អង្គការ​អាល្លឺម៉ង់​ផ្សព្វផ្សាយ​សៀវភៅ​ស្តីពី​​រដ្ឋធម្មនុញ្ញ​ដើម្បី​បង្កើន​ការ​យល់​ដឹង

សៀវភៅស្តីពីរដ្ឋធម្មនុញ្ញ​កម្ពុជា ដែល​ទើប​តែ​ផ្សព្វផ្សាយ​ដោយ​មូលនិធិ​ខុនរ៉ាត ត្រូវ​បាន​គេ​លើកឡើង​ថា​ជាសៀវភៅ​ដែល​​​ជួយ​ឲ្យការ​បកស្រាយ​រដ្ឋធម្មនុញ្ញ​នៅ​កម្ពុជា​មាន​ភាព​ប្រសើរ​ឡើង នៅ​រាជ​ធានី​ភ្នំពេញ កាលពី​ថ្ងៃទី​២២ ខែ​ធ្នូ ឆ្នាំ​២០១៦។ (កាន់ ​វិច្ឆិកា/VOA)

ក្រោម​ការ​ជួយ​ឧបត្ថម្ភ​ដោយ​មូលនិធិ​អាល្លឺម៉ង​ខុនរ៉ាត សៀវភៅ​នេះ​ត្រូវ​បាន​​តាក់តែង​ឡើង​ក្នុង​បំណង​ជួយ​ដល់​សិស្ស ​និស្សិត​ អ្នកច្បាប់ ​និង​អ្នក​ស្រាវជ្រាវ​នានា ​ឲ្យ​ងាយ​យល់​ពី​រដ្ឋ​ធម្មនុញ្ញ​របស់​កម្ពុជា។

សៀវភៅ​ស្តីពី​រដ្ឋធម្មនុញ្ញ​កម្ពុជា​ ដែល​ហៅ​ជា​ភាសា​អង់គ្លេស​ថា ​Cambodian Constitutional Law ត្រូវ​បាន​ចងក្រង​ដើម្បី​ជា​ឯកសារ​ជំនួយ​ដល់​អ្នក​ស្រាវជ្រាវ​នានា​ដែល​ចាប់​អារម្មណ៍​ចំពោះ​រដ្ឋ​ធម្មនុញ្ញ​កម្ពុជា។​ សៀវភៅ​នេះ​ត្រូវ​បាន​ផ្សព្វផ្សាយ​ជា​លើក​ដំបូង​កាល​ពី​សប្តាហ៍​មុន​នៅ​រាជ​ធានី​ភ្នំពេញ។

ក្រោម​ការ​ជួយ​ឧបត្ថម្ភ​ដោយ​មូលនិធិ​អាល្លឺម៉ង​ខុនរ៉ាត សៀវភៅ​នេះ​ត្រូវ​បានតាក់តែង​ឡើង​ក្នុង​បំណង​ជួយ​ដល់​សិស្ស ​និស្សិត​ អ្នកច្បាប់ ​និង​អ្នក​ស្រាវជ្រាវ​នានា ​ឲ្យ​ងាយ​យល់​ពី​រដ្ឋ​ធម្មនុញ្ញ​របស់​កម្ពុជា។​ នេះ​បើ​តាម​ការ​ឲ្យ​ដឹង​ពី​ប្រធាន​មូលនិធិ​ខុនរ៉ាត​អាឌិន​ណៅអ៊ែរ ​ហៅ​កាត់​ថា​ខុនរ៉ាត ​ដែល​ជា​អ្នក​ឧបត្ថម្ភ​ក្នុង​ការ​បង្កើត​សៀវភៅ​នេះ​ឡើង។

រដ្ឋ​ធម្មនុញ្ញ​ឆ្នាំ​១៩៩៣ ជា​ច្បាប់​គោល ​ឬ​ជា​ច្បាប់​កំពូល​របស់​កម្ពុជា។ រាល់​ច្បាប់​ ឬ​លិខិត​បទដ្ឋាន​គតិយុត្តិ​ទាំង​អស់​ត្រូវ​ស្រប​តាមរ​ដ្ឋធម្មនុញ្ញ​នេះ។​ សម្រាប់​សៀវភៅ​ស្តីពី​រដ្ឋ​ធម្មនុញ្ញ​កម្ពុជា ​ដែល​ទើប​តែ​ផ្សព្វ​ផ្សាយ​ដោយ​មូល​និធិ​ខុនរ៉ាត​ ដែល​ជា​មូលនិធិ​គាំទ្រ​លើ​ផ្នែក​ច្បាប់​នៅ​កម្ពុជា​ គឺជា​ការ​ពន្យល់ ប្រៀបធៀប​ ឆ្លុះ​បញ្ចាំង​ពី​រដ្ឋ​ធម្មនុញ្ញ​មុនៗ​ មក​រដ្ឋ​ធម្មនុញ្ញ​កម្ពុជា​ឆ្នាំ​១៩៩៣​ ដែល​កំពុង​ត្រូវ​បាន​ប្រើ​ប្រាស់​នា​ពេល​សព្វថ្ងៃ​នេះ ដើម្បី​ឲ្យ​ប្រជាពលរដ្ឋ ​និង​អ្នក​សិក្សា​ងាយ​ស្រួល​យល់​ក្នុង​ការ​អនុវត្ត ​និង​ស្រាវជ្រាវ​បន្ថែម ​ពាក់ព័ន្ធ​នឹង​អត្ថបទ​ច្បាប់​ផ្សេងៗ។

ទាំង​អ្នក​សរសេរ​ច្បាប់ ​និង​អ្នក​អនុវត្ត​ច្បាប់​តែង​បកស្រាយ​រដ្ឋធម្មនុញ្ញ​កម្ពុជា​ខុសៗ​ពី​គ្នា។ ​ជារឿយៗ ការ​បកស្រាយ​មាត្រា​មួយ​ចំនួន​ក្នុង​រដ្ឋ​ធម្មនុញ្ញ​ហាក់​នៅ​មាន​ភាព​មិនជ្រះ​ស្រឡះ ​ជាពិសេស​ពាក់ព័ន្ធ​នឹង​ការ​ឃាត់ ​ការ​ចាប់​ឃុំ​ខ្លួន​តំណាង​រាស្រ្ត​ទាំង​មិន​ទាន់​ដក​អភ័យ​ឯកសិទ្ធិ​ និង​ការ​កំណត់​ពី​សិទ្ធិ​សេរី​ភាព​បញ្ចេញ​មតិ​រប​ស់​ប្រជា​ពលរដ្ឋ ដែល​ត្រូវ​បាន​អ្នក​ការពារ​សិទ្ធិ​មនុស្ស​យល់​ថា​ ជា​ការ​រឹត​ត្បិត​ដែល​ផ្ទុយ​ពី​រដ្ឋ​ធម្មនុញ្ញ​ជា​ដើម។

ថ្លែង​ក្នុង​ពិធី​ផ្សព្វ​ផ្សាយ​សៀវ​ភៅ​ស្តីពី​រដ្ឋ​ធម្មនុញ្ញ​កម្ពុជា​ ដែល​ត្រូវ​បាន​សរសេរ​ជា​ភាសា​អង់គ្លេស​ កាល​ពី​ថ្ងៃទី​២២ ​ខែ​ធ្នូ​នេះ លោក Rene Gradwohl ​ប្រធាន​មូល​និធិ​ Konrad Adenauer Stiftung (KAS) ប្រចាំ​កម្ពុជា​លើក​ឡើង​ថា​ សៀវភៅ​ស្តីពី​រដ្ឋ​ធម្មនុញ្ញ​កម្ពុជា​នេះ​នឹង​ជួយ​ពង្រឹង​ការ​អនុវត្ត​ច្បាប់​ឲ្យ​ស្រប​ទៅ​តាម​រដ្ឋ​ធម្មនុញ្ញ។ លោក​បន្ថែម​ថា បើទោះបី​ជា​ការ​យល់​ដឹង​ពី​រដ្ឋធម្មនុញ្ញ​កម្ពុជា​មាន​ការ​វិវត្ត​ទៅ​មុខ​ប្រសើរ​ជាង​មុន​ក្តី កម្ពុជា​ក៏​នៅ​មាន​បញ្ហា​ប្រឈម​ធំៗ​ ដោយសារ​កម្ពុជា​នៅ​មាន​ភាព​លំបាក​ផ្នែក​នយោបាយ​នៅ​ឡើយ។​

Rene Gradwohl ប្រធាន​មូលនិធិ​ខុនរ៉ាត អាឌិនណៅអ៊ែរ (KAS) ប្រចាំ​កម្ពុជា ប្រាប់ VOA ក្នុង​ពិធី​ផ្សព្វ​ផ្សាយ​សៀវភៅ​ស្តី​ពី​រដ្ឋធម្មនុញ្ញ នៅ​រាជធានី​ភ្នំពេញ កាលពី​ថ្ងៃទី២២ ខែធ្នូ ឆ្នាំ​២០១៦។ (កាន់ វិច្ឆិកា/VOA)

លោក​មាន​ប្រសាសន៍​ថា៖​

«យើង​កំពុង​តែ​ស្ថិត​នៅ​ក្នុង​ស្ថានភាព​នយោបាយ​មួយ​ដែល​ពិបាក​ជាមួយ​នឹង​ការ​បោះឆ្នោត​កាន់​តែ​ជិត​មក​ដល់។ រដ្ឋធម្មនុញ្ញ​នឹង​រង​ការ​វាយ​តម្លៃ ​ដោយ​សារ​តែ​រដ្ឋធម្មនុញ្ញ​ធានា​នូវ​សិទ្ធិ​បោះឆ្នោត​ដោយ​សេរី ​និង​យុត្តិធម៌​សម្រាប់​ប្រជា​ពលរដ្ឋ​គ្រប់​រូប។ ហើយ​រដ្ឋធម្មនុញ្ញ​ក៏​ទាមទារ​ឲ្យ​មាន​ការ​គោរព និង​ទទួល​ស្គាល់​លទ្ធផល​នៃ​ការ​បោះឆ្នោត​ដោយ​សេរី ​និង​យុត្តិធម៌​ផង​ដែរ។ ​ដូចនេះ​ ខ្ញុំ​គិត​ថា ​វា​នឹង​ជា​ការ​សាកល្បង​ដ៏​គួរ​ឲ្យ​ចាប់​អារម្មណ៍​សម្រាប់​ប្រទេស​កម្ពុជា​ផ្ទាល់ ​ដោយ​សារ​តែ​វា​ជា​ពេល​វេលា​ដ៏​លំបាក​មួយ។ ប៉ុន្តែ​ខ្ញុំ​មាន​ក្តី​សង្ឃឹម​ថា ​ដោយ​ឃើញ​នូវ​អ្វីៗ​ដែល​បាន​កើត​ឡើង​ក្នុង​រយៈពេល​ប៉ុន្មាន​សប្តាហ៍​កន្លង​មក​នេះ កម្ពុជា​នឹង​ឆ្លង​កាត់​ដំណើរការ​បោះឆ្នោត​នេះ​ដោយ​រលូន»។​

លោក ​Rene ​បន្ថែម​ថា ​រដ្ឋ​ធម្មនុញ្ញ​កម្ពុជា​ជា​រដ្ឋ​ធម្មនុញ្ញ​ស្រប​តាម​បទដ្ឋាន​អន្តរជាតិ ប៉ុន្តែ​លោក​ថា​ អ្វី​ដែល​សំខាន់​គឺ​ការ​បកស្រាយ​រដ្ឋ​ធម្មនុញ្ញ។​ លោក​សម្គាល់​ឃើញ​ថា​ នៅ​ក្នុង​តុលាការ​ មេធាវី​មួយ​ចំនូន​មិន​បាន​ផ្អែក​មូលដ្ឋាន​លើ​រដ្ឋ​ធម្មនុញ្ញ​ក្នុង​ការ​ការពារ​ក្តី​នោះ​ទេ។

សម្តេច​នរោត្តម ​សិរិវុឌ្ឍ ​សមាជិក​ក្រុម​ប្រឹក្សា​ធម្មនុញ្ញ ​មាន​ព្រះ​បន្ទូល​ប្រាប់ ​VOA​ ថា ការ​យល់​ដឹង​អំពី​រដ្ឋធម្មនុញ្ញ​ និង​ធម្មនុញ្ញ​ភាព​ជា​ចំណុច​សំខាន់​សម្រាប់​ប្រជា​ពលរដ្ឋ ជាពិសេស​អ្នក​អនុវត្ត​ច្បាប់​នានា ដើម្បី​ឲ្យ​មាន​ការ​អនុវត្តរដ្ឋធម្មនុញ្ញ​បាន​ត្រឹមត្រូវ។

ព្រះ​អង្គ​បញ្ជាក់​ថា៖

«ការ​រៀប​ចំ​រដ្ឋ ​រចនា​សម្ព័ន្ធ​រដ្ឋ​មិន​អាច​ធ្វើ​ទៅ​បាន​ដោយ​គ្មាន​រដ្ឋ​ធម្មនុញ្ញ​ទេ។ ​ដូច្នេះ​រដ្ឋ​ធម្មនុញ្ញ​អាច​មាន​ការ​ផ្លាស់ប្តូរ​ មានការ​វិវត្ត​ទៅ​តម្រូវ​ឈរ​លើ​មូលដ្ឋាន​សិទ្ធិ​មនុស្ស ប្រជា​ធិបតេយ្យ ​តុល្យភាព ​ ដូច្នេះ​ហើយ​យើង​ខ្ញុំ​ជឿ​ថា ​បើ​គ្មាន​រដ្ឋ​ធម្មនុញ្ញ ​ហើយ​បើ​ប្រជា​ពលរដ្ឋ​យើង​ខ្វះ​ការ​ចេះ​ដឹង​ មិន​យល់​រដ្ឋ​ធម្មនុញ្ញ នោះ​អនាគត​របស់​ប្រទេស​ហ្នឹង​មិន​សូវ​ល្អ​ទេ»។

សម្តេច នរោត្តម សិរិវុឌ្ឍ សមាជិក​ក្រុម​ប្រឹក្សា​ធម្មនុញ្ញ មាន​ព្រះ​បន្ទូល​ប្រាប់ VOA ក្នុង​ពិធីផ្សព្វ​ផ្សាយ​សៀវភៅស្តីពីរដ្ឋធម្មនុញ្ញ នៅ​រាជធានី​ភ្នំពេញ កាលពី​ថ្ងៃទី២២ ខែធ្នូ ឆ្នាំ​២០១៦។ (កាន់ វិច្ឆិកា/VOA)

ព្រះ​អង្គ​ពន្យល់​ពី​ភាព​ខុសគ្នា​រវាង​រដ្ឋ​ធម្មនុញ្ញ​ និង​សៀវភៅ​ស្តីពី​រដ្ឋ​ធម្មនុញ្ញ​យ៉ាង​ដូច្នេះ៖​

«មួយ​ច្បាប់​រដ្ឋ​ធម្ម​នុញ្ញ។ ​នេះ​ជា​សៀវភៅ អ្វីៗ​ដែល​មាន​អត្ថបទ ​និង​ការ​វិភាគ​របស់​រដ្ឋ​ធម្មនុញ្ញ​មួយ​ចំនួន​ ឧទា​ហរណ៍តាំង​ពី​មុន​មក​ ឬ​ការ​ប្រៀបធៀប​ ឬ​ការ​ឲ្យ​យោបល់​ទៅ​លើ​រដ្ឋ​ធម្មនុញ្ញ។ ដូច្នេះ​មួយ​ជា​ច្បាប់ បាន​ន័យ​ថា​ យើង​មិន​អាច​ប៉ះពាល់​បាន​ទេ​ ទាល់​តែ​ធ្វើ​វិសោធន​កម្ម។ ​នេះ​មាន​អ្នក​ស្រាវជ្រាវ​មួយ​ចំនួន​ដែល​គេ​សរសេរ​ពី​ការ​យល់​ឃើញ​របស់​គេ​ទៅ​លើ​រដ្ឋ​ធម្មនុញ្ញ​បច្ចុប្បន្ន​នេះ និង​អាច​ប្រៀបធៀប​ទៅ​ហ្នឹង​រដ្ឋ​ធម្មនុញ្ញ​ពី​មុន​មក។​ អា​នេះ​ខុស​គ្នា ជា​សៀវភៅ​មួយ​លើស​ពី​ច្បាប់​រដ្ឋ​ធម្មនុញ្ញ»។

បើ​តាម​លោក ​Rene ​សៀវភៅ​ស្តីពី​រដ្ឋ​ធម្មនុញ្ញ​ជា​ភាសា​អង់គ្លេស​នេះ​ត្រូវ​បាន​រៀបចំ​អស់​រយៈពេល​២​ឆ្នាំ។ ​សៀវភៅ​នេះ​ត្រូវ​បាន​បោះ​ពុម្ព​ចំនួន​១៥០០​ក្បាល ​ហើយ​ត្រូវ​បាន​ផ្តល់​ដោយ​ឥត​គិត​ថ្លៃ​ពី​មូលនិធិ​នេះ ដើម្បី​ដាក់​តាម​មហា​វិទ្យាល័យ​មួយ​ចំនួន​នៅ​កម្ពុជា ​ដើម្បីការ​សិក្សា ​និង​ការ​ស្រាវ​ជ្រាវ​ក្នុង​ការ​អភិវឌ្ឍ​វិស័យ​ច្បាប់​នៅ​កម្ពុជា។​ អ្នក​ចូលរួម​ក្នុង​ពិធី​ផ្សព្វផ្សាយ​នោះ​រំពឹង​ថា ​សៀវភៅ​ស្តីពី​រដ្ឋ​ធម្មនុញ្ញ​កម្ពុជា​នេះ​នឹង​មាន​ប្រែ​សម្រួល​ជា​ភាសាខ្មែរ​ឆាប់ៗ ​ដើម្បី​ឲ្យ​សិស្ស​ និស្សិត ​ដែល​មិនង​ចេះ​ភាសា​អង់គ្លេស​អាច​យល់​ដឹង​បាន​ទាំង​អស់​គ្នា៕