ស្របនឹងជំហររបស់អាស៊ាន ក្រុមអ្នកសង្កេតការណ៍កម្ពុជាបានគាំទ្រចំពោះការបញ្ជាក់ឡើងវិញរបស់កម្ពុជានិងថៃ អំពីកិច្ចឈប់បាញ់គ្នា ហើយបន្តដោះស្រាយបញ្ហាជម្លោះព្រំដែនដោយសន្តិវិធី ក្រៅពីគាំទ្រផងដែរចំពោះការទទួលយកក្រុមអ្នកសង្កេតការណ៍អាស៊ាន៤០នាក់មកកាន់តំបន់ជម្លោះនេះ។ អ្នកសង្កេតការណ៍ខ្លះចាត់ទុកថាលទ្ធផលនេះគឺជាជំហានដំបូងនៅឡើយទេក្នុងការដោះស្រាយជម្លោះព្រំដែននិងបូរណភាពទឹកដីនៃប្រទេសកម្ពុជា-ថៃ។
លោកអ៊ូ វីរៈ នាយកមជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជាបានអះអាងថា វត្តមានរបស់ អ្នកសង្កេតការណ៍ ឬជាភាគីទី៣ គឺជាជោគជ័យសម្រាប់កម្ពុជានិងប្រជាពលរដ្ឋ ដែលរស់នៅតាមព្រំដែននៃប្រទេសទាំងពីរ នឹងជួយការពារប្រាសាទព្រះវិហារ ទប់ស្កាត់ការឈប់បាញ់គ្នារវាងកងទ័ពកម្ពុជានិងថៃដែលស្ថិតនៅតំបន់ជម្លោះ ហើយក៏លែងមានការចោទប្រកាន់គ្នាទៅវិញទៅមកអំពីភាគីណា ការវាយ ប្រហារភាគីណាមុន ភាគីណារំលោភបំពានបូរណភាពដែនដីប្រទេសណា។ «អញ្ចឹងជោគជ័យហ្នឹង គ្រាន់តែជំហានមួយប៉ុណ្ណោះ នៅមានជំហានផ្សេងទៀត ដែលត្រូវបំពេញការងារបន្តទៀតអស់រយៈពេលយូរអង្វែងទៀត។ ប៉ុន្តែវាមាន ការពិបាកប៉ុន្តែមានជំហានមួយច្បាស់លាស់បែបនេះ ខ្ញុំជឿជាក់ ថាវាអាចធ្វើឲ្យយើងរៀបចំតំបន់ហ្នឹងឲ្យបានល្អ រៀបចំព្រំប្រទល់ហ្នឹងឲ្យបានល្អ»។
លោក វីរៈដែលអះអាងថាដំណោះស្រាយនេះជាសម្ពាធពីអាស៊ាន លោកបាន បញ្ជាក់ថាកម្ពុជានិងថៃអាចនឹងចាប់ផ្តើមដោះស្រាយបញ្ហាវិវាទ ព្រំដែនការបោះ បង្គោលព្រំដែនតាមរយៈកិច្ចព្រមព្រៀង អនុស្សរណៈ ឆ្នាំ ២០០០ ដែលភាគី ទាំងពីរពុំទាន់បានបញ្ចប់នៅឡើយនោះ។
សមាគមប្រជាជាតិអាស៊ីអាគ្នេយ៍ហៅកាត់ថាអាស៊ាន ១០ ប្រទេសបានស្វាគមន៍ ចំពោះកម្ពុជានិងថៃដែលសុខចិត្តទទួលយកអ្នកសង្កេតការណ៍ស៊ីវិល៤០នាក់ របស់ប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ី ម្ខាង២០នាក់ដើម្បីប្រចាំការនៅតំបន់ ជម្លោះតាម ព្រំដែននៃប្រទេសកម្ពុជាថៃ ដើម្បីបញ្ឈប់ការប៉ះទង្គិចប្រដាប់ អាវុធបន្តទៅទៀត។
លោក បណ្ឌិតឈាង វណ្ណារិទ្ធ នាយកប្រតិបត្តិនៃវិទ្យាស្ថានខ្មែរសម្រាប់ សហប្រតិបត្តិការនិងសន្តិភាពបានអះអាងដែរថាដំណោះស្រាយនៅសមាគមអាស៊ានជាជោគជ័យមួយសម្រាប់ពលរដ្ឋទាំងពីរប្រទេស និងសន្តិសុខក្នុងតំបន់ ហើយជា ច្រកចេញដ៏វិជ្ជមានមួយឆ្ពោះទៅកាន់ដំណោះស្រាយផ្នែកសម្រាប់នយោបាយ។
«ដំណោះស្រាយបញ្ហាព្រំដែនកម្ពុជាត្រូវការពីរគឺដំណោះស្រាយនយោបាយនិងដំណោះស្រាយតុលាការ។ដូច្នេះអ្វីដែលនៅជាបញ្ហាដែលយើងមិនទាន់ដឹងនោះគឺបញ្ហាដោះស្រាយតាមផ្លូវតុលាការ។ វាត្រូវការរយៈពេលយូរដូច្នេះដើម្បីយើងរង់ចាំនូវការដោះស្រាយ ឬការឆ្លើយបំភ្លឺពីតុលាការយើង ត្រូវតែមានក្រុមប្រឹក្សា មានអ្នកសង្កេតការណ៍ដើម្បីថែរក្សាសន្តិភាពនៅតាមព្រំដែន។ ពីព្រោះយើងមិនអាចឲ្យតុលាការដោះស្រាយរឿងហ្នឹងពេលយើងកំពុងតែបាញ់គ្នាបានទេ»។
គេគ្មានបញ្ចាក់ថាតើអ្នកសង្កេតការណ៍ទាំង៤០នាក់នោះ មានអាណត្តិយូរប៉ុន្មាន ហើយក៏គ្មានការបញ្ជាក់ថាពួកគេនឹងត្រូវធ្វើដំណើរទៅកាន់តំបន់ជម្លោះនៃប្រទេសទាំងពីរនៅពេលណាទេ។
លោក បណ្ឌិត ឡៅ ម៉ុងហៃ អ្នកវិភាគឯករាជ្យមួយរូបបានអះអាងថា នេះជាសញ្ញាវិជ្ជមានក្នុងដំណោះស្រាយបញ្ហារំលោភបំពានបូរណភាពដែនដី។ តែលោកបានចោទសួរចំពោះប្រសិទ្ធភាពរបស់អ្នកសង្កេតការណ៍អាស៊ានដែលត្រូវទៅសង្កេតការណ៍ ហើយនឹងស្ថានភាពជាក់ស្តែងនៅនិងតំបន់ជម្លោះ។ លោក បណ្ឌិតឡៅ ម៉ុងហៃបានបង្ហាញពីការដោះស្រាយមិនចេះចប់នៅក្នុងប្រទេស មជ្ឈិមបូព៌ាមួយចំនួន និងដែនដីកាស្មៀរ ដែលប្រទេសឥណ្ឌានិង ប៉ាគីស្ថាន កំពុង ដណ្តើមគ្នាកាន់កាប់មិនចប់រាប់សិបទសវត្សរ៍មកហើយនោះ។
«មានប្រទេសខ្លះគឺមានកងទ័ពរក្សាសន្តិសុខសន្តិភាពអ.ស.បផងក៏នៅរ៉ាំរ៉ៃរាប់សិបឆ្នាំអញ្ចឹងទៅ។ ហើយខ្ញុំព្រួយបារម្ភត្រង់ហ្នឹងទេ។ តើគ្រាន់តែថាឈប់បាញ់ គ្នា ហើយមានអ្នកសង្កេតការណ៍ អត់មានអាវុធកាន់ទៅមើលតាមទល់ដែន ឬ តាមព្រំដែនប្រទេសទាំងសងខាងហ្នឹងតើគេចូលដល់ណា?»។
លោក បណ្ឌិតឡៅ ម៉ុងហៃបានចោទសួរពីការចរចាដោះស្រាយជម្លោះ ដែល តម្រូវឲ្យមានការចូលរួមពីប្រធានអាស៊ានជាភាគីទី៣នោះ តើនឹងមានឥទ្ធិពល ប៉ុណ្ណា? យល់ដឹងបញ្ហាបានកម្រិតណា និងចូលដល់កម្រិតណា? លោកថ្លែងយ៉ាងដូច្នេះដោយយោងថា៖ ដំណោះស្រាយសន្តិភាពអាចធ្វើបានច្រើន ក្នុងក្របខ័ណ្ឌអាស៊ាន តែដំណោះស្រាយជាស្ថាពរលោកនៅមានការសង្ស័យច្រើននៅឡើយ។
លោកកុយ គួង អ្នកនាំពាក្យក្រសួងការបរទេសកម្ពុជារីករាយនឹងលទ្ធផលនៃកិច្ច ប្រជុំអាស៊ានដោយចាត់ទុកថាវត្តមានរបស់អ្នកសង្កេតការណ៍ជាភាគីទី៣និងនាំឲ្យមានការពិនិត្យមើលច្បាស់លាស់ពីហេតុការណ៍៖
«ដូច្នេះវត្តមានរបស់អ្នកសង្កេតការណ៍អាស៊ាន ជាពិសេសគឺឥណ្ឌូនេស៊ីនាពេលខាងមុខនេះគឺជាសាក្សីដ៏សំខាន់ណាស់ក្នុងការបំភ្លឺចំពោះប្រទេសណា ថៃឬកម្ពុជាដែលជាបង្កបំពានគ្នាទៅវិញទៅមក ពីព្រោះ កន្លងមកតែងតែចោទគ្នាទៅវិញទៅមក»។
នៅពេលសួរថា តើបើអាស៊ានមិនអាចដោះស្រាយបាននិងមានយន្តការយ៉ាងណា? លោកកុយ គួងបានអះអាងថានោះជាជំហានបន្ទាប់ដែលលោកបាន យោងទៅលើអត្ថាធិប្បាយរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីហ៊ុន សែន។
ថ្លែងជាសាធារណៈក្នុងពេលចែកសញ្ញាប័ត្រក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញកាលពីថ្ងៃអង្គារ លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីហ៊ុន សែនបានបញ្ជាក់ពីតួនាទីតុលាការអន្តរជាតិដែលត្រូវដោះស្រាយបញ្ហាជម្លោះព្រំដែនកម្ពុជានេះ ដោយលោកចាត់ទុកថា លទ្ធផលនៃកិច្ចប្រជុំអាស៊ានគឺជារឿងគ្រាន់តែបន្ធូរភាពតានតឹងប៉ុណ្ណោះ។
«ព្រោះរឿងវាមិនចប់ត្រឹមហ្នឹងទេ នេះគឺសម្រាលស្ថានការណ៍រង់ចាំដំណោះ ស្រាយ ស្ថាពរលើដំណោះស្រាយព្រំដែន។ហើយដំណោះស្រាយនេះវាពិបាកណាស់។មួយប្រើផែនទីដែល តុលាការ អន្តរជាតិដែលតុលាការទីក្រុងឡាអេទទួលស្គាល់ នៅក្នុងអង្គហេតុនៃសាលក្រម តុលាការក្រុងឡាអេឯមួយទៀតគូសតាម ឯកតោភាគី បើអញ្ចឹងវិធីតែមួយគត់ អាស៊ានក៏ដោះស្រាយមិនចេញដែររឿងហ្នឹង ក្រុមប្រឹក្សាសន្តិសុខ ក៏មិនមានសមត្ថកិច្ចដោះស្រាយរឿងហ្នឹងទេ គឺមានតែតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិ តែប៉ុណ្ណោះ»។
ក៏ប៉ុន្តែ មន្ត្រីតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិម្នាក់បានថ្លែងប្រាប់ VOA ខេមរភាសាពី ប្រទេសហូឡង់មកថាករណីប្រាសាទព្រះវិហារបានចប់ហើយ។ ហើយសំណុំ រឿងនេះ ក៏បានបិទរួចហើយដែរ។ មន្រ្តីដដែលបានអះអាងថាការស្នើសុំឲ្យមានការពន្យល់ណាមួយចំពោះសំណុំរឿងនេះឡើងវិញលុះត្រាតែមានការស្នើសុំពីប្រទេសទាំងពីរព្រមគ្នា។ ការស្នើតែប្រទេសមួយមិនអាចកើតឡើងបានទេ។ មន្ត្រីដដែលបានបញ្ជាក់ថារហូតមកទល់ពេលនេះពុំឃើញមានសំណើពីប្រទេសណាមួយនៅឡើយទេ។
កងទ័ពនៃប្រទេសទាំងពីរនៅមានភាពតានតឹងនៅឡើយតាមបណ្តោយព្រំដែន កម្ពុជាថៃ ហើយក៏គ្មានកិច្ចព្រមព្រៀងដកកងទ័ពថយនោះដែរ ក្រៅពីភាគីទាំង ពីរ បានបញ្ជាក់ពីកិច្ចឈប់បាញ់គ្នានោះ។ ប្រទេសកម្ពុជានិងថៃបានវាយប្រយុទ្ធគ្នាជាច្រើនលើកកាលពីថ្ងៃ៤-៧ កុម្ភៈដោយសារការចោទប្រកាន់គ្នាទៅវិញទៅមកអំពីការឈ្លានពានបូរណភាពទឹកដី ដែល ស្ថិតនៅក្បែរតំបន់ប្រាសាទព្រះវិហារ។ ការវាយប្រយុទ្ធគ្នានោះ បង្កឲ្យមានការស្លាប់និងរបួសទាហានទាំងសងខាង ខូចខាតប្រាសាទព្រះវិហារ ដែលជា បេតិកភណ្ឌពិភពលោក និងបង្កឲ្យពលរដ្ឋរាប់ពាន់គ្រួសារ នៃ ប្រទេសទាំង ពីរចាកចេញពីផ្ទះសម្បែងរបស់ពួកគេ៕
