សមាគមសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជាបានរកឃើញថា ការវិនិយោគទ្រង់ទ្រាយធំនៅក្នុងវិស័យកសិកម្មដែល ទទួលបានដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចពីរដ្ឋាភិបាលក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ននេះ មិនទាន់បានចូលរួមចំណែកកាត់បន្ថយភាពក្រីក្រនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជានៅឡើយទេ ដោយសារតែគម្រោងវិនិយោគភាគច្រើននៅគាំង មិនទាន់ដំណើរការ ហើយគម្រោង មួយចំនួនតូចដែលកំពុងដំណើរការនោះមិនបានផ្តល់ផលចំណេញច្រើនដល់ប្រជាជនក្រីក្រនោះទេ។
ដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចគឺជាដីដែលរដ្ឋាភិបាលផ្តល់ឲ្យក្រុមហ៊ុនសម្រាប់វិនិយោគក្នុងវិស័យកសិកម្ម ក្នុងរយៈពេលរហូតដល់៧០ឆ្នាំដោយមិនគិតឈ្នួល។ រដ្ឋាភិបាលចាត់ទុកការផ្តល់ដីសម្បទាននេះអាចទាក់ទាញអ្នកវិនិយោគ បង្កើនផលិតផលកសិកម្ម និងបង្កើតការងារដើម្បីជំរុញកំណើនសេដ្ឋកិច្ច។ ម្ល៉ោះហើយ ចាប់តំាងពីឆ្នាំ១៩៩៥ រហូតមកដល់ដំណាច់ឆ្នាំ២០០៩ មានក្រុមហ៊ុនជាតិ និងអន្តរជាតិចំនួន៦៥ហើយដែល ទទួលបានដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចសរុបជិត១លានហិចតាសម្រាប់ដាំដំណាំកសិឧស្សាហកម្ម ដូចជាកៅស៊ូ អំពៅ ដំឡូងជ្វា ដូងប្រេង និងស្វាយចន្ទីជាដើម។ ប៉ុន្តែបើយោងតាមរបាយការណ៍របស់ក្រសួងកសិកម្ម បានឲ្យ ដឹងថា ក្នុងចំណោមក្រុមហ៊ុនទំាង៦៥ ដែលភាគច្រើនមកពីប្រទេសចិន និងវៀតណាម នោះ មានតែ២០ក្រុមហ៊ុន ប៉ុណ្ណោះដែលចាប់ផ្តើមដំណើរការវិនិយោគនៅលើដីសម្បទានដែលពួកគេទទួលបាន ។
ដោយឡែកនៅក្នុងរបាយការណ៍ស្រាវជ្រាវរបស់ខ្លួន ស្តីពីថា តើគម្រោងវិនិយោគកសិកម្មខ្នាតធំផ្តល់ផលចំណេញ ដល់ប្រជាជនក្រីក្រដែរឬទេដែលគ្រោងចេញផ្សាយជាសាធារណៈនៅខែឧសភាខាងមុខនេះ សមាគមសេដ្ឋកិច្ច បានលើកឡើងថា ក្រុមហ៊ុនវិនិយោគកសិកម្មធំៗមួយចំនួនខ្វះទុនក្នុងការប្រែក្លាយដីសម្បទាន ដែលពួកគេទទួលបានឲ្យទៅជាសហគ្រាសកសិកម្ម ហើយក្រុមហ៊ុនខ្លះទៀត ជាប់ក្នុងជម្លោះ ដីធ្លីដែលមិនត្រឹមតែបង្កកគម្រោងវិនិយោគរបស់ពួកគេទេ ប៉ុន្តែបានផ្តល់ផលប៉ះពាល់ដល់ប្រជាជនក្នុងតំបន់ទៀតផង។ ដោយផ្អែកលើមូលដ្ឋានទំាងពីរនេះ របាយការណ៍នេះបានគូសបញ្ជាក់ថា ការផ្តល់ដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ច សម្រាប់ការអភិវឌ្ឍការវិនិយោគក្នុងវិស័យកសិកម្ម មិនប្រាកដថា អាចកាត់បន្ថយភាពក្រីក្របាននោះទេ។
លោក ចាន់ សុផល ប្រធានសមាគមសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា បានពន្យល់ថា គម្រោងវិនិយោគកសិកម្មធំៗមួយចំនួនតូចដែលកំពុងដំណើរការនាពេលនេះ ភាគច្រើនបានឆ្លងកាត់ជម្លោះដីធ្លីជាមួយប្រជាជន ប៉ុន្ដែក្រុមហ៊ុនទាំងនេះ មិនបានដោះស្រាយទំនាស់ដែលផ្តល់ផលចំណេញដល់ប្រជាជននោះទេ។ ពោលគឺ ប្រជាពលរដ្ឋត្រូវបាត់បង់ដីដែលពួកគេធ្លាប់កាន់កាប់ និងបាត់ចំណូលពីការធ្វើស្រែចម្ការ និងចញ្ចឹមសត្វ ហើយអ្វីដែលពួកគេអាចទទួលបានមកវិញនោះគឺការងារជាកម្មករ។ ប៉ុន្តែ កម្រៃឈ្នួលដែលពួកគេទទួលបានមានចំនួនតិចតួច ដែលមិនអាចជួយឲ្យពួកគេចាកផុតពីភាពក្រីក្របានឡើយ។
«ការវិនិយោគធំៗ ប្រសិនបើគេមិនគិតគូរដល់ប្រជាពលរដ្ឋតូចតាចគឺនឹងមានបញ្ហា យើងឃើញច្បាស់ហើយថា ពលករ កម្មករនៅតាមចម្ការធំៗមួយចំនួន មិនមែនជាអ្នកធូរធារទេ គាត់ទទួលបានប្រាក់ចំណូលត្រឹមតែគ្រប់គ្រាន់ បើគ្រាន់តែបានតែមួយគ្រប់ហូប ខ្វះប្រាក់សន្សំគឺគាត់នៅតែក្រដដែល»។
យ៉ាងណាក៏ដោយ លោកចាន់ សុផលមានប្រសាសន៍ថា គម្រោងវិនិយោគកសិកម្មធំៗប្រាកដជាអាចលើកស្ទួយសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជាឲ្យរីកចម្រើនយ៉ាងឆាប់រហ័សបាន ប្រសិនបើរដ្ឋាភិបាលអាចជំរុញឲ្យគម្រោងទាំងនោះចាប់ផ្តើមដំណើរការ។ អ្នកសេដ្ឋកិច្ចដដែលនេះអះអាងថា ការវិនិយោគធំៗក្នុងវិស័យកសិកម្មនឹងស្រូបយកកម្លាំងពលកម្មច្រើន ហើយគម្រោងទំាងនោះចាំបាច់ត្រូវផ្តល់ដំណោះស្រាយដែលចំណេញដល់ប្រជា ជនមូលដ្ឋាន។
ដើម្បីបង្ហាញពីផលចំណេញក្នុងការរួមចំណែកក្នុងការកាត់បន្ថយភាពក្រីក្រតាមរយៈ ការដោះស្រាយជម្លោះ របាយការណ៍របស់សមាគមសេដ្ឋកិច្ច បានលើកឡើងពីករណីសិក្សានៅខេត្តមណ្ឌលគីរីដែលក្រុមហ៊ុនដាំកៅស៊ូរបស់វៀតណាម ឈ្មោះ ដាកឡាក ដែលទទួលបានដីសម្បទានជាង៤.០០០ហិចតា។
ក្រុមហ៊ុននេះបានបញ្ចប់ជម្លោះជាមួយប្រជាជនដោយការចែករំលែកដី ៥០%ដែលខ្លួនបានដាំកៅស៊ូរួចជាស្រេចទៅឲ្យប្រជាពលរដ្ឋ។វិធីសាស្ត្រនេះអាចចូលរួមចំណែកកាត់បន្ថយភាពក្រីក្រក្នុងចំណោមប្រជាជន មូលដ្ឋានត្បិតពួកគេអាចទទួលបានកម្រៃពីការលក់កៅស៊ូទៅឲ្យក្រុមហ៊ុនជាជាងការធ្វើជាកម្មករឲ្យ
ក្រុមហ៊ុន។ ផ្ទុយទៅវិញ ករណីសិក្សា នៅខេត្តកោះកុងដែលរដ្ឋាភិបាលបានផ្តល់ដីសម្បទាន រហូតដល់ទៅ២០.០០០ហិចតា សម្រាប់វិនិយោគដាំ និងកែច្នៃអំពៅ នោះ ហាក់ដូចជាមិនបានជួយកាត់បន្ថយភាពក្រីក្រនោះទេ ព្រោះថា ប្រជាជនបានបាត់បង់ ចំណូលពីការធ្វើស្រែចម្ការផ្ទាល់ខ្លួន ហើយទទួលបានចំណូលតិច តួចពីការងារជាកម្មករ។
លោក ស្រី ចន្ធី អ្នកស្រាវជ្រាវ និងវិភាគកសិកម្មជាន់ខ្ពស់នៃភ្នាក់ងារសហប្រតិបត្តិការកាណាដា បានគំាទ្រចំពោះរបាយការណ៍របស់សមាគមសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា ដោយលោកស្រីលើកឡើងថា នាពេលនេះ ការវិនិយោគ កសិកម្មក្នុងទ្រង់ទ្រាយធំដែលទទួលបានដីសម្បទានពីរដ្ឋាភិបាលមិនបានជួយកាត់បន្ថយភាពក្រីក្រច្រើននោះទេ ដោយហេតុថា កសិករខ្មែរនៅខ្វះចំណេះដឹងផ្នែកកសិកម្ម ស្របពេលដែលការអនុវត្តច្បាប់នៅ ទន់ខ្សោយ។
«ច្បាប់ទាក់ទងនឹងវិស័យកសិកម្មហ្នឹងមានច្រើនណាស់ ហើយដែលអាចផ្ដល់ផលប្រយោជន៍ដល់ការកាត់បន្ថយភាពក្រីក្រ ការបង្កើតការងារ និងការអភិវឌ្ឈសេដ្ឋកិច្ច។ ប៉ុន្ដែច្បាប់យើងមានច្រើនអត់អនុវត្ត រហូតមកដល់ពេលនេះ។ កាលណារដ្ឋាភិបាលនិងមន្រ្តីរដ្ឋអត់អនុវត្តច្បាប់ដែលយើងមានហ្នឹង ក្រុមហ៊ុន ផ្ដេសផ្ដាសប៉ះពាល់ប្រជាជនមូលដ្ឋានហើយ។ ហើយវាមិនបានប្រយោជន៍ដល់ប្រជាកសិករនិងការកាត់ បន្ថយភាពក្រីក្រប៉ុន្មានទេ»។
លោក ឌុយ ថៅ អគ្គលេខាធិការរងនៃក្រុមប្រឹក្សាអភិវឌ្ឍន៍កម្ពុជា មិនធ្វើអត្ថាធិប្បាយទៅលើរបាយការណ៍ស្រាវជ្រាវនេះទេ ដោយលោកមានប្រសាសន៍ថា វាអាស្រ័យទៅលើការយល់ឃើញរៀងៗខ្លួន។ ប៉ុន្តែលោកជឿជាក់ថា គម្រោងវិនិយោគកសិកម្មធំៗមិនបានផ្តល់បញ្ហារំាងស្ទះដល់ការកាត់បន្ថយភាពក្រីក្រនោះទេ ផ្ទុយទៅវិញ វាកំពុងតែផ្តល់ចំណេញដល់សេដ្ឋកិច្ចជាតិ។
«ឥឡូវនេះគម្រោងយើងនៅតែដើរអញ្ចឹង។ គម្រោងខាងវិស័យកសិកម្ម។ គម្រោងធំៗមិនរាំងស្ទះការរីកចម្រើន និងកាត់បន្ថយភាពក្រីក្ររបស់ប្រជាជននោះទេ។ ខ្ញុំឃើញថា គម្រោងដូចជាដាំកៅស៊ូ ដូចជាគម្រោងផ្សេងៗ ដំណើរការហើយ ដូចជាខាងដាំដុះ»។
ទោះយ៉ាងណា រយៈពេលជាច្រើនឆ្នាំកន្លងទៅនេះ វិស័យកសិកម្មរបស់កម្ពុជាបានចូលរួមចំណែកតិចតួច ប៉ុណ្ណោះដល់ការជំរុញកំណើនសេដ្ឋកិច្ចជាតិ បើទោះជាប្រទេសនេះមានប្រជាជន៨០%ជាកសិករដ៏ដោយ ដោយ ហេតុថាកសិករភាគច្រើនពឹងផ្អែកលើការធ្វើកសិកម្មជាលក្ខណៈគ្រួសារ ឬគ្មានលក្ខណៈរួមផ្តុំដើម្បីបង្កើនចំនួនផលិតផល ខណៈដែលលំហូរទុនវិនិយោគនាពេលកន្លងមកភាគច្រើនផ្តោតលើវិស័យឧស្សាហកម្ម។
ក៏ប៉ុន្តែ នៅឆ្នាំ២០០៩ មួយឆ្នាំបន្ទាប់ពីពិភពលោកជួបវិបត្តិស្បៀងអាហារ វិស័យកសិកម្មនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា បានអូសទាញបាននូវការវិនិយោគជាច្រើន ជាពិសេសពីប្រទេសចិន និងវៀតណាម ដែលធ្វើឲ្យគម្រោងវិនិយោគធំៗក្នុងវិស័យកសិ-ឧស្សាហកម្ម កើនដល់ជិត៦០០លានដុល្លារ ធៀបនឹងឆ្នាំ២០០៨ គម្រោង វិនិយោគមានទឹកប្រាក់តែជាង៩០លានដុល្លារប៉ុណ្ណោះ។ ក៏ប៉ុន្តែ គម្រោងភាគច្រើនក៏មិនទាន់លេចចេញជា រូបរាងដូចគ្នានឹងគម្រោងវិនិយោគដែលមានដីសម្បទានដែរ។
លោក ឌុយ ថៅ មានប្រសាសន៍ថា រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា កំពុងតែបន្តជំរុញឲ្យអ្នកវិនិយោគចាប់ផ្តើមដំណើរការគម្រោងវិនិយោគរបស់ពួកគេ បើពុំដូច្នោះទេ នឹងឈានទៅដល់ការដកហូតដីសម្បទានត្រឡប់មកវិញ ឬលុបកិច្ចសន្យាលើគម្រោងវិនិយោគតែម្តង៕
