អ្នក​និពន្ធ Abby Seiff៖ «យើង​គួរនៅ​មាន​សង្ឃឹម​ថា ​បញ្ហា​បឹង​ទន្លេសាប​នឹង​អាច​ប្រសើរ​ឡើងវិញ»

រូបឯកសារ៖ អ្នកនេសាទខ្មែរម្នាក់កំពុងនេសាទត្រីនៅតាមដងទន្លេសាប ក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ ថ្ងៃទី ២ ខែមីនា ឆ្នាំ ២០១៨។

សៀវភៅ «Troubling the Water: A Dying Lake and A vanishing World in Cambodia» និពន្ធដោយអ្នកកាសែតអាមេរិកាំង Abby Seiff បានរៀបរាប់អំពីទំនាក់ទំនងយ៉ាងស៊ីជម្រៅរបស់ប្រជាជនកម្ពុជា​និងបឹងទន្លេសាប ការគំរាមកំហែងដែលបង្កឡើងដោយ​ការនេសាទហួសកម្រិត ផលប៉ះពាល់នៃទំនប់វារីអគ្គិសនីនៅទន្លេមេគង្គ​និងការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ។

ភ្នំពេញ/ទីក្រុងញូវយ៉ក — កំណត់អ្នកនិពន្ធ៖ កម្ពុជា​ត្រូវ​បាន​គេ​ចាត់​ទុក​ថា​ ជា​ប្រទេស​មួយ​មាន​ផល​នេសាទ​ចម្រុះ​បំផុត​ក្នុង​ពិភព​លោក​ដោយ​សារ​ប្រព័ន្ធ​អេកូឡូស៊ី​ពិសេស​មួយ​នៃ​ទន្លេមេគង្គ​ និង​បឹង​ទន្លេសាប។ ប្រព័ន្ធ​អេកូឡូស៊ី​នេះ​បាន​ទ្រទ្រង់​ការ​នេសាទ និង​ការ​ធ្វើស្រែ​ចំការ​ របស់ប្រជានេសាទ និងប្រជាកសិករ​ ​រាប់លាននាក់​តាំងពី​បុរាណ​មក។​ ប៉ុន្តែ​ឥឡូវ​នេះ បឹងទន្លេសាបកំពុង​ស្ថិត​ក្នុង​វិបត្តិ​ធ្ងន់ធ្ងរ។​ សៀវភៅថ្មី​មួយ​ក្បាល​ដែល​មាន​កម្រាស់​១៣០ទំព័រ​ និពន្ធ​ដោយ​អ្នក​កាសែតអាមេរិកាំង​ម្នាក់​គឺ កញ្ញា​ Abby Seiff ​ដែល​មាន​ចំណង​ជើងថា «Troubling the Water: A Dying Lake and A vanishing World in Cambodia» បាន​រៀបរាប់​អំពី​ទំនាក់ទំនង​យ៉ាង​ស៊ីជម្រៅ​របស់​ប្រជាជនកម្ពុជា និង​បឹងនេះ​ ក៏​ដូច​ជា​ការ​គំរាមកំហែង​ដែល​បង្កឡើង​ដោយការ​នេសាទ​ហួស​កម្រិត​ ផល​ប៉ះពាល់​នៃ​ទំនប់​វារីអគ្គិសនី​នៅ​ទន្លេ​មេគង្គ​ និង​ការ​ប្រែប្រួលអាកាសធាតុ​។ កញ្ញា​ Abby Seiff ធ្លាប់​បាន​ធ្វើការ​ជា​អ្នក​យក​ព័ត៌មាន​នៅ​កម្ពុជាជាង​ ១០ ឆ្នាំ។ អ្នកនាង​ ខាន់ សុគុំមនោ នៃ​វីអូអេ​ខ្មែរ​ បាន​សន្ទនា​ជាមួយ​អ្នកកាសែត​រូបនេះ​អំពី​សៀវភៅ​របស់​នាង​ ដែល​ទើប​ត្រូវបាន​បោះ​ពុម្ព​កាលពី​ខែមីនា​កន្លង​ទៅ។

Your browser doesn’t support HTML5

បទសម្ភាសន៍​ VOA៖ អ្នក​និពន្ធ Abby Seiff ថា «យើង​គួរនៅ​មាន​សង្ឃឹម​ថា ​បញ្ហា​បឹង​ទន្លេសាប​នឹង​អាច​ប្រសើរ​ឡើងវិញ»

វីអូអេខ្មែរ៖​ អរគុណច្រើន​ Abby ដែលបាន​ផ្តល់បទសម្ភាសន៍ ដល់វីអូអេខ្មែរ​អំពី​សៀវភៅ​ដែលទើប​នឹង​បោះ​ពុម្ព​ថ្មី​ៗនេះ​។​ ក្នុង​ចំណោម​ប្រធានបទ​ទាំងអស់​ដែល ​Abby ធ្លាប់​បាន​រាយការណ៍​នៅ​ប្រទេស​កម្ពុជា ជា​អ្នកសារព័ត៌មាន​ដែល​អ្នកផ្តោតលើ​រឿង​នយោបាយ និង​កិច្ចការបរទេស ហេតុអ្វី​បានជាកញ្ញា​ចាប់អារម្មណ៍​ខ្លាំង​លើ​បញ្ហា​បឹង​ទន្លេសាប​ ​រហូតដល់​សរសេរសៀវភៅ​មួយ​ក្បាល​អំពីរឿងរ៉ាវ​ទាំង​នេះ​?​

កញ្ញា Abby Seiff ខ្ញុំគិតថា​ ខ្ញុំ​ចាប់​អារម្មណ៍​អំពី​រឿង​នេះ​ដំបូង គឺ​នៅ​ឆ្នាំ ២០១៦ ហើយ​នៅ​ពេលនោះ ប្រទេស​កម្ពុជា​កំពុង​រង​គ្រោះរាំងស្ងួត​ដ៏​អាក្រក់​មួយ និង​ភ្លើងឆេះ​ព្រៃ​នៅ​ជុំវិញ​បឹង​ទន្លេសាប​ទៀត​ផង។​ ដូច្នេះ ខ្ញុំ​បាន​ធ្វើដំណើរទៅ​បឹង​ទន្លេសាប​ជាមួយ​អ្នកថតរូបម្នាក់​គឺ​លោក Nicholas Axelrod ដែល​លោកចង់​ឃើញស្ថានភាព​នៅ​ទីនោះ​ ក្រោយ​ភ្លើងឆេះ​ព្រៃ។​ ពួកយើង​បាន​ចំណាយ​ពេល​ប្រហែល​មួយ​សប្តាហ៍​នៅទីនោះ​ ដើម្បី​និយាយ​ជាមួយ​គ្រួសារ​អ្នក​នេសាទ​ដែល​រស់នៅ​ជុំវិញ​បឹងទន្លេសាប។

វា​ពិត​ជា​គួរឱ្យ​ចាប់​អារម្មណ៍​ណាស់​ ព្រោះ​វា​ច្បាស់​ណាស់​ថា​ ស្ថានភាព​មិនមែន​គ្រាន់​តែ​មក​ពី​គ្រោះ​រាំង​ស្ងួត​ និង​ភ្លើងឆេះ​ព្រៃ​ប៉ុណ្ណោះ​ទេ។ បន្ថែម​លើ​នេះ ប្រជាជន​ក៏​បានប្រឈម​នឹង​បញ្ហាចាប់ត្រី​បាន​តិច​មែនទែន​ ហើយ​មើល​ទៅ​ហាក់​ដូចជា​មាន​បញ្ហា​ផ្សេងទៀត​ ដែល​នៅ​ពីក្រោយ​ស្ថានភាព​ដ៏​កាន់តែ​អាក្រក់​ទៅៗ​នេះ។ កាល​នោះ ប្រព័ន្ធ​ផ្សព្វផ្សាយ​ក្នុង​ស្រុក​កំពុង​រាយការណ៍​អំពី​រឿងនេះ​ដែរ​ ដោយសារ​តែ​មាន​ទំនប់​វារី​អគ្គិសនី​ ការ​ប្រែប្រួល​អាកាសធាតុ​ផង​ និង​ការ​នេសាទ​ហួស​បរិមាណ​ផង។ ​ដូច្នេះហើយ ខ្ញុំ​ចាប់​អារម្មណ៍​យ៉ាង​ខ្លាំង​ចំពោះ​ស្ថានភាព​នោះ។

ខ្ញុំបាន​ធ្វើ​ដំណើរ​ទៅ​បឹងទន្លេ​សាប​ពីរ​បី​ដង​ទៀត ដើម្បី​សរសេរអត្ថបទ​ទស្សនាវដ្តី​មួយ​ចំនួន​អំពី​រឿង​នេះ។ ប៉ុន្តែ​ពេល​នោះ​ ខ្ញុំ​ក៏​ចាប់​អារម្មណ៍​អំពី​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​របស់​បឹង​នេះ​ផងដែរ។​ ដូច្នេះ អ្វី​ដែល​អស្ចារ្យ​ពី​បទសម្ភាសន៍​ជាមួយ​ប្រជានេសាទ​ គឺ​ថា នៅ​ពេល​ដែលពួកគេ​និយាយ​អំពី​អតីត​កាលរបស់​បឹង​ទន្លេសាប​កាល​ពី ១០ ឆ្នាំ​ ឬ ២០ ឆ្នាំ​មុន យើង​អាច​ដឹង​ថា​ ត្រី​មាន​ច្រើន​ប៉ុណ្ណា ហើយ​ស្ថានភាព​នេះ​ប្រែប្រួល​លឿន​ប៉ុណ្ណា។​ ក្រោយៗ​មក ​ពេល​ខ្ញុំ​ក៏​បាន​ធ្វើ​ដំណើរ​ទៅ​បឹង​ទន្លេសាប​ទៀត ស្របពេល​ស្រាវជ្រាវ​និង​ពិនិត្យ​មើល​ឯកសារ​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​អំពី​បឹង​ទន្លេ​សាប ពី​សម័យ​អាណានិគម​និយម​បារាំង​ រួមទាំង​ឯកសារ​របស់​លោក​ Zhou Daguan អ្នក​ការ​ទូតចិន​នៅក្នុង​ទសវត្សរ៍​ឆ្នាំ ១២០០។ ខ្ញុំ​ចូលចិត្ត​ឯកសារ​របស់​អ្នក​ទាំងនោះ​ខ្លាំងណាស់​ ព្រោះ​ពួកគេ​បាន​ពិពណ៌នា​អំពី​បឹង​ទន្លេសាប​នេះ​ដូចៗគ្នា​ ប៉ុន្តែ​ការ​រៀបរាប់​មាន​ច្រើន​ណាស់ ​និង​ច្រើនលើសលប់។

ដើម​ហេតុ​ទាំងពីរនេះ គឺ​ការ​សម្ភាសផង​ និង​ឯកសារ​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​នេះ​ផង​ ធ្វើឲ្យ​ខ្ញុំចាប់​អារម្មណ៍​លើ​កត្តា​ធំៗ​ដែល​បង្ក​ជា​បញ្ហា​ប្រឈម​ដែល​ប្រជានេសាទ​នៅ​តំបន់​បឹងទន្លេសាប ​កំពុង​ជួបប្រទះ​ ហើយ​ខ្ញុំគិតថា​ វា​ជា​រឿង​ដ៏​គួរ​ឱ្យ​ចាប់​អារម្មណ៍​ បើ​សរសេរ​ជា​សៀវភៅ​មួួយ​ក្បាល។

រូបឯកសារ៖ ច្រាំងទន្លេមេគង្គហួតហែងនៅក្នុងរដូវប្រាំង រាជធានីភ្នំពេញ ថ្ងៃទី ២២ ខែមីនា ឆ្នាំ ២០១៦។

វីអូអេខ្មែរ៖​ នៅ​ក្នុងសៀវភៅ​នោះ កញ្ញា​បាន​ពិពណ៌នា​នូវ​ទិដ្ឋភាពបឹង​ទន្លេសាប​ និង​ទន្លេសាប​តាំង​ពី​ជាងមួយ​សតវត្សរ៍​កន្លង​ទៅ ​និង​មុននេះ​ទៅ​ទៀត​ ដោយដក​ស្រង់​សេចក្តី​រៀបរាប់​ចេញ​របាយការណ៍ ​អត្ថបទ​ សៀវភៅ​ និង​ឯកសារ​សំណេរ​នានា ដែល​ត្រូវបាន​កត់ត្រា​ដោយអ្នក​ដែល​ធ្លាប់​មក​ឃើញ​កម្ពុជា​ជាយូរលង់ណាស់​មកហើយ តាំងពីបុរាណកាល​មក។ តើ​លក្ខណៈ​ពិសេស ​អ្វីទៅ​ធ្វើឱ្យ​បឹង​ទន្លេសាប​នេះ ជា​ទីទាក់ចិត្ត​មនុស្ស​រាល់គ្នា​ដែល​បាន​ឃើញ ហើយ​ចង់​សរសេរ​រៀបរាប់​ពី​បឹង​នេះ​យ៉ាងដូច្នេះ?

កញ្ញា Abby Seiffតាម​ពិត​ទៅ​ វា​ជា​វិធីសាស្ត្រ​ដ៏ល្អ​មួយដែរ​ ក្នុងការ​ដក​ស្រង់​សំណេរ​ទាំង​នោះ​មក​បញ្ចូល​ក្នុង​សៀវភៅ ពីព្រោះ​អ្នកណាៗ​ក៏ដោយ​ ដែល​បាន​អាន​អត្ថបទ​ចាស់ៗទាំងនេះ​ហើយ គឺ​សុទ្ធតែ​មាន​ការស្ញប់ស្ញែង។ ​ហើយ​ចំពោះ​ខ្ញុំ អ្វី​ដែល​ធ្វើ​ឱ្យ​បឹងនេះ​អស្ចារ្យ​គ្មាន​ពីរ​នោះ គឺ​នៅ​ត្រង់ថា ​បឹង​នេះដូចជា​ចង្វាក់​បេះដូង។ ខ្ញុំ​ប្រាកដ​ថា ​អ្នក​រាល់​គ្នា​ដែល​កំពុង​ស្តាប់​ ឬ​ទស្សនា​សន្ទនានេះ​ ដឹង​ថា​បឹងទន្លេសាបត្រូវ​បានចិញ្ចឹមដោយទន្លេដែល​ជា​ដៃរបស់​ទន្លេ​មេគង្គ។

នៅ​រដូវ​វស្សារ​ ពេល​ទឹក​ទន្លេ​មេគង្គ​ឡើង​ខ្ពស់ វាហូរ​ចូល​ទន្លេសាប​ ហើយ​បន្ត​ហូរចូល​បឹង ហើយ​បឹង​នេះ​រីក​មាឌ​ ៦ ដង ជាង​ទំហំ​បឹង​ក្នុង​ពេល​រដូវ​ប្រាំង។​ ហើយ​អ្វី​ដែលយើង​ឃើញ​លេច​ឡើង​ គឺ​ព្រៃលិច​ទឹក ​និង​ភូមិ​បណ្តែត​ទឹក​ជាដើម​ ហើយ​វា​អនុញ្ញាត​ឱ្យ​ត្រី​បម្លាស់​ទី​រាប់ពាន់គីឡូម៉ែត្រ​ ជា​ពិសេស​ត្រី​ធំៗ​ ដូចជា​ត្រីរាជ​ជាដើម​ ហើយ​ក៏មាន​ត្រីរៀល​តូចៗ​ ចុះ​មក​តាម​ទន្លេ​ផងដែរ។​

សម្រាប់​ខ្ញុំ​ ទាំងអស់​នេះ​គឺជាអ្វី​ដែលធ្វើ​ឲ្យ​បឹង​ទន្លេសាប​នេះពិសេស​គ្មានពីរ។​ មួយ​វិញទៀត ​ភាព​អស្ចារ្យ​របស់​បឹង​ដ៏ធំ​នេះ​ គឺ​ថា វា​ផ្តល់​ប្រយោជន៍​ជលផល។ វា​បង្កើត​បាន​ជា​វាល​ទំនាប​ដ៏​ល្អ​ក្រៃ​ ដែល​ហុច​ផល​ឲ្យ​ដំណាំ​ស្រូវ​ផង។ ​វាលស្រែ​ទាំងអស់​នៅជុំវិញ​បឹង​នេះ​ត្រូវបាន​ចិញ្ចឹម​ដោយ​ដីល្បាប់​ដ៏​សម្បូរ​ទៅ​ដោយ​ជីរជាតិ​ដែល​ហូរមក​ពី​ប្រភព​ទន្លេមេគង្គ​លើ ​និង​ឆ្លងកាត់​ទន្លេសាប​ និង​បឹង​នេះ​ឯង។​ មិនត្រឹម​តែប៉ុណ្ណោះ បឹង​ទន្លេសាប​ក៏​ធ្វើ​ឲ្យ​វប្បធម៌​នានារីកចម្រើនឡើង​ ​ជាពិសេស​គឺ​វប្បធម៌ខ្មែរ​ ពីព្រោះ​ជារៀងរាល់​ឆ្នាំ បឹង​នេះ​មាន​ចលនា​ទ្វេ​ដង។ ហើយ​បើ​យើង​ក្រឡេក​មើល​ពី​ទិដ្ឋភាព​សង្គម ​និង​វប្បធម៌​វិញ​ យើង​ឃើញ​ទំនៀមទម្លាប់​ដូចជាបុណ្យ​អុំទូក​ជាដើម ដែល​ជាពិធី​ប្រារព្ធ​ឡើង​ដើម្បី​អបអរ​ទឹក​ទន្លេ​ហូរ​ប្តូរ​ទិសវិញ។ នេះ​គឺ​ជា​រឿង​ដ៏​សំខាន់​មួយ​ក្នុង​វប្បធម៌​ផង​ដែរ។

ដូច្នេះ​វា​មិនត្រឹម​តែ​ឆ្លុះ​បញ្ចាំងពី​ទស្សនសេដ្ឋកិច្ច​ ឬ​វិស័យ​ស្បៀង​អាហារ​តែ​ប៉ុណ្ណោះទេ តែ​វា​ថែម​ទាំង​ឆ្លុះ​បញ្ចាំង​ពី​ទស្សន​វប្បធម៌ និង​ជា​បាតុភូត​វិទ្យាសាស្ត្រ​ចូលរួម​ផង​ ពីព្រោះនៅ​លើលោកនេះ ​គ្មាន​ទី​កន្លែង​ផ្សេងទៀតដែល​មាន​ទន្លេ​ហូរ​បញ្ច្រាស​ទិស​ពីរ​ដង​ក្នុង​មួយឆ្នាំ ដូច​ម៉ោង​នាឡិកា​បង្កើត​បាន​ជា​ថ្ងៃនិ​ង​យប់​ដូច្នេះ​ ដូច​ទន្លេ​សាប​នោះ​ទេ។ ដូច្នេះ​ វា​ពិតជា​មិន​ធម្មតា​មែន។

គម្របសៀវភៅ «Troubling the Water: A Dying Lake and A Vanishing World in Cambodia» ត្រូវបាននិពន្ធនិងរៀបរៀងឡើងដោយកញ្ញា Abby Seiff អ្នកកាសែតជនជាតិអាមេរិកាំង ដែលបានធ្វើការនៅប្រទេសកម្ពុជាជិត ១០ឆ្នាំ។

វីអូអេខ្មែរ៖ សៀវភៅ​របស់កញ្ញា​ចាប់ផ្តើមពី​ព្រឹត្តិការណ៍​ឆ្នាំ​ ២០១៦។ តើ​ពេលនោះមាន​រឿង​អ្វី​កើត​ឡើងទៅ? ហើយ​នៅ​ក្នុង​សេចក្តី​បញ្ចប់​នៃ​សៀវភៅ​នេះ​ តើ​កញ្ញា​សម្គាល់​ឃើញ​បញ្ហា​ទាំងនោះ​វិវត្ត​ទៅ​យ៉ាងដូចម្តេច​ដែរ? តើ​បឹង​អាច​នឹង​ «បាត់បង់​» ​ជា​បណ្ដើរៗ​ហើយ​ឬ?​

កញ្ញា Abby Seiffនិយាយ​មែនទែន​ទៅ​ នៅពេល​ដែល​ខ្ញុំ​ចាប់ផ្តើម​សៀវភៅ​នេះ​ពី​ឆ្នាំ ២០១៦ ពីដំបូង​វា​មិន​មែន​ជា​សៀវភៅ​ទេ​។ ខ្ញុំ​គ្រាន់តែ​ចាប់ផ្តើម​រាយការណ៍​ព័ត៌មាន​ ហើយ​ខ្ញុំ​មិន​បាន​រំពឹងថាវានឹង​ក្លាយ​ជា​សៀវភៅ​នេះ​ទេ​។ ឆ្នាំ ២០១៦​ គឺជា​ឆ្នាំ​ដែល​អាក្រក់​ណាស់។ បន្ទាប់​មក នៅឆ្នាំ ២០១៧​ អ្វីៗ​ហាក់​បាន​ប្រសើរ​ឡើងវិញ។ នោះ​ហើយ​គឺ​គ្រោះ​រាំងស្ងួត មិន​មែន​ថា​ ឲ្យតែ​គ្រោះរាំងស្ងួត គឺ​ជាបញ្ហា​ប្រែប្រួល​អាកាសធាតុ​ទាំងស្រុង​នោះទេ ។​ យើង​តែង​មាន​គ្រោះរាំង​ស្ងួតនៅក្នុង​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​របស់​យើង។ បើទោះ​បី​ជា​ឆ្នាំ​ ២០១៦​ ជា​គ្រោះ​រាំងស្ងួត​ដ៏​ធ្ងន់ធ្ងរក៏ដោយ ក៏​នៅឆ្នាំ ២០១៧​ អ្វីៗ​បាន​វិល​ទៅ​រក​ភាព​ធម្មតា​វិញ។ ប្រជា​នេសាទអាច​ចាប់បាន​ត្រី​ក្នុងបរិមាណ​ដូច​កាល​ពីប៉ុន្មានឆ្នាំមុនៗ។​

ប៉ុន្តែនៅ​ប៉ុន្មាន​ឆ្នាំ​បន្ទាប់​មក​នោះ​ យើង​បន្តឃើញ​កម្រិត​ទឹកនៅទន្លេ​មេគង្គ​ ទាប​ជា​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​។ ខ្ញុំ​ប្រាកដ​ថា​ អ្នក​នៅចងចាំ​រឿង​កាលពីឆ្នាំ​ ២០១៩ ជា​ឆ្នាំ​ដែល​មាន​កម្រិតទឹក​ទាបបំផុត​នៅ​ក្នុង​កំណត់ត្រា​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​ ដែល​កើតមាន​ឡើង​នៅ​ក្នុង​រយៈកាលជាង ១០០ ឆ្នាំចុង​ក្រោយ​នេះ។ ហើយ​នៅ​ប្រទេសថៃ អាង​ស្តុកទឹក​ទាំង​មូល​បាន​រីងស្ងួត ហើយ​មាន​ប្រាសាទ​មួយ​ដែល​កប់​នៅ​បាតទន្លេ ក៏​បាន​ផុស​ចេញ​ពី​ជា​រូបរាង​ឡើង។ ហើយ​ខ្ញុំ​ចាំ​ថា ​នៅប្រទេសឡាវ និង​កម្ពុជា ដំណាំ​បាន​រង​ផល​ប៉ះពាល់​ខ្លាំង។​ ហើយ​នៅតំបន់​ដីសណ្ដ​វៀតណាម​វិញ ​កន្លែង​ដែល​ទឹក​សាប​រុញ​ច្រាន​ទឹកប្រៃនោះ ក៏ឈប់​កើត​មាន​ឡើង។ ដូច្នេះ​ដំណាំ​នៅ​ដីសណ្ត​វៀតណាម​ទាំងអស់នោះត្រូវ​បាន​បំផ្លាញ​ដោយ​ទឹកប្រៃ។​ ហើយ​បន្ទាប់​មក រឿងដដែល​នេះ​បាន​កើតឡើង​ទៀត​នៅ​ក្នុង​ឆ្នាំ​ ២០២០។

វាហាក់​ដូចជា​ពី​មួយ​ឆ្នាំ​ទៅ​មួយឆ្នាំ កម្រិត​ទឹក [មេគង្គ]​ គឺ​ទាបខ្លាំង​ណាស់។​ ដូច្នេះ​ហើយ​បាន​ជាពេលនិយាយ​អំពីបឹង​ទន្លេសាប​ គឺ​គេ​និយាយអំពីទន្លេ​មេគង្គ។​ កម្រិត​ទឹក​ទាប​នេះ​មាន​ន័យ​ថា​បរិមាណ​ទឹក​បឹង​ក៏​ទាប​តាម​ហ្នឹងដែរ​ ដែល​នាំ​ឲ្យ​មិន​សូវ​មាន​ទឹកចូល​បឹង​ ហើយបឹង​មិន​រីក​សព្វ​សាយធំ​ទៀត​ទេ។​ ហើយ​ការណ៍​នេះប៉ះពាល់​ដល់​អ្វីៗ​ទាំងអស់។​ វា​ប៉ះពាល់​ដល់​ការ​ចាប់​ត្រី និងការ​ធ្វើ​កសិកម្ម​នៅ​ទីនោះ។ ​ខ្ញុំ​មិន​បាន​រាយការណ៍​ដោយ​ផ្ទាល់​នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​កម្ពុជា​ទេ តាំង​ពីពេល​ខ្ញុំ​បាន​ចាក​ចេញ​នៅ​ឆ្នាំ ២០១៩។ ប៉ុន្តែ​ខ្ញុំបាន​តាម​ដាន​រឿងនេះ​យ៉ាង​ដិតដល់។ វា​ជា​រឿង​គួរ​ឱ្យ​ភ្ញាក់​ផ្អើល​យ៉ាង​ខ្លាំង ដែល​យើង​ឃើញ​ថា​អ្វីៗ​បានផ្លាស់​ប្តូរ​យ៉ាង​លឿន​ដូច្នេះ។ ដូច្នេះ​ហើយ ខ្ញុំគិត​ថា​ ខ្ញុំ​សរសេរ​បញ្ហា​នេះក្នុង​សៀវភៅ។

កាលពី​ឆ្នាំ ២០១៦ ​ខ្ញុំបាន​និយាយ​ជាមួយ​ប្រជានេសាទ ហើយ ពួកគេ​បាន​ប្រាប់ថាប្រហែល​ជាង ២០​ ឬ ៣០​ឆ្នាំ​ទៀត ​បឹង​នេះ​នឹង​មិន​ដូចដើម​ទេ។ ហើយ​មាន​បុរស​ម្នាក់​និយាយ​ថា ​៥០ ឬ ៦០ឆ្នាំ​ឯ​នោះ។ ហើយ​ចំពោះ​ខ្ញុំ គំនិត​នោះ​ដូចជា​សុទិដ្ឋិនិយម​បន្តិច​។​ ខ្ញុំ​បាន​គិតថា​បឹងនេះ​ កំពុង​ផ្លាស់ប្តូរ​លឿន​ជាង​នេះ។ ប៉ុន្តែ​ខ្ញុំ​មិន​នឹកស្មានថា ​វាផ្លាស់​ប្តូរ​លឿន​ដូចអ្វី​ដែលយើងកំពុង​ឃើញ​ក្នុង​ពេល​ប៉ុន្មាន​ឆ្នាំ​ចុង​ក្រោយ​នេះ​ទេ។ វា​លឿន​ណាស់ ជាពិសេស​បើ​អ្នក​តាម​ដាន​មើល​កម្រិតទឹក។ប្រធាន​ថ្មី​របស់​គណកម្មាការ​ទន្លេ​មេគង្គ ហៅ​កាត់​ថា MRC បាន​ថ្លែង​សុន្ទរកថា​កាល​ពី​ពេល​កន្លង​ទៅ​ ហើយ​គាត់​បាន​និយាយ​ថា ​កម្រិត​ទឹក​ទន្លេ​មេគង្គ​ឥឡូវ​នេះ​ គឺ​ទាប​ជាង​ ៥០% នៃ​កម្រិត​ទឹក​ប្រចាំ​ឆ្នាំ​ដែល​មាន​ពី​មុនៗ​ គឺ​ស្រកជាង​ពាក់កណ្តាល។ មើល​ទៅ​ដូច​ជា​ ប្រព័ន្ធ​ជលសាស្ត្រ​ផ្លាស់ប្តូរ​ទាំងស្រុង​តែម្តង។

ខ្ញុំ​ព្យាយាម​មិន​ទុទិដ្ឋិនិយម​ពេកទេ។ ហើយ​ខ្ញុំគិត​ថា​ មាន​មូលហេតុ​ច្រើន​ដែល​យើង​ត្រូវ​មាន​សង្ឃឹម។ ​ប្រសិន​បើអ្វីៗ​ធ្វើការរួម​គ្នា​បានល្អ ប្រសិន​បើ​ប្រទេស​នានា​អាច​សហការ​ជាមួយគ្នា​បាន ប្រសិន​បើ​ចិន​អាច​ជួយ​កាន់តែច្រើន​ក្នុងការ​រំដោះទឹក ​ទាំង​អស់នេះ​នឹង​ជួយ​ទប់ទល់​បញ្ហា​បាន។ ប៉ុន្តែ​បញ្ហា​របស់​បឹង​ទន្លេសាប​ដែលទាក់ទងនឹង​ទឹក​ហូ​ប្តូរ​ទិស​ទ្វេ​ដង​នេះ​ គឺថា​ដរាបណាយើង​មានទំនប់​ទឹក ​វា​មិន​អាច​ទៅរួច​ទេ​សម្រាប់​បឹង​និង​ទន្លេសាប ​ក្នុងការបន្ត​ហូរ​ប្តូរ​ទិស​បាន​ដូច​មុន​នោះ​ទេ។ ដូច្នេះ​ហើយ ខ្ញុំ​គិត​ថា ទន្លេ​ប្រហែល​ជា​នឹង​ត្រូវ​បាត់បង់។

វីអូអេខ្មែរ៖ យើង​តែង​លឺ​ថា​ ត្រី​តិច​ទៅៗ​ បំណុល​ច្រើន​ ទឹក​ឡើង​យឺត ហើយ​ត្រលប់​ទៅ​វិញលឿន អាកាសធាតុ​មិន​ទៀងទាត់ លែង​ឃើញពូជ​ត្រី​សំខាន់ៗ​មួយ​ចំនួន​ ឬ​មាន​អ្នក​ខ្លះ​រៀបរាប់​ថា​មិន​ដែល​ឃើញ​ភ្លើងឆេះ​ព្រៃបែប​នេះ​ទេ​កាល​ពី​មុន ហើយ​មិន​ដែល​ជួបប្រទះ​ទឹកទន្លេ​ទាបបែប​នេះ​ពី​មុនមក​ទេ ។ល។​ ប្រសិន​បើ​អ្នក​រស់នៅ​លើផ្ទៃទឹក​ចង់​ផ្លាស់ទី​មក​រស់​នៅ​លើី​ដី​ ដូច​អ្វី​ដែល​កញ្ញា​លើកឡើង​ក្នុង​សៀវភៅ​ តើ​ជីវភាព​របស់​ពួក​គេ​ទំនង​នឹង​ប្រសើរ​ជាង​មុន​ដែរទេ?


កញ្ញា Abby Seiffនេះ​ជា​ចំណុច​សំខាន់​មួយ។ ខ្ញុំ​ដឹង​ថា ​អ្នកបាន​ធ្វើ​សេចក្តី​រាយការណ៍​ជា​ច្រើន​នៅទន្លេ​ដោយ​ផ្ទាល់​ដែរ។ ហើយ​មើល​ទៅ​ស្ថានភាព​បច្ចុប្បន្ន​ហាក់​ដូចជា​មិន​មាន​ចីរភាព​ឡើយ។ ប្រជា​នេសាទជំពាក់​បំណុលខ្លាំង ដោយសារ​ពួកគេ​មិនអាច​ចាប់ត្រី​បាន​ច្រើន​ដើម្បី​បំពេញ​តម្រូវការខ្លួន​ឯង​ សូម្បីតែ​សម្រាប់​ហូប​ចុក​និង​ការ​លក់ដូរ​ និង​ចិញ្ចឹម​គ្រូួសារ​ខ្លួនឯងក៏​មិន​គ្រប់គ្រាន់​ដែរ។​ មនុស្ស​ច្រើន​ណាស់ នៅពេល​ដែលខ្ញុំ​ជជែកជា​មួយ​ពួក​គេ ពួកគេ​និយាយ​ប្រាប់​ខ្ញុំ​ថា៖ គេ​ចង់រើ​ដើម្បី​ទៅ​រស់​នៅ​លើ​ដីគោក។​ តើ​រដ្ឋាភិបាលអាច​ផ្តល់​ដី​ឲ្យ​ពួកគេ​បាន​ទេ?​ ហើយ​នៅ​កន្លែង​ខ្លះ​ ដូច​ដែល​ខ្ញុំដឹង​នៅ​ក្នុង​ខេត្ត​កំពង់ឆ្នាំង​ ឃើញ​ថា​មាន​កិច្ច​ប្រឹងប្រែង​ដើម្បី​រើភូមិបណ្តែត​ទឹក​មួយ​ចំនួន ឲ្យ​មក​តាំងទី​ លើ​ដីគោក។ តាមខ្ញុំគិត វា​គឺ​ជាដី​សម្បទានសង្គមកិច្ច។​

ការ​ធ្វើ​បែប​នេះអាចជួយ​បាន​ខ្លះ​ ក៏​ប៉ុន្តែ​ដូច​ដែល​អ្នក​បាន​ឃើញ​ស្រាប់​ហើយ កសិករ​នៅ​កម្ពុជា​ពិត​ជា​កំពុង​រង​បញ្ហាដែរ។ បញ្ហា​គ្រោះ​រាំងស្ងួត​ និង​ការ​ប្រែប្រួល​អាកាសធាតុ មិនត្រឹម​តែ​ប៉ះពាល់​ដល់​បឹង​ទន្លេសាប​តែ​ប៉ុណ្ណោះទេ វា​ថែម​ទាំង​ប៉ះពាល់​ដល់​ផល​ដំណាំ ហើយ​ប៉ះពាល់​ដល់​គុណភាព​ដី។ ដូច្នេះ​ហើយ​ខ្ញុំ​គិត​ថា នៅ​ពេល​ប្រជានេសាទ​ទាំងនោះ​និយាយ​ពី​ការ​ផ្លាស់​ទៅ​រស់នៅ​លើ​ដី​គោក វា​ហាក់​ដូចជាការ​គិត​បែបស្រមើរស្រមៃ​បន្តិច​ ដែលថា​អ្វី​ៗ​នឹង​ល្អ។

ខ្ញុំ​មិន​ដឹង​ថា​តើ​ការ​ដែល​ពួក​គេ​ផ្លាស់​ទៅ​នៅ​លើ​ដី​គោក​ ប្រសើរជាង​ឬ​ក៏​អត់ទេ​ ប៉ុន្តែ​ខ្ញុំ​គិត​ថា ​អ្វី​ដែល​សំខាន់​ គឺថា ពួក​គេមាន​ឱកាស​ធ្វើ​ពិពិធកម្ម​ចំណូល​របស់​ពួកគេ​ មាន​វិធីច្រើន​ដើម្បី​រក​ចំណូល។ បើ​ថា​រក​លុយតែ​ពី​ការ​នេសាទ​ ​ឥឡូវ​នេះ​គឺមិន​អាច​ទៅ​រួច​នោះ​ទេ។ ប្រសិន​បើ​មាន​ដី​ខ្លះ ហើយអាច​នេសាទ​បាន​ខ្លះ ​អាច​ដាំដំណាំ​បាន​ខ្លះ ឬ​អាច​ធ្វើ​អាជីវកម្ម​ផ្សេងៗ​ទៀត​បាន​នោះ​សម្រាប់​ខ្ញុំ វា​ហាក់​ដូចជាមធ្យោបាយ​តែ​មួយ​គត់​ ដើម្បី​ដើរ​ទៅ​មុខ។

រូបឯកសារ៖ កសិករម្នាក់កំពុងព្យួរស្រែដោយសត្វគោពីរក្បាលនៅភូមិសំរោងទាវ ជាយរាជធានីភ្នំពេញ កាលពីថ្ងៃទី ២៦ ខែឧសភា ឆ្នាំ ២០១៦។

រូបឯកសារ៖ អ្នកនេសាទម្នាក់កំពុងក្បង់កូនត្រីចង្វារដើម្បីយកទៅធ្វើប្រហុក នៅភូមិច្រាំងចម្រេះ ជាប់ដងទន្លេសាប នៅរាជធានីភ្នំពេញ កាលពីថ្ងៃទី ១៥ ខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០២១។

វីអូអេខ្មែរ៖​ ថ្មីៗ​នេះ​ នៅ​ក្នុង​ពិធី​បិទ​សន្និបាតបូក​សរុប​លទ្ធផល​ការងារ​ឆ្នាំ​ ២០២១ របស់​ក្រសួង​កសិកម្ម​ រុក្ខា​ប្រមាញ់​ និង​នេសាទ កាលពី​ចុងខែមីនា លោក​នាយក​រដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បាន​បញ្ជា​ឱ្យ​មន្ត្រី​ជាន់ខ្ពស់​របស់​លោក បង្ក្រាប​បទល្មើស​នេសាទ​ដែល​កើត​ឡើង​ជា​យូរ​មក​ហើយ។​ មុន​នោះ​បន្តិច រដ្ឋាភិបាល​បាន​បើក​យុទ្ធនាការ​បង្ក្រាប​ការ​កាប់​បំផ្លាញ​ព្រៃ​លិច​ទឹក ​ដោយ​រឹបអូស​យក​ដី​ព្រៃ​លិច​ទឹក​ជាង​ ៦​ ម៉ឺន​ហិកតា នៅ​ជុំវិញ​បឹង​ទន្លេសាប​មក​វិញ។ លោក​នាយក​រដ្ឋមន្ត្រីក៏​ស្នើ​ឲ្យ​មាន​ការ​សិក្សា​នាពេល​ខាងមុខ​អំពី​លទ្ធភាព​នៃ​ការ​ស្ដារ​ទន្លេសាប​ ដើម្បី​ធ្វើ​ឲ្យ​ទឹក​ទន្លេ​កាន់​តែ​ជ្រៅ​ដើម្បី​ឲ្យ​ត្រី​អាច​ផ្លាស់ទី ឬ​ពង​កូន។ តើ​កញ្ញាគិត​ថា​មាន​សញ្ញាណ​វិជ្ជមាន​ខ្លះ​កើត​មាន​ឡើង​ទេ​កន្លង​មក?

កញ្ញា Abby Seiffខុសពី​ព្រៃអភិរក្ស​មួយចំនួន​ដែល​ត្រូវបាន​បំផ្លាញ​ដោយ​អកុសល បឹង​ទន្លេ​សាបមាន​សារសំខាន់​សម្រាប់​ប្រទេស​កម្ពុជា​ និង​រដ្ឋាភិបាល។ ដូច្នេះ​ហើយ​ខ្ញុំគិតថា​ គ្មាន​នរណា​ម្នាក់​ចង់ឃើញ​វា​បាត់​ទាំងស្រុង​នោះទេ។ ដូច្នេះ ​វាជា​សញ្ញា​ល្អ​មួយ នៅ​ពេល​ដែល​យើងឮ​ថា​មាន​ការ​បង្ក្រាប​នានា ហើយ​វាជា​សញ្ញា​ល្អ ប្រសិន​បើ​រដ្ឋាភិបាលយក​ចិត្ត​ទុក​ដាក់​លើ​ការ​អនុវត្តច្បាប់។ ប៉ុន្តែ​ចំពោះ​ខ្ញុំ អ្វី​ដែល​ជា​ឬសគល់​របស់​បញ្ហា​នោះ គឺ​កើត​ចេញពី​អំពើ​ពុក​រលួយ។

សម្រាប់បឹង​ទន្លេសាប យើង​ធ្លាប់​ឃើញ​ការ​បង្ក្រាប​បទល្មើស​នេសាទ​បែប​នេះ​ពី​មុន​មក​ហើយ ប៉ុន្តែ​វា​ហាក់បី​ដូចជា​គ្រាន់តែ​ចាប់​បាន​តែ​គ្រួសារ​អ្នក​នេសាទតូចតាចប៉ុណ្ណោះ។ ហើយ​អ្នក​ដឹង​ទេ ពួកគេ​ទាំងនោះប្រើប្រាស់​មធ្យោបាយ​ខុសច្បាប់ ព្រោះ​ពួកគេ​ពិតជាបាន​ធ្វើ​រឿង​បែប​នេះ​ដោយសារ​តែ​អស់​ជម្រើស ​ហើយ​ពួកគេ​ក៏​ប្រើប្រាស់​មធ្យោបាយ​ខុស​ច្បាប់​ខ្នាត​តូច​ ហើយ​ចាប់​មិន​បាន​ច្រើន​ណាស់​ណាដែរ​ទេ។ ការ​និយាយ​បែប​នេះ ​ខ្ញុំ​មិនមែន​ចង់​សំដៅថា វា​មិនអី​ក្នុង​ការ​ធ្វើ​បែប​នេះ​នោះ​ទេ។ មែនទែន​ទៅ បើមនុស្ស​មួយ​លាន​នាក់​ទៅ​ធ្វើ​ដូច​នេះ នោះ​វា​នឹង​ធ្វើ​ឲ្យ​បញ្ហា​បាត់បង់​ត្រី​នេះ​យ៉ាប់ទៅៗ។ ប៉ុន្តែ​អ្នក​ដឹង​ទេ មាន​បញ្ហា​ធំ​ជាង​នេះ​ទៅទៀត​ នោះ​គឺ​ ការ​នេសាទ​ខុស​ច្បាប់​ទ្រង់ទ្រាយ​ធំ។ ហើយ​វា​មិន​អាចកើតឡើងទេ​ បើ​គ្មាន​ការ​ឃុបឃិត។​ វា​មិន​អាច​កើត​ឡើង​ដោយ​គ្មាន​អាជ្ញាធរ​មូលដ្ឋាន​ពាក់ព័ន្ធ​នោះ​ទេ។​ បើ​គ្មាន​យុទ្ធនា​ការ​ប្រឆាំង​អំពើពុករលួយ​ឲ្យ​ខ្លាំង​មែនទែន​ ​ដែល​រារាំងប្រភព​ដើម​ចមនៃ​បញ្ហា​នេះ ​វាពិបាក​ក្នុង​ការ​ស្រមៃ​ថា​ យើង​អាច​កែប្រែ​ស្ថានភាពព្រៃលិច​ទឹក​នេះ​ឲ្យ​ប្រសើរ​ឡើង​ខ្លាំង ក្រោយ​ការ​បង្រ្កាប​ទាំង​នេះ​ទេ។

វា​អាច​នឹង​មាន​កិច្ច​ប្រឹង​ប្រែង​ដើម្បី​ធ្វើ​ឲ្យ​មានព្រៃ​លិច​ទឹក​កើន​មក​វិញ។ ប៉ុន្តែ​យើងទាំង​អស់​គ្នា​សុទ្ធតែ​ដឹងហើយថា ផ្ទៃដីទាំងនោះ​ត្រូវបាន​គេ​ទន្ទ្រាន​កាន់កាប់ បើ​តាមសេចក្តីរាយការណ៍​របស់សារព័ត៌មានក្នុង​ស្រុក សួរ​ថា​តើនរណា​បាន​យក​ដី​នោះ​មុន​គេ? គឺ​មន្ត្រី​មូលដ្ឋាន​ ដែល​បាន​ជួលដី​នោះឲ្យ​កសិករ។ ហើយ​ជា​លទ្ធផល​កសិករ​ក្រីក្រ​ទាំងនេះ​បាន​បាត់​បង់ដី​ ដោយសារ​តែ​ពួកគេបាន​រស់នៅ​លើ​ និង​ប្រើប្រាស់​ដី​ដែល​ពួកគេ​ដឹង​ឬ​មិន​ដឹង​ថា​វា​ខុសច្បាប់។​ ប៉ុន្តែ ​ដូច​ជា​គ្មានការ​ចាប់​ខ្លួន ការ​ផាក​ពិន័យ ឬ​អ្វី​ទាំង​អស់​តាំង​ពី​ដំបូង​មក លើ​មន្ត្រី​ដែល​បាន​ធ្វើ​បែប​នេះ។ ហើយ​សំណួរ​មួយទៀត​គឺ​ថា តើ​ហេតុអ្វី​បង្ក្រាប​នៅ​ពេល​នេះ? ​ ព្រោះ​នេះវា​ជា​ករណី​ដែល​កើតឡើង​ច្រើន​ឆ្នាំ​ជា​បន្តបន្ទាប់​មក​ហើយ​ ដូចជា​ករណី​ព្រៃលិច​ទឹក​ជាដើម។ ​កាលណា​ត្រូវ​បានកាប់បំផ្លាញហើយ​ វាពិតជា​ពិបាក​ជំនួស​ព្រៃ​លិច​ទឹក​នេះវិញ​ណាស់។​ ហើយ​សកម្មភាព​នេះបាន​កើតឡើង​រួច​ហើយ​ ដោយ​ច្បាស់​ក្រឡែត។​


វីអូអេខ្មែរ៖ តើ​កន្លងមក​កញ្ញា​មើល​ឃើញថា​មាន​ដំណោះស្រាយ ឬ​គំនិត​ផ្តួចផ្តើម​អ្វី​ផ្សេង​ទៀត​ដែល​អាច​ជួយ​សង្គ្រោះ​បឹង​ទន្លេសាប​បានទេ? ឬ​ក៏​ស្ថានការណ៍​នេះ​ដើរ​ដល់​ចំណុចមួយ​ដែលមិន​អាច​ធ្វើអ្វី​ឲ្យ​ត្រលប់​ដូច​ដើម​វិញ​ទៅ​ហើយ?

កញ្ញា Abby Seiffខ្ញុំគិតថា​កន្លង​មក​ធ្លាប់​មាន​គំនិតផ្តួចផ្តើម​ខ្លះ​ដែរ ហើយ​វា​ជា​រឿងល្អ​ នៅ​ពេល​ដែល​លោក​នាយក​រដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន​ យល់​ឃើញ​ពី​សារៈសំខាន់​នៃ​បឹង​ទន្លេសាប​ ហើយ​ចង់​ការពារវា។ ការ​កែប្រែ​វិជ្ជមាន​បែប​នេះ​ ​ភាគច្រើន​ទាល់តែ​ចេញ​ពី​ថ្នាក់​ដឹកនាំ​កំពូល។ ដូច្នេះ មាន​ការ​អនុវត្ត​ច្បាប់​កាន់​តែ​ច្រើន វា​កាន់តែល្អ​ប្រសើរ។ ហើយ​វាជា​រឿង​សំខាន់​ណាស់ថា​តើ​ការ​អនុវត្ត​ច្បាប់​នេះ​ផ្តោតទៅ​លើ​ការ​ដាក់​ទោសទណ្ឌ​លើ​អ្នកណា​។ ខ្ញុំ​មិនដឹង​ឲ្យ​បាន​គ្រប់​ជ្រុងជ្រោយ​អំពី​រឿង​វិទ្យាសាស្ត្រពាក់ព័ន្ធ​នឹង​គំនិត​នៃ​ការ​ស្តារ​ទន្លេ​នោះ​ទេ។​ ខ្ញុំ​គ្រាន់​តែ​សង្ឃឹមថា ​ការ​ពិភាក្សា​ណា​មួយអំពី​ការ​ផ្លាស់ប្តូរ​ស្ថានភាព​ធម្មជាតិ​របស់​ទន្លេ​សាប គឺ​ធ្វើ​ឡើង​ជាមួយ​អ្នក​វិទ្យាសាស្ត្រ និង​មនុស្ស​ដែល​មាន​ចំណេះដឹង​ផ្នែក​បច្ចេកទេស។ ប៉ុន្តែ​ខ្ញុំ​គិត​ថា ការ​ពិភាក្សានេះ​បង្ហាញ​ថា​វា​ជា​អាទិភាព​របស់​រដ្ឋាភិបាល។​ ហើយ​ប្រសិន​បើ​នេះពិត​ជាអាទិភាព​របស់​រដ្ឋាភិបាល​មែន​នោះ វា​ពិត​ជាប្រសើរ​ហើយ​ណាស់។ កាល​ពី​ពីរ​បី​ឆ្នាំ​មុន កម្ពុជា​បាន​និយាយ​ថា​ ខ្លួន​នឹងផ្អាក​ការ​សាងសង់ទំនប់​វារី​អគ្គិសនីនៅ​លើ​ដង​ទន្លេ​មេគង្គ។ ហើយ​រឿង​នោះ​ពិតជា​ល្អ​ណាស់​ ហើយ​សំខាន់ និង​គួរ​ឱ្យ​កោត​សរសើរ។ ខ្ញុំ​សង្ឃឹម​ថា ពួកគេ​ក៏នឹង​បញ្ឈប់​ការ​បន្ត​សាងសង់​ទំនប់វារីអគ្គិសនី​នៅ​លើ​ដៃ​ទន្លេ​ផងដែរ ពីព្រោះ​វាធ្វើ​ឱ្យ​ខូចខាត​ដូចតែ​ទំនប់​នៅលើ​ដង​ទន្លេ​មេគង្គ​ដូច្នោះ​ដែរ។

ជាមួយ​គ្នា​នោះ កាលពី​ប៉ុន្មាន​សប្តាហ៍​មុន​នេះ មាន​ព័ត៌មាន​លេច​លឺថា ​មាន​កិច្ចប្រឹងប្រែងដើម្បី​ពិនិត្យ​មើល​ការ​សាង​សង់​ទំនប់​វារីអគ្គិសនី​ស្ទឹងត្រែង​ឡើងវិញ​ ដែល​ជា​ទំនប់​នៅ​លើ​ដង​ទន្លេមេគង្គ។ ដូច្នេះ វា​មិន​ច្បាស់​ថា​វា​មាន​ន័យ​យ៉ាង​ណា​ទេ​ ដែល​មាន​ការ​ខិត​ខំ​សិក្សា​នេះ​ ព្រោះជាក់​ស្តែង បើ​វា​ដើរ​ទៅ​មុខ​មែន​នោះ​ គឺ​វា​នឹង​ខុស​ពី​សេចក្តី​សម្រេច​ពីមុន​មកថា​ផ្អាក​សាងសង់​ទំនប់។​ ដូច្នេះ ការ​មិន​សាងសង់​ទំនប់​វារីអគ្គិសនី​ថ្មី ទាំង​នៅ​លើ​ដង​ទន្លេ​មេគង្គ​ ឬ​ដៃទន្លេ ​ជា​វិធាន​ការ​ដ៏​អស្ចារ្យ។​ ចុងក្រោយ​ ​ប្រទេស​ចិន​មាន​អំណាច​ច្រើន ​ប៉ុន្តែ​ចិនក៏​បាន​បង្ហាញ​ជំហារ​ដែរ​ថា​ ខ្លួន​បើក​ចំហរ​ក្នុង​ការ​សហការ​ជាមួយ​បណ្តា​ប្រទេស​នៅទន្លេ​មេគង្គ​ក្រោម ដើម្បី​បញ្ចេញ​ទឹក​តាម​របៀប​មួយ​ដែល​ផ្តល់​ប្រយោជន៍​ដល់​បណ្តា​ប្រទេស​នៅ​ទន្លេ​មេគង្គក្រោម។ ហើយ​នោះ​ពិតជា​ល្អ​ណាស​។​ ប្រសិន​បើ​ចិន​ធ្វើ​បែប​នោះ វា​ជា​ការ​លះបង់​មួយ​ដែរ​ ព្រោះ​ទឹក​នោះ​ហើយដែលផ្តល់​ថាមពល​អគ្គិសនី​ដល់​ចិន។ ដូច្នេះ​ប្រសិន​បើការ​ពិភាក្សា​ទាំងនេះ​កើត​ឡើង ហើយ​ប្រសិន​បើ​មាន​ឆន្ទៈ​នយោបាយ​ភូមិសាស្ត្រ​រួមផ្សំ​ផង​នោះ វា​ពិត​ជា​កិច្ចការ​ដ៏សំខាន់​ក្នុង​ការ​ជួយ​ដល់​ទន្លេ​មេគង្គ។ មិនមែន​ត្រឹមតែ​ប្រទេស​ចិន​ប៉ុណ្ណោះ​ទេ តែ​ខ្ញុំគិ​ត​ថា បណ្តា​ប្រទេស​នៅ​ទន្លេ​មេគង្គ​ក្រោម​ទាំងអស់​ក៏​ត្រូវតែ​ធ្វើការ​រួមគ្នា​ឱ្យ​បាន​ច្រើន ដើម្បី​ឲ្យ​មាន​ការ​យោគយល់គ្នា។ វាមិន​ល្អ​នោះ​ទេ​ដែល​វៀតណាម និង​កម្ពុជា​ពិតជា​ប្រឆាំង​នឹង​ការ​សង់​ទំនប់អគ្គិសនី​នៅ​ឡាវ ហើយ​ឡាវ​នៅតែ​នឹង​បន្ត​សាងសង់​ទំនប់នោះ។

ខ្ញុំនៅ​តែ​យល់​ថា​ ពិតជា​មាន​កិច្ចការ​ដែល​អាច​ធ្វើ​បាន​នៅគ្រប់​កម្រិត ទាំង​ថ្នាក់​តំបន់ និង​មូលដ្ឋាន ដើម្បី​ជួយ​ស្តារ​ស្ថានភាព​នៅ​ទីនោះ។​ មាន​កិច្ចការ​ជា​ច្រើន​ដែល​យើង​អាច​ធ្វើ​បាន ដើម្បី​ជួយ​ប្រជា​នេសាទ​ មិនថា​ជា​ជំនួយ​សង្គម​ ការ​លើក​លែង​បំណុល​ ការ​អប់រំ និង​ការបណ្តុះ​បណ្តាល​វិជ្ជាជីវៈ និង​ការ​ផ្តល់​ឱ្យ​ពួកគេ​នូវ​ឱកាស​ផ្សេងៗ​ទៀត។ ទោះប​ន្តិចបន្តួច​ក្តី​ អ្វីដែល​អាច​ធ្វើ​បាន​ដើម្បី​លើកស្តារ​ជីវភាព​ពួកគេ អាច​ធ្វើ​ឲ្យ​មានការ​ផ្លាស់ប្តូរ​ច្រើន។ ខ្ញុំគិត​ថា​ មានកិច្ចការ​ជាក់ស្តែង​ដែល​អាច​ធ្វើ​បាន។​ ទោះ​បីជា​វា​មិន​អាច​ស្តារ​ចរន្ត​ទឺកហូរ​ទៅ​មកបាន​ឡើង​វិញក៏ដោយ ក៏​វាអាច​ជួយ​ស្ថានភាព​រស់​នៅ​លើ​បឹង​បាន​ច្រើន​ដែរ។​

វីអូអេខ្មែរ៖ ដូច​កញ្ញា​លើកឡើង​ នៅ​ពេល​យើង​និយាយ​អំពី​បឹង​ទន្លេសាប ផល​ប៉ះពាល់​សំខាន់​មួយ​គឺ​ការ​សាង​សង់ទំនប់​វារីអគ្គិសនី​នៅ​ទន្លេ​មេគង្គ​ ដែល​និន្នាការ​នេះ​កំពុង​កើន​ឡើង​ ខណៈ​ប្រទេសក្នុង​តំបន់ និង​ប្រទេស​ចិន ត្រូវការ​ថាមពល​អគ្គិសនី​សម្រាប់​ការ​អភិវឌ្ឍ។​ តើ​កញ្ញាគិត​ថា​អ្វី​ខ្លះ​ជា​កំហុស​ដែល​ត្រូវ​រៀនសូត្រ​ ដើម្បី​ធ្វើឲ្យ​អភិបាលកិច្ច​លើធនធាន​ទឹក​នេះ​មានតុល្យភាព​រវាង​ការ​ការពារ​សហគមន៍ និង​បរិស្ថាន និង​ការ​រក្សា​កំណើនសេដ្ឋកិច្ច?

កញ្ញា Abby Seiffនេះ​ជា​សំណួរ​ល្អមែនទែន។ ទន្លេមេគង្គ​គឺជា​ធនធានរួម។​ បើ​គ្មាន​ការ​ទទួល​ស្គាល់​យ៉ាង​ដូច្នេះ​ទេ​ ហើយ​គ្មាន​កិច្ច​ប្រឹង​ប្រែង​រូម​ដ៏​មានឥទ្ធិពលទេ​ ​អ្វីៗ​នឹងគ្មានប្រសិទ្ធភាព​ឡើយ។​ វា​មិន​ដំណើរការបាន​ដោយ​រលូន​នោះ​ទេ ​ប្រសិន​បើ​ប្រទេស​មួយ​និយាយ​ថា៖ ​ខ្ញុំចង់​បាន​ថាម​ពល​វារីអគ្គីសនី​នៅ​ក្នុង​ប្រទេសរ​បស់ខ្ញុំ ហើយ​ខ្ញុំ​មិន​ខ្វល់​ថា​នឹង​មាន​អ្វីកើត​ឡើង​នៅ​ខាង​ក្រោមទន្លេ​នោះទេ។ បញ្ហា​នោះ​គឺ​ធ្លាក់​លើ​គណ​កម្មាការ​ទន្លេ​មេគង្គ MRC​ ដែល​មិនមែន​ជា​ស្ថាប័ន​អនុវត្តច្បាប់​នោះ។​ វា​មាន​បញ្ហា​កើតឡើង ដូច​ខ្ញុំ​បាន​លើក​ឡើង​ពីមុន​នេះ​ មាន​ប្រទេស​នៅ​ក្រោមទឹកទន្លេប្រឆាំង​នឹង​ការ​សាងសង់​ទំនប់​របស់​ឡាវ ​ប៉ុន្តែ​ឡាវ​មិនខ្វល់​ ហើយ​គ្មាន​ការ​ជំរុញ​ឲ្យ​អនុវត្ត​ច្បាប់​ទេ​ ពីព្រោះ​ថា​ [MRC] ​គ្រាន់​តែ​ជា​កិច្ចព្រមព្រៀង​តែ​ប៉ុណ្ណោះ។​

រូបឯកសារ៖ ទិដ្ឋភាពទូទៅនៃទំនប់វារីអគ្គិសនីសេសានក្រោម ២ នៅខេត្តស្ទឹងត្រែង កាលពីថ្ងៃទី ១៧ ខែធ្នូ ឆ្នាំ ២០១៨។

ដូច្នេះ​ហើយ នៅពេល​ដែល​យើង​និយាយអំពី​កិច្ចព្រមព្រៀង​ ឬ​យោគយល់​មួយ​រួម​គ្នា​ក្នុង​ការ​ប្រើប្រាស់​ធនធាន​ទឹក​នេះ ​ខ្ញុំគិត​ថា វា​ត្រូវ​តែ​មាន​មនុស្សជាច្រើន​ដែល​ពាក់ព័ន្ធ​រឿង​នេះ​ ត្រូវ​តែ​យល់​អំពីស្ថានភាព​របស់​គ្នា​ទៅវិញ​ទៅ​មក ហើយគួរ​កុំគិតតែ​អំពី​ជាតិសាសន៍​ខ្លួន​ ឬ​តែ​ពី​ប្រជាជន​របស់​ខ្លួន ប៉ុន្តែ​គួរ​គិត​ពី​ប្រជាជាតិ និង​ប្រជាជន​ទាំងអស់​នៅ​ក្នុង​តំបន់​នេះ។ មនុស្ស​គ្រប់រូប​ ប្រជា​ពលរដ្ឋ​គ្រប់​រូប ​សម​នឹង​ទទួល​បាន​សិទ្ធិ​ក្នុង​ការ​ចិញ្ចឹមជីវិត​ និង​សម​នឹង​ទទួល​បានសិទ្ធិ​រស់រាន​មានជីវិត​ មិន​ថា​ជនជាតិខ្មែរ ​ឬ​វៀតណាម ​ឬថៃ ​ឬឡាវ ឬ​ចិន​នោះទេ​។

ដូច្នេះ ខ្ញុំសង្ឃឹមថា​អាច​មានការ​សហការ​បែប​នោះ​ ប៉ុន្តែ​ប្រហែល​នេះ​ជាការ​គិត​បែប​ស្រមើរស្រមៃវិជ្ជមានពេក​។ តាម​ពិត​ទៅ​ យើង​រស់នៅ​ក្នុងពិភព​លោក​ដែល​មាន​ការ​បែងចែក​អំណាច​ ហើយ​យើងរស់​នៅក្នុង​ពិភព​លោកដែល​ប្រកប​ដោយ​ជាតិនិយម។ ហើយ​ក្រៅ​ពីនោះ បើ​យើង​មើល​ប្រទេស​ចិន​ដែល​មាន​អំណាច​កំពូល​នៅ​ក្នុង​បញ្ហានេះ​ ហើយ​ដែល​មាន​ទំនប់​វារីអគ្គិសនី​ច្រើន​ជាង​គេ​ ហើយ​ការពិត​ដែល​ប្រទេសនេះ​កំពុង​បង្ហាញ​ថា​ ខ្លួនមាន​ឆន្ទៈ​ក្នុង​ការ​ធ្វើការ​ជាមួយ​ប្រទេស​ដទៃទៀត​ នោះគឺ​ជាការល្អ។​

ចិន​ជា​ប្រទេស​ដែល​មាន​អំណាច​ច្រើន​នៅ​ក្នុង​ស្ថានភាព​នេះ។ យើងសង្ឃឹម​ថា​ ចិន​ចង់​ក្លាយ​ជា​អ្នក​ជិត​ខាង​ល្អ ព្រោះ​ខ្ញុំ​គិត​ថា​ ចិន​ចង់​មាន​ទំនាក់​ទំនង​ល្អ​ជាមួយ​នឹង​បណ្តា​ប្រទេស​អាស៊ីអាគ្នេយ៍ និង​ជាមួយ​ប្រទេស​មេគង្គ​ក្រោម។ ដូច្នេះ​ ជា​អកុសល រឿង​នេះត្រូវ​ពឹង​លើចិនខ្លាំង​ណាស់។ ប៉ុន្តែ​ការ​ដែល​ចិន​បាន​បង្ហាញ​ឆន្ទៈ​ខ្លួនក្នុងការ​បើក​ចំហ​ចែក​រំលែក​ទិន្នន័យ​នេះ ​គឺជា​សញ្ញាណ​ល្អ។

វីអូអេខ្មែរ៖​ ខុសពី​អ្នក​សរសេរ​ជាច្រើន​សតវត្សរ៍​កន្លង​មក​ នៅ​ក្នុង​សតវត្ស​រ៍ទី ២១​ នេះ​ កញ្ញា​នឹងពិពណ៌នា​យ៉ាងណា​អំពី​បឹង​ទន្លេសាប?​

កញ្ញា Abby Seiffទន្លេសាប​នៅ​តែជា​កន្លែង​ដ៏​ស្រស់​ស្អាត។ វា​នៅតែ​ជា​កន្លែង​ដ៏​គួរឱ្យស្ញប់ស្ញែង​ដដែល។ ទោះ​បី​ជា​យើង​និយាយ​ថា​ បឹង​នេះ​អាចវិវត្តទៅ​គ្មាន​ជិវិតក៏​ដោយ ក៏ខ្ញុំ​ចង់​បញ្ជាក់​ថា វា​មិន​ដូច​ជា​បឹង​ដែល​នឹង​ត្រូវ​បាត់​នោះ​ទេ។​ វា​មិន​ដូចជាសមុទ្រ​អារ៉ាល់​ (នៅតំបន់​អាស៊ី​កណ្តាល)​ ដែល​ធ្លាប់​បាត់​បង់​ទៅ​នោះ​ទេ។ បើ​ទោះ​បី​ជា​អ្នក​គិត​ដល់​បឹង​ទន្លេសាប​នេះនៅ​ក្នុង​រដូវ​ប្រាំង​ក៏​ដោយ ក៏​វា​នៅ​តែ​ទាក់ទាញ​ដែរ​ និង​នៅ​តែ​ជា​តំបន់​រមណីដ្ឋានដ៏អស្ចារ្យ​មួយ។ ហើយ​ប្រសិន​បើ​អ្នក​ទៅ​ដៃ​ទន្លេាប​ អ្នក​នឹង​ឃើញ​ត្រីរៀល​ជា​ច្រើន ​ហើយ​វា​នៅតែ​ជា​ទិដ្ឋភាព​ដ៏​អស្ចារ្យ​ដែល​យើង​ឃើញ​ត្រី​ទាំងនេះ​លោតកញ្ជ្រោល​ចូល។ ប្រជាជន​នៅតែ​នេសាទ និង​រស់នៅ​ទីនោះ។​

ពួកគេ​នៅ​តែពឹង​ផ្អែក​លើ​ទន្លេសាប។​ ប៉ុន្តែ​ជា​ការ​ពិតណាស់ អ្វី​គ្រប់យ៉ាង​ដែល​ខ្ញុំ​និយាយ​គឺ​ពោរពេញទៅ​ដោយ​ភាព​សោកសៅ​បន្តិច​ហើយ ព្រោះ​ស្ថានភាព​វា​ហាក់​ដូចជា​កាន់តែ​យ៉ាប់​ទៅៗ។ វា​ហាក់​ដូចជា​គ្មាន​ដំណោះ​ស្រាយ​ងាយស្រួល​ដូច​មើលឃើញ​លើ​ដីគោក​នោះទេ។ ដូច្នេះ​តាម​ការ​គិត​របស់​មនុស្ស វាពិ​តជា​ពិបាក​ណាស់។ វា​មិន​ងាយ​ស្រួល​ទេ​ក្នុង​ការ​ដែល​ឃើញ​ពួកគេ​ត្រូវតស៊ូ​ពុះពារ​ជំនះ​ឧបសគ្គ​ទាំងនេះ​ ហើយ​ការ​ប្រឹងពុះ​ពារ​នេះ​ទៀត​សោត​ គឺ​ប្រឹង​ជម្នះ​នឹង​រឿង​ដែល​តាម​ពិត​ងាយស្រួលសោះ​ក្នុង​ការ​ប្រកប​របរ​ចិញ្ចឹម​ជីវិត​របស់​ពួកគាត់។ ដូច្នេះ​ទាំងនេះ​ហើយ​ជាអ្វី​ដែល​ខ្ញុំ​ពិ​ពណ៌នាទន្លេ​សាប​នា​ពេល​បច្ចុប្បន្ន​នេះ៕