ពីតំបន់ភាគខាងលិចសហរដ្ឋអាមេរិកទៅប្រទេសកាណាដា ពីតំបន់ស៊ីបេរីនៅរុស្ស៊ីទៅតំបន់ Rhineland នៅអឺរ៉ុប គេឃើញមានអាកាសធាតុអាក្រក់ខ្លាំងជាបន្តបន្ទាប់ រួមមានដូចជា ការឡើងកម្តៅខុសធម្មតា ភ្លើងឆេះព្រៃ និងគ្រោះទឹកជំនន់ដ៏ប្រល័យ ដែលបានឆក់យកជីវិតមនុស្សរាប់រយនាក់។
នៅកាណាដា អភិបាលខេត្ត British Columbia បានរាយការណ៍កាលពីខែដើមខែកក្កដាថា ការស្លាប់ភ្លាមៗ និងមិនបានរំពឹងទុកយ៉ាងតិចចំនួន ៤៨៦ករណី ក្នុងរយៈពេលប្រាំថ្ងៃ គឺភាគច្រើនជាជនចាស់ជរារស់នៅតាមផ្ទះដែលមិនមានខ្យល់ចេញចូលល្អ ហើយពួកគាត់បានប្រឈមខ្លាំងនឹងកម្តៅ។ អ្នកស្រីបាននិយាយថា តាមធម្មតាក្នុងរយៈពេល ៥ថ្ងៃ មានការស្លាប់ដោយមិនបានរំពឹងទុកចំនួនត្រឹមតែ ១៦៥ករណីប៉ុណ្ណោះ។
ក្រុមអ្នកវិទ្យាសាស្រ្តបានផ្សារភ្ជាប់អាកាសធាតុអាក្រក់ទៅនឹងការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ ហើយការសិក្សាស្រាវជ្រាវមួយចំនួននាពេលថ្មីៗនេះបានព្រមានថា ស្ថានភាពនឹងកាន់តែធ្ងន់ធ្ងរជាងនេះទៅទៀត។
អាកាសធាតុវិទូនិយាយថា វាជារឿងមិនត្រឹមត្រូវមួយនៅក្នុងការគិតថា ពិភពលោកនាពេលបច្ចុប្បន្ននេះកំពុងជួបប្រទះនូវ «អាកាសធាតុចម្លែកតែមួយពេល» ជាជាងស្ថានភាពដែលពួកគេធ្លាប់បានព្រមានកន្លងមក និងដែលកំពុងតែកើតឡើង នោះគឺការបញ្ចេញកាបូនដែលកំពុងតែកើនឡើងនាំឲ្យមានការឡើងកម្តៅនៅលើពិភពលោក និងអាកាសធាតុអាក្រក់ជាងមុនក្នុងទម្រង់ជាគ្រោះរាំងស្ងួត ទឹកជំនន់ រលកកម្តៅ និងព្យុះ។ ហើយនេះជាស្ថានភាពអាកាសធាតុថ្មីមួយដែលនឹងមានជាប់លាប់នាពេលខាងមុខ។
លោក Dieter Gerten អាកាសធាតុវិទូជនជាតិអាល្លឺម៉ង់បានថ្លែងប្រាប់ទស្សនាវដ្តី National Geographic ថា ការកើនឡើងនៃករណី «អាកាសធាតុអាក្រក់» គឺជា «អ្វីដែលយើងធ្លាប់បានឃើញនៅក្នុងគំរូព្យាករណ៍អាកាសធាតុ»។ ប៉ុន្តែលោកនៅតែមានការភ្ញាក់ផ្អើលពីទំហំនៃគ្រោះជំនន់នៅអាល្លឺម៉ង់ ដែលស្រុកកំណើតរបស់លោកគឺក្រុង Oberkail ក៏បានរងផលប៉ះពាល់ផងដែរ។
រូបឯកសារ៖ គ្រោះទឹកជំនន់កើតឡើងក្នុងតំបន់ Ehrang ក្រុង Trier ប្រទេសអាល្លឺម៉ង់ ថ្ងៃទី១៥ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២១។
លោក Gerten សាស្រ្តាចារ្យផ្នែកអាកាសធាតុនិងជលសាស្ត្រនៅវិទ្យាស្ថានស្រាវជ្រាវផលប៉ះពាល់ពីអាកាសធាតុ Potsdam បាននិយាយថា៖ «ខ្ញុំមានការភ្ញាក់ផ្អើលដោយសារវាកើតឡើងលើសពីកំណត់ត្រាពីមុនមក»។
គំរូពីកុំព្យូទ័របង្ហាញថា កំណត់ត្រាស្ថានភាពអាកាសធាតុអាក្រក់នេះនឹងត្រូវបំបែកជាញឹកញយ និងនៅតាមកន្លែងច្រើនជាងមុននៅលើពិភពលោក។
លោក Johannes Quaas ឧតុវិទូនៅសាកលវិទ្យាល័យ Leipzig ក្នុងប្រទេសអាល្លឺម៉ង់ បានថ្លែងប្រាប់អ្នកសារព័ត៌មានក្នុងស្រុកតាមអនឡាញកាលពីពេលថ្មីៗនេះថា៖ «នេះជាស្ថានភាពថ្មីមួយដែលនឹងបន្ដកើតឡើងនាពេលខាងមុខ»។
ខណៈអ្នកវិទ្យាសាស្រ្តកំពុងវាយតម្លៃកម្រិតប្រាស្រ័យទាក់ទងគ្នារវាងអាកាសធាតុអាក្រក់និងការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ ការសិក្សាស្រាវជ្រាវជាបន្តបន្ទាប់ស្តីពីទំនាក់ទំនងរវាងកត្តាទាំងពីរនេះបានបង្ហាញថា ការឡើងកម្តៅនៅលើសាកលលោកជាកត្តារួមចំណែកធំមួយ។ ការសិក្សាដូចនេះប្រៀបធៀបទិន្នន័យពីស្ថានភាពពិតទៅនឹងគំរូកុំព្យូទ័រដែលបង្ហាញពីស្ថានភាពអាកាសធាតុនៅពេលមិនមានការបញ្ចេញកាបូន។
ការសិក្សាស្រាវជ្រាវនាពេលថ្មីៗនេះដោយលោក Friederike Otto នៃសាកលវិទ្យាល័យ Oxford បានលើកឡើងថា រលកកម្តៅដ៏ប្រល័យនៅតំបន់ភាគពាយព្យប៉ាស៊ីហ្វិកសហរដ្ឋអាមេរិក និងកាណាដា «ប្រហែលនឹងមិនកើតមាននោះទេបើសិនមិនមានការប្រែប្រួលអាកាសធាតុបង្កឡើងដោយមនុស្សនោះ»។
ការសិក្សាស្រាវជ្រាវបានសន្និដ្ឋានថា៖ «លទ្ធផលពីការស្រាវជ្រាវផ្តល់ជាការព្រមានដ៏ធំមួយ នោះគឺការឡើងកម្តៅយ៉ាងឆាប់រហ័សកំពុងតែធ្វើឲ្យយើងធ្លាក់ចូលក្នុងស្ថានភាពមិនធ្លាប់បានជួបប្រទះពីមុនមក ដែលមានផលវិបាកធ្ងន់ធ្ងរមកលើសុខភាព សុខុមាលភាព និងជីវភាព»។
ក្រៅពីផលប៉ះពាល់មកលើជីវិតមនុស្ស អាកាសធាតុអាក្រក់នឹងធ្វើឲ្យមានការខាតបង់ផ្នែកហិរញ្ញវត្ថុធ្ងន់ធ្ងរផងដែរ។ ត្រឹមឆ្នាំ ២១០០ គ្រោះទឹកជំនន់នៅអឺរ៉ុបអាចបង្កការខូចខាតរហូតដល់ ៦០ពាន់លានដុល្លារជារៀងរាល់ឆ្នាំ ប្រសិនបើការបញ្ចេញកាបូនមិនត្រូវបានទប់ស្កាត់ និងបើមិនមានកិច្ចប្រឹងប្រែងច្រើនក្នុងការត្រៀមលក្ខណៈសម្រាប់ទឹកជំនន់ និងរលកកម្តៅទេនោះ។ នេះបើយោងទៅតាមមជ្ឈមណ្ឌល Joint Research Center ដែលជាទីភ្នាក់ងារផ្នែកវិទ្យាសាស្រ្តនិងចំណេះដឹងនៃសហភាពអឺរ៉ុប។
ក្រុមអ្នកវិទ្យាសាស្រ្តនិយាយថា មានអ្វីត្រូវធ្វើជាច្រើនទៀតដើម្បីពង្រឹងលទ្ធភាពទប់ទល់។ ជាឧទាហរណ៍ ពាក់ព័ន្ធនឹងគ្រោះទឹកជំនន់នៅអាល្លឺម៉ង់ និងបណ្តាប្រទេសជាប់នោះ ក្រុមអ្នករៀបចំផែនការនឹងមិនត្រឹមតែត្រូវផ្តោតលើទន្លេធំៗដូចជា ទន្លេ Rhine និងទន្លេ Meuse ដែលកំពុងឡើងកម្ពស់ទឹកនៅបារាំង ហើយហូរឆ្លងកាត់ប៊ែលហ្ស៊ិក និងហូឡង់ចូលទៅក្នុងសមុទ្រ North Sea នោះទេ ប៉ុន្តែថែមទាំងលើដៃទន្លេទាំងនេះផងដែរ។
រូបឯកសារ៖ ក្រុមអ្នកពន្លត់អគ្គីភ័យកំពុងតែព្យាយាមពន្លត់ភ្លើងឆេះព្រៃឈ្មោះ Tamarack ក្នុងសង្កាត់ Alpine រដ្ឋ California សហរដ្ឋអាមេរិក ថ្ងៃទី១៧ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២១។ (AP Photo/Noah Berger)
ខណៈពេលមានព្យុះនៅតំបន់អឺរ៉ុបភាគខាងជើង តំបន់ភាគខាងលិចសហរដ្ឋអាមេរិកនិងកាណាដាកំពុងជួបប្រទះនឹងរលកកម្តៅខ្លាំងជាងគេបំផុតនៅក្នុងកំណត់ត្រា តំបន់ស៊ីបេរីដែលកើតមានភ្លើងឆេះព្រៃ និងចិនដែលកើតមានគ្រោះទឹកជំនន់ សម្ពាធគឺមានកាន់តែខ្លាំងទៅលើកិច្ចប្រជុំកំពូលអង្គការសហប្រជាជាតិស្តីពីការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ ( COP26) ក្នុងក្រុង Glasgow នៅខែវិច្ឆិកា ដើម្បីកំណត់ពីការកើនឡើងនូវកិច្ចប្រឹងប្រែងជុំវិញពិភពលោកដើម្បីកាត់បន្ថយការបញ្ចេញកាបូន។
លោក John Kerry ប្រេសិតសហរដ្ឋអាមេរិកទទួលបន្ទុកផ្នែកបម្រែបម្រួលអាកាសធាតុ កាលពីពេលថ្មីៗនេះ បានព្រមានថា កិច្ចប្រជុំកំពូលស្តីពីការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ COP26 នឹងជា «ពេលវេលាដ៏សំខាន់» នៃ «ឆ្នាំដែលត្រូវមានការសម្រេចឲ្យបានជាក់លាក់» ចំពោះការចាត់វិធានការផ្នែកបម្រែបម្រួលអាកាសធាតុ។
នៅក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍មួយនាពេលថ្មីៗនេះនៅក្រុងឡុងដ៍ ប្រទេសអង់គ្លេស លោកបានជំរុញឲ្យបណ្តាប្រទេសសេដ្ឋកិច្ចធំៗបញ្ចេញនូវផែនការថ្មីដើម្បីកាត់បន្ថយការបញ្ចេញកាបូន។
លោកបាននិយាយថា៖ «វិបត្តិអាកាសធាតុគឺជាចំណោទបញ្ហាមួយសម្រាប់យើងនាពេលនេះ។ ខណៈវិបត្តិនេះកំពុងតែវិវត្តទៅមុខយឺតៗសម្រាប់មនុស្សមួយចំនួន ចំណោទបញ្ហានេះគឺមានភាពធ្ងន់ធ្ងរ និងមិនធ្លាប់មានពីមុនមក។ យើងលែងមានពេលច្រើនទៀតហើយ»។
លោកក៏បានលើកឡើងពីប្រទេសចិន ដែលជាអ្នកបញ្ចេញឧស្ម័នផ្ទះកញ្ចក់ធំជាងគេបង្អស់ផងដែរ ដោយជំរុញឲ្យប្រទេសនេះមានភាពតឹងរ៉ឹងជាងមុនជាមួយនឹងផែនការរបស់ខ្លួនក្នុងការកាត់បន្ថយការបញ្ចេញកាបូន។
លោកបានថ្លែងថា៖ «ជាការសំខាន់ដែលយើង និងប្រទេសចិន ក៏ដូចជាប្រទេសដទៃទៀតនៅលើពិភពលោកត្រូវជំរុញទៅមុខក្នុងទិសដៅដូចគ្នាចំពោះកិច្ចប្រឹងប្រែងដ៏សំខាន់នេះ»។
ប្រធានាធិបតីចិនលោក Xi Jinping បានប្តេជ្ញាសម្រេចឲ្យបាននូវការបញ្ចេញកាបូនត្រឹមកម្រិតសូន្យនៅឆ្នាំ ២០៦០។ ប៉ុន្តែក្រុមអ្នករិះគន់កត់សម្គាល់ថា រដ្ឋាភិបាលចិនមានការស្ទាក់ស្ទើរនៅក្នុងការផ្សារភ្ជាប់អាកាសធាតុអាក្រក់នៅក្នុងប្រទេសទៅនឹងការឡើងកម្តៅនៅលើពិភពលោក ហើយរដ្ឋាភិបាលក្រុងប៉េកាំងក៏មិនបានបង្ហាញលម្អិតពីផែនការរបស់ខ្លួននៅក្នុងការសម្រេចគោលដៅនេះនោះដែរ៕
ប្រែសម្រួលដោយលោក ណឹម សុភ័ក្រ្តបញ្ញា