វ៉ាស៊ីនតោន៖ គោលនយោបាយបញ្ចសីលារបស់ប្រទេសចិនជាឧបករណ៍ដ៏ល្អមួយ ដែលប្រទេសចិនប្រើក្នុងការទាក់ទាញការរាប់អានពីប្រទេសដទៃទៀត ហើយបាននាំឱ្យចិនបោះជំហានបន្តិចម្តងៗដើម្បី ពង្រីកឥទ្ធិពលក្នុងតំបន់។ ក្នុងករណីប្រទេសកម្ពុជាទំនាក់ទំនងជាមួយប្រទេសចិនបានផ្តោតលើសពីទំនាក់ទំនងរវាងរដ្ឋ ហើយឈានមកដល់ទំនាក់ទំនងបុគ្គល។
នៅក្នុងភាគទីពីរនៃសេចក្តីរាយការណ៍នេះដែលជាភាគបញ្ចប់ លោកម៉ែន គឹមសេង ពិនិត្យមើលការរីកចម្រើននៃឥទ្ធិពលចិននៅក្នុងតំបន់និងការប្រកាន់ជំហរមិនងាករេរបស់កម្ពុជាចេញពីគោលការណ៍ដើម។
បើទោះបីជាប្រទេសកម្ពុជា បានឆ្លងកាត់របបនយោបាយជាច្រើនក៏ដោយ ក៏ទំនាក់ទំនងរវាងប្រទេសចិនជាមួយកម្ពុជាហាក់ផ្តោតជាសំខាន់ទៅលើសម្តេចព្រះនរោត្តមសីហនុមួយ នេះបើតាមការបញ្ជាក់ក្នុងសៀវភៅរបស់លោកស្រី សូហ្វី រីឆាដសុនដែលបានចេញផ្សាយក្នុងទីក្រុងវ៉ាស៊ីនតោនកាលពីពេលថ្មីៗនេះ។
សូម្បីតែនាពេលនេះ ទីក្រុងប៉េកាំងបានងាកមកចាប់ដៃជាមួយរដ្ឋាភិបាលក្រុងភ្នំពេញដែលគ្រប់គ្រងដោយគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាក៏ដោយ ប៉ុន្តែតួនាទីសំខាន់របស់សម្តេចព្រះនរោត្តមសីហនុ ស្ថិតក្នុងការគិតគូររបស់រដ្ឋាភិបាលចិនជានិច្ច។
សៀវភៅដែលមានចំណងជើងថា“ទំនាក់ទំនងចិនកម្ពុជានិងគោលការណ៍ទាំងប្រាំនៃគោលការណ៍សន្តិសហវិជ្ជមាន" របស់លោកស្រី រីឆាដសុន បានរៀបរាប់ថា “មេដឹកនាំចិនជារឿយៗនិយាយយោងទៅដល់សម្តេចសីហនុ ដែលជាដៃគូធ្វើដំណើររបស់ចិនក្នុងរយៈពេលបួនទសវត្សរ៍ថា ជាអ្នកបានផ្តល់គំរូវិជ្ជមានមួយសម្រាប់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា” ។
សៀវភៅនេះក៏បាននិយាយយោងដល់ជំនួបក្នុងពេលកន្លងមកដូចជាក្នុងឆ្នាំ១៩៩៨និង១៩៩៩ រវាងលោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែន ជាមួយថ្នាក់ដឹកនាំកំពូលៗរបស់ចិន ឱ្យថ្នាក់ដឹកនាំកម្ពុជាបន្តពង្រឹងសាមគ្គីភាពនិងសហប្រតិបត្តិការ ក្រោមការដឹកនាំរបស់សម្តេចសីហនុ ដោយនាំប្រទេសកម្ពុជាចូលក្នុងសតវត្សរ៍ទី២១ ហើយក៏បាននិយាយយោងដល់ស្ថិរភាពនយោបាយនាពេលនោះថា មួយផ្នែកជាលទ្ធផលនៃ“ការដឹកនាំរបស់សម្តេចព្រះនរោត្តមសីហនុ”។
លោកសាស្រ្តាចារ្យ Brantly Womack នៃសាកលវិទ្យាល័យរដ្ឋ Virginia ដែលបានចូលរួមថ្លែងក្នុងពិធីចេញផ្សាយសៀវភៅនេះដែរយល់ស្រប។
“នៅក្នុងករណីនៃប្រទេសកម្ពុជាគឺមិនមែនគ្រាន់តែជាទំនាក់ទំនងរវាងរដ្ឋនិងរដ្ឋ ដែលត្រូវតែរក្សាទុកឱ្យនៅបន្តជារៀងរហូតទេ ប៉ុន្តែមួយភាគធំក៏ជាទំនាក់ទំនងនៃបុគ្គលម្នាក់និងប្រជាពលរដ្ឋ។ តួអង្គសម្តេចសីហនុ និងការបន្តស្ថិតនៅក្នុងឆាកនយោបាយកម្ពុជា គឺជាកត្តាសំខាន់ក្នុងសាច់រឿងដែលលោកស្រីសូហ្វី បានរៀបរាប់ ហើយមិនមែនគ្រាន់តែប្រទេសចិនដែលមានអារម្មណ៍ថា សម្តេចសីហនុគឺជាដៃគូដ៏គូជាទីទុកចិត្តម្នាក់ទេ គឺសម្តេចសីហនុជាដៃគូដ៏គូជាទីគោរព ដូច្នេះហើយនៅពេលដែលសម្តេចសីហនុសម្រេចធ្វើអ្វីដែលខុសពីគោលការណ៍របស់ប្រទេសចិន ឧទាហរណ៍ដូចជានៅពេលដែលព្រះអង្គបានលាឈប់ពីរដ្ឋាភិបាលចម្រុះជាមួយក្រុមកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ហើយមកចរចាជាមួយលោកហ៊ុន សែន ដែលពេលនោះគឺមិនមែនជានយោបាយចិនទាល់តែសោះ ក៏ចិននៅតែគោរពតាមព្រះអង្គជានិច្ច គឺចិននៅតែរក្សាបានគោលនយោបាយនេះ"។
សម្តេចព្រះនរោត្តម សីហនុ បានប្រឡូកក្នុងឆាកនយោបាយកម្ពុជាក្នុងរយៈពេលជាងកន្លះសតវត្សរ៍ ដោយបានឆ្លងកាត់ភាពរុងរឿង ការគង់នៅនិរទេសចេញពីប្រទេសដោយរដ្ឋប្រហារ ការជាប់ឃុំឃាំងក្នុងព្រះរាជដំណាក់ផ្ទាល់របស់ព្រះអង្គ និងការលេចឡើងក្នុងឆាកនយោបាយខ្មែរតទៅទៀត មុននឹងដាក់រាជ្យដើម្បីចូលនិវត្តន៍ក្នុងឆ្នាំ២០០៤។ បើទោះបីជាក្នុងកាលៈទេសៈណាក៏ដោយ គេសង្កេតឃើញព្រះអង្គនៅរក្សាបានទំនាក់ទំនងល្អជាមួយប្រទេសចិន។
បច្ចុប្បន្នប្រទេសចិនគឺជាអ្នកផ្តល់ជំនួយនិងជាអ្នកវិនិយោគដ៏ធំមួយរបស់កម្ពុជា។ ដូចគ្នានឹងជំហរដែលប្រកាន់យកដោយអតីតព្រះមហាក្សត្រនរោត្តម សីហនុ ក្នុងពេលអតីតកាលដែរ រដ្ឋាភិបាលនាពេលបច្ចុប្បន្នតែងតែបញ្ជាក់ម្តងហើយម្តងទៀតពីការគាំទ្រនិងទទួលស្គាល់តែប្រទេសចិនមួយប៉ុណ្ណោះ។ ជាពិសេសនៅក្នុងកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងរបស់ចិនក្នុងការប្រមូលយកមកវិញនូវបណ្តាទឹកដី ដែលចិនយល់ថា បានបាត់បង់ ក្នុងនោះមានដែនកោះតៃវ៉ាន់ជាដើម។
កាលពីដើមខែសីហានេះ ក្នុងពិធីជួបជុំមួយជាមួយមន្រ្តីក្រសួងមហាផ្ទៃកម្ពុជា លោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែនបានក្រើនរំឭកដល់មន្រ្តីអាជ្ញាធរដែនដីរបស់លោក កុំឱ្យចូលរួមពាក់ព័ន្ធអ្វីទាំងអស់ជាមួយនឹងអាជ្ញាធរដែនកោះតៃវ៉ាន់។
“យើងអនុវត្តនយោបាយចិនមួយ។ តៃវ៉ាន់គ្រាន់តែជាខេត្តមួយរបស់សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតុចិនប៉ុណ្ណោះ។ នេះខ្ញុំសូមបញ្ជាក់”។
ប៉ុន្តែអ្នកស្រាវជ្រាវខ្លះទៀតយល់ថា កត្តានៃទីតាំងភូមិសាស្រ្តនយោបាយនិងផលប្រយោជន៍សេដ្ឋកិច្ចនិងនយោបាយចិន គឺជាកត្តាវែងឆ្ងាយមួយដែលចិនត្រូវចាប់យកប្រទេសកម្ពុជា។
លោកបណ្ឌិត ដេវីឌ ឆាណ្ឌល័រ ប្រវត្តិវិទូជាតិអូស្រ្តាលី បានបញ្ជាក់ប្រាប់វីអូអេថា វាពិតជាផ្នែកមួយនៃគោលការណ៍បញ្ចសីលារបស់ប្រទេសចិនក្នុងការចងមិត្តភាពជាមួយសម្តេចនរោត្តមសីហនុ ជាមួយរបបខ្មែរក្រហម និងជាមួយលោកហ៊ុន សែន ប៉ុន្តែបានធ្វើការពន្យល់ថា ការផ្តល់ជំនួយដោយមិនមានលក្ខខណ្ឌ គឺហាក់ដូចជាមិនមែនជាការជ្រៀតជ្រែកចូលកិច្ចការផ្ទៃក្នុងរបស់កម្ពុជា ក៏ប៉ុន្តែក៏មានគោលបំណងអ្វីផ្សេងដែលគេមិននិយាយចេញមក ជាពិសេសគឺចង់ឱ្យមានការការពារផលប្រយោជន៍របស់ប្រទេសចិននៅពេលណាដែលមានការគំរាមកំហែងពីខាងក្រៅ។
“ខ្ញុំគិតថា ជាការជាក់ច្បាស់ណាស់ថា ពួកគេរំពឹងចង់បានការគោរពក្នុងកម្រិតណាមួយចំពោះជំនួយនោះ ហើយពួកគេមិនចង់ឱ្យមានការលាតត្រដាងគោលនយោបាយរបស់ពួកគេនៅតំបន់អាស៊ីអគ្នេយ៍ជាទូទៅទេ ឬក៏ការសហការរបស់ពួកគេជាមួយក្រុមខ្មែរក្រហម។ ពួកគេមិនចង់ឱ្យគេយករឿងនោះមកបកស្រាយជាសាធារណៈទេ ដូច្នេះយើងក៏អាចនិយាយបានថា ពួកគេកំពុងលូកដៃចូលក្នុងគោលនយោបាយណាដែលពួកគេអាចធ្វើបាន។ គ្មានអ្នកណាម្នាក់ផ្តល់អំណោយសម្រាប់តែការអភិវឌ្ឍប្រទេសដូចដែលយើងមើលឃើញនោះទេ”។
ចំណែកលោកសាស្ត្រាចារ្យ John Ciorciary វិញមើលឃើញពីទំនាក់ទំនងរវាងប្រទេសកម្ពុជានិងចិនក្នុងជ្រុងនៃភូមិសាស្រ្តនយោបាយច្រើនជាង ដោយលោកមើលឃើញថា ទំនាក់ទំនងរបស់ចិនជាមួយកម្ពុជាគឺជាការទប់នៅជ្រុងម្ខាងទៀតនៃទីតាំងភូមិសាស្រ្តដែលចិនមានជាមួយប្រទេសវៀតណាម ព្រោះជារឿយៗចិននិងវៀតណាមតែងមានភាពមិនសូវល្អនឹងគ្នា។ ដោយហេតុនេះហើយបានជាប្រទេសចិនមិនខ្វល់ថា អ្នកកាន់អំណាចក្នុងប្រទេសនោះកំពុងធ្វើអ្វីនោះទេ។
លោក John Ciaorciary បញ្ជាក់បន្ថែមក្នុងបទសម្ភាសន៍ជាមួយវីអូអេថា ពេលដែលក្រុមខ្មែរក្រហមនៅកាន់អំណាច គឺមានឯកសារជាច្រើនដែលបញ្ជាក់ថា ចិនបានដឹងច្បាស់ថា ប៉ុល ពតគឺជាមនុស្សឃោរឃៅ ប៉ុន្តែនៅតែចងសម្ព័ន្ធភាពជាមួយទៀត ហើយនាពេលក្រោយមក នៅពេលដែលដឹងថាក្រុមលោកហ៊ុន សែនមានអំណាចក្នុងប្រទេសក៏ងាកមកគាំទ្រលោកហ៊ុន សែនវិញ។
“អ្វីៗគឺសារតែហេតុផលតែមួយនេះឯង។ ខ្ញុំមិនគិតថា ដោយសារហេតុផលនៃការមានមនោគមន៍វិជ្ជាដូចគ្នា ឬទំនាក់ទំនងរវាងបុគ្គលនិងបុគ្គល ឬផ្នែកខាងវប្បធម៌អ្វីទេ។ ខ្ញុំគិតថា ជាសំខាន់គឺដោយសារប្រទេសកម្ពុជាផ្តល់ជាដៃគូយុទ្ធសាស្រ្ត និងជាបន្តបន្ទាប់ ជាដៃគូសេដ្ឋកិច្ចសម្រាប់ប្រទេសចិន"។
នាពេលបច្ចុប្បន្ន ប្រទេសចិនត្រូវបានគេមើលឃើញថា កំពុងតែដើរតួនាទីសំខាន់ៗក្នុងតំបន់ ទាំងផ្នែកនយោបាយនិងសេដ្ឋកិច្ច។ បើទោះបីជាគេមើលឃើញថា ប្រទេសចិនកាន់តែមានតួនាទីសំខាន់ខ្លាំងច្រើនដូចនេះក៏ដោយ ប៉ុន្តែមិនជាការរំខានដល់សហរដ្ឋអាមេរិកទេ។
លោក Kurt Cambell អនុរដ្ឋលេខាធិការក្រសួងការបរទេសនៃសហរដ្ឋអាមេរិកបានបញ្ជាក់ថា ជាគោលនយោបាយគឺសហរដ្ឋអាមេរិកយល់ថា ការដែលប្រទេសជិតខាងមានទំនាក់ទំនងល្អជាមួយប្រទេសចិន គឺជាការមួយអាចទទួលយកបាន។
“យើងស្វាគមន៍តួនាទីដ៏ខ្លាំងរបស់ចិននៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអគ្នេយ៍ ហើយយើងទទួលស្គាល់ថា ប្រទេសចិនគឺជាអ្នកជិតខាងដ៏ធំរបស់ប្រទេសជាច្រើននៅអាស៊ីអគ្នេយ៍។ វាជាការធម្មតាសម្រាប់ពួកគេក្នុងការចង់បានទំនាក់ទំនងល្អជាមួយប្រទេសចិន។ យើងជឿជាក់ថា បណ្តាប្រទេសនៅអាស៊ីអគ្នេយ៍ភាគច្រើនក៏ចង់មានទំនាក់ទំនងល្អជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិកផងដែរ ហើយយើងចង់សម្របសម្រួលការងារហ្នឹង”។
ដោយមើលលើករណីនៃប្រទេសកម្ពុជា លោកស្រីសូហ្វី រីឆាដសុនសន្និដ្ឋានថា គោលការណ៍នេះមានជោគជ័យណាស់គឺមិនគ្រាន់តែប្រើជាមធ្យោបាយនៃគោលនយោបាយការបរទេសទេ ប៉ុន្តែក៏ជាការឆ្លុះបញ្ចាំងនៃជម្រើសគោលនយោបាយក្នុងស្រុកដែលបានជួយប្រទេសចិនឱ្យរីកចម្រើន៕