មួយថ្ងៃក្រោយពីការស្លាប់របស់ នួន ជា បងធំទី២ក្នុងរបបខ្មែរក្រហម អតីតអ្នកទោសគុកទួលស្លែង អតីតជនរងគ្រោះដោយរបបខ្មែរក្រហម និងបញ្ញាវ័ន្តក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ បានបង្ហាញការសោកស្តាយចំពោះមរណភាពនេះដែលបានបិទបាំងការពិតមួយចំនួនពីរបបដ៏ប្រល័យនេះ។
ខណៈកំពុងអង្គុយលក់សៀវភៅក្នុងបរិវេណសារៈមន្ទីរទួលស្លែង លោក ប៊ូ ម៉េង តំណាងដើមបណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណី និងជាអតីតអ្នកទោសគុកទួលស្លែងប្រាប់ VOA ថា ការស្លាប់របស់លោក នួន ជា ប្រៀបដូចជាការបាត់បង់ការពិតមួយចំនួនដែលមិនទាន់ត្រូវបានបង្ហាញពាក់ព័ន្ធនឹងរបបខ្មែរក្រហមយ៉ាងដូច្នោះដែរ។
«គាត់រស់រានមានជីវិតទៅយើងគ្រាន់សួរនាំគាត់អំពីបញ្ហារបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ។ ដល់បាត់ពីគាត់ទៅ វាត្រូវបាត់មនុស្សម្នាក់ដែលដឹងរឿងពិត ដែលដឹងរឿងខ្មែរក្រហមធ្វើយ៉ាងម៉េចៗចំពោះប្រជាជនខ្មែរយើង និងប្រជាជនក្នុងពិភពលោកដែលចង់ដឹងរឿងខ្មែរក្រហម»។
លោក ប៊ូ ម៉េង តំណាងដើមបណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណីផ្តល់បទសម្ភាសន៍ដល់ VOA នៅសារមន្ទីរទួលស្លែង រាជធានីភ្នំពេញ ថ្ងៃទី៥ ខែសីហា ឆ្នាំ២០១៩។ (កាន់ វិច្ឆិកា/VOA Khmer)
ដើមបណ្តឹងដែលមានវ័យ៧៨ឆ្នាំរូបនេះបន្ថែមថា សាលាក្តីខ្មែរក្រហមគួរពន្លឿនការជម្រះក្តីបន្ថែមទៀតដើម្បីស្វែងរកកាពិតឲ្យបានឆាប់។
នួន ជា អតីតមេមនោគមវិជ្ជានៃរបបខ្មែរក្រហមត្រូវបានចាប់ខ្លួនកាលពីខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០០៧ ក្រោមការចោទប្រកាន់ពីបទឧក្រិដ្ឋកម្មសង្គ្រាម និងបទប្រល័យពូជសាសន៍។ លោកបានស្លាប់នៅមន្ទីរពេទ្យមិត្តភាពកម្ពុជា សូវៀត ក្នុងអាយុ៩៣ឆ្នាំ កាលពីល្ងាចថ្ងៃអាទិត្យ ទី៤ ខែសីហា។
លោកស្រី ម៉ាលីស អ្នកលក់កាហ្វេក្នុងរាជធានីភ្នំពេញត្រូវបានក្រុមខ្មែរក្រហមជម្លៀសពីភ្នំពេញទៅកាន់ខេត្តកណ្តាល កាលពីខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥។ ក្នុងវ័យ៥៧ឆ្នាំ អ្នកស្រីមានប្រសាសន៍ថា ការស្លាប់របស់ នួន ជា អាចធ្វើឲ្យប្រជាពលរដ្ឋបំភ្លេចការឈឺចាប់បានខ្លះ ប៉ុន្តែអ្នកស្រីនៅតែចង់ដឹងការពិតអំពីរបបប្រល័យពូជសាសន៍ពីនួន ជា ផងដែរ។
«យើងចង់ដឹងការពិត ដល់ឥឡូវបាត់គាត់មួយទៅ តើដំណើរការទៅមុខយ៉ាងម៉េចដែរ ខ្ញុំអត់ដឹង»។
ស្រដៀងគ្នានេះ លោក ឃាន ហួន អ្នកបើកម៉ូតូកង់បី វ័យ៥០ឆ្នាំនៅរាជធានីភ្នំពេញថ្លែងថា លោកចង់ដឹងពីការពិតពីនួន ជា។
«កាលគាត់នៅកាន់អំណាចអញ្ចឹងគាត់បានប្រព្រឹត្តលើប្រជាជន ធ្វើបាបប្រជាជនយ៉ាងម៉េចៗអីចឹង។ ពេលនៅសាលាក្តីខ្មែរក្រហមគឺចម្លើយរបស់គាត់ប្រជាជនមួយចំនួនគាត់អត់ទាន់បានយល់ដឹងពីគំនិតរបស់គាត់ពិតប្រាកដ។ អីចឹងប្រជាជនមួយចំនួនគាត់នៅសោកស្តាយ អត់ទាន់បានចម្លើយពិតប្រាកដពីគាត់អីចឹង»។
លោក ឃាន ហួន អ្នកបើកម៉ូតូកង់បីនៅរាជធានីភ្នំពេញ ផ្តល់សម្ភាសន៍ដល់ VOA នៅថ្ងៃទី៥ ខែសីហា ឆ្នាំ២០១៩។ (កាន់ វិច្ឆិកា/VOA Khmer)
នួន ជា ត្រូវបានគេដឹកទៅកាន់មន្ទីរពេទ្យមិត្តភាពកម្ពុជា សូវៀត ចាប់តាំងពីថ្ងៃទី២ ខែកក្កដា ដើម្បីព្យាបាលជំងឺបេះដូងរ៉ាំរ៉ៃ ជំងឺសួត។
នួន ជា ត្រូវបានតុលាការកាត់ទោសឲ្យជាប់ពន្ធនាគារអស់មួយជីវិតពីបទឧក្រិដ្ឋជាច្រើន រួមទាំងឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិ ឧក្រិដ្ឋកម្មប្រល័យពូជសាសន៍ជាដើម ដែលទាក់ទងនឹងការកាប់សម្លាប់ និងបណ្តាលឲ្យពលរដ្ឋស្លូតត្រង់ជាង១លាន៧សែននាក់ស្លាប់ ចន្លោះពីឆ្នាំ១៩៧៥ដល់ឆ្នាំ១៩៧៩។ សាលក្រមចុងក្រោយនៅមិនទាន់ចេញនៅឡើយទេ ដែលមន្ត្រីតុលាការអះអាងថាអាចនឹងចេញនៅឆ្នាំ២០២០។
យុវតី ម៉ូង យោត ជាសិស្សទើបបញ្ចប់វិទ្យាល័យពីខេត្តសៀមរាប និងត្រៀមចូលរៀនមហាវិទ្យាល័យនៅរាជធានីភ្នំពេញនិយាយថា មរណភាពរបស់ នួន ជា ជាការបាត់បង់ឯកសារប្រវត្តិសាស្រ្តជាច្រើន។
«ដូចបាត់ព័ត៌មានមួយដែលកូនខ្មែរហ្នឹងអត់ទាន់ដឹងច្បាស់លាស់ ថាបញ្ហាទាំងអស់ដែលកើតឡើងសម័យហ្នឹង គឺបញ្ហាចម្បងគេគឺអីគេ? ហើយពីដំណាក់កាលមួយនៃការរំដោះហ្នឹង គាត់ជួបបញ្ហាអីខ្លះ គាត់ដោះស្រាយអីខ្លះ? អញ្ចឹងយើងមិនអាចចោទប្រកាន់ថាគាត់ជាបងធំទីពីរតែម្នាក់ឯង ឬមួយក៏ដោយសារមាននរណាពីក្រោយខ្នងគាត់»។
លោក លីវ សុវណ្ណា សហមេធាវីការពារក្តីឲ្យ នួន ជា ប្រាប់ VOA ថា នួន ជា ព្យាយាមបង្ហាញការពិតជូនសាធារណៈជន បន្ទាប់ពីមានការកាត់ទោសនៅដំណាក់កាលនៃអង្គជំនុំជម្រះសាលាដំបូង។
«ការពិតនៅក្នុងការពិតរបស់គាត់គឺគាត់ចង់និយាយអំពីថា អ្វីដែលកើតឡើងក្នុងរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ វាផ្ទុយពីអ្វីដែលអង្គជំនុំជម្រះសាលាដំបូងរកឃើញ។ ហើយក្នុងនោះគាត់យល់ថាមានតែសាក្សីសំខាន់ៗដែលគាត់ស្នើសុំកោះហៅ ប៉ុន្តែអង្គជំនុំជម្រះសាលាដំបូងបដិសេធសំណើរបស់គាត់។ អីចឹងធ្វើឲ្យកាត់យល់ថា បាត់បង់នូវការពិត»។
ដំណើរការចាប់ពីឆ្នាំ២០០៦ រហូតដល់ឆ្នាំ២០១៧ សាលាក្តីខ្មែរក្រហមបានចំណាយថវិកាអស់ប្រមាណ៣០០លានដុល្លារសហរដ្ឋអាមេរិក។
មានជនជាប់ចោទចំនួនប្រាំនាក់ត្រូវបានចាប់ខ្លួន និងកាត់ទោសក្នុងសំណុំរឿង០០១ និង០០២។ ក្នុងនោះមាន នួន ជា អតីតប្រធានសភាខ្មែរក្រហម ខៀវ សំផន អតីតប្រមុខរដ្ឋ អៀង សារី អតីតរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេស និង អៀង ធិរិទ្ធ អតីតរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងសង្គមកិច្ច។ រហូតមកទល់ពេលនេះ អៀង សារី និងប្រពន្ធរបស់គាត់គឺ អៀង ធិរិទ្ធ និង នួន ជា បានស្លាប់បាត់បង់ជីវិតមុនការកាត់ទោសចប់សព្វគ្រប់។
កាំង ហ្គិចអ៊ាវ ហៅឌុច អតីតប្រធានគុកទួលស្លែងត្រូវផ្តន្ទាទោសអស់មួយជីវិត និង ខៀវ សំផន កំពុងស្ថិតក្នុងដំណើរការកាត់ទោសបន្តក្នុងសំណុំរឿង០០២។ ដោយឡែកជនជាប់សង្ស័យផ្សេងទៀតក្នុងសំណុំរឿង០០៣ និង០០៤មិនត្រូវបានចាប់ខ្លួនទេ ហើយជនសង្ស័យម្នាក់ក្នុងចំណោមនោះត្រូវបានលើកលែងការចោទប្រកាន់៕