុំឱ្យប្រាប់ឈ្មោះថា ដើមចោទនឹងមានការលំបាកច្រើននៅពេលសួរដេញដោលតវ៉ាក្នុងសវនាការ ដោយមកពីមេដឹកនាំទាំង៤ ប្រើសិទ្ធិមិននិយាយស្តីក្នុងពេលជាប់ឃុំឃាំង ហើយភស្តុតាងដើម្បីទម្លាក់កំហុសទៅលើមេដឹកនាំកំពូលៗ ទំនងជាពិបាករកសម្រាប់យកមកបង្ហាញឱ្យឃើញច្បាស់ថាអ្នកទាំង៤ បានសម្លាប់ផ្ទាល់ដៃ ឬមួយសាក្សីដែលអាចភ្ជាប់មេដឹកនាំទាំង៤ ទៅនឹងឧក្រិដ្ឋកម្ម និងព្រិត្តិការណ៍ក្នុងសម័យជនជាប់ចោទទាំងនោះដឹកនាំ ក៏អាចពិបាករកផងដែរ។
ដោយពុំដឹងថា តើសហព្រះរាជអាជ្ញានិងសហចៅក្រមធ្វើការស៊ើបអង្កេតដំណើរការស្រាវជ្រាវជាសំងាត់ពីឧក្រិដ្ឋកម្មដល់កម្រិតណានោះ អ្នកច្បាប់និងអ្នកឃ្លាំមើលដដែលបានអះអាងថា ភស្តុតាងដែលសំខាន់ជាងគេសំរាប់ភាគីដើមចោទនិងជនរងគ្រោះពេលនេះ ទំនងជាពឹងផ្អែកទៅលើឯកសារស្រាវជ្រាវរបស់មជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជាទាំងស្រុង។
អ្នកស្រី អ៊ឹម ចែម បានអះអាងថា អ្នកស្រីនឹងមិនទៅធ្វើជាសាក្សីទេ ពេលកាត់ទោសមេដឹកនាំទាំង៤ខាងមុខ ដោយបានអះអាងថា អ្នកស្រីពុំបានដឹងរឿងរ៉ាវអ្វីទាំងអស់។
«អត់ទេ ដឹងទៅមានការងារអីនឹងត្រូវទៅផងបើអត់ដឹងរឿងអី។ អញ្ចឹងគង់តែត្រូវ ហៅអី ក៏ខ្ញុំអត់ទៅ»។
ក៏ប៉ុន្តែនៅពេលសួរថា តើមេដឹកនាំខ្មែរក្រហមទាំង៤ មានកំហុសឬទេ? អ្នកស្រីអ៊ឹម ចែម អះអាងថា៖
«មាន គ្រាន់តែនយោបាយ រឿងនយោបាយ ព្រោះអីបើអត់ខុសក៏គេអត់យកទៅដែរ»។
ចំណែក លោកឧត្តមសេនីយទោ សុខ ភាព ដែលបច្ចុប្បនជាអនុប្រធាន គណៈកម្មការព្រំដែនចម្រុះនៃក្រសួងការពារជាតិនិងជាអតីតៈមេបញ្ជាការកងពលខ្មែរក្រហម នៅតំបន់ម៉ាឡៃ បានថ្លែងថា សាលាក្តីនឹងមិនត្រូវការលោកទេ ព្រោះលោកក៍ពុំបានដឹងអ្វីដែរជំនាន់នោះ ព្រោះលោកនៅជាប់តែសង្រ្គាមក្នុងសមូរភូមិ។
«គេប្រើឱ្យវ៉ៃ វ៉ៃ គេប្រើឱ្យបាញ់ បាញ់ ដាក់មីន ដាក់មីន។ មិនសូវបានគិត ចាប់អារម្មណ៍រឿងនយោបាយ។ មិនដែលបានដេកភូមិផងបានអីនឹងដឹងរឿងនិងគេ។ ទើបតែបានដេកពូកពេលមកសមាហរណ្មកម្ម ស្គាល់ពូកស្គាល់ខ្នើយ»។
ក្រុមអតីតៈមន្ត្រីខ្មែរក្រហមនៅតំបន់ជាច្រើន ដែលVOAបានទាក់ទងប៉ុន្មានថ្ងៃចុងក្រោយនេះ រួមទាំងលោក សុខ ភាព អ្នកស្រី អ៊ឹម ចែម និងមេបញ្ជាការដទៃទៀត បានថ្លែងអះអាងថា កុំឱ្យពួកអតីតៈមេដឹកនាំខ្មែរក្រហម ដែលជាកម្មាភិបាលកងទ័ព ពលរដ្ឋ មានការភ្ញាក់ផ្អើល ច្រួលច្របល់ និងព្រួយបារម្ភខ្លាចគេកាត់ទោសដល់ខ្លួនពួកគេនោះឡើយ ដោយនិយាយថា រដ្ឋាភិបាលបានកំណត់ច្បាស់លាស់ហើយ ពីចំនួនដែលត្រូវកាត់ទោស ហើយការកាត់ទោស ឌុច ក៏រដ្ឋាភិបាលពុំមានជំទាស់ដែរ ដោយសារថា ការផ្តន្ទាទោសនោះ គឺស្រេចលើតុលាការទាំងស្រុង។ លោក យឹម ផាន់ណា អភិបាលបច្ចុប្បន្ននៃស្រុកអន្លង់វែង ហើយជាអតីតៈមេបញ្ជាការកងពលមួយរបស់ខ្មែរក្រហមបានថ្លែងថា៖
«គេ(មាន)ជំនឿលើរាជរដ្ឋាភិបាល ថាមិនអាចធ្វើឱ្យរញ៉េរញ៉ៃ នាំរំខានដល់បងប្អូន នែ៎ជាមេបញ្ជាការមួយចំនួន ដែលសុទ្ធតែជាជនរងគ្រោះសម័យហ្នុងដែរទេ»។
អតីតៈមេដឹកនាំខ្មែរក្រហមកំពូលចំណាស់ៗ៤ នាក់ ដែលកំពុងជាប់ឃុំឃាំងរង់ចាំការជំនុំជំរះទោស ក្រោមបទចោទឧក្រិដ្ឋកម្មសង្រ្គាម ឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងនឹងមនុស្សជាតិ គឺ នួន ជា បងធំទី២ ខៀវ សំផន ប្រមុខរដ្ឋ អៀង សារី រដ្ឋមន្ត្រីការ បរទេស និងភរិយាគឺ អ្នកស្រី អៀង ធិរិទ្ធ រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងសង្គមកិច្ច៕