រដ្ឋសភាត្រូវតែមានតួនាទីរឹងមាំក្នុង ការគ្រប់គ្រងធនធានធម្មជាតិ

ដើម្បីស្តាប់ព័ត៌មាននេះ

កំណត់សម្គាល់និពន្ធនាយក៖កម្ពុជាមិនបានរុករក និង អភិវឌ្ឍធនធានធម្មជាតិ
ប៉ុន្មានទេ ក្នុងអំឡុងសង្គ្រាមស៊ីវិល និង ជម្លោះផ្ទៃក្នុងរវាងឆ្នាំ១៩៧០ និង ឆ្នាំ
១៩៩៣ប៉ុន្តែធនធានធម្មជាតិទាំងនេះត្រូវបានទាញយកផលហួសប្រមាណក្នុង
រវាងពីរទសវត្សរ៍ចុងក្រោយនេះ ។ អ្នកជំនាញបានប្រាប់វីអូអេផ្នែកខេមរភាសា
ក្នុងបទសម្ភាសន៍មួយឈុតថា សមត្ថភាពរបស់រដ្ឋាភិបាលនៅមានកំណត់ក្នុង
ការគ្រប់គ្រងធនធានធម្មជាតិដើម្បីជាប្រយោជន៍ដល់ប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជា កាត់
បន្ថយភាពក្រីក្រ និងដើម្បីជំរុញការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ច។

លោកអ៊ឹម សុធារិទ្ធនៃ វីអូអេ ផ្នែកខេមរភាសា បានរៀបចំកម្មវិធីប្រចាំសប្តាហ៍
មួយឈុតស្តីអំពីការគ្រប់គ្រងធនធានធម្មជាតិនៅក្នុងប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍនិង
កម្ពុជាដែលត្រូវចាក់ផ្សាយនៅរៀងរាល់ថ្ងៃអាទិត្យ។

ក្នុងភាគទី១២នេះ លោកអ៊ឹម សុធារិទ្ធ រាយការណ៍ពីរដ្ឋធានីវ៉ាស៊ីនតោនថាអ្នក
ជំនាញនិយាយថា ស្ថាប័ននីតិបញ្ញត្តិកម្ពុជាមិនរឹងមាំក្នុងការត្រួតពិនិត្យស្ថាប័ន
នីតិប្រតិបត្តិលើការគ្រប់គ្រងធនធានធម្មជាតិទេ ដោយសារស្ថាប័ននីតិបញ្ញតិ្ត
នេះមិនឯករាជ្យ ហើយស្ថិតនៅក្រោមអំណាចរបស់គណបក្សកាន់អំណាច។
សេចក្តីរាយការណ៍នេះមានខ្លឹមសារដូចតទៅ៖

ការគ្រប់គ្រងធនធានធម្មជាតិមិនបានល្អនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាគឺមួយផ្នែកដោយ
សារតែស្ថាប័ននីតិបញ្ញតិ្តមិនមានសមត្ថភាពគ្រប់គ្រាន់ក្នុងការធ្វើឱ្យមន្រ្តីរដ្ឋាភិ
បាល និង ការអនុវត្តិច្បាប់មានគណនីភាព នេះបើតាមសម្តីរបស់អ្នកជំនាញ
ដែលបានបា្រប់វីអូអេផ្នែកខេមរភាសាក្នុងបទសម្ភាសន៍តាមទូរស័ព្ទមួយឈុត។

លោកឡៅ ម៉ុងហៃ អ្នកស្រាវជ្រាវជាន់ខ្ពស់នៃគណៈកម្មការសិទ្ធិមនុស្សអាស៊ី
ប្រចាំនៅទីក្រុងហុងកុងបានប្រាប់ វីអូអេ ថា រដ្ឋសភាមានគ្រប់យន្តការ ប៉ុន្តែ
ស្ថាប័ននេះនៅឆ្ងាយពីដំណើរការរឹងមាំក្នុងឋានៈជាអ្នកឃ្លាំមើលការគ្រប់គ្រង
និង ការអនុវត្តច្បាប់របស់រដ្ឋាភិបាល ។ លោកម៉ុង ហៃបន្តទៀតថា៖

“សភាមានមុខនាទីសំខាន់ណាស់ក្នុងការតាមដានសកម្មភាពរដ្ឋាភិបាលនិង
លើបញ្ហាផ្សេងៗ។យន្តការប្រជាធិបតេយ្យមានផលប្រយោជន៍អញ្ចឹង ក៏ប៉ុន្តែ
រដ្ឋសភា សមាជិកសភាគ្រប់រូបហ្នឹង ធ្វើការងារបំពេញតួនាទីជាតំណាងរាស្ត្រ
តំណាងផលប្រយោជន៍ប្រជាពលរដ្ឋហ្នឹងបានដល់កម្រិតណានោះគឺជាបញ្ហា
មួយទៀត”។

រដ្ឋសភា ដែលជាស្ថាប័នដ៏សំខាន់បំផុតមួយក្នុងប្រទេសប្រជាធិបតេយ្យនៅក្នុង
ពិភពលោកដើរតួនាទីសំខាន់ណាស់ក្នុងការជួយធ្វើឱ្យស្ថាប័ននីតិប្រតិបត្តិមាន
គណនីភាពដោយធ្វើការឃ្លាំមើលប្រកបដោយប្រសិទ្ធិភាពចំពោះសកម្មភាព
រដ្ឋាភិបាលនិងការអនុវត្តច្បាប់។បណ្ឌិតផល ខូលីយ័រ (Paul Collier)សាស្ត្រា
ចារ្យសេដ្ឋកិច្ចនៃសាកលវិទ្យាល័យអក់ស្វ៊ត (Oxford University)និងជាអ្នក
និពន្ធសៀវភៅឈ្នះពានរង្វាន់ដែលមានចំណងជើងថា“អ្នកក្ររាប់កោដិ៍ៈ ហេតុ
អ្វីបានជាប្រទេសក្រីក្របំផុតបរាជ័យ ហើយត្រូវដោះស្រាយដោយរបៀបណា”
មានប្រសាសន៍ថា ប្រទេសក្រីក្របំផុតនៅក្នុងពិភពលោកដែលកាន់លទ្ធិប្រជា
ធិបតេយ្យជាគោលការណ៍ត្រូវការប្រព័ន្ធត្រួតពិនិត្យតុល្យភាព។ លោកសង្កត់
ធ្ងន់ថា៖

“អ្វីដែលប្រទេសក្រីក្របំផុតត្រូវការគឺប្រព័ន្ធត្រួតពិនិត្យតុល្យភាពខ្លាំង។ប្រទេស
ក្រីក្រទាំងនោះមិនធ្លាប់មានប្រព័ន្ធនេះទេ។គេមានលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យមានតែ
ឈ្មោះនៅទសវត្សរ៍១៩៩០ដែលមានការបោះឆ្នោតដោយគ្មានប្រព័ន្ធត្រួតពិនិត្យ
តុល្យភាព” ។

នៅក្នុងសៀវភៅ “អ្នកក្ររាប់កោដិ៍ៈ ហេតុអ្វីបានជាប្រទេសក្រីក្របំផុតបរាជ័យ
ហើយត្រូវដោះស្រាយដោយរបៀបណា” បណ្ឌិតផលខូលីយ័រ មានប្រសាសន៍
ថា ប្រទេសកម្ពុជាគឺជាប្រទេសមួយក្នុងចំណោមប្រទេសក្រីក្របំផុតចំនួន៥៨
នៅក្នុងពិភពលោកដែលសម្បូរទៅដោយធនធានធម្មជាតិ។ក្នុងទស្សនៈរបស់
លោកប្រទេសកម្ពុជា គឺ ជាប្រទេសដែលមានចំណូលទាបបំផុតដែលអនុវត្ត
លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យមានតែឈ្មោះ ដែលមានការបោះឆ្នោតដោយគ្មានប្រព័ន្ធ
ត្រួតពិនិត្យតុល្យភាពរបស់រដ្ឋាភិបាលជិត២ទសវត្សរ៍មកហើយ។

នាងអេលីណ័រ នីកូល(Eleanor Nichol)អ្នកយុទ្ធនាការអង្គការក្លូបលវិតណេស
(Global Witness) ដែលជាអង្គការឃ្លាំមើលកិច្ចការបរិស្ថាន និងធនធានធម្ម
ជាតិដែលមានទីតាំងនៅចក្រភពអង់គ្លេស បានប្រាប់វីអូអេផ្នែកខេមរភាសាថា
ដោយសារតែកម្ពុជា គឺ ជារដ្ឋប្រជាធិបតេយ្យ រដ្ឋសភាកម្ពុជាត្រូវតែដើរតួនាទី
សំខាន់ក្នុងការពង្រឹងប្រព័ន្ធត្រួតពិនិត្យតុល្យភាព ដែលជាកត្តាដ៏សំខាន់បំផុត
មួយរបស់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ។ នាងនីកូលថ្លែងថា រដ្ឋសភាគួរតែមានភាពរឹង
មាំគ្រប់គ្រាន់ដើម្បីពិនិត្យនិងស៊ើបអង្កេតករណីដូចជាការគ្រប់គ្រងធនធានធម្ម
ជាតិមិនបានល្អតាងនាមឱ្យប្រជាពលរដ្ឋដែលគេប្រកាសថា ជាអ្នកតំណាង។
នាងនីកូលបន្តថា៖

“វាគឺជាស្ថាប័នត្រួតពិនិត្យគន្លឹះរបស់រដ្ឋមួយដែលដំណើរការលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ
ក្នុងផ្នែកត្រួតពិនិត្យតុល្យភាព ។ ដូច្នេះគេសង្ឃឹមថា នឹងបានឃើញសភាដើរតួ-
នាទីយ៉ាងសកម្មតំណាងឱ្យប្រជាពលរដ្ឋដែលបោះឆ្នោតឱ្យពួកគេ ។ ដូច្នេះក្នុង
ករណីគ្រប់គ្រងធនធានធម្មជាតិមិនបានល្អដែលធ្វើឱ្យរាំងស្ទះដល់កិច្ចខិតខំប្រឹង
ប្រែងក្នុងការកាត់បន្ថយភាពក្រីក្រនិងបន្ថយសិទ្ធិរបស់ប្រជាពលរដ្ឋដែលពួកគេ
ប្រកាសថា ជាអ្នកតំណាងនោះយើងសង្ឃឹមថា នឹងឃើញពួកគេដើរតួនាទីជំនួស
ប្រជាពលរដ្ឋ ហើយសួរសំណួរដេញដោលពេលមានការចាំបាច់ ។ នោះគឺជាអ្វី
ដែលយើងសង្ឃឹមថា នឹងឃើញមាននៅក្នុងរដ្ឋប្រកាន់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យដែល
មានដំណើរការល្អ” ។

ក្នុងការឆ្លើយតបចំពោះការរិះគន់ទាំងនេះ លោក ងួន ញ៉ិល អនុប្រធានទី១នៃ
រដ្ឋសភាកម្ពុជាបានប្រាប់ វីអូអេ ផ្នែកខេមរភាសានៅក្នុងបទសម្ភាសន៍តាមទូរ
ស័ព្ទថា រដ្ឋសភាជាតិដឹងអំពីតួនាទីសំខាន់របស់ស្ថាប័ននីតិបញ្ញតិ្តនេះ ដែល
ប្រព្រឹត្តិតាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ឆ្នាំ១៩៩៣។ លោកមានប្រសាសន៍ថា រដ្ឋសភាជាតិ
មានការទទួលខុសត្រូវបីជាចំបងគឺការតាក់តែងច្បាប់ ការត្រួតពិនិត្យការអនុវត្តិ
ច្បាប់ និងការដោះស្រាយបណ្តឹងរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ។លោកបញ្ជាក់ដូច្នេះថា៖

“ទីមួយគឺធ្វើច្បាប់ដែលយើងនៅខ្វះចន្លោះ ហើយដែលជនពាលឆ្លៀតឱកាស។
ទីពីរគឺការត្រួតពិនិត្យច្បាប់ ។ ការត្រួតពិនិត្យច្បាប់នេះ គឺថា គណៈកម្មការ
និមួយៗនៅក្នុងនីតិវិធី អាចអញ្ជើញប្រធានអង្គភាព ដែលជារដ្ឋមន្ត្រីមកដើម្បី
សួរបញ្ជាក់អំពីការអនុវត្តច្បាប់មិនបានត្រឹមត្រូវ ឬមួយក៏ពាក់ព័ន្ធដល់រដ្ឋមន្ត្រី
ណាមួយនោះ សភាអញ្ជើញរដ្ឋមន្រ្តី មកឆ្លើយនៅក្នុងសភា។ យើងធ្វើការងារ
នេះច្រើនលើកច្រើនសារហើយ ដើម្បីពង្រឹងនីតិរដ្ឋ ។ ទីបីគឺតួនាទីជាតំណាង
ប្រជាពលរដ្ឋ ដែលជាម្ចាស់អំណាច ។ យើងចុះទៅមូលដ្ឋានដើម្បីដោះស្រាយ
សំណូមពរទាំងឡាយ ដែលពាក់ព័ន្ធដល់ជីវភាពលំបាករបស់គាត់ ឬ មួយក៏
មានការគាបសង្កត់ ពីមជ្ឈដ្ឋានណាមួយនោះ គឺថា យើងត្រូវទៅដោះស្រាយ
ដល់កន្លែងតែម្តង” ។

ឆើ្លយតបទៅនឹងសំណួររបស់ វីអូអេ ផ្នែកខេមរភាសាអំពីទំនុកចិត្តរបស់ប្រជា
ពលរដ្ឋចំពោះចំណាត់ការរបស់រដ្ឋសភាក្នុងការដោះស្រាយពាក្យបណ្តឹងរបស់
ប្រជាពលរដ្ឋ លោកសារ៉ុម អ្នកបើកបរនៅរាជធានីភ្នំពេញមានប្រសាសន៍ថា
លោកអស់សង្ឃឹមចំពោះអសមត្ថភាពរបស់រដ្ឋសភា ពីព្រោះអ្នកតំណាងរាស្ត្រ
មិនដែលអនុវត្តការទទួលខុសត្រូវរបស់ខ្លួនឱ្យបានពេញលេញ ក្នុងនាមជាអ្នក
តំណាងរបស់ប្រជារាស្រ្តឡើយ ព្រោះបើតាមទស្សនៈលោកអ្នកតំណាងរាស្ត្រ
ធ្វើការបម្រើប្រយោជន៍គណបក្សរបស់គេជាជាងបម្រើប្រយោជន៍ប្រជាពលរដ្ឋ
ទូទៅ ។ លោកមានប្រសាសន៍ថា៖

“សម្រាប់តំណាងរាស្រ្ត ពូគ្មានសង្ឃឹមទាល់តែសោះ ពីព្រោះតំណាងរាស្ត្រគឺជា
តំណាងរបស់បក្ស អញ្ចឹងបក្សអាចបញ្ជាតំណាងរាស្ត្របាន ហើយបក្សជាអ្នក
តំណាងរដ្ឋាភិបាល ។ អញ្ចឹងតំណាងរាស្ត្រមានឆន្ទៈឯណា? សើ្នទៅតំណាង
រាស្រ្តដូចស្នើទៅគោអញ្ចឹង ។ មានឆន្ទៈឯណាទៅថា អ្នកឯងធ្វើនេះមិនសមធ្វើ
នោះមិនសម? ថា អញ្ចឹងទៅវាប៉ះពាល់ដល់មាគ៌ាបក្សគេ ធ្វើឱ្យបក្សគេហ្នឹងចុះ
ខ្សោយគេអាចដកចេញ ពីព្រោះច្បាប់យើងនិយាយថា សុពលភាពតំណាង
រាស្រ្តទាល់តែជាសមាជិកបក្ស។ បើគេដកចេញពីបក្ស នោះតំណាងរាស្ត្រអស់
សុពលភាពខ្លួនឯងតែម្តង ។ អញ្ចឹងតំណាងរាស្ត្រឯណាមានសិទ្ធិនិយាយ? ឱ្យ
ដំណឹងចំណុចហ្នឹងឱ្យច្បាប់ ទើបដឹងថា តំណាងរាស្រ្តអត់ប្រយោជន៍ទេ” ។

លោកសារ៉ុមបន្តទៀតថា ប្រជាពលរដ្ឋក៏មិនអាចសើ្នទៅតំណាងរាស្ត្រមកពី
គណបក្សប្រឆាំងដែរ ពីព្រោះពួកគេមានសម្លេងភាគតិចនៅក្នុងរដ្ឋសភា។ពួក
គេមិនអាចធ្វើអ្វីបានទេ ។ ស្នើទៅតំណាងរាស្រ្តមកពីគណបក្សប្រឆាំងដូចនាំ
ទុក្ខឱ្យពួកគេអញ្ចឹង។

“យើងរាស្ត្រទៅស្នើសុំគឺស្នើអត់ប្រយោជន៍ហ្នឹង ។ បើស្នើទៅកាន់គណបក្សប្រ
ឆាំង រិតតែអត់ប្រយោជន៍ទៀត។តែមិនស្រួល គេចាប់ដាក់គុកទៀតដកអភ័យ
ឯកសិទ្ធិអី អញ្ចឹងទៅ។យើងទៅធ្វើម៉េច ពីព្រោះសម្លេងបក្សកាន់អំណាចមាន
សម្លេងច្រើន។ ហាសឹបបូកមួយអាចដកទាំងអភ័យឯកសិទ្ធិអាចបង្កើតរដ្ឋាភិ
បាលបានអញ្ចឹងទៅ” ។

អ្នកជំនាញឱ្យដឹងថា អ្នកនយោបាយកម្ពុជារកគ្រប់លទ្ធភាពដើម្បីការពារខ្លួនជា
ជាងទទួលយកការរិះគន់ ។ ជាលទ្ធផល អ្វីដែលស្នើឡើងដោយគណបក្សប្រ
ឆាំង កម្រត្រូវបានយកមកពិចារណាដោយស្ថាប័ននីតិប្រតិបត្តិ និងនីតិបញ្ញត្តិ
ណាស់ ។ លោកសុន ឆ័យ ដែលជាតំណាងរាស្ត្រចាស់វស្សាម្នាក់មកពីគណ
បក្ស សម រង្ស៊ី បានប្រាប់វីអូអេផ្នែកខេមរភាសាតាមទូរស័ព្ទថា លោកទទួល
ស្គាល់ថា អ្វីដែលប្រជាពលរដ្ឋខាងលើលើកឡើងគឺជារឿងពិតហើយលោកក៏
អស់សង្ឃឹមដែរ ចំពោះអសមត្ថភាពរបស់រដ្ឋសភាជាតិកម្ពុជា ។ លោកថ្លែង
ដូច្នេះថា៖

“ខ្ញុំមានការតូចចិត្តណាស់ ដូចដែលបានជម្រាបខាងដើម។ ធ្វើតំណាងរាស្ត្រដ៏
យូរមកហើយ ។ ខ្ញុំប្រហែលជាអស់ចិត្ត ប្រសិនណាការវិវត្តនៃលទ្ធិប្រជាធិប-
តេយ្យនេះចេះតែទៅមុខ ទោះបីតិចក្តីច្រើនក្តី។ក៏ប៉ុន្តែយើងធ្លាក់ដល់ស្ថានភាព
មួយ ដែលបាត់បង់សេចក្តីទុកចិត្តពីប្រជារាស្ត្រ ហើយការនេះជាការពិត ដែល
ពលរដ្ឋយើងមិនអាចទៅពឹងអ្នកតំណាងរាស្រ្តមកពីគណបក្សកាន់អំណាច ពី
ព្រោះអ្នកដែលបានរំលោភនោះច្រើនតែចេញពីមន្រ្តីដែលនៅក្នុងគណបក្សកាន់
អំណាច ។ ហើយទីពីរ វាអកុសលថែមទៀត គឺថា អ្នកដឹកនាំប្រទេសយើងហ្នឹង
បានព្រមានជាសាធារណៈ មិនឱ្យប្រជាពលរដ្ឋប្តឹងទៅគណបក្សប្រឆាំងទេ។
បើប្តឹងទៅគណបក្សប្រឆាំងគាត់មិនដោះស្រាយទេ” ។

លោក សុន ឆៃបន្ថែមថា វាជាការលំបាកសម្រាប់រដ្ឋសភាជាតិក្នុងការត្រួត
ពិនិត្យមើលការគ្រប់គ្រងធនធានធម្មជាតិរបស់រដ្ឋាភិបាល ពីព្រោះគណបក្ស
កាន់អំណាចគ្រប់គ្រងយ៉ាងពេញទំហឹងទាំងក្នុងស្ថាប័ននីតិបញ្ញត្តិ និងនីតិប្រតិ
បត្តិ។

“ការដែលមិនមានការបែងចែកអំណាច នៅស្ថាប័នជាតិនេះដើម្បីតាមដានទៅ
លើសកម្មភាពគ្នាទៅវិញទៅមកធ្វើឱ្យរដ្ឋាភិបាលនិងមន្ត្រីក្នុងរដ្ឋាភិបាលប្រព្រឹត្ត
បទល្មើសតាមអំពើចិត្ត ។ ដូច្នេះខ្ញុំថា ប្រទេសកម្ពុជាយើងមានភាពលំបាកធ្ងន់
ធ្ងរណាស់ ហើយយើងមិនទាន់ឃើញមានយន្តការណាមួយ ដែលអាចទប់ស្កាត់
ការបំផ្លិចបំផ្លាញធនធាននេះបានទេ” ។

រហូតមកដល់ពេលនេះ រដ្ឋសភាជាតិកម្ពុជាបានអនុម័ត និងផ្សព្វផ្សាយច្បាប់
សំខាន់ៗចំនួនបួន ដើម្បីគ្រប់គ្រងធនធានធម្មជាតិ ។ ច្បាប់ទាំងនោះរួមមាន
ច្បាប់ការពារបរិស្ថាន និង ការគ្រប់គ្រងធនធានធម្មជាតិនៅឆ្នាំ ១៩៩៦ ច្បាប់
គ្រប់គ្រង និងការរុករកធនធានរ៉ែនៅឆ្នាំ ២០០១ ច្បាប់ព្រៃឈើនៅឆ្នាំ ២០០២
និងច្បាប់នេសាទនៅឆ្នាំ ២០០៦ ។ ទោះបីជាមានច្បាប់ប្រកបដោយបច្ចុប្បន្ន
ភាពគ្រាន់ បើអ្នកជំនាញឱ្យដឹងថា រដ្ឋសភាជាតិត្រូវបានរិះគន់ថា ខ្វះសមត្ថភាព
ក្នុងការត្រួតពិនិត្យការអនុវត្តច្បាប់របស់ស្ថាប័ននីតិប្រតិបត្តិ ពីព្រោះរដ្ឋសភាគឺ
គ្រាន់តែជាបណ្តុំមនុស្សមួយក្រុមដែលភាគច្រើននៃអ្នកទាំងនោះ ធ្វើការបម្រើ
ផលប្រយោជន៍របស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ជាគណបក្សកាន់អំណាច ជា
ជាងបម្រើផលប្រយោជន៍សាធារណៈ និងប្រជាពលរដ្ឋទូទៅ ។

រាយការណ៍ពីរដ្ឋធានីវ៉ាស៊ីនតោន ខ្ញុំ អ៊ឹម សុធារិទ្ធ វីអូអេ ផ្នែកខេមរភាសា។