អតីតមេបញ្ជាការមួយរូបរបស់កងទ័ពខ្មែរក្រហមលោក អ៊ី ឈាន មិនទាន់បំភ្លេចចោលនៅឡើយនូវការសម្រេចចិត្តរបស់លោកដែលអប់រំណែនាំនិងដឹកនាំទាំងកងទាហាន និងប្រជាជនប្រមាណជាង៦ម៉ឺនទៅ៨ម៉ឺននាក់ក្រោមការសហការពីអង្គភាពទ័ពជាច្រើនក្នុងនោះក៏មានអង្គភាពរបស់លោកនៅខេត្តប៉ៃលិនមកធ្វើសមាហរណកម្មជាមួយរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាក្នុងអំឡុង ខែសីហាឆ្នាំ១៩៩៦។
ថ្លែងប្រាប់វីអូអេតាមទូរសព្ទកាលពីថ្ងៃទី១១ ខែសីហា ឆ្នាំ២០២១នាយឧត្តមសេនីយ៍ អ៊ី ឈាន ដែលជាអតីតអភិបាលខេត្តប៉ៃលិនមានប្រសាសន៍ថា កងពលទ័ពផ្សេងទៀត ដែលចូលរួមជាមួយលោកក្នុងនោះគឺមានកងពល៤៥០របស់លោកសុខ ភាពនៅម៉ាឡៃ។
លោក អ៊ី ឈាន ថ្លែងថា៖ «បើសរុបទៅទាំងពីរទាំងបីហ្នឹងទាំងជួរមុខ ជួរក្រោយកម្លាំងជាង...៦ម៉ឺននាក់ព្រោះទាំងបងប្អូនប្រជាពលរដ្ឋផងអីចឹងកម្លាំងនេះសំខាន់ណាស់ហើយទាំងអស់នេះ និយាយមែនទែនគឺកម្លាំងនេះគឺគ្មានអ្នកណាចង់បន្តសង្គ្រាមទេអីចឹង បានការណែនាំអប់រំដឹកនាំរបស់ខ្ញុំ ហើយទាំង៤១៥៤១៦នៅប៉ៃលិន ទាំងម៉ាឡៃ៤៥០ និង៥១៩ នៅខាងស៊ីសុផុនភ្នំគេហៅថា ភ្នំឆ័ត្រទាំងហ្នឹងបានរួមចំណែកជាលើកដំបូងមុនគេនៅឆ្នាំ១៩៩៦។ អីចឹងកម្លាំងច្រើនដែរដែលគេហៅថា ប្តេជ្ញាផ្តាច់ខ្លួនចេញពីប៉ុល ពតខ្មែរក្រហមហើយចូលរួមជាមួយរដ្ឋាភិបាល»។
២៥ឆ្នាំកន្លងមកនេះលោកនៅចងចាំថាការចាកចេញរបស់លោកពី ប៉ុល ពត មិនមែនធ្វើឡើងតាមតែនឹកឃើញទេហើយពេលនោះមេទ័ពសំខាន់ៗរបស់យោធាខ្មែរក្រហមពីរនាក់គឺសុនសេន និងតាម៉ុកមិនគាំទ្រនឹងសេចក្តីសម្រេចចិត្តរបស់លោកទេ។ លោករម្លឹកឡើងវិញនូវការប្រជុំគណៈបញ្ជាការមួយនាឆ្នាំ១៩៩៤គឺបីឆ្នាំក្រោយការចុះកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីស ដែលមិនអាចពន្លត់ភ្លើងសង្គ្រាមទាំងស្រុងបានភ្លាមៗ។
រូបឯកសារ៖ នៅក្នុងរូបថតមិនមានកាលបរិច្ឆេទនេះ ដែលផ្តល់ឱ្យដោយមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា មេដឹកនាំខ្មែរក្រហម ប៉ុល ពត (កណ្តាល) ស្វាគមន៍កម្មាភិបាលខ្មែរក្រហមនៅព្រលានយន្តហោះភ្នំពេញ។
លោកថ្លែងថា៖ «នៅសំពៅលូនពេលហ្នឹង សម្រេចចិត្តពេលហ្នឹង ខ្ញុំបានលើកក្នុងអង្គប្រជុំថាការដោះស្រាយបញ្ចប់សង្គ្រាមមានតែដោះដោយសន្តិវិធីទេ ហើយក៏ត្រូវចេះសម្បទានគ្នាទៅវិញទៅមកផង។ខ្ញុំលើកពេលហ្នឹងគឺធ្វើឲ្យប្រតិកម្មរបស់សុនសេន ចោទប្រកាន់ថាខ្ញុំនេះមានគំនិតក្បត់ហើយតាម៉ុកបានងើបឡើងក៏ឯកភាពជាមួយសុន សេនដែរហើយពេលនោះ ខ្ញុំក៏ងើបតថាមិនមែនជាគំនិតក្បត់ទេនេះជាគំនិត ដើម្បីដោះស្រាយបញ្ចប់សង្គ្រាមខ្ញុំថាបើទៅតាមផ្លូវចាស់មិនអាចបញ្ចប់បានទេ។ អីចឹង ទាល់តែដោះស្រាយដោយសន្តិវិធីហើយក៏ត្រូវចេះសម្បទានគ្នាទៅវិញទៅមកផង អាហ្នឹងគឺពេលហ្នឹងចឹងគំនិតតាំងពីពេលហ្នុងមកមិនមែនទើបថ្ងៃហ្នុងទេបាទ»។
ជាថ្នូរនឹងសន្តិភាពពេលនោះរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានប្រកាសពីការមិនយកទោសពៃរ៍ផ្តល់តួនាទីផ្តល់ការគ្រប់គ្រងរដ្ឋបាលដែនដីជូនដល់ក្រុមអតីត:ខ្មែរក្រហមផ្តាច់ខ្លួនបន្ថែមលើសិទ្ធិសេរីភាពនិងសិទ្ធិទទួលបានដីធ្លី ផ្ទះសម្បែងជាដើម ក្រោយពីការធ្វើសមាហរណកម្មភ្លាមដែលគេដឹងថានេះជាផ្នែកមួយនៃសម្បទាននិងការចរចាពេលនោះដើម្បីបញ្ចប់សង្គ្រាមស៊ីវិលរាំរ៉ៃក្នុងប្រទេសដែលរដ្ឋាភិបាលធ្លាប់លើកឡើងថាសូម្បីតែអ.ស.ប.មិនអាចបញ្ចប់បាននោះ។
ក្រុមកងទ័ពខ្មែរក្រហមដែលធ្លាប់ទទួលជំនួយពីចិនបានវាយប្រយុទ្ធគ្នាជាមួយកងទ័ពរដ្ឋាភិបាលដែលគាំទ្រដោយវៀតណាមជាច្រើនទសវត្សរ៍បន្ទាប់ពីរបបខ្មែរក្រហមក្រោមការគ្រប់គ្រងដោយប៉ុល ពតត្រូវផ្តួលរំលំដោយការឈ្លានពានរបស់កងទ័ពវៀតណាមនៅដើមឆ្នាំ១៩៧៩។
រូបឯកសារ៖ លលាដ៍ក្បាលរបស់ជនរងគ្រោះក្នុងរបបខ្មែរក្រហម ដែលត្រូវបានតម្កល់ទុកនៅវាលពិឃាតជើងឯក ក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ។ (ស៊ុន ណារិន/VOA)
តែក្រោយមកកងទ័ពខ្មែរក្រហមនិងក្រុមគ្រួសារជាច្រើនម៉ឺននាក់ដឹកនាំដោយលោក អៀង សារី អតីតរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសនិងមេបញ្ជាការពីរនាក់គឺលោក អ៊ី ឈាន នៅប៉ៃលិន និងលោកសុខ ភាពនៅម៉ាឡៃបានចូលរួមជាមួយរដ្ឋាភិបាលលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីហ៊ុន សែន តាមគោលនយោបាយផ្សះផ្សា និងបង្រួបបង្រួមជាតិ។
លោក អ៊ី ឈាន មានប្រសាសន៍ថាសេចក្តីសម្រេចចិត្តរបស់លោកចុងក្រោយដើម្បីធ្វើសមាហរណកម្មជាមួយរដ្ឋាភិបាលរបស់លោកហ៊ុនសែន នាខែសីហា ឆ្នាំ១៩៩៦នោះ គឺជា «ការសម្រចចិត្តដ៏ត្រឹមត្រូវ» ដែលបានបើកផ្លូវឲ្យប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរស្គាល់សុខសន្តិភាពមកដល់សព្វថ្ងៃនេះ។
លោកថ្លែងថា៖ «ខ្ញុំយល់ថា ការផ្តាច់ខ្លួននេះគឺជាសេចក្តីសម្រេចដ៏ត្រឹមត្រូវបំផុតបើសិនថា គ្មានការផ្តាច់ខ្លួនគ្មានការចូលរួមជាមួយរដ្ឋាភិបាលធ្វើការអនុវត្តន៍គោលនយោបាយឈ្នះ ឈ្នះរបស់សម្តេចតេជោទេថ្ងៃនេះក៏អត់មានសេចក្តីសុខឬក៏អត់មានថា សន្តិភាពក៏បានដែរអីចឹងការសម្រេចនេះគឺជាការត្រឹមត្រូវណាស់អត់មានអីខុសទេ»។
អតីតមេបញ្ជាការកងទ័ពខ្មែរក្រហមរូបនេះបានកោតសរសើរមិនដាច់ពីមាត់ចំពោះដំណើរការអភិវឌ្ឍន៍របស់ប្រទេសកម្ពុជាគិតចាប់តាំងពីការផ្តាច់ខ្លួនចេញពីក្រុមខ្មែរក្រហមប៉ុល ពត។
«ក្រោយពីសន្តិភាព១០០ភាគរយក្រោមនយោបាយឈ្នះ ឈ្នះខ្ញុំ ខ្លួនខ្ញុំផ្ទាល់ក៏ខ្ញុំធ្លាប់ស្គាល់ភ្នំពេញពីដើមដែរហើយក៏ធា្លប់ស្គាល់ការហៅថា ជនបទ តាំងពីមុនមកដែរអីចឹង ខ្ញុំយល់ថា ការវិវត្ត មានការរីកចម្រើនខ្លាំងណាស់បើប្រៀបធៀបជាប្រវត្តិនៅក្នុងកម្ពុជាទាំងមូល»។
ទិដ្ឋភាពទីក្រុងភ្នំពេញ ពោរពេញដោយសំណង់អគារខ្ពស់ស្កឹមស្កៃនាពេលរាត្រី កាលពីថ្ងៃទី៨ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០១៨។
ស្របពេលដំណើរការអភិវឌ្ឍន៍ប្រទេសកំពុងបន្ត បន្ទាប់ពីការបញ្ចប់សង្គ្រាមក្នុងស្រុកទាំងស្រុងក្នុងឆ្នាំ១៩៩៩ក្រោមនយោបាយឈ្នះ-ឈ្នះ របស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន នោះប្រទេសកម្ពុជាក៏ត្រូវក្រុមអ្នកសង្កេតការណ៍ជាតិនិងអន្តរជាតិមួយចំនួនមើលឃើញពីដំណើរធាក់ថយក្រោយនៃប្រព័ន្ធប្រជាធិបេតយ្យដែលប្រទេសនេះបានសន្យាក្នុងកិច្ចព្រមព្រៀងសន្តិភាពទីក្រុងប៉ារីសឆ្នាំ១៩៩១។
ការរំលាយគណបក្សប្រឆាំងដ៏ធំមួយគឺគណបក្សសង្គ្រោះជាតិនៅឆ្នាំ២០១៧ផ្តើមឲ្យបញ្ញវន្តខ្លះបារម្ភចំពោះការផ្សះផ្សាជាតិដែលជាដំណើរដ៏រដាក់រដុបមួយនៅកម្ពុជា។
អ្នកសង្កេតការណ៍បានបង្ហាញពីនិយមន័យសន្តិភាពនិងអនាគតកម្ពុជាផ្សេងគ្នា។
នាយកមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជាលោក ឆាំង យុ ផ្តល់ការអធិប្បាយតាមសារអ៊ីមែលមួយកាលពីថ្ងៃពុធថាវាជាដំណើរដ៏លំបាកមួយដែលកម្ពុជាត្រូវឆ្ពោះទៅរកវិធីសាស្ត្របែបណាដើម្បីឲ្យសន្តិភាពបានរួមចំណែកដល់ការកសាងអនាគតដ៏ប្រសើរជាមួយអភិបាលកិច្ចល្អនិងការអភិវឌ្ឍប្រកបដោយចិរភាពសម្រាប់ប្រជាពលរដ្ឋគ្រប់គ្នារួមទាំងពលរដ្ឋដែលមិនត្រូវបានគេគិតគូរ។
លោកថ្លែងតាមន័យដើមថា៖ «ទាំងអស់គ្នាចង់ឈានទៅរកគោលដៅមួយដែលត្រឹមត្រូវ។ ហេតុដូច្នោះហើយ យើងត្រូវទទួលយកនិងគោរពរាល់ភាពខុសប្លែកគ្នា។ ការណ៍នេះដោយសារតែយើងទាំងអស់ជឿទៅលើអនាគតរបស់កម្ពុជា»។
សាស្ត្រាចារ្យផ្នែកការទូតនិងកិច្ចការអន្តរជាតិនៅមហាវិទ្យាល័យ Occidental ទីក្រុង Los Angeles នៅសហរដ្ឋអាមេរិកបណ្ឌិតអ៊ា សុផល ថ្លែងថាកម្ពុជាកំពុងស្ថិតក្នុងស្ថានភាពមួយដែលគួរឲ្យបារម្ភដោយសារកម្ពុជាកំពុងសម្លឹងទៅរកចិនដើម្បីពង្រឹងខ្លួនឯង។
លោកលើកឡើងតាមសារអ៊ីមែលមួយថា៖ «បាទមានការបារម្ភជាច្រើន។ ស្ថានភាពកម្ពុជាបច្ចុប្បន្ននេះគ្មានការអត់ឱនទេ។ កម្ពុជាកំពុងឆ្លុះកញ្ចក់របស់ចិន។ គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាCPPជាគណបក្សកុម្មុយនិស្តចិន CCP។ ពិភពលោកមិនត្រូវការប្រទេសចិនខ្នាតតូចទេ។ គេត្រូវការប្រទេសកម្ពុជាតែមួយ»។
លោក អ៊ា សុផល ដែលបានរស់រានមានជីវិតពីរបបខ្មែរក្រហមនិយាយថា សន្តិភាពដែលកម្ពុជាមានសព្វថ្ងៃនេះជាសន្តិភាពដែលមិនមែនសម្រាប់ពលរដ្ឋកម្ពុជាទាំងអស់គ្នា។
រូបឯកសារ៖ កងសន្ដិសុខរឹបអូសឧបករណ៍បំពងសំឡេងពីបាតុករម្នាក់ ក្នុងអំឡុងពេលនៃការធ្វើបាតុកម្មមួយដើម្បីប្រារព្ធខួបទី២៩ នៃកិច្ចព្រមព្រៀងសន្ដិភាពទីក្រុងប៉ារីសនៅមុខស្ថានទូតសហរដ្ឋអាមេរិក រាជធានីភ្នំពេញ ថ្ងៃទី២៣ ខែតុលា ឆ្នាំ២០២០។
លោកបន្ថែមថា៖ «អ្វីដែលយើងមាននៅក្នុងកម្ពុជាគឺសន្តិភាពដែលអាក្រក់។ ឫសគល់នៃជម្លោះមិនដែលត្រូវបានដោះស្រាយឲ្យឃើញខុសត្រូវ។ អំពើពុករលួយគឺអាក្រក់ជាងពេលណាទាំងអស់។ វិសមភាព ក៏អាក្រក់ជាងពេលណាទាំងអស់ផងដែរ។ ជាអកុសល ទាំងអស់នេះមិនបាននាំមកនូវវិបុលភាពទាំងស្រុងទេ»។
ដោយឡែកអ្នកជំនាញប្រវត្តិសាស្ត្រនៅប្រទសកម្ពុជាមួយចំនួនមើលឃើញពីស្ថានភាពប្រសើរឡើងរបស់កម្ពុជាក្រោយការចូលរួមរបស់កងទ័ពខ្មែរក្រហមដែលរួតរឹតដោយជម្លោះផ្ទៃក្នុងនិងការកាប់សម្លាប់គ្នាឯងក្រោយបាត់បង់អំណាចនៅឆ្នាំ១៩៧៩។
សាស្ត្រាចារ្យប្រវត្តិសាស្ត្រកម្ពុជាលោក សំបូរ ម៉ាណារ៉ា ប្រាប់វីអូអេថាការទម្លាក់អាវុធរបស់កងកម្លាំងទ័ពខ្មែរក្រហមមកចូលរួមជាមួយរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាជាការរួមចំណែកសំខាន់មួយនៃដំណើរការកសាងសន្តិភាពនិងស្របតាមការវិវត្តន៍ចុងក្រោយនៃនយោបាយសាកលលោក។
លោក សំបូរ ម៉ាណារ៉ា មានប្រសាសន៍ថា៖ «ខ្ញុំសូមឲ្យតម្លៃទៅលើក្រុមភាគីខ្មែរក្រហមនៅត្រង់ចំណុចហ្នឹងត្រង់ថាគាត់ព្រមព្រៀងនឹងប្តូរឥរិយាបថនយោបាយដើម្បីបំពេញកិច្ចដំណើរការដើម្បីសន្តិភាពឬក៏អាចនិយាយបានថាគឺជាការប្តូរឥរិយាបថនយោបាយដើម្បីបំពេញដំណើរវិវត្តន៍លើសាកលលោកផងដែរ។ អីចឹង ចំណុចសំខាន់គឺបើអត់មានខ្មែរក្រហមចូលរួមយើងពិបាកនឹងទទួលបាននូវសន្តិភាពនេះណាស់។ បើយើងនិយាយឲ្យពិតប្រាកដមែនទែនទៅអ្វីទាំងអស់ ដែលយើងកើតឡើងក្រោយពី ទសវត្សរ៍៦០ និងសតវត្សរ៍ទី២០គឺទាក់ទិនតែពីរឿងខ្មែរក្រហមហើយនិងប្រជាធិបេតយ្យហ្នឹងឯងបាទ»។
សាស្ត្រាចារ្យប្រវត្តិសាស្ត្រកម្ពុជារូបនេះបន្ថែមថា អ្នកដឹកនាំនយោបាយខ្មែរគ្រប់រូបមានតួនាទីសំខាន់ក្នុងដំណើរការថែរក្សាសន្តិភាពដែលរកបានដោយពិបាករបស់កម្ពុជា ដោយត្រូវបំពេញទៅតាមសេចក្តីប្រាថ្នារបស់ពលរដ្ឋខ្លួនដែលជាកម្លាំងគាំទ្រដល់ការរស់រានមានជីវិតរបស់ប្រទេស។
«ទុកប្រជាជនជាធំឲ្យតម្លៃដូចទង់ជាតិទង់ជាតិហ្នឹងមានប្រាសាទអង្គរវត្តហើយបើយើងគោរពប្រាសាទអង្គរវត្តព្រោះប្រាសាទ ដែលកសាងដោយប្រជាជននិងឆន្ទៈរបស់ប្រជាជន។ អីចឹងសមត្ថភាពនិងឆន្ទៈរបស់ប្រជាជនត្រូវបានតម្កល់លើទង់ជាតិដើម្បីគោរព»។
រូបឯកសារ៖ បុរសម្នាក់កាន់ទង់ជាតិខ្មែរនៅមុខនាវាកម្សាន្តអាមេរិក MS Westerdam ដែលកំពុងសំចតនៅក្រុងព្រះសីហនុកាលពីថ្ងៃទី១៤ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២០។
អ្នកសង្កេតការណ៍នយោបាយកម្ពុជាមួយចំនួននិយាយថាកម្ពុជាទោះបីស្ថិតក្នុងដំណាក់កាលមានសន្តិភាពនិងការអភិវឌ្ឍន៍ទៅហើយក្តីតែប្រទេសនេះនៅបន្តមានជម្លោះនយោបាយផ្ទៃក្នុងដែលបង្កជាការព្រួយបារម្ភដល់ប្រទេសនៅបស្ចិមលោកនិងប្រទេសដែលប្រកាន់យកគោលការណ៍ប្រជាធិតេយ្យ។
អ្នកនាំពាក្យគណបក្សកាន់អំណាចលោក សុខ ឥសាន មានប្រសាសន៍ថាកម្ពុជាគ្មានជម្លោះនយោបាយផ្ទៃក្នុងទេពោលគឺកម្ពុជាកំពុងស្ថិតក្រោមដំបូលសន្តិភាពបន្ទាប់ពីការផ្តាច់ខ្លួនរបស់ក្រុមយោធាខ្មែរក្រហមកាលពី២៥ឆ្នាំមុន។
អ្នកនាំពាក្យគណបក្សកាន់អំណាចរូបនេះក៏ច្រានចោលនូវការរិះគន់ដែលថា កម្ពុជាកំពុងយកលំនាំតាមប្រទេសចិនដែលធ្លាប់ទំនុកបម្រុងកងទ័ពខ្មែរក្រហមមកដឹកនាំប្រជាពលរដ្ឋរបស់ខ្លួន។
លោក សុខ ឥសាន ដែលជាសមាជិកព្រឹទ្ធសភារបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាផងនោះមានប្រសាសន៍ថា៖«អាមេរិកក៏ជាមិត្តរបស់យើងកាណាដា ក៏ជាមិត្តរបស់យើងនិយាយរួមជាទូទៅប្រទេសកុម្មុយនីស្តក្តីប្រទេសសេរីក្តីសុទ្ធតែជាមិត្តរបស់កម្ពុជាដោយឈរលើមូលដ្ឋាននយោបាយការបរទេសរបស់កម្ពុជាគឺអព្យាក្រឹត អចិន្ត្រៃយ៍មិនចូលបក្សសម្ព័ន្ធហើយគិតគូបណ្តាប្រទេសនៅលើពិភពលោកដោយមិនប្រកាន់នូវនិន្នាការនយោបាយនិន្នាការមនោគមវិជ្ជាពណ៌សម្បុរជាតិសាសន៍ជំនឿសាសនាសុទ្ធតែជាមិត្តរបស់កម្ពុជាទាំងអស់»។
ក្រុមខោអាវខ្មៅខ្មែរក្រហមដែលបានគ្រប់គ្រងប្រទេសកម្ពុជាចន្លោះឆ្នាំ១៩៧៥ដល់១៩៧៩ដោយមានប៉ុល ពត ជាបងធំទី១និងលោកខៀវ សំផន ជាប្រមុខរដ្ឋ ត្រូវបានស្តីបន្ទោសចំពោះការស្លាប់ប្រជាជនប្រមាណ១លាន៧សែននាក់ដោយសារការបង្ខំឲ្យធ្វើការហួសកម្លាំង ការបង្អត់អាហារនិងការសម្លាប់ក្រៅប្រព័ន្ធតុលាការ។
ក្នុងពេលកាន់អំណាចកងទ័ពខ្មែរក្រហមក៏ធ្លាប់មានជម្លោះជាមួយប្រទេសវៀតណាម ពាក់ព័ន្ធនឹងការខណ្ឌសីមាប្រទេសទាំងពីរផងដែរ។
ក្នុងបទសម្ភាសន៍ជាមួយវីអូអេតាមទូរសព្ទកាលពីថ្ងៃពុធលោក អ៊ី ឈាន មានប្រសាសន៍ថា ស្មារតីស្នេហាជាតិសម្រាប់លោកនៅមានជានិច្ចនិងត្រៀមទប់ទល់ការបំពាននានា។
លោកថ្លែងថា៖ «ប៉ុន្តែទោះបីយ៉ាងម៉េចក៏ដោយគឺកិច្ចការងារយើងត្រូវធ្វើការងារច្រើនទៀតដើម្បីអីដើម្បីគេហៅថា ការឯកភាពគ្នាហើយជាពិសេសរវាងភាគីមួយទៅភាគីមួយ រកចំណុចអីដែលជាគន្លឹះដែលសំខាន់គឺអធិបតេយ្យភាពរាងៗខ្លួន»។
បន្ទាប់ពីមានការផ្តាច់ខ្លួនរបស់កងទ័ពខ្មែរក្រហមរបស់លោក អ៊ី ឈាន និងកម្លាំងខ្មែរក្រហមផ្សេងៗទៀតដែលឈានទៅកសាងសន្តិភាពពេញលេញក្នុងឆ្នាំ១៩៩៩តុលាការអន្តរជាតិកូនកាត់មួយក៏ត្រូវបានបង្កើតឡើងដើម្បីកាត់ទោសមេដឹកនាំខ្មែរក្រហមជាន់ខ្ពស់និងដែលមានការទទួលខុសត្រូវខ្ពស់បំផុត។
ប្រជាពលរដ្ឋដែលរស់រានមានជីវិតពីរបបខ្មែរក្រហមនៅទន្ទឹងរង់ចាំយុត្តិធម៌ចំពោះអំពើអមនុស្សជាតិដែលត្រូវគេរកឃើញក្រោយការបញ្ចប់ទៅនៃរបបកុម្មុយនីស្តិជ្រុលនិយមហួសហេតុមួយនេះ។ រហូតមកដល់ពេលនេះ នៅមានតែលោក ខៀវ សំផន តែម្នាក់គត់កំពុងតតាំងក្តីនៅសាលាក្តីខ្មែរក្រហមដែលបានដំណើរការតាំងពីឆ្នាំ២០០៦មក។
រូបឯកសារ៖ អតីតមេដឹកនាំខ្មែរក្រហម លោក ខៀវ សំផន (ស្តាំ) និង លោក នួន ជា ស្តាប់សាលក្រមនៅសាលាក្តីខ្មែរក្រហម កាលពីឆ្នាំ២០១៦។
លោក ខៀវ សំផន ដែលជាអតីតមេដឹកនាំខ្មែរក្រហមជាន់ខ្ពស់បំផុត ត្រូវបានកាត់ទោសឲ្យជាប់ពន្ធនាគារអស់មួយជីវិតដោយអង្គជំនុំជម្រះសាលាដំបូងនៃសាលាក្តីខ្មែរក្រហម កាលពីឆ្នាំ២០១៨ពីបទឧក្រិដ្ឋកម្មប្រល័យពូជសាសន៍ឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងមនុស្សជាតិ និងបទល្មើសធ្ងន់ធ្ងរផ្សេងៗទៀត។
អតីតប្រមុខរដ្ឋនៃរបបខ្មែរក្រហមរូបនេះ គ្រោងនឹងត្រូវនាំខ្លួនមកចំពោះមុខអង្គជំនុំជម្រះតុលាការកំពូលនៃសាលាក្តីខ្មែរក្រហមក្នុងសវនាការបណ្តឹងសាទុក្ខរបស់ខ្លួនដែលនឹងធ្វើឡើងពីថ្ងៃទី១៦ដល់១៩ខែសីហានេះ។
នាយកមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជាលោកឆាំង យុ ថ្លែងដោយសំដៅលើការស្វែងរកយុត្តិធម៌ថា៖ «សវនាការចុងក្រោយនឹងបញ្ជាក់ប្រាប់។ តែវាជារឿងសំខាន់ផងដែរក្នុងការយល់ដឹងថាការគិតគូរពីយុត្តិធម៌ពីការចងចាំនិង ពីការផ្សះផ្សា មិនមែនចាប់ផ្តើមនិងបញ្ចប់ដោយតុលាការតែឯកឯងនោះទេ។ យុត្តិធម៌គឺជាអ្វីដែលរកបាននៅពេលអ្នកជំនាន់ក្រោយរៀនសូត្រពីប្រវត្តិសាស្ត្រហើយឆ្លុះបញ្ចាំងរឿងនេះសម្រាប់ជីវិតប្រចាំថ្ងៃពួកគេ។ យើងគួរសម្លឹងមើលនោះគឺមិនមែនគ្រាន់តែកេរដំណែលរបស់តុលាការតែមួយទេតែគួរសម្លឹងមើលកេរដំណែលរបស់ពលរដ្ឋកម្ពុជាតើពួកគាត់បានទទួលអ្វីខ្លះ ពីសម័យខ្មែរក្រហមដ៏រន្ធត់នេះ»។
សម្រាប់លោក អ៊ី ឈាន ដំណើរការកាត់ក្តីនៅសាលាក្តីខ្មែរក្រហមនឹងមិនប៉ះពាល់រូបលោកទេ ខណៈលោកគ្រាន់តែជាមេបញ្ជាការយោធាតំបន់មួយរូបប៉ុណ្ណោះ៕