នៅក្រោមការដឹកនាំរបស់ប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ី កិច្ចប្រជុំអាស៊ានមានការចូលរួមពីបណ្តាប្រទេសមិនមែនសមាជិកកាន់តែច្រើន របៀបវារៈសិទ្ធិមនុស្សតំបន់កាន់តែលេចធ្លោ ហើយបញ្ហាសមុទ្រចិនខាងត្បូងបានទទួលចំណាប់អារម្មណ៍កាន់តែច្រើន។
ប្រទេសកម្ពុជា ដែលជាប្រធានរបស់អាស៊ាននៅក្នុងឆ្នាំនេះ នៅក្នុងសប្តាហ៍នេះ បានចេញផ្សាយរបៀបវារៈរបស់ខ្លួនសម្រាប់កិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ានលើកទី២០ ដែលនឹងចាប់ផ្តើមនៅថ្ងៃសុក្រសប្តាហ៍នេះ ហើយមានរយៈពេល៥ថ្ងៃ។
កិច្ចប្រជុំអាស៊ាននៅក្នុងឆ្នាំនេះត្រូវគេចាត់ទុកថា ជាការសាកល្បងសំខាន់មួយចំពោះភាពជាអ្នកដឹកនាំរបស់ប្រទេសកម្ពុជា។
របៀបវារៈនេះនឹងមិនលើកយកបញ្ហាសមុទ្រចិនខាងត្បូងមកពិភាក្សាដោយផ្ទាល់ទេ។ សមុទ្រចិនខាងត្បូងជាដែនសមុទ្រមានជម្លោះរវាងប្រទេសអាស៊ានមួយចំនួន កោះតៃវ៉ាន និងប្រទេសចិន។
លោក ឌីណូ ប៉ាទ្ទី ដ្យាឡាល់ (Dino Patti Djalal) ឯកអគ្គរដ្ឋទូតនៃប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ីប្រចាំនៅសហរដ្ឋអាមេរិកមានប្រសាសន៍ថា ប្រទេសនិមួយៗត្រូវកំណត់របៀបវារៈដោយខ្លួនឯង នៅពេលដែលខ្លួនជាប្រធានអាស៊ាន។ ប៉ុន្តែលោកថ្លែងថា ប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ីប្រាថ្នាចង់ឃើញឲ្យមានការសម្រេចកិច្ចការច្រើនថែមទៀត ចំពោះគម្រោងការអាស៊ាននៅក្រោយឆ្នាំ២០១៥ ដែលជាឆ្នាំគេបានកំណត់ថាតំបន់អាស៊ាននឹងបានធ្វើសមាហរណកម្មរួចរាល់។
«កិច្ចការមួយទៀតដែរ គឺត្រូវធ្វើឲ្យប្រាកដថា កិច្ចពិភាក្សានៅក្នុងក្រុមការងារអាស៊ាន-ចិនសម្រាប់សមុទ្រចិនខាងត្បូងមានដំណើរការទៅមុខបានឆាប់។ ខ្ញុំប្រាកដថា មិនមានអ្នកណាក្នុងចំណោមគ្នាយើង ចង់រង់ចាំ១០ឆ្នាំទៀតទម្រាំឃើញមានការសម្រេចកិច្ចព្រមព្រៀងក្រមប្រតិបត្តិ (Code of Conduct) ទេ។ យើងមិនមានពេល១០ឆ្នាំទៀតនោះទេ។ ហើយខ្ញុំដឹងថា សហការីកម្ពុជារបស់យើងកំពុងតែខិតខំធ្វើយ៉ាងណាឲ្យកិច្ចពិភាក្សាទាំងនេះនឹងមានសម្ទុះជាបន្តទៀត»។
ប៉ុន្តែអ្នកសង្កេតការណ៍និយាយថា បញ្ហាទាំងនេះនឹងនៅតែអាចលេចឡើងក្នុងការពិភាក្សា បើទោះបីជាមិនមានក្នុងរបៀបវារៈក៏ដោយ។
អ្នកស្រី ប៉េក គូនហេង (Pek Koon Heng) នាយកមជ្ឈមណ្ឌលការសិក្សាអាស៊ាននៅសាកលវិទ្យាល័យ American University ក្នុងរដ្ឋធានីវ៉ាស៊ីនតោននិយាយថា នៅក្នុងសមាគមអាស៊ាន គេអាចសម្រេចបានការផ្លាស់ប្តូរច្រើនជាងនៅពេលដែលប្រទេសសមាជិកអាស៊ានមួយដឹកនាំគេដោយធ្វើជាគំរូ ជាជាងដឹកនាំដោយការរិះគន់ ឬចង់ណែនាំប្រដៅអ្នកផ្សេងដោយផ្ទាល់។
«វាដូចជាបក្សីដែលហើរជាក្រុមអញ្ចឹង។ បក្សីដែលនៅមុខ នាំផ្លូវ ហើយបក្សីដទៃទៀតហើរតាមពីក្រោយ។ ដូច្នេះរឿងនេះវានៅត្រង់ថា តើបក្សីដែលហើរតាមពីក្រោយ ហើរលឿនឬយឺតកម្រិតណា? នេះហើយជាដំណើរការរបស់អាស៊ាននោះឯង»។
នេះមានន័យថា បញ្ហាសិទ្ធិមនុស្ស បញ្ហាសមុទ្រចិនខាងត្បូង និងបញ្ហាដទៃទៀតនឹងត្រូវដោះស្រាយបន្តិចម្តងៗ។
ប៉ុន្តែដោយប្រទេសកម្ពុជាជាប្រធាននៅក្នុងឆ្នាំនេះ ហើយមានប្រទេសប្រ៊ុយណេនិងភូមាជាប្រធាននៅក្នុងឆ្នាំបន្តបន្ទាប់ទៀតនោះ គេមិនទាន់ដឹងថាប្រទេសអាស៊ានទាំងនេះ អាចបន្តគំរូនៃភាពជាអ្នកដឹកនាំរបស់ប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ីទៀតឬទេ។
«ខ្ញុំគិតថាប្រទេសអាស៊ានដែលមានសមត្ថភាពតិចជាង តែងត្រូវជួយដោយប្រទេសអាស៊ានដែលខ្លាំងជាង។ ប៉ុន្តែវាជារឿងដ៏គួរឲ្យចាប់អារម្មណ៍មួយ ថាតើប្រទេសកម្ពុជាអាចបន្តភាពជាអ្នកដឹកនាំនេះដែរឬទេក្នុងឆ្នាំនេះ»។
អ្នកស្រី ហេង និយាយថា រឿងនេះក៏ជាការសាកល្បងមួយរបស់អង្គការអាស៊ានទាំងមូលផងដែរសម្រាប់ពេលអនាគតទៀត។
