ស្រុកសំឡូតខេត្តបាត់ដំបង – កាលពីខែកុម្ភៈ លោក យ៉ុម ណុប ជាបុគ្គលិកផ្នែកឡាបូ នៅមណ្ឌលសុខភាពឃុំតាសាញ ក្នុងស្រុកសំឡូត បានពិនិត្យសំណាកឈាមរបស់អ្នកជំងឺគ្រុនចាញ់មួយចំនួន។
បុគ្គលិកសុខាភិបាលដែលមានវ័យ ៤២ ឆ្នាំរូបនេះ មានបទពិសោធន៍ជាង ២០ ឆ្នាំមកហើយ ក្នុងការងារឡាបូ ពាក់ព័ន្ធនឹងជំងឺគ្រុនចាញ់។ ថ្មីៗនេះ ក្រោយការពិនិត្យតាមមីក្រូទស្សន៍ លោកប្រទះឃើញប៉ារ៉ាស៊ីតប្រភេទកម្រមួយ ពីអ្នកជំងឺគ្រុនចាញ់ ក្នុងភូមិចំនួន ៦។
លោក យ៉ុម ណុប ឱ្យដឹងថា តេស្តរោគវិនិច្ឆ័យតាមឧបករណ៍ធ្វើតេស្តរហ័ស (RDT) ដែលមានស្រាប់នៅក្នុងសហគមន៍ អាចតេស្តដឹងអំពីជំងឺគ្រុនចាញ់ដែលបង្កដោយប៉ារ៉ាស៊ីតប្រភេទទូទៅ នៅកម្ពុជា ដូចជាប្លាស្មូដ្យូមហ្វាល់ស៊ីប៉ារ៉ូម (P.Falciparum) ដែលគេស្គាល់ថា ប្រភេទសន្លំ និងប្លាស្មូដ្យូមវីវ៉ាក់ (P.Vivax) ដែលគេស្គាល់ថាជាប្រភេទលាប់។
ប៉ុន្តែ តេស្តរហ័សនេះមិនអាចរកឃើញមេរោគប្រភេទកម្រនោះទេ បើទោះបីជាអ្នកជំងឺទាំងនោះចេញរោគសញ្ញាហើយក៏ដោយ។
លោក យ៉ុម ណុប ប្រាប់វីអូអេថា៖ «និយាយរួមមេរោគហ្នឹងស្រុកនេះ មិនដែលជួបទេអ៊ីចឹងណា៎។ ទើបតែជួបប៉ុន្មានករណី។ បើមើលមីក្រូទស្សន៍បានឃើញ។ មើលនៅនេះដំបូងខ្ញុំគិតថា [P.] malariae ទេ។ យើងធ្វើអាតេស្តរហ័សហ្នឹង មើលអត់ឃើញទេ»។
លោកបន្តថា៖ «ប៉ុន្តែខ្ញុំមើលនៅនេះ ខ្ញុំអត់ដឹងថា វាណូឡេស៊ី (P. Knowlesi) [មេរោគប្រភេទកម្រ] ដែរទាល់តែគេយកទៅប៉ាស្ទ័របានដឹង»។
កាលពីខែមិថុនា មន្រ្តីក្រសួងសុខាភិបាលនិងក្រុមអ្នកវិទ្យាសាស្ត្រនៃវិទ្យាស្ថានប៉ាស្ទ័រកម្ពុជា បានស្រាវជ្រាវក្នុងភូមិមួយចំនួន ក្នុងស្រុកសំឡូត ខេត្តបាត់ដំបង ដែលជាតំបន់គេសង្ស័យថា មានអ្នកជំងឺគ្រុនចាញ់ដែលផ្ទុកប៉ារ៉ាស៊ីត ប្រភេទកម្រប្លាស្មូដ្យូមណូឡេស៊ី។ ក្រុមការងារនេះបានប្រមូលសំណាកឈាមរបស់មនុស្សប្រុសពេញវ័យជាច្រើនរយនាក់ និងចាប់មូសដែកគោល ដើម្បីស្រាវជ្រាវពពួកប៉ារ៉ាស៊ីតនោះ។
លោក យ៉ុម ណុប ក៏បានចូលរួមការប្រមូលសំណាកឈាមយ៉ាងតិចចំនួន ២៥០ ក្នុងភូមិដូនត្រិក ស្រុកសំឡូត។ បុគ្គលិកសុខាភិបាលមួយចំនួន ដែលវីអូអេសាកសួរបានឲ្យដឹងថា ភូមិចំនួន ៦ នៅស្រុកសំឡូត រួមមានភូមិដូនត្រិក ភ្នំរ៉ៃ ឆករកា ស្រែអណ្តូង អូរទន្ទឹម និងអូរច្រាប មានអ្នកជំងឺគ្រុនចាញ់ដែលគេសង្ស័យថា មានផ្ទុកប៉ារ៉ាស៊ីតកម្រប្លាស្មូដ្យូមណូឡេស៊ីនេះ។
នៅកម្ពុជា ជំងឺគ្រុនចាញ់ដែលគេរកឃើញគឺបង្កឡើងដោយពពួកប៉ារ៉ាស៊ីតប្លាស្មូដ្យូម ហ្វាល់ស៊ីប៉ារ៉ូម (P. Falciparum) និងប្លាស្មូដ្យូមវីវ៉ាក់ (P.Vivax)។ ចំណែកប៉ារ៉ាស៊ីតប្លាស្មូដ្យូមណូឡេស៊ី (P.Knowlesi) នេះ ជាប្រភេទប៉ារ៉ាស៊ីតបង្កឱ្យមានជំងឺគ្រុនចាញ់នៅប្រទេសផ្សេងៗទៀត នៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍ ជាពិសេសប្រទេសម៉ាឡេស៊ី និងថៃ។
ទោះជាយ៉ាងណា បើតាមការស្រាវជ្រាវកន្លងមកប្រភេទជំងឺគ្រុនចាញ់បង្កឡើងដោយប្លាស្មូដ្យូមណូឡេស៊ីនេះ អាចព្យាបាលបានដោយប្រើថ្នាំដែលមានស្រាប់។ ប៉ារ៉ាស៊ីតប្រភេទនេះមាននៅក្នុងខ្លួនសត្វស្វាព្រៃម្យ៉ាង ដែលអាចចម្លងមកមនុស្សតាមរយៈភ្នាក់ងារចម្លងរោគ គឺសត្វមូសដែកគោលញី។ សត្វស្វាពូជ Maccaca ត្រូវបានគេស្គាល់ថាជាប្រភពនៃប៉ារ៉ាស៊ីតនេះ។
ប្រធានមជ្ឈមណ្ឌលជាតិប្រយុទ្ធនឹងជំងឺគ្រុនចាញ់ប៉ារ៉ាស៊ីតសាស្ដ្រ និងបាណកសាស្ដ្រ លោក ហ៊ុយរ៉េកុល ប្រាប់វីអូអេថា កន្លងមក រដ្ឋាភិបាលបានចុះសិក្សាជាប្រចាំអំពីករណីជំងឺគ្រុនចាញ់ទូទៅនៅស្រុកសំឡូត ហើយបានសិក្សាអំពីករណីសង្ស័យពាក់ព័ន្ធនឹងប្រភេទប៉ារ៉ាស៊ីតប្លាស្មូដ្យូម ណូឡេស៊ីនេះ។
លោកមានប្រសាសន៍ថា៖ «គេចុះទៅសិក្សាហើយតើ...យើងនឹងចេញលទ្ធផលផ្លូវការ។ នៅពេលខាងមុខពេលបញ្ចប់ការបណ្តុះមេរោគអី ករណីអីទាំងអស់ហ្នឹង យើងនឹងនិយាយតាមក្រោយ។ តែលទ្ធផលបឋម គឺមើលហើយ ហើយអវិជ្ជមានទេ…អត់មានអីទេ។ [...] យើងនៅរង់ចាំការស្រាវជ្រាវមួយតង់ទៀត»។
ប្រធានផ្នែកជំងឺគ្រុនចាញ់និងជាអ្នកស្រាវជ្រាវជាន់ខ្ពស់នៃវិទ្យាស្ថានប៉ាស្ទ័រកម្ពុជា លោក Benoit Witkowski ឲ្យដឹងថា វិទ្យាស្ថានប៉ាស្ទ័រកម្ពុជាបានផ្តល់ការគាំទ្រផ្នែកបច្ចេកទេសលើការសិក្សាអំពីករណីនេះ ហើយលទ្ធផលស្រាវជ្រាវកំពុងស្ថិតក្រោមការស្រាវជ្រាវរបស់មជ្ឈមណ្ឌលជាតិប្រយុទ្ធនឹងជំងឺគ្រុនចាញ់។
លោកប្រាប់វីអូអេតាមសារអេឡិចត្រូនិចថា៖ «តាមទិន្នន័យដែលគេសិក្សាពីមុនៗមក បានឲ្យដឹងថា ប្រភេទប៉ារ៉ាស៊ីតប្លាស្មូដ្យូម ណូឡេស៊ីនេះ អាចព្យាបាលបានដោយវិធីសាស្ត្រព្យាបាលដែលមានស្រាប់ ហើយបើតាមអ្វីដែលខ្ញុំដឹង កន្លងមក ប៉ារ៉ាស៊ីតប្រភេទនេះ នៅមិនទាន់មានការស៊ាំថ្នាំនោះទេ»។
ទោះជាយ៉ាងណា ជំងឺគ្រុនចាញ់ដែលបង្កឡើងដោយប្រភេទប៉ារ៉ាស៊ីតប្លាស្មូដ្យូមណូឡេស៊ីនេះ ធ្លាប់ឃើញមាននៅកម្ពុជា កាលពី ១០ឆ្នាំមុន។ នេះបើយោងតាមឯកសារដែលស្រាវជ្រាវដោយវិទ្យាស្ថានប៉ាស្ទ័រកម្ពុជា ក្រោយមានការសិក្សាលើសំណាកចំនួនប្រមាណ ១៥០០ ពីឆ្នាំ ២០០៧ ដល់ ២០១០។
ការសិក្សាស្រាវជ្រាវដោយវិទ្យាស្ថានប៉ាស្ទ័រកាលនោះ បង្ហាញថា មានករណីឆ្លងមេរោគគ្រុនចាញ់ដែលបង្កឡើងដោយប៉ារ៉ាស៊ីតប្លាស្មូដ្យូមណូឡេស៊ីនេះទៅលើមនុស្សចំនួន ២ ករណី នៅខេត្តប៉ៃលិន។ នៅពេលនោះអត្ថបទស្រាវជ្រាវនោះបានផ្តល់អនុសាសន៍ឲ្យមានការសិក្សាទូលំទូលាយបន្ថែមទៀត ដើម្បីកំណត់ថា តើប៉ារ៉ាស៊ីតប្លាស្មូដ្យូមណូឡេស៊ីនោះជាករណីនាំចូលពីប្រទេសជិតខាង ឬកំពុងឆ្លងក្នុងស្រុក ឬយ៉ាងណា។
កម្ពុជាបានកំណត់គោលដៅលុបបំបាត់មេរោគគ្រុនចាញ់ប្លាស្មូដ្យូមហ្វាល់ស៊ីប៉ារ៉ូម នៅឆ្នាំ ២០២០ និងមេរោគគ្រុនចាញ់គ្រប់ប្រភេទនៅឆ្នាំ ២០២៥។
តាមរបាយការណ៍របស់កម្មវិធីជាតិប្រយុទ្ធនឹងជំងឺគ្រុនចាញ់ចេញផ្សាយ កាលពីខែមេសា ឆ្នាំ ២០២០ប្រទេសកម្ពុជាលែងមានករណីស្លាប់ដោយសារជំងឺគ្រុនចាញ់ចាប់ពីឆ្នាំ ២០១៨។ របាយការណ៍បន្ថែមថា ក្នុងឆ្នាំ ២០១៩ ករណីជំងឺគ្រុនចាញ់ប្រភេទហ្វាល់ស៊ីប៉ារ៉ូម (ប្រភេទសន្លំ) និងចម្រុះមានចំនួន ៤៩៩០ ករណី គឺបានថយចុះ ៧២ ភាគរយ បើប្រៀបធៀបនឹងឆ្នាំ ២០១៨ ដែលមាន ១៨០៥៧ ករណី។ចំពោះករណីគ្រុនចាញ់ប្រភេទវីវ៉ាក់ (ប្រភេទលាប់) ក៏ថយចុះ ៣៩ ភាគរយដែរ។
នៅកម្ពុជាជំងឺគ្រុនចាញ់បង្កឲ្យមានផលប៉ះពាល់ដល់អ្នកដែលរស់នៅក្បែរតំបន់ព្រៃ ហើយក្រុមដែលប្រឈមហានិភ័យកម្រិតខ្ពស់ គឺអ្នកចូលទៅក្នុងព្រៃ ប្រជាជនដែលផ្លាស់មករស់នៅថ្មីៗ និងអ្នកជួញដូរនៅក្នុងតំបន់ព្រៃ។
ស្រុកសំឡូត ស្ថិតនៅជាប់ព្រំដែនជាមួយប្រទេសថៃ នៅខាងលើជួរភ្នំក្រវាញ និងជាតំបន់ព្រៃត្រូពិកនៅសេសសល់ចុងក្រោយនៅកម្ពុជា។ ស្រុកនេះ ក៏ជាអតីតកន្លែងឈរជើងចុងក្រោយរបស់ខ្មែរក្រហមផងដែរ។
អ្នកស្ម័គ្រចិត្តភូមិព្យាបាលជំងឺគ្រុនចាញ់ និងអ្នកភូមិនៅស្រុកសំឡូត បានប្រាប់វីអូអេថា ចាប់ពីដើមខែមីនា រហូតដល់ចុងខែឧសភា អ្នកភូមិតែងចូលព្រៃនៅក្បែរភូមិ ទៅបេះផ្លែសម្រង រកអនុផលព្រៃឈើ និងកាប់ឈើ នៅពេលដំណាំកសិកម្មរបស់ពួកគេ ដែលមានដូចជា ពោត សណ្តែក ដំឡូងមី ធូរ៉េនម្រេច បន្លែផ្សេងៗ ឬស្រូវជាដើមនោះ មិនបានទិន្នផលល្អ ឬគ្មានទីផ្សារ។
លោក តែត វិចិត្រ អ្នកស្ម័គ្រចិត្តភូមិព្យាបាលជំងឺគ្រុនចាញ់ នៅភូមិឆករកា មានប្រសាសន៍ថា យ៉ាងតិចសំណាកឈាមប្រមាណ ២០០ ត្រូវបានប្រមូលពីភូមិនេះ ដើម្បីស្រាវជ្រាវក្រោយមានការរាយការណ៍អំពីការសង្ស័យពាក់ព័ន្ធនឹងប៉ារ៉ាស៊ីតបង្កជំងឺគ្រុនចាញ់ប្រភេទកម្រនេះ។ លោកបន្តថា លោកបានជួបអ្នកជំងឺគ្រុនចាញ់មួយចំនួន ដែលសង្ស័យថាមានពាក់ព័ន្ធនឹងប៉ារ៉ាស៊ីតកម្រនេះ ដែលលោកមិនអាចមិនឃើញតាមរយៈការធ្វើតេស្តរហ័ស។
លោកប្រាប់វីអូអេ៖ «ត្រូវរួសរាន់! មើ! ខ្ញុំជួបម្នាក់នោះគាត់ឈឺតែមួយថ្ងៃទេ។ វាញាក់តែមួយថ្ងៃទេណា៎ ស្រាប់តែមកដល់ខ្ញុំឃើញស្លេកប៉ឹមបាត់ហើយហ្នឹង។ ទុកតែមួយយប់ទៀត គឺត្រូវតែទៅហ្មង! បែកគ្រាប់ឈាមស្លាប់។ លឿនមែនទែនហ្មង! គឺថា ឈឺក្បាលចង់ផ្ទុះ។ មកជួសទៅ! មើលអត់ឃើញ។ខ្ញុំបញ្ជូនទៅ [មណ្ឌលសុខភាព] ភ្លាម»។
លោកឲ្យដឹងថា អ្នកភូមិផ្សេងទៀតដែលត្រឡប់មកវិញពីតំបន់ ដូចគ្នានៅជើងភ្នំត្រងោល ប្រមាណ ៤គីឡូម៉ែត្រពីភូមិ ត្រូវសង្ស័យថា មានមេរោគគ្រុនចាញ់ប្រភេទប្លាស្មូដ្យូមណូឡេស៊ីនេះ។
ការរីករាលដាលនៃកូវីដ១៩ នៅឆ្នាំនេះ បានជំរុញឱ្យអ្នកភូមិដូចជា លោក ទៀក ណាង និងកុមារា សៅ លីហេង សម្រេចចិត្តចូលទៅក្នុងព្រៃទៅជាមួយអ្នកភូមិផ្សេងទៀត បើទោះបីពួកគេមិនធ្លាប់ចូលព្រៃពីមុនក៏ដោយ។
លោក ទៀក ណាង វ័យ២៥ឆ្នាំ ជាឪពុកមានកូនស្រីតូចៗ ២ នាក់ ប្រាប់វីអូអេថា លោកមិនអាចរកចំណូលបានពីចម្ការសណ្តែក និងពោតរបស់លោកទេ ហេតុនេះហើយបានជាលោកទៅស៊ីឈ្នួលកាប់ឆ្ការដីព្រៃនៅតំបន់ភ្នំត្រងោល ដើម្បីរកកម្រៃកាលពីចុងខែមីនា។
លោកនិយាយថា៖ «ដាំមិនសូវបានទេ។ វារាំង។ ហើយឥឡូវឆៃថាវដង្កូវស៊ីអស់ទៀតហើយ»។
ចំណែកកុមារ សៅ លីហេង វ័យ ១៤ ឆ្នាំ ត្រូវផ្អាកការសិក្សាដោយសារសាលារៀនបិទទ្វារទូទាំងប្រទេស អនុវត្តតាមចំណាត់ការរបស់រដ្ឋាភិបាល ដើម្បីទប់ស្កាត់ការរីករាលដាលជំងឺកូវីដ១៩។
កុមារ សៅ លីហេង ជាសិស្សថ្នាក់ទី៧ នៃវិទ្យាល័យសាមគ្គី បានទៅព្រៃជាមួយបងប្អូន ដើម្បីជួយអ្នកជិតខាងប្រវាសដៃដាំរមៀត។ ក្រោយមក ពួកគេចូលទៅព្រៃតំបន់ភ្នំត្រងោល ដើម្បីបេះផ្លែសម្រង។
អ្នកទាំងពីរបានបង្ហាញអាការៈ រងារញ័រញាក់ និងគ្រុនក្តៅ កាលពីអំឡុងខែមេសា។
កុមារ សៅ លីហេង និយាយថា៖« [ខ្ញុំ] ខ្លាចកូរ៉ូណា [ជាង] ពីព្រោះខ្ញុំអត់ធ្លាប់គិតថា ខ្ញុំមានជំងឺគ្រុនចាញ់ផង»។
លោក ហ៊ុយ រ៉េកុល ប្រធានមជ្ឈមណ្ឌលជាតិប្រយុទ្ធនឹងគ្រុនចាញ់ ឲ្យដឹងថា ករណីសង្ស័យមេរោគបង្កជំងឺគ្រុនចាញ់ប្រភេទប្លាស្មូដ្យូមណូឡេស៊ីនេះ «មិនមានអ្វីជាការបារម្ភច្រើននោះទេ»។
លោកបន្តថា៖ «ហេតុអីបានថាអត់សូវបារម្ភ? ព្រោះថាគ្រុនចាញ់ហ្នឹង វាប្រភេទដដែលហ្នឹងទេ គ្រាន់តែថាប្រភពចម្លងវាមកពីសត្វស្វា [ម្យ៉ាង] ហើយបើសត្វស្វាហ្នឹង វានៅក្នុងព្រៃភ្នំមូសហ្នឹង វានៅក្នុងព្រៃភ្នំ វាមិនខុសអីពីមូសផ្សេងទៀត នៅក្នុងព្រៃភ្នំហ្នឹងទេ។ ទោះបីជាមូសផ្សេងទៀត ក៏វាខាំតែទៅលើសត្វទៅលើអីដែរ បើកាលណាវាអត់មានមនុស្ស[សម្រាប់ឲ្យ]បឺតឈាម»។
ការលេចចេញនៃមេរោគគ្រុនចាញ់ប្រភេទប៉ារ៉ាស៊ីតប្លាស្មូដ្យូមណូឡេស៊ី បង្កជាការប្រឈមដ៏សំខាន់មួយនៅក្នុងកិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងលុបបំបាត់ជំងឺគ្រុនចាញ់ នៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍ និងពិភពលោក។ នេះបើយោងតាមការសិក្សាស្រាវជ្រាវរបស់សាកលវិទ្យាល័យគ្រប់គ្រងនិងវិទ្យាសាស្ត្រ នៅប្រទេសម៉ាឡេស៊ី៕
