ភ្នំពេញ៖ ហាង Java គឺជាវិចិត្រសាល និងហាងកាហ្វេមួយក្នុងទីក្រុងភ្នំពេញដែលត្រូវបានបង្កើតឡើងដោយស្ត្រីជនជាតិអាមេរិកាំងម្នាក់ឈ្មោះ Dana Langloisដើម្បីរកប្រាក់កម្រៃចិញ្ចឹមជីវិតផង និងជួយលើកកម្ពស់ស្នាដៃសិល្បករខ្មែរវ័យក្មេងចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០០០មក។ ដោយស្ថិតនៅក្បែរវិមានឯករាជ្យ ទីដែលសម្បូរទៅដោយទេសចរជាតិនិងអន្តរជាតិ ហាងរបស់អ្នកស្រីDana បានផ្តល់ឱកាសដល់សិល្បករខ្មែរដាក់តាំងស្នាដៃសិល្បៈនៅទីនោះដោយឥតគិតថ្លៃ សំដៅជួយបណ្តុះបណ្តាលសមត្ថភាព ចំណេះដឹង ការច្នៃប្រឌិត និងការយល់ដឹងពីការគូរគំនូរផ្សេងៗសម្រាប់ឱ្យភ្ញៀវបរទេសទស្សនា។
ក្រុមវិចិត្រករខ្មែរវ័យក្មេងបានកោតសរសើរដល់អ្នកស្រី Dana Langlois ចំពោះការជួយដាក់តាំងពិព័រណ៌ស្នាដៃសិល្បៈរបស់ពួកគេសម្រាប់បង្ហាញសហគមន៍អន្តរជាតិនៅក្នុងហាង កាហ្វេ Java របស់អ្នកស្រីអស់រយៈពេល១០ឆ្នាំកន្លងមកនេះ។
អ្នកស្រី Dana បានបើកហាងកាហ្វេ និងវិចិត្រសាល Java ដើម្បីរួមវិភាគទានដល់សហគមន៍សិល្បៈខ្មែរ និងជំរុញលើកទឹកចិត្តសិល្បករខ្មែរវ័យក្មេងឱ្យសម្តែងនូវតួនាទីដ៏សំខាន់នៅក្នុងសង្គមប្រជាធិបតេយ្យសេរី និងបើកចំហ។ អ្នកស្រីនឹងប្រារព្ធខួប១០ឆ្នាំនៃការបង្កើតហាងកាហ្វេ Java នេះនៅថ្ងៃសៅរ៍។
ប្រទេសកម្ពុជា បានទទួលរងនូវការបាត់បង់ស្នាដៃសិល្បៈរបស់ខ្លួនស្ទើរតែទាំងស្រុងបន្ទាប់ពីរបបខ្មែរក្រហមត្រូវបានដួលរលំនៅក្នុងឆ្នាំ១៩៧៩។
អ្នកស្រី Dana Langlois បានថ្លែងប្រាប់វីអូអេសំឡេងសហរដ្ឋអាមេរិកថា ស្នាដៃសិល្បៈរបស់សិល្បករខ្មែរវ័យក្មេងមួយចំនួនត្រូវ បានយកមកដាក់តាំងពិព័រណ៌នៅ Java និងបានដើរតួនាទីដ៏សំខាន់នៅក្នុងឆាកសិល្បៈកម្ពុជា។
ស្នាដៃសិល្បៈខ្មែរត្រូវបានដាក់តាំងនៅ Java នេះ ដើម្បីលើកឡើងពីការអភិវឌ្ឍវប្បធម៌ខ្មែរ ការអភិវឌ្ឍនិងការអភិរក្សបរិស្ថានធម្មជាតិ និងដំណើរជីវភាពរស់នៅប្រចាំថ្ងៃរបស់ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរជាដើម។
លោក លាង ស៊ីកន វិចិត្រករខ្មែរល្បីម្នាក់បានថ្លែងប្រាប់វីអូអេថា Java គឺជាមជ្ឈមណ្ឌលសម្រាប់បណ្តុះបណ្តាលអាជីពសិល្បៈ និង ផ្តល់យោបល់ដល់ការបង្កើតការច្នៃប្រឌិត និងការដាក់តាំងពិព័រណ៌នៃស្នាដៃសិល្បៈថ្មី ដល់សិល្បករខ្មែរវ័យក្មេងព្រមទាំងជាមជ្ឈមណ្ឌលសម្រាប់សិល្បករខ្មែរវ័យក្មេងសិក្សាស្នាដៃសិល្បៈមកពីប្រទេសផ្សេងៗ។
លោក ស៊ីកនបានបញ្ជាក់ថា៖
«ខ្ញុំគិតថាអ្នកស្រីដាណាមានតួនាទីដ៏សំខាន់ក្នុងការចូលរួមអភិវឌ្ឍសិល្បៈទំនើបចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០០០មកដល់ឥឡូវនេះ។ ពេលនោះហើយប្រទេសផ្សេងៗបានមកឃើញការផ្លាស់ប្តូររបស់សិល្បករខ្មែរ ដែលចាប់ផ្តើមពីការស្លាប់ដោយសារសង្គ្រាមនិងបានលូតលាស់ឡើងវិញរហូតដល់ឥឡូវនេះ»។
លោក លាង ស៊ីកន បានបន្ថែមថា លោកបានដាក់តាំងស្នាដៃសិល្បៈគំនូររបស់លោកប្រមាណ ១០០ ផ្ទាំងនៅ Java ក្នុងរយៈពេល១០ឆ្នាំកន្លងមកនេះ ហើយគំនូរមួយផ្ទាំងរបស់លោកមានតម្លៃ១០.០០០ ដុល្លារអាមេរិក។
«ខ្ញុំអភិវឌ្ឍ (អាជីពគូរគំនូរ) មកក្លាយខ្លួនជាសិល្បករមានឈ្មោះនៅប្រទេសកម្ពុជា ហើយឥឡូវខ្ញុំបានក្លាយជា (សិល្បករផ្នែកគំនូរ) លំដាប់អន្តរជាតិ។ អញ្ចឹង ខ្ញុំសប្បាយចិត្តដែលខ្ញុំបានសិក្សាពី Javaច្រើនដែលមានដាក់ផ្ទាំងគំនូរជាច្រើនមកពីប្រទេសអាមេរិក បារាំង និងអង់គ្លេសជាដើម»។
កញ្ញា អឿ សុគុន្ធទេវី វិចិត្រការិនីខ្មែរបានថ្លែងថា Java ជួយបណ្តុះបណ្តាលសិល្បករខ្មែរជួយផ្សព្វផ្សាយស្នាដៃសិល្បៈរបស់សិល្បករខ្មែរ និងជួយលើកទឹកចិត្តសិល្បករខ្មែរឱ្យអភិវឌ្ឍស្នាដៃសិល្បៈរបស់ខ្លួន។
កញ្ញា អឿ សុគុន្ធទេវី បានបញ្ជាក់ថា អ្នកស្រី Dana បានជួយផ្តល់យោបល់និងជួយជំរុញលើកកម្ពស់សមត្ថភាពចំណេះដឹង ការយល់ឃើញ និងភាពវាងវៃដល់សិល្បករខ្មែរក្នុងការគូរគំនូរ។
កញ្ញា អឿ សុគុន្ធទេវី បានបន្ថែមថានាងបានទទួលបទពិសោធ និងការយល់ដឹងពីបច្ចេកទេសគូរគំនូរ និងហេតុផលនៃការបង្កើត និងច្នៃប្រឌិតលើស្នាដៃសិល្បៈរបស់នាងនៅ Java នេះ។
កញ្ញា អឿ សុគុន្ធទេវី បានបន្តថា នាងបានដាក់តាំងស្នាដៃសិល្បៈរបស់នាងចំនួន៥៥ផ្ទាំងនៅ Java ហើយគំនូរមួយផ្ទាំងរបស់នាងមានតម្លៃរវាងពី៤០០ ទៅ៥០០ដុល្លារអាមេរិកទៅតាមទំហំនៃគំនូរ។
«ពួកខ្ញុំមិនសង្ឃឹមលើលក់រូបនេះទេ។ យើងបង្ហាញស្នាដៃរបស់យើង ហើយយើងនឹងឱ្យគេទទួលស្គាល់ជាស្នាដៃរបស់យើង។ វាមិនមែនមានន័យថាស្នាដៃទាំងអស់ហ្នឹង យើងត្រូវតែធ្វើលក់ទេ។ អ្នកខ្លះលក់ផ្ទាំងគំនូរបានរាប់រយរាប់ពាន់ដុល្លារអាមេរិក ប៉ុន្តែនិយាយរឿងគំនូរវិញ ពេលដែលយើងគិតតែពីលក់ៗ វាមិនសូវល្អទៅវិញទេ។ អ្នកផ្សេងៗគិតថា យើងចង់បានតែប្រាក់។ ចំពោះអ្នកសិល្បៈ គេគិតថា គេមិនចង់បានប្រាក់ទេ។ គេធ្វើអ្វីប្លែកៗ និងរកអ្វីប្លែកៗ»។
លោក ឆាត ភៀរសាត វិចិត្រករខ្មែរ បានថ្លែងថាអ្នកស្រី Dana បានបើកហាងកាហ្វេ និងវិចិត្រសាល Java ដើម្បីរកប្រាក់ចំណូលចិញ្ចឹមជីវិតផង និងជួយសិល្បករខ្មែរវ័យក្មេងនិងបរទេសឱ្យមានកន្លែងបង្ហាញស្នាដៃសិល្បៈរបស់ខ្លួន ហើយឥឡូវនេះមានសិល្បករខ្មែរយ៉ាងតិច២០នាក់បានដាក់តាំងស្នាដៃសិល្បៈរបស់ខ្លួននៅ Java រហូតមកដល់ពេលនេះ។
លោកឆាត ភៀរសាត បាននិយាយថា លោកបានដាក់តាំងស្នាដៃគំនូរជាង២០០ផ្ទាំងនៅ Java ក្នុងរយៈ ពេល១០ឆ្នាំនេះ ហើយគំនូរមួយផ្ទាំងរបស់លោកលក់ក្នុងតម្លៃរវាងពី១០០ ទៅ៥០០ដុល្លារអាមេរិក ទៅតាមទំហំនៃផ្ទាំងគំនូរ។
លោក ឆាត ភៀរសាត បានបញ្ជាក់ថា៖
«អ្នកស្រីដាណាជាមនុស្សដំបូងហើយដែលខ្វល់ពីរឿងសិល្បៈនៅប្រទេសកម្ពុជា។ ដើម្បីផ្តល់ឱកាសដល់សិល្បករខ្មែរបង្ហាញស្នាដៃរបស់ម្ចាស់គំនូរដោយមិនយកប្រាក់ ពីព្រោះពួកអន្តរជាតិចង់មើលស្នាដៃសិល្បៈរបស់សិល្បករខ្មែរ»។
ក្រុមវិចិត្រករបាននិយាយថា ការដាក់បង្ហាញស្នាដៃសិល្បៈខ្មែរនេះ មានសារៈសំខាន់ណាស់សម្រាប់ជំរុញវិស័យសិល្បៈឱ្យរីកចម្រើនសំដៅបង្កើនការច្នៃប្រឌិតនិងការយល់ដឹងពីសិល្បៈគំនូរនេះកាន់តែប្រសើរឡើង៕