ជនជាប់ចោទនួន ជា និងខៀវ សំផន រួមទាំងសាក្សីសក្ដានុពល លោក ឡុង នរិន្ទ ដែលជាអតីតកម្មាភិបាលជាន់ខ្ពស់ខ្មែរក្រហម សុទ្ធតែបានភ្ជាប់ការរួមចំណែករបស់អតីតព្រះមហាក្សត្រនរោត្តម សីហនុ ក្នុងចលនាតស៊ូកុម្មុយនីស្ដម៉ៅនិយមរបស់ពួកខ្លួន។ បើទោះជាមិនបានបង្ហាញពីភាពស៊ីជម្រៅខ្លាំងក្តី ការទាញចំណងភ្ជាប់គ្នានេះបានកើតឡើងជាបន្ដបន្ទាប់ក្នុងការកាត់ទោសសំណុំរឿង០០២ អស់រយៈពេលពីរសប្ដាហ៍កន្លងមកនេះ។
ក៏ប៉ុន្ដែលេខាផ្ទាល់របស់ព្រះអង្គបានអះអាងថា ព្រះអង្គបន្ដរក្សាភាពស្ងប់ស្ងៀមចំពោះការលើកឡើងទាំងនោះ។
សាលាក្ដីខ្មែរក្រហមបានបើកសវនាការសំណុំរឿង០០២ ចាប់តាំងពីថ្ងៃទី៥ ខែធ្នូមកម្ល៉េះ។ អតីតមេដឹកនាំកំពូលដែលមានវ័យចាស់ជរានៃរបបខ្មែរក្រហមចំនួនបីនាក់ ដែលត្រូវនាំខ្លួនចូលរង្វង់ក្រចកសេះ រួមមាននួន ជា អតីតប្រធានសភា និងជាអគ្គលេខារងនៃបក្សកុម្មុយនីស្ដកម្ពុជា ដែលជាអតីតមេដឹកនាំកំពូលខ្មែរក្រហមលំដាប់ទី២ បន្ទាប់ពីប៉ុល ពត ខៀវ សំផន អតីតប្រមុខរដ្ឋនៃរបបខ្មែរក្រហម និងអៀង សារី អតីតឧបនាយករដ្ឋមន្ដ្រី និងជារដ្ឋមន្ដ្រីការបរទេស។ ដោយឡែកអៀង ធីរិទ្ធ ដែលស្ថិតក្នុងសំណុំរឿងនេះដែរ ត្រូវតុលាការរកឃើញថា មិនមានសម្បទាគ្រប់គ្រាន់សម្រាប់ចូលរួមការកាត់ទោសនោះទេ។
នៅពេលចាប់ផ្ដើមបើកសវនាការកាលពីសប្ដាហ៍មុន ខៀវ សំផនបានចោទសួរតុលាការថា ហេតុអ្វីបានជា«មិននាំព្រះកាយ»របស់អតីតព្រះមហាក្រត្សចូលក្នុងតុលាការផង។ ហើយក្នុងពេលបន្តបន្ទាប់ នួន ជា ដែលជាអតីតប្រធានសភាខ្មែរក្រហម បានថ្លែងថា អតីតព្រះមហាក្សត្របានស្ថិតនៅកៀកនឹងចលនាតស៊ូរបស់ពួកខ្មែរក្រហមដែរ។
«ឆ្នាំ១៩៧៣ ព្រះករុណាកាលនោះ នៅប៉េកាំង លោកមានព្រះរាជបំណង ចង់មកធ្វើទស្សនកិច្ច សួរសុខទុក្ខកូនចៅព្រះអង្គ នៅក្នុងប្រទេស។ ដូច្នោះ តាមរយៈចិនឲ្យទាក់ទងមកបក្សកុម្មុយនីស្តកម្ពុជា។ ពេលនោះយន្តហោះអាមេរិកកំពុងទម្លាក់គ្រាប់បែកយ៉ាងខ្លាំង។ ប៉ុន្តែទោះបីជាយ៉ាងនេះក៏ដោយ ក៏បក្សកុម្មុយនីស្តកម្ពុជាត្រៀមរៀបចំសព្វគ្រប់ដើម្បីរក្សាសន្តិសុខថ្វាយព្រះអង្គពេញទី រួចហើយក៏ធ្វើដំណើរជូនព្រះអង្គត្រឡប់ទៅវិញ ទៅហាណូយ ហើយក៏ត្រឡប់ទៅប៉េកាំងវិញ ដើម្បីដំណើរការដឹកនាំតស៊ូតទៅទៀត»។
ដោយឡែកលោកឡុង នរិន្ទ សាក្សីសំខាន់មួយរូបដែលបានធ្វើការក្រោមអំណាចរបស់អៀង សារី បានបង្ហាញថា លោកបានចូលរួមក្នុងចលនានយោបាយកុម្មុយនីស្ដខ្មែរក្រហមតាមការអំពាវនាវរបស់សម្ដេចឪ នរោត្តម សីហនុ ក្នុងពេលដែលព្រះអង្គកំពុងគង់នៅទីក្រុងប៉េកាំង។
ព្រះអង្គម្ចាស់ ស៊ីសុវត្ថិ ធម្មិកោ ជាលេខារបស់អតីតព្រះមហាក្សត្រ និងជាសមាជិកព្រះរាជខុទ្ទកាល័យព្រះមហាក្សត្រ មានព្រះបន្ទូលប្រាប់វីអូអេ សម្លេងសហរដ្ឋអាមេរិក កាលពីថ្ងៃច័ន្ទសប្តាហ៍នេះថា អតីតព្រះមហាក្សត្រមិនប្រតិកម្មតបទៅនឹងអតីតមេដឹកនាំខ្មែរក្រហមទាំងនេះទេ។
«អ្វីដែលថ្នាក់ដឹកនាំខ្មែរក្រហម សម្តែងសព្វថ្ងៃហ្នឹងនៅក្នុងតុលាការហ្នឹង គឺមិនមែនទាំងអស់ទេ លោកមិនបានប្រតិកម្មអីជាពិសេសនោះទេ។ ចង់មិនចង់ លោកក៏ជាអ្នករងគ្រោះមួយដែរពីខ្មែរក្រហម»។
ព្រះអង្គម្ចាស់ធម្មិកោបានបន្ថែមថា នោះគឺជាសេចក្ដីអះអាងនៅក្នុងការដេញដោលតាមផ្លូវតុលាការតែប៉ុណ្ណោះ។
«អ្វីដែលលោកខៀវ សំផន លោកអៀង សារី ជាមួយមេធាវីខៀវ សំផន មេធាវីអៀង សារី នួន ជាទាំងអស់ហ្នឹង គឺលើកយកមកនិយាយនៅក្នុងក្របខណ្ឌតុលាការ។ ពេលណាដែលក្តីហ្នឹងមិនទាន់ចប់ យើងមិនអាចយកពាក្យទាំងអស់ហ្នឹងមកបកស្រាយ អត្ថាធិប្បាយជាផ្លូវការទេ»។
សម្តេចឪ នរោត្តម សីហនុធ្លាប់បានជំទាស់នឹងការកាត់ទោសពួកអតីតមេដឹកនាំខ្មែរក្រហម កាលពីឆ្នាំ២០០៥ ដោយព្រះអង្គទ្រង់ព្រះតំរិះឃើញថា ថវិកាចំណាយសម្រាប់ដំណើរការកាត់ទោសរាប់លានដុល្លារនោះ នឹងមានប្រយោជន៍ជាង ប្រសិនបើត្រូវបង្វែរទៅធ្វើការអភិវឌ្ឍប្រទេសកម្ពុជានោះ។ ព្រះតំរិះនេះ កើតឡើងមុនបន្តិចនៃការចាប់ផ្ដើមដំណើរការជាផ្លូវការរបស់សាលាក្ដីខ្មែរក្រហម។
នួន ជា នៅក្នុងសវនាការបានរំឭកថា អតីតមេដឹកនាំកំពូលខ្មែរក្រហមបានធ្វើពិធីជប់លៀងសម្រាប់អតីតព្រះមហាក្សត្រ ក្នុងពេលដែលព្រះអង្គយាងទតចលនាតស៊ូពួកខ្មែរក្រហម។
«ពេលនោះ មានការធ្វើការជប់លៀងថ្វាយព្រះអង្គ។ មានប៉ុល ពត មានសុន សេន មានអៀង សារី។ អៀង សារី ជូនដំណើរព្រះអង្គមកដែរ ហើយមានកម្មាភិបាលថ្នាក់ភូមិភាគមួយសចំនួន»។
ក្រុមមេធាវីការពារក្ដីរបស់នួន ជា និងសហចៅក្រមស៊ើបអង្កេតធ្លាប់បានស្នើយាងសម្តេចនរោត្តម សីហនុចូលផ្ដល់សក្ខីកម្មក្នុងសាលាក្ដីខ្មែរក្រហមផងដែរ ក៏ប៉ុន្ដែការប៉ុនប៉ងនេះបានទទួលបរាជ័យដែលរុំព័ទ្ធដោយភាពស្មុគ្រស្មាញ។
របបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យរបស់ពួកខ្មែរក្រហមបានកាន់កាប់អំណាចចន្លោះពីថ្ងៃទី១៧ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥ ដល់ថ្ងៃទី៦ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៧៩។ មានប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជាស្លាប់យ៉ាងតិច១,៧លាននាក់គឺស្លាប់ដោយសារការធ្វើការដោយបង្ខំ ការបង្អត់អាហារ និងការសម្លាប់ជាដើម។
ជនជាប់សង្ស័យសរុបចំនួនប្រាំនាក់ត្រូវបានចាប់ខ្លួន និងចោទប្រកាន់។ ក្នុងនោះ ឌុច អតីតមេគុកទួលស្លែងដែលជាប់ចោទក្នុងសំណុំរឿង០០១ នឹងត្រូវអង្គជំនុំជម្រះតុលាការកំពូលប្រកាសសាលដីកា កំណត់ទោស ឬយ៉ាងណានៅខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០១២។ ឌុចត្រូវសាលាដំបូងផ្ដន្ទាទោសឲ្យជាប់គុកចំនួន៣៥ឆ្នាំ ប៉ុន្ដែត្រូវកាត់កងនៅត្រឹម១៩ឆ្នាំ។ ហើយសាលាក្ដីខ្មែរក្រហមនឹងត្រូវការពេលវេលាច្រើនឆ្នាំតទៅទៀតសម្រាប់ធ្វើការកាត់ទោសអតីតមេដឹកនាំកំពូលខ្មែរក្រហមចាស់ជរាក្នុងសំណុំរឿង០០២។ រីឯសំណុំរឿងបន្ថែម០០៣ និង០០៤ ដែលមានជនជាប់សង្ស័យចំនួនប្រាំនាក់ទៀត ដែលសុទ្ធសឹងមានវ័យចាស់ជរាដែរនោះស្ថិតក្នុងភាពឃ្លីងឃ្លោង ប្រទាញប្រទង់យ៉ាងខ្លាំងរវាងភាគី ជាតិនិងភាគីអន្ដរជាតិក្នុងតុលាការកូនកាត់សព្វថ្ងៃនេះ។
ព្រះអង្គម្ចាស់ស៊ីសុវត្ថិ ធម្មិកោមានបន្ទូលថា អតីតព្រះមហាក្សត្រមិនមានជំនឿលើយុត្តិធម៌បានពីតុលាការនេះទេ។
«លោកមិនគិតត្រឹមតែព្រះរាជ្យវង្សទេ ព្រោះលោកជាព្រះបិតាជាតិ។ ដូច្នេះលោកគិតរហូតដល់ប្រជារាស្ត្រខ្មែរទូទាំងប្រទេស ព្រមទាំងប្រជារាស្ត្រខ្មែរ ដែលរស់នៅបរទេសផងដែរ។ លោកបានបញ្ចេញនូវមតិរបស់លោកតាំងពីឆ្នាំ២០០៥ មកម្ល៉េះ។ លោកមិនជឿថា តុលាការហ្នឹងអាចផ្តល់យុត្តិធម៌ទៅឲ្យប្រទេសខ្មែរ ឬឲ្យប្រជារាស្ត្រខ្មែរទាំងអស់នោះទេ។ មិនអាចទេ»។
មន្ដ្រីអ្នកនាំពាក្យសាលាក្ដីខ្មែរក្រហម និងក្រុមមន្ដ្រីអង្គការសង្គមស៊ីវិល ដែលតាមឃ្លាំមើលដំណើរការកាត់ទោស ធ្លាប់បានពន្យល់ថា យុត្តិធម៌បានពីការកាត់ទោសនេះនឹងមិនអាចឆ្លើយតបតាមការចង់បានរបស់ជនរងគ្រោះ១០០ភាគរយនោះទេ។ ក៏ប៉ុន្ដែវានឹងក្លាយជាយុត្តិធម៌ ដែលតម្រូវតាមស្តង់ដាអន្ដរជាតិ។
អតីតព្រះមហាក្សត្រ នរោត្តមសីហនុធ្លាប់គង់ជាប្រមុខរដ្ឋនៃរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យនៅឆ្នាំ១៩៧៦ ប៉ុន្ដែលោក ឡុង នរិន្ទ ដែលជាសាក្សី បានបញ្ជាក់ថា ព្រះអង្គមិនមានអំណាចអ្វីនោះទេ៕
