ក្រុមអ្នកវិភាគតួកគីនិយាយថា ការព្យាករណ៍អំពីជ័យជម្នះលោក ចូ បៃដិន (Joe Biden) នៅក្នុងការបោះឆ្នោតប្រធានាធិបតីសហរដ្ឋអាមេរិក អាចក្លាយជាចំណុចរបត់មួយនៅក្នុងទំនាក់ទំនងរបស់ប្រទេសតួកគីជាមួយស.រ.អា។ នោះ គឺជាពេលវេលាដែលគេអាចឃើញរដ្ឋាភិបាលក្រុងអង់ការ៉ា (Ankara) វិលត្រឡប់ទៅរកពួកសម្ព័ន្ធមិត្តបស្ចិមប្រទេសជាប្រពៃណីរបស់ខ្លួន ឬមួយក៏ពង្រឹងចំណងទាក់ទងថែមទៀតជាមួយប្រទេសរុស្ស៊ី និងប្រទេសចិន។
នៅពេលដែលក្រុមមេដឹកនាំអឺរ៉ុបច្រើននាក់ បានប្រញាប់ប្រញាល់អបអរលោក បៃដិន ប្រធានាធិបតីតួកគី លោក Recep Tayyip Erdogan យឺតយ៉ាវធ្វើដូច្នេះ ហើយទើបចេញផ្សាយសេចក្តីថ្លែងការណ៍មួយកាលពីថ្ងៃពុធ ទី១១ ខែវិច្ឆិកា ទទួលស្គាល់ជ័យជម្នះលោក បៃដិន។ នៅក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍នោះ លោក Erdogan បានគូសបញ្ជាក់ទិដ្ឋភាព«យុទ្ធសាស្ត្រ»នៃចំណងទាក់ទងទ្វេភាគី។ លោកបាននិយាយថា ចំណងទាក់ទងនេះ គួរត្រូវពង្រឹងថែមទៀតដោយផ្អែកលើផលប្រយោជន៍រួម។
មេដឹកនាំតួកគីរូបនេះ ក៏បានផ្ញើសារមួយទៅអរគុណប្រធានាធិបតីអាមេរិកលោក ដូណាល់ ត្រាំ (Donald Trump) ផងដែរ។
ពួកអ្នករិះគន់និយាយថា នៅពេលលោក ត្រាំ កាន់តំណែង លោក Erdogan បានរងផលលំបាកតិចតួចប៉ុណ្ណោះ នៅពេលលោកប្រឆាំងនឹងប្រទេសសមាជិកដូចគ្នានៅក្នុងអង្គការអូតង់ ហើយស្និទ្ធស្នាលជាមួយរដ្ឋាភិបាលក្រុងម៉ូស្គូ ដោយប្រធានាធិបតីស.រ.អា.រូបនេះ បានប្រឆាំងនឹងការអំពាវនាវក្នុងសភាស.រ.អា.ឱ្យមានការដាក់ទណ្ឌកម្មប្រឆាំងនឹងប្រទេសតួកគី។
ក្រុមអ្នកវិភាគខ្លះទស្សន៍ទាយថា រដ្ឋបាលលោក បៃដិន នឹងនាំឱ្យមានអ្វីៗខុសប្លែកណាស់សម្រាប់លោក Erdogan។
លោក Soli Ozel ជាគ្រូបង្រៀនផ្នែកទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិនៅឯសាកលវិទ្យាល័យ Kadir Has នៃក្រុង Istanbul។ លោកបាននិយាយថា៖ «សារពីលោក បៃដិន ទៅប្រទេសតួកគី គឺត្រូវធ្វើខ្លួនឲ្យដូចជាសម្ព័ន្ធមិត្តមួយអញ្ចឹង»។ លោកបានថ្លែងប្រាប់វីអូអេថា លោកមានជំនឿថា ជ័យជម្នះរបស់លោក បៃដិន ជាពេលមានការផ្លាស់ប្តូរខ្លាំងនៅក្នុងការទាក់ទងទ្វេភាគី។
លោក Ozel បាននិយាយថា៖ «រដ្ឋបាលលោក Biden ផ្តល់ឱ្យយើងនូវឱកាសប្តូរវិធីសាស្ត្រ មិនមែនត្រូវបោះបង់ចោលអត្ថប្រយោជន៍យើងទេ តែប្តូរបែបបទ។ ក៏ប៉ុន្តែប្រសិនបើប្រទេសតួកគី ទទូចមិនស្តាប់គ្រប់គ្នា ខ្ញុំមិនយល់ថា យើងមិនអាចដោះស្រាយអ្វីរួចទេ ហើយបញ្ហាសំខាន់ គឺប្រព័ន្ធកាំជ្រួច S-400»។
S-400 ជាប្រព័ន្ធកាំជ្រួចមីស៊ិលទំនើបដែលតួកគីបានទិញពីប្រទេសរុស្ស៊ីទោះណាជាមានការព្រមានពីក្រុងវ៉ាស៊ីនតោនថា ការទិញនេះរំលោភលើច្បាប់ ស.រ.អា ហើយថា រ៉ាដារបស់មីស៊ីលទាំងនេះ អាចធ្វើឱ្យខូចដល់ប្រព័ន្ធការពាររបស់អង្គការអូតង់ផងដែរ។
រដ្ឋាភិបាលក្រុងអង់ការ៉ា បានជម្នះបាញ់ពិសោធន៍មីស៊ីលនេះកាលពីខែតុលា ទោះណាជាមានការព្រមានពីពួកសមាជិកព្រឹទ្ធសភាស.រ.អាថា ការធ្វើដូច្នេះអាចនាំឱ្យមានការដាក់ទណ្ឌកម្មក៏ដោយ។
ថ្លែងនៅក្នុងការប្រជុំមួយនៃពួកឯកអគ្គរដ្ឋទូតតួកគី ក្នុងខែវិច្ឆិកា លោក Mevlut Cavusoglu រដ្ឋមន្ត្រីការបរទេស តួកគី បានអំពាវនាវដល់រដ្ឋាភិបាលក្រុងវ៉ាស៊ីនតោនឱ្យពិនិត្យមើលជាថ្មីអំពីការជំទាស់របស់ខ្លួនដល់ប្រព័ន្ធមីស៊ីល S-400 ដោយលោកបានប្រកាសថាបញ្ហានេះ«ចប់ហើយ»។
ការប្រឈមរបស់លោកបៃដិន
នៅក្នុងចំណោមសេចក្តីសម្រចសំខាន់ៗខាងគោលនយោបាយការបរទេសដែលលោក បៃដិន អាចប្រឈមគឺថា តើគួរការដាក់ទណ្ឌកម្ម តួកគី អំពីរឿង S-400 ឬទេ? ចំណងទាក់ទងជិតស្និទ្ធរបស់លោក Erdogan ជាមួយប្រធានាធិបតីរុស្ស៊ីលោក Vladimir Putin នាំឱ្យមានកំណើនកង្វល់ក្នុងរង្វង់អង្គការអូតង់។
តាមរយៈអ្វីហៅថា «ច្បាប់តទល់នឹងសត្រូវស.រ.អា ដោយការដាក់ទណ្ឌកម្ម»ហៅកាត់ថា CAATSA លោក បៃដិន មានជម្រើសច្រើនដើម្បីដាក់ទណ្ឌកម្មចាប់តាំងពីទណ្ឌកម្មជានិមិត្តរូបរហូតដល់វិធានការហិរញ្ញវត្ថុធ្ងន់ធ្ងរ។
ស.រ.អា អាចធ្វើសកម្មភាពប្រឆាំងនឹងធនាគារ Halkbank របស់រដ្ឋនៃប្រទេស តួកគី ដែលបានរំលោភលើការដាក់ទណ្ឌកម្មរបស់ស.រ.អា លើប្រទេសអ៊ីរ៉ង់។ ទោះណាជាតុលាការមួយនៅក្រុងញូវយ៉ក បានដាក់ពន្ធនាគារមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ម្នាក់នៃធនាគារ Halkbank កាលពីឆ្នាំ២០១៨ ដោយសារបានរំលោភលើការដាក់ទណ្ឌកម្មលើអ៊ីរ៉ង់នេះ ក៏ក្រសួងហិរញ្ញវត្ថុ មិនបានពិន័យប្រទេសតួកគីទេ រហូតមកដល់ពេលនេះ។
នៅដើមឆ្នាំ២០២១ ខាងមុខ ធនាគារ Halkbank នឹងប្រឈមការចោទប្រកាន់ទៀតនៅក្នុងតុលាការញូវយ៉កមួយ ដោយសារការគេចពីទណ្ឌកម្ម។
ក្រុមអ្នកវិភាគនិយាយថា រហូតមកដល់ពេលនេះ រដ្ឋាភិបាលក្រុងអង់ការ៉ា ពឹងពាក់លើសារៈសំខាន់ខាងយុទ្ធសាស្ត្ររបស់ខ្លួន ដើម្បីចៀសផុតពីការដាក់ទណ្ឌកម្ម។ ប្រទេសតួក គីមានព្រំដែនជាប់ជាមួយប្រទេសអ៊ីរ៉ង់ អ៊ីរ៉ាក់ និងប្រទេសស៊ីរី។ ប្រទេសនេះ មានមូលដ្ឋានរ៉ាដាស.រ.អាមួយហើយអនុញ្ញាតឱ្យកងយោធាស.រ.អ.ធ្វើប្រតិបត្តិការចេញពីមូលដ្ឋានកងទ័ពអាកាស Incirlik របស់ខ្លួនដែលជាមូលដ្ឋានកងទ័ពអាកាសធំបំផុតមួយនៅក្នុងតំបន់នោះ។
ក្រុមអ្នកសង្កេតការព្រមានថា ប្រទេសតួកគី អាចមានសុទិដ្ឋនិយមខ្លាំងពេក។ លោក Ozel បាននិយាយរំឭកថា៖ «មនុស្សច្រើននាក់នៅក្នុងស.រ.អ.មានជំនឿថាពួកគេអាចចាត់ចែងកិច្ចការដោយមិនពឹងលើប្រទេសតួកគីបាន»។ លោកបាននិយាយថា សេចក្តីត្រូវការមូលដ្ឋានកងទ័ពអាកាស Incirlik ដោយរដ្ឋាភិបាលក្រុងវ៉ាស៊ីនតោន «បានត្រូវចោទសួរខ្លាំងជាងមុននៅពេលនេះ»។
ក្រុមអ្នកវិភាគនិយាយថា គោលជំហរតឹងតែងរបស់រដ្ឋាភិបាលក្រុងអង់ការ៉ាចំពោះរដ្ឋាភិបាលក្រុងវ៉ាស៊ីនតោនប្រហែលជាកលល្បិចនៃកិច្ចចរចាមួយ។ ពួកគេថ្លែងថាលោក Erdogan ដឹងថា លោក បៃដិន ប្រហែលប្រកាន់គោលជំហរខ្លាំងជាងមុនមួយចំពោះរដ្ឋាភិបាលក្រុងម៉ូស្គូ ហើយថា ប្រទេសតួកគី អាចបំពេញមុខនាទីសំខាន់មួយក្នុងយុទ្ធសាស្ត្រនោះ។
អ្នកស្រី Asli Aydintasbas ជាអ្នកស្រាវជ្រាវជាន់ខ្ពស់ម្នាក់នៅឯក្រុមប្រឹក្សាអឺរ៉ុបនៃទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិ។ អ្នកស្រីបាននិយាយថា៖ «វាប្រាកដណាស់ថា មានកំហឹងចំពោះប្រទេសតួកគីនិងចំពោះប្រធានាធិបតី Erdogan ផ្ទាល់តែម្តង។ នឹងមាននិន្នាការមួយដើម្បីពិនិត្យមើលថា តើស.រ.អ.អាចទាញប្រទេសតួកគី ចេញពីការពឹងពាក់លើរុស្ស៊ីបានឬទេ។ ហើយខ្ញុំយល់ថា លោក Erdogan ដឹងអំពីការលេងល្បែងនេះ។ លោកដឹងអំពីវិធីធ្វើឱ្យស.រ.អ.ប្រឆាំងនឹងរុស្ស៊ី និងធ្វើឱ្យរុស្ស៊ីប្រឆាំងនឹងអាមេរិក។ ហើយនេះជាការរាំរែកខាងល្បែងនយោបាយមួយដែលគួរឲ្យចង់តាមដានមើល»។
ក៏ប៉ុន្តែមានអ្នកខ្លះព្រមានអំពីផលវិបាកប្រសិនបើការរាំរែកនេះបញ្ចប់ដោយការដាក់ទណ្ឌកម្មស.រ.អ.លើប្រទេសតួកគីនោះ។
លោកឧត្តមនាវីចូលនិវត្តន៍ Cem Gurdeniz បាននិយាយថា៖ «សកម្មភាពអរិភាពប្រឆាំងនឹងប្រទេសតួកគីនឹងធ្វើឱ្យប្រទេសនេះនឹងក្លាយជាសម្ព័ន្ធមិត្តជាមួយបណ្តាប្រទេសមានអំណាចខ្លាំងក្នុងតំបន់អឺរ៉ូអាស៊ីនិងអាស៊ីដូចជាប្រទេសរុស្ស៊ីនិងប្រទេសចិនជាដើម។ ការណ៍នេះនឹងមិនអាចចៀសវាងបានទេពីព្រោះសកម្មភាពអរិភាពទាំងនេះជាការគំរាមកំហែងដល់ការរស់រានមានជីវិតនៃប្រទេសតួកគីតែម្តង។
កេរដំណែលនៃរដ្ឋប្រហារមិនជោគជ័យដោយពួកនាយទាហានមានការអាក់អន់ចិត្តនឹងរដ្ឋាភិបាលតួកគីក៏អាចជាកត្តាសាំញ៉ាំមួយដែរសម្រាប់លោក បៃដិន។ មានការសង្ស័យនៅក្នុងក្រុងអង់ការ៉ាថា រដ្ឋបាលលោកអតីតប្រធានាធីបតីអូបាម៉ាដែលលោក បៃដិន ធ្លាប់បានបម្រើការក្នុងនោះដែរ មានជាប់ទាក់ទិននឹងការប៉ុនប៉ងកាន់កាប់អំណាចដោយក្រុមយោធានេះ ដែលជាការចោទប្រកាន់មួយរដ្ឋាភិបាលក្រុងវ៉ាស៊ីនតោនបានបដិសេធស្រេចហើយ។
ក៏ប៉ុន្តែ អ្នកស្រី Asli Aydintasbas ដែលជាអ្នកស្រាវជ្រាវជាន់ខ្ពស់ម្នាក់នៅឯក្រុមប្រឹក្សាអឺរ៉ុបនៃទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិនិយាយថាបទពិសោធន៍របស់លោក បៃដិន ក្នុងការធ្វើការជាមួយតួកគី អាចបម្រើទំនាក់ទំនងរវាងប្រទេសទាំងពីរបានល្អប្រសើរ។
អ្នកស្រី Aydintasbas បានថ្លែងថា៖ «ផ្នែកចុងក្រោយនៃទំនាក់ទំនងរបស់រដ្ឋបាលលោកអូបាម៉ាជាមួយប្រទេសតួកគីមិនសូវល្អទេ។ ក៏ប៉ុន្តែលោក បៃដិន បានក្លាយជាអ្នកបន្ធូរបន្ថយស្ថានការណ៍ជាមួយលោក Erdogan។ លោក បៃដិន ត្រូវបានបញ្ជូនទៅប្រទេសតួកគីនៅក្រោយព្រឹត្តិការណ៍ប៉ុនប៉ងធ្វើរដ្ឋប្រហារមិនបានសម្រេចនេះកាលពីឆ្នាំ២០១៦ ដើម្បីជួសជុលការទាក់ទងគ្នារវាងប្រទេសទាំងពីរ។ ដូច្នេះទំនាក់ទំនងផ្ទាល់ខ្លួនរវាងលោកទាំងពីរនេះមិនអាក្រក់ណាស់ណាទេ»៕
ប្រែសម្រួលដោយលោក ឈឹម សុមេធ
