ទីក្រុងតៃប៉ិ កោះតៃវ៉ាន់ — ក្រុមអ្នកវិភាគនិយាយថា ក្រុមមន្ត្រីចិនកំពុងទាញយកទឹកយ៉ាងច្រើនសន្ធឹកសន្ធាប់ពីទំនប់ទឹកនៅតាមបណ្តោយទន្លេមេគង្គខាងលើ ដែលនឹងធ្វើឲ្យប្រទេសនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍ជាច្រើន ជួបគ្រោះរាំងស្ងួតនៅក្នុងរដូវធ្វើកសិកម្មដ៏សំខាន់ ហើយនឹងត្រូវពឹងពាក់លើប្រទេសមហាអំណាចផ្សេងៗឲ្យជួយ។
ទំនប់ទឹកទាំង ១១ នៅភាគនិរតីនៃប្រទេសចិនបានធ្វើឱ្យតំបន់មេគង្គខាងក្រោមជាច្រើន ដែលមានប្រជាជន ៦០ លាននាក់ ជួបគ្រោះរាំងស្ងួត ចាប់តាំងពីឆ្នាំ ២០១៩ មក។ នេះបើយោងតាមទិន្នន័យមកពីមជ្ឈមណ្ឌល Stimson នៅក្នុងរដ្ឋធានីវ៉ាស៊ីនតោន សហរដ្ឋអាមេរិក។
ក្រុមអ្នកវិភាគនិយាយថា ប្រទេសដែលទទួលរងផលប៉ះពាល់ ដូចជាកម្ពុជា ឡាវ ថៃ និងវៀតណាម កម្រនឹងត្អូញត្អែរណាស់ ដោយសារតែពួកគេជាប្រទេសតូចជាងចិន និងដោយសារតែទំនាក់ទំនងរវាងមេដឹកនាំរបស់ពួកគេមួយចំនួន និងរដ្ឋាភិបាលក្រុងប៉េកាំង។
លោក Thitinan Pongsudhirak សាស្ត្រាចារ្យវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយនៅសាកលវិទ្យាល័យ Chulalongkorn ក្នុងទីក្រុងបាងកក បាននិយាយថា អាជ្ញាធរគ្រប់គ្រងទំនប់ទឹករបស់ចិនជាធម្មតាទាញយកទឹក ប៉ុន្តែបានបង្កើនលំហូរទឹក នៅមុនពេលមានកិច្ចប្រជុំជាមួយនឹងក្រុមមន្ត្រីនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍ ដើម្បីបង្ហាញពីរូបភាពល្អរបស់ខ្លួន។ ពួកគេទាញយកទឹកដើម្បីប្រើប្រាស់ក្នុងប្រព័ន្ធធារាសាស្ត្រក្នុងមូលដ្ឋាន និងដើម្បីទាញយកថាមពល។
លោក Thitinan Pongsudhirak បាននិយាយក្នុងន័យដើមថា៖ «វាច្បាស់ណាស់ថា អាជ្ញាធរចិនកំពុងប្រើប្រាស់ទំនប់ទឹកទាំងនេះ ដើម្បីទាញយកប្រយោជន៍នយោបាយ»។
នេះមានន័យថា ពួកគេបង្កើនចំនួនទឹកដែលត្រូវបញ្ចេញ នៅពេលពួកគេចង់ធ្វើឱ្យប្រសើរឡើងនូវទំនាក់ទំនងជាមួយនឹងប្រទេសនៅផ្នែកខាងក្រោម។
លោកបាននិយាយបន្ថែមទៀតថា៖ «នៅរដូវទឹកស្រក រដូវប្រាំង ច្បាស់ណាស់នេះ គឺជាបញ្ហាប្រឈមបំផុតសម្រាប់បណ្ដាប្រទេសនៅផ្នែកខាងក្រោម»។
គេហទំព័រសារព័ត៌មានដែលគ្រប់គ្រងដោយចិន ឈ្មោះ Global Times បានចេញផ្សាយកាលពីខែធ្នូថា រដ្ឋាភិបាលក្រុងប៉េកាំងបានចាប់ផ្តើមចែករំលែកទិន្នន័យអំពីទន្លេមេគង្គខាងលើ នៅក្នុងខែវិច្ឆិកាតាមរយៈវេទិកាអនឡាញ ដែលខ្លួនបានបង្កើតឡើងដើម្បីផ្តល់ «ការព្យាករណ៍ប្រកបដោយទំនុកចិត្ត និងសេវាព្រមានទុកជាមុន» ពីគ្រោះទឹកជំនន់ និងគ្រោះរាំងស្ងួតនានា។
សេចក្ដីរាយការណ៍នេះបានបន្តទៀតថា ប្រទេសឡាវ មីយ៉ាន់ម៉ា ថៃ វៀតណាម និងកម្ពុជាអាចទទួលបានទិន្នន័យពីស្ថានីយ៍វារីអគ្គិសនីទាំងពីររបស់ចិន នៅទន្លេមេគង្គខាងលើ។
ទោះជាយ៉ាងនេះក្តី អ្នកជំនាញជឿថា កិច្ចប្រឹងប្រែងនេះបានបង្វែរការចាប់អារម្មណ៍ពីបញ្ហាដែលចិនបានបង្កឡើង ដោយអ្វីដែលមជ្ឈមណ្ឌល Stimson ហៅថាជា «ការស្តុកទឹកទុក» ពោលគឺ ការទាញយកទឹកនៅផ្នែកខាងលើ មុនពេលវាអាចហូរកាត់តំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ចូលទៅក្នុងសមុទ្រ។
អាងទឹកទន្លេនៅផ្នែកខាងក្រោមជួយផ្គត់ផ្គង់ទឹកដល់វាលស្រែនៅជុំវិញទន្លេនេះ និងដល់វិស័យនេសាទទឹកសាបដ៏ធំបំផុតនៅក្នុងពិភពលោក។ អង្គការ International Rivers ដែលជាអង្គការតស៊ូមតិមានមូលដ្ឋាននៅរដ្ឋ California សហរដ្ឋអាមេរិកបានសរសេរនៅលើគេហទំព័ររបស់ខ្លួនថា ជារួម ប្រព័ន្ធទន្លេមេគង្គខាងក្រោមផ្គត់ផ្គង់ជួយទំនុកបម្រុងដល់ជីវភាពនៅតាមអាងទឹកទន្លេនេះ ជាមួយនឹងតម្រូវការប្រូតេអ៊ីនពីទិន្នផលក្នុងទន្លេនេះប្រមាណ ៨០%។
អង្គការ International Rivers សរសេរថា៖ «ការសាងសង់ទំនប់ទឹកចិននៅលើទន្លេមេគង្គខាងលើកំពុងមានផលប៉ះពាល់យ៉ាងខ្លាំងទៅលើសហគមន៍នៅទន្លេខាងក្រោម ហើយទំនប់ជាច្រើនទៀតក៏កំពុងត្រូវបានគេគ្រោងធ្វើឡើង ឬកំពុងត្រូវបានសាងសង់ ឬត្រូវបានសាងសង់រួចហើយនៅក្នុងអាងទឹកទន្លេមេគង្គខាងក្រោម។
ការពង្រីកគម្រោងវារីអគ្គិសនីយ៉ាងលឿនបែបនេះគំរាមកំហែងដល់ប្រទេសទាំងអស់ ដែលស្ថិតនៅជាប់អាងទឹកទន្លេមេគង្គខាងក្រោម ដោយប្រទេសកម្ពុជា និងវៀតណាមដែលស្ថិតនៅផ្នែកខាងក្រោមនៃទន្លេមេគង្គ នឹងមានហានិភ័យខ្លាំងជាងគេ»។
គេហទំព័ររបស់មជ្ឈមណ្ឌល Stimson បានសរសេរថា នៅកំឡុងពេលរាំងស្ងួតនៅអាងទឹកទន្លេមេគង្គខាងក្រោមនៅឆ្នាំ ២០១៩ អាងទឹកខាងលើនៅក្នុងប្រទេសចិនមានទឹកភ្លៀងដែលមានក្នុងកំណត់ត្រា ប៉ុន្តែទំនប់ទឹកទាំងនោះបានស្តុកទុកទឹកស្ទើរតែទាំងអស់ មិនឱ្យវាហូរមកផ្នែកខាងក្រោមនោះទេ។ មជ្ឈមណ្ឌលនេះបន្តថា បើមិនមានការទាញយកទឹកទាំងនេះទេ ទន្លេមេគង្គនៅតាមបណ្តោយព្រំដែនថៃ-ឡាវ អាចនឹងទទួលបានលំហូរទឹកខ្ពស់ជាងលំហូរជាមធ្យម ចាប់ពីខែមេសា ឆ្នាំ ២០១៩ មក។
អង្គការសិក្សាស្រាវជ្រាវនេះសរសេរថា៖ «នេះជាផ្នែកនៃលំនាំដ៏យូរមកហើយ ដែលបានបង្កឱ្យមានគ្រោះរាំងស្ងួតជាច្រើន។ ការកើនឡើងនូវភាពញឹកញាប់នៃគ្រោះរាំងស្ងួតនៅអាងទឹកទន្លេមេគង្គខាងក្រោម ជាប់ពាក់ព័ន្ធយ៉ាងខ្លាំងទៅនឹងវិធីដែលចិនបានឃាំងទុកទឹកនៅផ្នែកខាងលើនៅរដូវប្រាំង»។
មជ្ឈមណ្ឌល Stimson សរសេរថា ចាប់តាំងពីពេលបញ្ចប់ការសាងសង់ទំនប់ Nuozhadu នៅផ្នែកមួយក្នុងទន្លេមេគង្គក្នុងខេត្ត Yunnan របស់ចិន ដែលត្រូវបានគេស្គាល់ថា ជាទន្លេ Lancang នៅក្នុងឆ្នាំ ២០១២ មក ជារួមទំនប់ទឹកចិនបានដកយកទឹកកាន់តែច្រើនជាង កាលពី ២០ ឆ្នាំមុនទៅទៀត។
អង្គការសិក្សាស្រាវជ្រាវនេះបន្ថែមថា ទំនប់ទឹកចិនក៏ត្រូវបានគេសង្ស័យពីការបង្កឱ្យមានគ្រោះទឹកជំនន់ ដូចជាទឹកជំនន់កាលពី ១៣ ឆ្នាំមុន នៅតាមបណ្តោយទន្លេមេគង្គនៅក្នុងប្រទេសឡាវជាដើម។
ទំនប់ Nuozhadu និងទំនប់មួយទៀតរបស់ចិនឈ្មោះថា ទំនប់ Dachaoshan ដែលត្រូវបានបញ្ចប់ការសាងសង់នៅក្នុងឆ្នាំ ២០០៣ និងដែលស្ថិតនៅលើទន្លេ Lancang ដែរនោះបានបញ្ចេញទឹកក្នុងបរិមាណមួយច្រើន «មិនរំពឹងទុក» ដែលធ្វើឱ្យមានទឹកជំនន់នៅផ្នែកខាងក្រោម និងបង្កឱ្យមានការខូចខាតអស់ទឹកប្រាក់រាប់លានដុល្លារ។
សារព័ត៌មាន Global Times របស់ចិនបានចាត់ទុកគ្រោះទឹកជំនន់ និងគ្រោះរាំងស្ងួតនៅផ្នែកខាងក្រោមក្នុងឆ្នាំ ២០១៩ និង ២០២០ គឺដោយសារតែបម្រែបម្រួលអាកាសធាតុ។
លោក Phil Robertson នាយករងអង្គការឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្ស Human Rights Watch ប្រចាំតំបន់អាស៊ីបាននិយាយថា នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ការស្តុកទឹកនៅទន្លេផ្នែកខាងលើបានធ្វើឱ្យចុះខ្សោយនូវលំហូរទឹកតាមរដូវ ដែលត្រូវការដើម្បីធ្វើឱ្យទឹកនៅទន្លេសាបកើនឡើង។
ជាធម្មតា ទឹកជន់នឹងធ្វើឱ្យលិចដីនៅជុំវិញនិងបង្កើតជម្រកត្រីពង។ បឹងទន្លេសាប និងតំបន់នៅជាប់នោះអាចមានត្រីរហូតដល់១៦៥គីឡូក្រាមក្នុងមួយហិកតា។
លោកបាននិយាយថា ទឹកជន់ធ្លាប់មានរយៈពេល ៣ ខែ ប៉ុន្តែឥឡូវនេះ វានឹងបាត់ទៅវិញ បន្ទាប់ពី ៦ សប្តាហ៍។ លោកបានបន្ថែមថា ប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជាប្រមាណ ៦០% ទទួលបានប្រយោជន៍ពីត្រីនៅក្នុងបឹងទន្លេសាបនេះ។
លោក Robertson បាននិយាយក្នុងន័យដើមថា៖ «មានលំហូរទឹកហូរចុះតាមទន្លេមេគង្គដើម្បីរុញទឹកនោះឲ្យចូលទៅក្នុងបឹងទន្លេសាបតិចជាងមុន។ វាជាអ្វីម្យ៉ាងដែលជាផ្នែកដ៏សំខាន់នៃវដ្តរដូវនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។ ប្រសិនបើវាមិនមានដូចរាល់ដងនោះទេ វានឹងមានផលប៉ះពាល់ខ្លាំង»។
ប្រទេសកម្ពុជា ក៏ដូចជាប្រទេសនៅតំបន់មេគង្គខាងក្រោមផ្សេងទៀតដែរ មិនធ្វើការតវ៉ាដោយចំហជាមួយនឹងចិនលើបញ្ហាលំហូរទឹកនេះនោះទេ។ ប្រទេសទាំងនេះមិនមានអំណាចក្នុងការចរចាជាមួយនឹងចិន ដែលជាមហាអំណាចយោធា និងមានសេដ្ឋកិច្ចធំបំផុតនៅក្នុងតំបន់នោះឡើយ។
ប្រទេសកម្ពុជា និងឡាវ ដែលជាប្រទេសក្រជាងចិនពឹងផ្អែកយ៉ាងខ្លាំងលើប្រទេសចិនសម្រាប់ជំនួយ និងការវិនិយោគលើហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ។ លោក Thitinan បាននិយាយថា ប្រទេសឡាវទទួលបានប្រយោជន៍ពីទំនប់ទឹករបស់ខ្លួន ដែលប្រទេសថៃបានផ្តល់ហិរញ្ញប្បទាននិងទាញយកអគ្គិសនី។
ប្រទេសវៀតណាមត្រូវបានគេចាត់ទុកថា ជាប្រទេសនៅផ្នែកខាងក្រោមដងទន្លេមេគង្គដែលទទួលរងផលប៉ះពាល់ខ្លាំងបំផុត ដោយសារតែទឹកទន្លេមេគង្គហូរចូលទៅក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូង នៅក្បែរក្រុងហូជីមិញ។ ការហូរបញ្ច្រាសទឹកប្រៃពីសមុទ្រធ្វើឱ្យបញ្ហាកាន់តែស្មុគស្មាញ និងធ្វើឱ្យគ្រោះរាំងស្ងួតនៅក្នុងឆ្នាំ ២០១៩ និង ២០២០ កាន់តែមានសភាពធ្ងន់ធ្ងរ។ នេះបើយោងតាមទិន្នន័យរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ។
លោក Alexander Vuving សាស្ត្រាចារ្យនៅមជ្ឈមណ្ឌលអាស៊ីប៉ាស៊ីហ្វិក Daniel K. Inouye សម្រាប់ការសិក្សាសន្តិសុខ នៅក្នុងរដ្ឋ Hawaii សហរដ្ឋអាមេរិកនិយាយថា ក្រុមមន្ត្រីនៅក្នុងប្រទេសវៀតណាម ដែលមានជម្លោះជាមួយចិនជាយូរមកហើយនេះ មិនមានវិធីដើម្បីឱ្យចិនបញ្ចេញបន្ថែមទៀតនោះទេ។
លោក Vuving បាននិយាយក្នុងន័យដើមថា៖ «ច្បាស់ណាស់ ប្រទេសវៀតណាមមានផលប្រយោជន៍ច្រើនក្នុងការប្រឆាំងនឹងចិននៅក្នុងអនុតំបន់ ប៉ុន្តែនៅពេលនេះ និន្នាការដែលខ្ញុំមើលឃើញគឺថា វៀតណាមជាភាគីអ្នកចាញ់។ វៀតណាមមិនមានមធ្យោបាយដើម្បីតតាំងជាមួយចិននោះទេ»។
លោក Thitinan បាននិយាយថា ប្រទេសចិនបន្តសាងសង់ទំនប់នៅតាមបណ្តោយទន្លេមេគង្គខាងលើ និងដៃទន្លេមេគង្គ។ ប្រទេសឡាវកំពុងដើរតាមចិន។
ទោះបីជាប្រទេសនៅទន្លេមេគង្គក្រោមទាំង ៤ មានគណៈកម្មការទន្លេមេគង្គ ដែលជាស្ថាប័នដើម្បីត្រួតពិនិត្យក្តី នៅពេលនេះពួកគេកំពុងពឹងផ្អែកលើសហរដ្ឋអាមេរិក និងប្រទេសផ្សេងទៀតដើម្បីជួយទប់ទល់នឹងចិន។
កិច្ចព្រមព្រៀងភាពជាដៃសហរដ្ឋអាមេរិក-មេគង្គ ត្រូវបានចុះហត្ថលេខាកាលពីខែកញ្ញា ដើម្បីផ្តល់វិធានការទប់ទល់គ្រោះរាំងស្ងួត និងផ្តល់ថវិកាចំនួន ៦ លានដុល្លារ សម្រាប់ការងាររួមមានការទទួលបានទិន្នន័យអំពីទឹកសម្រាប់គោលបំណងរៀបចំផែនការរបស់រដ្ឋាភិបាលជាដើម។
របាយការណ៍សារព័ត៌មាននៅអាស៊ីបានលើកឡើងថា ទិន្នន័យផ្កាយរណប និងការតាមដានពីចម្ងាយដែលចងក្រងដោយសហរដ្ឋអាមេរិកកាលពីខែមករាបានរកឃើញថាការស្រកចុះកម្ពស់ទឹក ១ ម៉ែត្រនៅក្នុងស្រុក Chiang Saen ក្នុងប្រទេសថៃ ដែលស្ថិតនៅតាមបណ្តោយទន្លេមេគង្គ គឺកើតឡើងដោយសារតែទំនប់ទឹករបស់ចិន។
ប្រទេសជប៉ុនក៏កំពុងជួយតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ពន្លឿនការអភិវឌ្ឍឧស្សាហកម្ម និងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធផងដែរ ដើម្បីធ្វើឱ្យប្រទេសទាំងនេះពឹងផ្អែកតិចជាងមុនលើការធ្វើកសិកម្ម៕
