នៅពេលដែលប្រទេសកម្ពុជារៀបចំកិច្ចប្រជុំកំពូលរបស់ក្រុមមេដឹកនាំប្រទេសអាស៊ានកាលពីខែមេសា កម្ពុជាទទួលរងការចោទប្រកាន់ថា ព្យាយាមបំផ្លាញចោលការពិភាក្សាលើបញ្ហាសមុទ្រចិនខាងត្បូង។
ឥឡូវនេះប្រហែលជាមន្ត្រីអាស៊ានមានអារម្មណ៍ថា វាជាសញ្ញាបន្ទាន់មួយហើយលើបញ្ហានេះ នៅពេលដែលលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីហ៊ុនសែនបានថ្លែងកាលពីថ្ងៃច័ន្ទពេលបើកកិច្ចប្រជុំរដ្ឋមន្ត្រីអាស៊ានការបរទេសអាស៊ានក្នុងសប្តាហ៍នេះដោយធ្វើការសង្កត់ធ្ងន់លើសេចក្តីត្រូវការឱ្យមានការឯកភាពគ្នាមួយលើវិធីដោះស្រាយជម្លោះដែនដីនេះ។
«ការប្រតិបត្តិនៃភាគីសមុទ្រចិនខាងត្បូងរួមទាំងការធ្វើឱ្យសម្រេចបាននូវសេចក្តីព្រាងក្រមប្រតិបត្តិនៅសមុទ្រចិនខាងត្បូងផងដែរ»។
សមាជិកអាស៊ាន ដែលមានប្រទេសវៀតណាម ហ្វីលីពីន ប្រ៊ុយណេ និងម៉ាឡេស៊ីសុទ្ធតែទាមទារដែនដីក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូង។ ការណ៍នេះនាំឱ្យពួកគេត្រូវប្រឈមមុខគ្នាជាមួយនឹងមហាអំណាចចិនដែលបានទាមទារដែនទឹកទាំងអស់។ ប្រទេសចិននិងអាស៊ានបានចុះហត្ថលេខាលើសេចក្តីប្រកាសប្រតិបត្តិនៃភាគីពាក់ព័ន្ធក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូងអស់រយៈពេលមួយទសវត្សរ៍កន្លងហើយ ដែលការណ៍សំខាន់នោះគឺពួកគេយល់ស្របគ្នាថា ពួកគេត្រូវតែដោះស្រាយបញ្ហាដោយសន្តិវិធី។ ប៉ុន្តែវាបានចំណាយពេលយ៉ាងយូរដើម្បីរកវិធីត្រូវបន្តដល់ដំណាក់កាលព្រមព្រៀងគ្នាអំពីវិធានការបន្ទាប់ នោះគឺការព្រាងក្រមប្រតិបត្តិមួយដែលនឹងណែនាំគ្រប់ភាគីទាំងអស់ក្នុងពេលដែលបញ្ហានោះបន្តទៅមុខទៀត។
លោក Carlyle Thayer អ្នកឯកទេសក្នុងកិច្ចការអាស៊ាននៃសាកលវិទ្យាល័យNew South Wales និយាយថា សប្តាហ៍នេះគឺជាពេលវេលាត្រូវធ្វើឱ្យបាន ឬក៏ត្រូវដកថយសម្រាប់ប្រទេសអាស៊ាននៅលើបញ្ហានេះ។
«ដូច្នេះមកដល់ពេលនេះគេនៅមិនទាន់ដឹងនៅឡើយថា អាស៊ានកំពុងងាកទៅទិសណាទេលើបញ្ហានេះ។ គេអាចនឹងធ្វើសម្បទានដោយរួមទាំងលើបញ្ហាដែលពិបាកចរចាជាមួយប្រទេសចិន ហើយគេអាចនឹងទម្លាក់ចោល ឬក៏សាបរលាបក្នុងរយៈយូរដូច្នេះនេះជាពេលវេលាត្រូវធ្វើ ឬក៏ដកថយ»។
លោក Pavin Chachavalpongpun អ្នកវិទ្យាសាស្រ្តនយោបាយដែលមានមូលដ្ឋាននៅសាកលវិទ្យាល័យKyotoនិយាយថាកិច្ចប្រជុំជាន់ខ្ពស់ក្នុងសប្តាហ៍នេះផ្តល់នូវវេទិការចាំបាច់សម្រាប់ប្រទេសនានាពិភាក្សាលើបញ្ហានេះ។ ប៉ុន្តែលោកមិនមានសុទិដ្ឋិនិយមថាមានការចម្រើនទៅមុខខ្លាំងណាស់ណាទេ។
«ប៉ុន្តែខ្ញុំគិតថា អាស៊ាននៅតែជាវេទិការសម្រាប់ការជជែកគ្នា ពិភាក្សាគ្នា និងជជែកគ្នាដោយគ្មានធ្វើសកម្មភាពអ្វីទាំងអស់។ បើនិយាយដោយស្មោះជាមួយលោកគឺខ្ញុំមិនមានសង្ឃឹមច្រើនទេលើការប្រជុំអាស៊ានដែលត្រូវមកដល់នេះ»។
បើទោះបីជាបញ្ហាសមុទ្រចិនខាងត្បូងត្រូវបានផ្សព្វផ្សាយច្រើនក្នុងបណ្តាញព័ត៌មាននៅមុនពេលមកដល់កិច្ចប្រជុំនាសប្តាហ៍នេះក្តី ក៏បញ្ហានេះគ្រាន់តែជាបញ្ហាមួយក្នុងចំណោមបញ្ហាផ្សេងៗទៀតនៅក្នុងរបៀបវារៈនៃកិច្ចប្រជុំ។
លោកស្រី រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសហ៊ីលឡារី ក្លីនតុនមានផែនការនឹងចូលរួមក្នុងសម័យប្រជុំនោះដែរ។ ក្រុមអ្នកវិភាគរំពឹងថា លោកស្រី ក្លីនតុននឹងនិយាយបន្ធូរបន្ថយដល់ការបង្វែរទិសដៅយោធារបស់អាមេរិកមកផ្តោតលើតំបន់អាស៊ីដែលទើបបានប្រកាសក្នុងពេលថ្មីៗនេះ ក្នុងគោលបំណងសម្រាលនូវអ្វីដែលគេយល់ថា ជាស្ថានការណ៍តឹងតែងជាមួយនឹងប្រទេសចិន នៅក្បែរប្រទេសចិន។
«ចំណុចសំខាន់របស់លោកស្រីគឺត្រូវងាកចេញពីបញ្ហានេះ ហើយបង្វែរការចាប់អារម្មណ៍លើផលប្រយោជន៍ទូលំទូលាយជាងមុនដែលលោកស្រីនឹងអះអាងថា សហរដ្ឋអាមេរិកមាននៅក្នុងតំបន់នេះ ហើយថា សហរដ្ឋអាមេរិកមិនមែនចេញមកដើម្បីទប់ស្កាត់ចិនទេ តែគឺមកធ្វើកិច្ចសហប្រតិបត្តិការ»។
កិច្ចប្រជុំក្នុងសប្តាហ៍នេះគ្រោងនឹងបញ្ចប់នៅថ្ងៃសុក្រ៕
ប្រែសម្រួលដោយ ម៉ែន គឹមសេង
