ក្រុមគ្រួសារលោក ថាន ញ៉យ រស់នៅក្នុងតំបន់ខ្ទុំ ក្នុងសង្កាត់កូនក្រៀល ក្រុងសំរោង ខេត្តឧត្ដរមានជ័យ អស់កាលរាប់ជំនាន់មកហើយ ជាការរស់នៅតាមបែបជីវភាពសាមញ្ញ ពឹងអាស្រ័យលើការធ្វើស្រែចម្ការ ចិញ្ចឹមជីវិត តាមរបៀបអ្នកស្រុកស្រែចម្ការ។
ប៉ុន្តែការមកដល់នៃគម្រោងវិនិយោគដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចរបស់គ្រឹះស្ថានបុត្រសម្ព័ន្ធបីនៃក្រុមហ៊ុនស្ករសខ្នាតយក្សរបស់ថៃ Mitr Phol នៅឆ្នាំ២០០៧ បាននាំឲ្យមានការប្រែប្រួលជារៀងរហូត ទង្គិចផ្លាស់ប្ដូរជីវភាពរបស់លោក ថាន ញ៉យ និងប្រជាជនជាង១៦០គ្រួសារផ្សេងទៀតនៅតំបន់ខ្ទុំ។
ដីស្រែរបស់លោក ថាន ញ៉យ សរុបប្រមាណ១៥ហិកតា ត្រូវបានរឹបអូសយកឱ្យក្រុមហ៊ុនទាំង៣វិនិយោគដាំស្ករអំពៅ ដែលការណ៍នេះធ្វើឲ្យជីវភាពរបស់លោកជួបបញ្ហាប្រឈមខ្លាំង ដោយសារបាត់បង់ដីស្រែដែលជាឆ្នាំងបាយសម្រាប់លោកចិញ្ចឹមគ្រួសារដែលមានភរិយានិងកូនប្រុសស្រី៦នាក់។
លែងមានដីស្រែ ហើយការធ្វើស្រែចម្ការត្រូវពឹងផ្អែកលើការជួលដីពីអ្នកភូមិផ្សេងទៀត នៅឆ្នាំ២០១១ លោក ថាន ញ៉យ ត្រូវបង្ខំចិត្តសុំយកកម្ចី៣ពាន់ដុល្លារ និងក្រោយមក៥ពាន់ដុល្លារបន្ថែមដើម្បីបន្សែបន្សំទិញដីស្រែមួយកន្លែងថ្មីទំហំ១,៥ហិកតា នៅក្រៅតំបន់ជម្លោះជាមួយក្រុមហ៊ុន និងដោះស្រាយបញ្ហាប្រឈមជីវភាពផ្សេងទៀត។
«ពីមុនខ្ញុំមានចេះខ្ចីលុយធនាគារអី មានស្រែ មានអីធ្វើ គ្រាន់នឹងដោះស្រាយបានបន្តិចៗ ដល់តែក្រុមហ៊ុនគេយកដីអស់ មិនដឹងជាយកអី្វបានឱ្យកូនរៀន មានតែបណ្ដោះខ្ចីគេយកមកដោះស្រាយ»។
របាយការណ៍ដែលជាការសិក្សារួមរវាងអង្គការសមធម៌ (Equitable Cambodia)និងអង្គការលីកាដូ (Licadho) លើសហគមន៍មានជម្លោះដីធ្លីចំនួន១៤នៅទូទាំងប្រទេស ដែលមានចំណងជើងថា «សិទ្ធិទទួលបានការអនុគ្រោះ៖ សំឡេងសហគមន៍ដែលជាប់ជំពាក់បំណុល» ត្រូវបានចេញផ្សាយកាលពីថ្ងៃទី២៨ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០២១។ (Web Screenshot)
ដ្បិតថាបំណុលវគ្គមុនដែលដំបូងខ្ចី៣ពាន់ដុល្លារ និងក្រោយមកខ្ចី៥ពាន់ដុល្លារ បានសងរួចអស់ កំណើននៃតម្រូវការផ្សេងទៀត និងការមានដីស្រែរួមតូចជាងមុន បានធ្វើឱ្យលោកខ្ចីលុយវគ្គទីបីពីធនាគារ ដើម្បីដោះស្រាយជីវភាព ដែលទាំងដើមទាំងការ ជិត១ម៉ឺនដុល្លារ។
«ចេះតែរកបណ្ដាក់ រកអនុផលព្រៃឈើផង ប្រពន្ធនៅផ្ទះក៏លក់នំ លក់អីវ៉ាន់បន្ដិចបន្ដួច សន្សំៗគ្នាបានសងគេខ្លះ ចាយខ្លួនឯងខ្លះ បានកូនរៀនខ្លះ តិចៗ»។
ជាមួយនឹងការបង់បណ្ដាក់ក្នុងតម្លៃទឹកប្រាក់ជិត២០០ដុល្លារក្នុងមួយខែ ហើយបញ្ហារាតត្បាតនៃជំងឺកូវីដ១៩ដែលការបិទព្រំដែន មិនអាចឱ្យលោកយកអនុផលព្រៃឈើទៅលក់នៅច្រកអូរស្មាច់ផង លោក ថាន ញ៉យ អាយុ៥៣ឆ្នាំ សារភាពថាបំណុលនេះពិតជាពិបាកសងឱ្យអស់។
បំណុលវ័ណ្ឌកជាហានិភ័យប្រឈមថ្មីមួយសម្រាប់បណ្ដាសហគមន៍ដែលមានជម្លោះដីធ្លីដូចនៅតំបន់ខ្ទុំនេះ។ នេះបើយោងតាមរបាយការណ៍ថ្មីមួយចេញផ្សាយនៅថ្ងៃចន្ទ ដែលជាការសិក្សារួមរវាងអង្គការសមធម៌ (Equitable Cambodia)និងអង្គការលីកាដូ (Licadho) លើសហគមន៍ជាប់ក្នុងជម្លោះដីធ្លីចំនួន១៤នៅទូទាំងប្រទេស។
គ្រាន់តែនៅសហគមន៍ខ្ទុំ ដែលមានលោក ថាន ញ៉យ ផ្ទាល់តែម្ដងជាតំណាងសហគមន៍ មាន៩៥%ក្នុងចំណោមប្រជាជនសរុប១៦២គ្រួសារ ដែលមានជាប់បំណុល ក្រោយនិងអំឡុងពេលផុងខ្លួនក្នុងជម្លោះដីធ្លី ដែលក្នុងមួយគ្រួសារៗជំពាក់បំណុលធនាគារឬគ្រឹះស្ថានហិរញ្ញវត្ថុឯកជនជាមធ្យមប្រមាណ៥ពាន់ដុល្លារអាមេរិក។
សហគមន៍ទាំង១៤នោះ រួមមានសហគមន៍«ខ្ទុំ»នៅខេត្តឧត្ដរមានជ័យ សហគមន៍«តានួន» «ជីខក្រោម» និង«ជីខលើ» នៅខេត្តកោះកុង សហគមន៍«ដកពោធិ៍»និង«ក្រាំងត្បែង»នៅខេត្តកំពង់ស្ពឺ សហគមន៍«បឹងប្រាំ»និង«អូរវ័ល្លិប្រេង»នៅខេត្តបាត់ដំបង សហគមន៍ដីធ្លី«ប៉ៃលិន»នៅខេត្តប៉ៃលិន សហគមន៍«ភូមិ១៧»និង«មានជ័យស្ត្រីអភិវឌ្ឍន៍»នៅរាជធានីភ្នំពេញ សហគមន៍«ជោគជ័យ»នៅខេត្តព្រះវិហារ និងសហគមន៍«កាំនិងក្រេះ»និង«តាឡាវនិងអ៊ិន»នៅរតនគិរី។
រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជារងការរិះគន់ពីការផ្តល់ដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចទៅឲ្យក្រុមហ៊ុនដែលបណ្តាលឲ្យមានជម្លោះដីធ្លីនៅទូទាំងប្រទេស។ កាលពីឆ្នាំ២០១២ រដ្ឋាភិបាលបានសម្រេចបញ្ឈប់ការផ្តល់ដីសម្បទានទៅឲ្យក្រុមហ៊ុនឯកជន។
របាយការណ៍របស់អង្គការសមធម៌និងអង្គការលីកាដូ ដែលមានចំណងជើងថា«សិទ្ធិទទួលបានការអនុគ្រោះ៖ សំឡេងសហគមន៍ដែលជាប់ជំពាក់បំណុល» បានបញ្ជាក់ថា៖«អ្នកទាំងនោះមានប្រភពចំណូល បទពិសោធន៍លើបញ្ហាវិវាទដីធ្លី ជាតិសាសន៍ សាសនា និងភាសា ភូមិសាស្ត្រនិងបរិយាកាសផ្សេងៗគ្នា ប៉ុន្តែពួកគេទាំងអស់កំពុងជួបបញ្ហាតែមួយ គឺការជាប់ជំពាក់បំណុលច្រើនលើសលប់ និងរងគ្រោះដោយសារកម្ចីឥណទានខ្នាតតូច»។
រូបឯកសារ៖ ចម្ការកៅស៊ូរបស់ក្រុមហ៊ុនវៀតណាម ហ័ងអាញ់ យ៉ាឡាយ (Hoang Anh Gia Lai) ដែលធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់ពលរដ្ឋជនជាតិដើមភាគតិចក្នុងស្រុកអណ្តូងមាស និងអូរជុំ។ (ស៊ុន ណារិន/វីអូអេ)
របាយការណ៍ដដែលបានបរិយាយអំពី«ការរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស»ក្នុងចរន្តឥណទានទាំងនោះ ក្នុងវិស័យមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុ ដែលទទួលបានហិរញ្ញប្បទានវិនិយោគពីមូលនិធិរដ្ឋធំៗនៅសហភាពអឺរ៉ុប និងសហរដ្ឋអាមេរិក ក្នុងគោលដៅប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងភាពក្រីក្រ។
របាយការណ៍បន្តថា៖ «បន្ទាប់ពីបានស្ដាប់បទពិសោធន៍របស់សហគមន៍ទាំងនេះ វាហាក់ដូចជាមិនគួរឱ្យជឿនោះទេថាវិស័យនេះដំណើរការទៅតាមអ្វីដែលវិស័យនេះគួរធ្វើ។ អ្នកខ្ចីដែលងាយរងគ្រោះជាងគេជាច្រើនកំពុងបាត់បង់ដីធ្លីរបស់ពួកគេ។ កុមារខ្លះត្រូវបានបញ្ឈប់ពីការសិក្សា ដើម្បីជួយធ្វើការរកប្រាក់សងបំណុល។ សមាជិកគ្រួសារដែលពេញវ័យត្រូវចាកចេញពីភូមិ ដើម្បីធ្វើចំណាកស្រុកទៅរកការងារធ្វើនៅប្រទេសដទៃ។ ការកាត់បន្ថយអាហារបរិភោគបានក្លាយជារឿងទូទៅ»។
អ្នកភូមិជាង១៦០គ្រួសារផ្សេងទៀតនៅតំបន់ខ្ទុំនោះ ត្រូវបានលោក ថាន ញ៉យ លើកឡើងថាក៏ជួបបញ្ហាស្រដៀងគ្នានេះដែរ ដែលមាន៩៥%នៃពួកគេជាប់បំណុល ដែលក្នុងមួយគ្រួសារៗជំពាក់ជាមធ្យមរង្វង់៥ពាន់ដុល្លារ។ មួយចំនួននៃពួកគេបានធ្វើចំណាកស្រុកទៅប្រទេសថៃ។
លោក ថាន ញ៉យ បានប្រាប់វីអូអេថា៖«មានបារម្ភដែរ តែមិនដឹងធ្វើម៉េច បានចេះតែបណ្ដោះៗ ព្រោះថាបើយើងរកមិនបានសងគេទេ គេមករឹបអូសផ្ទះសម្បែងភូមិដ្ឋាន ធ្វើយ៉ាងម៉េចបង្វិលរួច មួយខែៗ បារម្ភខ្លាចតែប្លង់ផ្ទះដាច់ទៅគេ»។
ទោះបីមានការរៀបចំគម្រោងសងបំណុលឡើងវិញជាការអះអាងរបស់រដ្ឋាភិបាល និងបណ្ដាធនាគារនិងគ្រឹះស្ថានមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុអំឡុងវិបត្តិកូវីដ១៩នេះក៏ដោយ លោក ថាន ញ៉យ និយាយថា ការប្រតិបត្តិសងប្រាក់របស់លោកដែលជំពាក់ធនាគារមួយ ហាក់ស្ថិតនៅដដែល មិនមានការអនុគ្រោះនោះទេ។
«ពេលដល់ថ្ងៃកំណត់ យើងយកលុយទៅបង់នៅកន្លែងគេ បើថាយើងយឺតថ្ងៃទៅ គេពិន័យអស់បួនទៅប្រាំម៉ឺន យឺតពីរថ្ងៃបីថ្ងៃ គេថាឱ្យយើងខ្លះទៅ ថាយើងយឺតអ៊ីចឹង។ ឱ្យធ្វើយ៉ាងណា បើរកមិនទាន់ពេល លើសថ្ងៃពីរបីថ្ងៃទៅ គេថាឱ្យផង គេពិន័យផង»។
ស្ថានភាពលោក ថាន ញ៉យ ស្រដៀងគ្នានឹងលោក សុង ប៊ុនអាំ ដើមកំណើតជនជាតិដើមកាចក់កាត់ឡាវ នៅសហគមន៍តាឡាវ ក្នុងស្រុកអណ្ដូងមាស ខេត្តរតនគិរី។ ក្នុងចំណោមដីស្រែរបស់លោកសរុប៦ហិកតា មាន២ហិកតាត្រូវបានក្រុមហ៊ុនវិនិយោគវៀតណាម Hoang Anh Gia Lai ឈូសទន្ទ្រានយក កាលពីឆ្នាំ២០១១។
ខណៈបាត់បង់ដីធ្លី បូករួមនឹងកំណើនរីកដូចផ្សិតនៃកម្ចីឥណទានខ្នាតតូច បាននាំឱ្យលោក សុង ប៊ុនអាំ ដែលមានវ័យ៤១ឆ្នាំ ដាច់ចិត្តខ្ចីលុយ លើកដំបូង៣ពាន់ដុល្លារ ដើម្បីទិញដីបន្ថែម ធ្វើស្រែ ហើយខ្ចីបន្ថែម៥ពាន់ដុល្លារទៀត បន្ទាប់ពីសងបំណុលវគ្គមុនអស់។
«អូហ៎ សល់ច្រើន ហើយឥឡូវហ្នឹងស្ទះកូវីដហ្នឹង រកអីចេញ ទៅណាក៏អត់រួចហ្នឹង យ៉ាប់មែនទែនធ្វើអីក៏អត់ចេញ រកអីក៏មិនបាន»។
លោកថាមួយខែៗ លោកត្រូវបង់សងជូនគ្រឹះស្ថានមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុមួយវិញក្នុងទំហំទឹកប្រាក់ពី៥០ម៉ឺនទៅ៦០ម៉ឺនរៀល។ ហើយក្នុងដំណាក់កាលកូវីដ១៩នេះ ក៏មិនមានការពន្យារការបង់ប្រាក់ ឬរៀបចំការសងឥណទានឡើងវិញនោះដែរ។
ប្រទេសកម្ពុជាមានទំហំកម្ចីឥណទានខ្នាតតូចសរុប១១,៨ពាន់លានដុល្លារ ដែលជាមធ្យមក្នុងប្រជាជនម្នាក់ៗមានកម្ចីឥណទាន៤.២៨០ដុល្លារ គិតត្រឹមដំណាច់ឆ្នាំ២០២០។ នេះបើយោងតាមរបាយការណ៍ដដែលរបស់អង្គការសមធម៌និងអង្គការលីកាដូ ដែលបានអំពាវនាវឱ្យមានការលើកលែងអនុគ្រោះនិងស៊ើបអង្កេតចំពោះករណីបំពានសិទ្ធិមនុស្សនៃការផ្ដល់កម្ចីទាំងនោះ។
វីអូអេមិនទាន់អាចភ្ជាប់ខ្សែទូរស័ព្ទទាក់ទងលោក កាំង តុងងី អ្នកនាំពាក្យសមាគមមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុកម្ពុជាបាននៅឡើយ ទោះបីព្យាយាមជាច្រើនលើកច្រើនសា នៅរសៀលថ្ងៃចន្ទនេះ៕