ភ្នំពេញ៖ ខ្សែភាពយន្តរឿង«សត្រូវរបស់ប្រជាជន» បានចាប់ផ្ដើមដាក់បញ្ចាំងនៅក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញហើយ ដោយអ្នកដែលបានទស្សនាយល់ឃើញថា រឿងនេះពិតជាបានឆ្លុះបញ្ចាំងអំពីតថភាពជាក់ស្តែងនៅក្នុងរបបខ្មែរក្រហមមែន។ ប៉ុន្តែពួកគេលើកឡើងថា អតីតកម្មាភិបាលខ្មែរក្រហមនៅក្នុងខ្សែភាពយន្តនោះមិនទាន់ប្រាប់ការណ៍ពិតឲ្យអស់អំពីការកាប់សម្លាប់ដ៏រង្គាលនៅក្នុងរបបនោះនៅឡើយទេ។
រឿង«សត្រូវរបស់ប្រជាជន»នេះបានចាប់ផ្ដើមដោយសំឡេងរបស់សហផលិតករនៃរឿងនេះផ្ទាល់គឺលោកថេត សម្បត្តិដែលបានព្យាយាមស្វែងរកចម្លើយទៅនឹងចម្ងល់របស់លោកថា តើហេតុអ្វីបានជាមានការកាប់សម្លាប់ប្រជាជនខ្មែររហូតដល់ជិត២លាននាក់នៅក្នុងរបបខ្មែរក្រហម។
មានទស្សនិកជនខ្មែរនិងបរទេសសរុបប្រមាណ៧០នាក់បានចូលរួមទស្សនាខ្សែភាពយន្តនេះ ដែលត្រូវបានដាក់បញ្ចាំងកាលពីយប់ថ្ងៃពុធទី២១ ខែកក្កដានេះ នៅក្នុងសាលតាំងពិព័រណ៍សិល្បៈឯកជនមួយក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញជាលើកដំបូង បន្ទាប់ពីស្នាដៃដែលទទួលបានពានរង្វាន់នេះ ត្រូវបានដាក់បញ្ចាំងនៅតាមមហោស្រពភាពយន្តធំៗនៅក្នុងសហរដ្ឋអាមេរិក និងនៅក្នុងប្រទេសមួយចំនួនទៀត ចាប់តាំងពីខែមករាឆ្នាំ២០១០មក។
ខ្សែភាពយន្តឯកសារដែលមានរយៈពេល៩៣នាទីនេះ បង្ហាញអំពីអ្នកកាសែតខ្មែរម្នាក់គឺលោក ថេត សម្បត្តិ ដែលបានព្យាយាមបញ្ចុះបញ្ចូលអតីតកម្មាភិបាលខ្មែរក្រហមដែលជាជនដៃដល់ក្នុងការសម្លាប់ប្រជាជននៅក្នុងសម័យនោះ ឲ្យសម្ដែងឡើងវិញនូវសកម្មភាពរបស់ពួកគេក្នុងការប្រហារជីវិតជនរងគ្រោះដោយការចាក់ទម្លុះ ឬអាករនឹងកាំបិតដោយឥតញញើតដៃ ហើយនិងឲ្យអតីតកម្មាភិបាលខ្មែរក្រហមទាំងនោះចង្អុលបង្ហាញប្រាប់ពីកន្លែងពិឃាដរបស់ពួកគេ។
«មើល បងឯងចង្អុលឲ្យចំមើល កន្លែងណាខ្លះ?...»
ក្នុងឈុតមួយនៅក្នុងខ្សែភាពយន្តឯកសារនេះអតីតកម្មាភិបាលខ្មែរក្រហមពីររូបដែលត្រូវបានហៅឈ្មោះថា សួន និងឃួន បានសារភាពថា ពួកគេថែមទាំងបានបរិភោគថ្លើមជនរងគ្រោះទៀតផង ក្រោយពីជនរងគ្រោះត្រូវបានសម្លាប់ហើយនោះ។
«ពេលយើងធ្វើហ្នឹង យើងអត់ដែលធ្វើថ្ងៃទេ គឺយើងធ្វើយប់»។
តួអង្គសំខាន់បំផុតនៅក្នុងខ្សែភាពយន្តរឿង«សត្រូវរបស់ប្រជាជន»នេះ គឺលោកនួន ជា អតីតមេមនោគមន៍វិជ្ជារបស់ខ្មែរក្រហម ដែលគេស្គាល់ថា ជាបងធំទី២បន្ទាប់ពី ប៉ុល ពត។ លោក នួន ជា នឹងត្រូវនាំខ្លួនយកទៅកាត់ទោសនៅក្នុងសាលាក្តីខ្មែរក្រហមនៅដើមឆ្នាំ២០១១ ខាងមុខនេះ។
នៅក្នុងខ្សែភាពយន្តនេះ លោកនួន ជាបានសារភាពជាលើកដំបូងចំពោះការសម្រេចចិត្តរបស់លោកជាមួយប៉ុល ពត ក្នុងការចេញបញ្ជាឲ្យសម្លាប់ជន ដែលរូបលោកនិងប៉ុល ពតចាត់ទុកថា ជាសត្រូវរបស់អង្គការបដិវត្តមហាអស្ចារ្យ មហាលោតផ្លោះរបស់ខ្លួននោះ។
«ខ្ញុំនិយាយដដែលៗច្រើនដងហើយថា ទទួលកំហុស សោកស្ដាយដែលអាហ្នឹងហើយដែលខ្ញុំថា មានវិប្បដិសារីហ្នឹង ហើយស្តាយរបបហ្នឹងស្តាយ»។
ប៉ុន្តែនៅក្នុងឈុតមួយនៃការសម្ភាសន៍ដ៏វែងជាមួយលោកថេត សម្បត្តិនៅក្នុងខ្សែភាពយន្តនេះដែរ អតីតមេមនោគមវិជ្ជាខ្មែរក្រហម នួន ជាក៏បានលើកឡើងផងដែរថា រាល់ការសម្រេចចិត្តរបស់លោកនេះត្រូវធ្វើឡើង ដើម្បីតែការពារប្រទេសជាតិ កុំឲ្យធ្លាក់ចូលក្នុងកណ្ដាប់ដៃរបស់បរទេសប៉ុណ្ណោះ។
«បើទុកពួកហ្នឹង អាហ្នឹងសម្លាប់ជាតិ។ ផ្ទាល់ខ្លួនវាតែងតែមានមនោសញ្ចេតនាខ្លះ ប៉ុន្តែខ្ញុំចែកដាច់ច្បាស់ ផ្ទាល់ខ្លួនហើយនិងរួម។ បើរួម យើងយកមនោសញ្ចេតនា ធ្លាប់រាប់អានគ្នា ធ្លាប់អី ហើយនិងជាតិទាំងមូល យើងយកមួយណា? ខ្ញុំយកជាតិហើយ ឯផ្ទាល់ខ្លួនទុកដោយឡែកសិន»។
លោក នួន ជា ក៏បានអះអាងនៅក្នុងខ្សែភាពយន្តនេះផងដែរថា លោកនឹងប្រាប់តុលាការថា គឺប្រទេសវៀតណាមនិងសហរដ្ឋអាមេរិកទេ ដែលជាអ្នកសម្លាប់ប្រជាជនខ្មែរនៅក្នុងសម័យនោះ។
លោក ពូ សុវជ្ជនា សាស្ត្រាចារ្យនៃសាកលវិទ្យាមួយក្នុងក្រុងភ្នំពេញ ដែលបានបាត់បង់ម្ដាយនិងបងប្អូនប្រុសស្រីចំនួន៤នាក់ទៀតនៅក្នុងរបបខ្មែរក្រហម បានមានប្រសាសន៍ក្រោយពីបានទស្សនាខ្សែភាពយន្តនេះថា រឿងនេះពិតជាបង្ហាញអំពីភាពពិតជាក់ស្ដែងនៅក្នុងរបបខ្មែរក្រហមមែន តាមរយៈការសារភាពរបស់អតីតកម្មាភិបាលខ្មែរក្រហម ជាពិសេសគឺការសារភាពរបស់លោក នួន ជាតែម្តង អំពីការកាប់សម្លាប់នៅក្នុងសម័យនោះ។
«យើងមើលរឿងនេះទៅ យើងយល់ច្រើន។ ខ្ញុំសូមសរសើរលោក សម្បត្តិ ដែលបានចំណាយពេលចុងសប្ដាហ៍របស់លោក ដើម្បីរកយុត្តិធម៌ក្នុងសង្គមខ្មែរ ហើយនរណាក៏ចង់បានអាហ្នឹងដែរ។ វាជាកត្តាមួយដែលយើងអាចយកអាហ្នឹងទៅបង្ហាញប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរយើងថា រឿងហ្នឹងវាពិតជាបានកើតឡើងមែន ហើយយើងព្យាយាមរកសច្ចធម៌ហ្នឹងឲ្យបាន»។
សូមបញ្ជាក់ថា លោកថេត សម្បត្តិបានចំណាយពេលអស់ជិត១០ឆ្នាំក្នុងការផលិតខ្សែភាពយន្តនេះ ដោយសហការជាមួយអ្នកផលិតភាពយន្តឯកសារជនជាតិអង់គ្លេសម្នាក់គឺលោក Rob Lemkin។
នៅក្នុងការផលិតខ្សែភាពយន្តរឿង«សត្រូវរបស់ប្រជាជន»នេះ លោក សម្បត្តិបានចំណាយពេលចុងសប្ដាហ៍របស់លោកក្នុងការស្រាវជ្រាវស្វែងរក និងនៅជាមួយអតីតកម្មាភិបាលខ្មែរក្រហមដែលរួមទាំងលោកនួនជាផងដែរ ដើម្បីបង្កើតទំនុកចិត្តរបស់ពួកគេមកលើរូបលោករហូតដល់ពួកគេសុខចិត្តទម្លាយអាថ៌កំបាំងនៃអំពើឧក្រិដ្ឋរបស់ពួកគេចេញមក។
កញ្ញា ឈួន ចាន់ថន វ័យ២៦ឆ្នាំ ដែលបានទស្សនាខ្សែភាពយន្តរឿង«សត្រូវរបស់ប្រជាជន»នេះដែរ បាននិយាយថា នាងយល់ថា លោក នួន ជាមិនបានប្រាប់ការណ៍ពិតឲ្យអស់អំពីអ្វីដែលបានកើតឡើងនៅក្នុងសម័យខ្មែរក្រហមនោះទេ ទោះបីជាលោកបានសារភាពខ្លះៗអំពីផែនការកាប់សម្លាប់របស់ខ្លួននៅក្នុងសម័យនោះក៏ដោយ។
«ទោះបីក្នុងសាច់រឿងហ្នឹង គាត់បាននិយាយថា គាត់នឹងនិយាយទាំងអស់ដើម្បីឲ្យកូនចៅជំនាន់ក្រោយហ្នឹងដឹង ប៉ុន្តែខ្ញុំនៅតែគិតថា គាត់លាក់លៀមដើម្បីគាត់រក្សាកេរ្តិ៍ឈ្មោះគាត់នៅពេលក្រោយ»។
កញ្ញា ឈួន ចាន់ថនបានបន្ថែមថា ការដែលលោក នួន ជាបានភ្ជាប់សហរដ្ឋអាមេរិកនិងប្រទេសវៀតណាមទៅនឹងការស្លាប់រង្គាលប្រជាជនខ្មែរនោះ គឺគ្រាន់តែជាការដោះយករួចខ្លួនពីឧក្រិដ្ឋកម្មដែលបានកើតឡើងនៅពេលនោះតែប៉ុណ្ណោះ។
«តាមខ្ញុំយល់ វាគ្រាន់តែជាពាក្យដោះសារបស់គាត់ទេ។ វាគ្រាន់តែជាអ្វីដែលគាត់និយាយឲ្យហើយ ដើម្បីកុំឲ្យប្រជាជនទាំងអស់ហ្នឹងដាក់ទោសទៅលើគាត់ទាំងអស់។ គាត់ចង់ឲ្យការកាត់ក្តី ឬធ្វើអ្វី១ហ្នឹងឲ្យវាស្មើគ្នាមើលទៅ»។
លោក ថេត សម្បត្តិ សហផលិតករនៃខ្សែភាពយន្តនេះ ដែលបានបាត់បង់ឪពុកម្ដាយនិងបងប្អូនជាច្រើននាក់នៅក្នុងរបបខ្មែរក្រហមដែរនោះ មានប្រសាសន៍ថា លោកផលិតខ្សែភាពយន្តនេះឡើង ដើម្បីទុកជាឯកសារប្រវត្តិសាស្ត្រមួយសម្រាប់ឲ្យប្រជាពលរដ្ឋទាំងខ្មែរ និងបរទេសស្វែងយល់បន្ថែមអំពីអំពើឧក្រិដ្ឋកម្មដែលបានកើតឡើងនៅក្នុងសម័យ៣ឆ្នាំ៨ខែនិង២០ថ្ងៃនោះ។
«ឯកសារដែលខ្ញុំបានធ្វើនេះ ខ្ញុំជឿជាក់ថា វាមានសារៈសំខាន់បំផុតសម្រាប់ប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរយើង សម្រាប់ប្រជាជនខ្មែរយើង ហើយនឹងអ្នកស្រាវជ្រាវមកពីស្រុកក្រៅដែលគាត់ចង់ដឹងអំពីរបបខ្មែរក្រហម»។
ប៉ុន្តែលោកថេត សម្បត្តិមានប្រសាសន៍បន្ថែមថា ខ្សែភាពយន្តរបស់លោកទុកចន្លោះឲ្យនៅចំហដើម្បីឲ្យអ្នកទស្សនាធ្វើការវិនិច្ឆ័យដោយខ្លួនឯងថា នរណាជាអ្នកទទួលខុសត្រូវចំពោះការស្លាប់រង្គាលប្រជាជនខ្មែរនៅក្នុងរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ឬហៅថា សម័យខ្មែរក្រហមនោះ។
សូមបញ្ជាក់ថា ខ្សែភាពយន្តឯកសាររឿង «សត្រូវរបស់ប្រជាជន»នេះ នឹងដាក់បញ្ចាំងដោយមានការលក់សំបុត្រនៅឯសាលតាំងពិព័រណ៍ Meta Houseក្នុងក្រុងភ្នំពេញរហូតដល់ថ្ងៃសុក្រទី២៣ ខែកក្កដានេះ៕