ឃុំចំប៉ី ស្រុកបាទី ខេត្តតាកែវ — នៅក្នុងភូមិមួយដែលគ្រប់ដណ្តប់ដោយវាលស្រែ នៅចម្ងាយប្រមាណ៤០គីឡូម៉ែត្រពីរាជធានីភ្នំពេញ អ្នកភូមិនិយាយថា ពួកគេមានភាពភ័យខ្លាចក្នុងការនិយាយអំពីរឿងនយោបាយ។ ការពិភាក្សាអំពីរដ្ឋឯកបក្យ ឬក៏គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាទទួលជ័យជម្នះភ្លូកទឹកភ្លូកដីមិនអាចត្រូវបានពិភាក្សាដោយចំហនោះទេ។
នៅទីនេះ ក្នុងភូមិម្កាក់ ឃុំចំប៉ី ស្រុកបាទី ខេត្តតាកែវ អ្នកភូមិនិយាយថា ពួកគេមានការព្រួយបារម្ភអំពីឥទ្ធិពលនៃរដ្ឋដែលមានគណបក្សតែមួយ និងគំនាបអន្តរជាតិ ដែលអាចបណ្តាលឲ្យមានការបិទរោងចក្រកាត់ដេរនៅកម្ពុជា។ អាជ្ញាធរមូលដ្ឋានបានឲ្យដឹងថា គ្រួសារភាគច្រើនមានកូនធ្វើការនៅរោងចក្រកាត់ដេរ ដែលជាប្រភពចំណូលមួយសម្រាប់ការចិញ្ចឹមជីវិតរបស់ពួកគេ។
នៅក្នុងផ្ទះ តាមបណ្តោយផ្លូវលំតូចមួយក្នុងភូមិ ម្តាយ កូនស្រី២នាក់ និងចៅប្រុសពីរនាក់កំពុងតែជួយគ្នា ដើម្បីចម្អិនម្ហូបសម្រាប់លក់។ វាជាថ្ងៃសុក្រ ប៉ុន្តែកូនស្រីពីរនាក់នោះមិនធ្វើការនៅរោងចក្រស្បែកជើងនៅក្នុងខេត្តកណ្តាល ដែលមានចម្ងាយប្រមាណ២០គីឡូម៉ែត្រពីផ្ទះរបស់ពួកគេនោះទេ ដោយសារពួកគេបានសុំច្បាប់សម្រាក ដើម្បីជួយចម្អិនម្ហូបសម្រាប់លក់នៅពេលល្ងាច។
អ្នកស្រី ជា រ៉ុន អាយុ៦៨ឆ្នាំ ដែលជាម្តាយ បានលើកឡើងថា អ្នកស្រីបារម្ភថា កូនរបស់អ្នកស្រីទាំងពីរនាក់អាចបាត់បង់ការងារនៅរោងចក្រ ដែលនឹងប៉ះពាល់ដល់ជីវភាពរបស់ពួកគេ ប្រសិនបើមានការដាក់គំនាបលើប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធលើអ្វីៗទាំងអស់លើកលែងតែអាវុធ (Everything But Arms)។
អ្នកស្រីមានប្រសាសន៍ថា៖
«ដល់វាបិទរោងចក្រ មិនដឹងរកស៊ីអី មិនដឹងមានមុខរបរអីរក។ រកអីហូបមិនបានទេ។ រាល់ថ្ងៃរស់ដោយសាររោងចក្រ។ អត់រោងចក្រទៀតចប់ហើយ!»
ចំណែកកូនស្រីរបស់អ្នកស្រីគឺអ្នកស្រី ម៉េង ភារី អាយុ៣៤ឆ្នាំ បាននិយាយថា អ្នកស្រីបានធ្វើការនៅរោងចក្រជិត១ឆ្នាំមកហើយ។ ខណៈកំពុងចម្អិនម្ហូប អ្នកស្រីនិយាយថា៖
«ខ្លះគេថា បោះឆ្នោតហើយមិនដឹងម៉េចម៉ា។ ឮសូរគេនិយាយអីចឹង។ អត់រោងចក្រ ដាច់ខ្យល់ហើយ!»
កូនស្រីម្នាក់ទៀត គឺនាង ម៉េង នាថ អាយុ២៧ឆ្នាំ ក៏មានការព្រួយបារម្ភដូចគ្នានឹងបងស្រីដែរ។ នាង ម៉េង នាថ ដែលធ្វើការនៅរោងចក្រជាងមួយឆ្នាំមកហើយ និយាយថា៖
«ខ្ញុំមិនដឹងធ្វើអីទេ»។
ពួកគេម្នាក់ៗអាចរកចំណូលបានប្រមាណ២០០ដុល្លារក្នុងមួយខែពីការងាររោងចក្រ សម្រាប់ផ្គត់ផ្គង់ជីវភាពគ្រួសារប្រចាំថ្ងៃ។ មុនធ្វើការរោងចក្រ ពួកគេពីរនាក់បងប្អូនបានប្រកបមុខរបរដឹកផ្លែឈើទៅលក់នៅរាជធានីភ្នំពេញ។ ប៉ុន្តែពួកគេត្អូញត្អែរថា ការរកស៊ីនេះមិនសូវជាបានផលនោះទេ ទើបពួកគេសម្រេចចិត្តមកធ្វើការនៅរោងចក្រកាត់ដេរវិញ។
នៅក្នុងភូមិនេះដែរ អ្នកភូមិម្នាក់ទៀតគឺអ្នកស្រី ផន អ៊ុន ក៏មានកូនពីរនាក់ធ្វើការនៅរោងចក្រកាត់ដេរដែរ។ អ្នកស្រីមានប្រសាសន៍ថា ប្រសិនបើរោងចក្របិទទ្វារ នោះនឹងប៉ះពាល់ជីវភាពរបស់ពួកគេនិងអ្នកស្រីផ្ទាល់។
លោកស្រី ផន អ៊ុន អាយុ៧២ឆ្នាំ ប្រជាពលរដ្ឋរស់នៅក្នុងភូមិម្កាក់ ឃុំចំប៉ី ស្រុកបាទី ខេត្តតាកែវ ពឹងផ្អែកលើប្រាក់ផ្តល់ដោយកូនរបស់លោកស្រីពីរនាក់ ដែលធ្វើការនៅរោងចក្រកាត់ដេរ។ (ស៊ុន ណារិន/VOA)
អ្នកស្រី ផន អ៊ុន អាយុ៧២ឆ្នាំ មានប្រសាសន៍ថា៖
«គិតពិបាកចិត្តខ្លាំងហ្មង ព្រោះយើងរស់រាល់ថ្ងៃដោយសារកូន។ កូនចិញ្ចឹមយើង ដល់ពេលកូនអត់មានការងារ រឿងអីទៅសប្បាយចិត្ត?»
បច្ចុប្បន្ននេះ អ្នកស្រីស្នាក់នៅផ្ទះជាមួយចៅស្រីម្នាក់អាយុ១៣ឆ្នាំ ហើយអ្នកស្រីមិនធ្វើការងាររកចំណូលអ្វីនោះទេ។ អ្នកស្រីធ្លាប់មានដីស្រែ តែអ្នកស្រីបានលក់ជាច្រើនឆ្នាំមកហើយដើម្បីព្យាបាលជំងឺរបស់ស្វាមីអ្នកស្រីដែលបានទទួលមរណភាព។
អ្នកស្រី អ៊ុន ក៏បារម្ភថា ចៅរបស់អ្នកស្រីមិនអាចបន្តការសិក្សានៅថ្នាក់អនុវិទ្យាល័យឬក៏វិទ្យាល័យ ដោយសារជីវភាពក្រលំបាក។ អ្នកស្រីមានប្រសាសន៍ថា៖
«ឥឡូវកំពុងបារម្ភហើយ! បារម្ភខ្លាចពេលវ៉ាកង ចូលកងវិញ មិនដឹងជាមានលុយទិញសៀវភៅ ទិញស្អីឲ្យចៅ ខោអាវ សម្លៀកបំពាក់ ព្រោះម្តាយគេបែកទៅឆ្ងាយៗអស់ហើយ»។
អ្នកស្រី អ៊ុន ក៏មានកូនប្រុសម្នាក់ធ្វើការនៅរោងចក្រក្នុងប្រទេសថៃដែរ។ អ្នកស្រីមានប្រសាសន៍ថា៖
«កាលមុន គ្នានៅនេះ គ្នាគ្រាន់តែបានម៉ាហូប។ ហើយដល់ពេលគ្នាចង់បានផ្ទះ បានអី គ្នាយកលុយអង្គការនោះ។ យកលុយអង្គការ ជំពាក់អង្គការ។ រកគ្រាន់តែបានម៉ាហូប។ វាអត់លុយបង់អង្គការ។ គ្នាក៏ទៅថៃទៅ!»
កាលពីខែកក្កដា មន្រ្តីរបស់សហភាពអឺរ៉ុបបានមកបំពេញទស្សនកិច្ចនៅកម្ពុជាដើម្បីពិនិត្យមើលជាក់ស្តែងអំពីរបាយការណ៍នៃការធ្លាក់ចុះលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា និងថាតើវាអាចមានឥទ្ធិពលដល់ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធដល់កម្ពុជាដែរឬទេ?
រូបភាពឯកសារ៖ លោកGeorge Edgar ឯកអគ្គរដ្ឋទូតសហភាពអឺរ៉ុបប្រចាំកម្ពុជា នៅក្នុងពិធីប្រកាសផ្លូវការពីការចុះឈ្មោះបោះឆ្នោតតាមប្រព័ន្ធកុំព្យូទ័រ ក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ កាលពីថ្ងៃទី១៨ ខែសីហា ឆ្នាំ២០១៦។ (ហ៊ាន សុជាតា/VOA)
ប្រទេសកម្ពុជាបានរៀបចំការបោះឆ្នោតមួយកាលពីខែមុន ដែលរងការរិះគន់ពីសហគមន៍អន្តរជាតិ ដោយសារអវត្តមានរបស់គណបក្សសង្រ្គោះជាតិដែលត្រូវបានរំលាយកាលពីខែវិច្ឆិកាឆ្នាំមុន។ គណបក្សកាន់អំណាចគឺគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាបានទទួលនូវអាសនៈរដ្ឋសភាទាំង១២៥។ នេះនាំឲ្យមានការរិះគន់ថា ការដឹកនាំនៅកម្ពុជាគ្រប់លំដាប់ថ្នាក់ គឺស្ថិតនៅក្រោមគណបក្សតែមួយ។
អ្នកស្រី Cecilia Malmstrom ស្នងការពាណិជ្ជកម្មសហភាពអឺរ៉ុប មានប្រសាសន៍នៅក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍មួយចេញផ្សាយកាលពីខែកក្កដាថា ការដកកម្ពុជាចេញពីគម្រោងអនុគ្រោះពន្ធគឺជា«ជម្រើសចុងក្រោយ» ប្រសិនបើស្ថានភាពមិនមានភាពល្អប្រសើរ។
លោក ចិន ចយ មេឃុំចំប៉ី មានប្រសាសន៍ថា ក្នុងចំណោមគ្រួសារសរុបជាង៤០០គ្រួសារនៅក្នុងឃុំ មានប្រមាណ៧០ភាគរយនៃគ្រួសារទាំងនោះមានកូនធ្វើការនៅរោងចក្រកាត់ដេរសម្លៀកបំពាក់។ ដូច្នេះការបិទរោងចក្រនឹងប៉ះពាល់ដល់ការរស់នៅរបស់ពួកគេ។
លោកមានប្រសាសន៍ដូច្នេះថា៖
«អាហ្នឹងវាប៉ះពាល់ហើយ ព្រោះប្រជាពលរដ្ឋគាត់កំពុងតែរីកចម្រើននឹងការអភិវឌ្ឍគ្រួសាររបស់គាត់។ បើសិនជាយើងបិទរោងចក្រ ប្រជាពលរដ្ឋវាត្រូវវេទនាលំបាក។ អាហ្នឹងដូចថា ជាឆ្នាំងបាយរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ»។
ប៉ុន្តែលោកនិយាយថា ការសម្រេចយ៉ាងណាគឺជាការងាររបស់ថ្នាក់លើ ដែលលោកមិនចង់និយាយនោះទេ។
តម្រូវការក្នុងឃុំ
នៅក្នុងឃុំចំប៉ី ប្រជាពលរដ្ឋបានត្អូញត្អែរជាច្រើនឆ្នាំមកហើយ ដោយសារមិនមានមណ្ឌលសុខភាពឃុំ ដែលប្រជាពលរដ្ឋមានភាពងាយស្រួលសម្រាប់ព្យាបាលជម្ងឺ។ នៅក្នុងករណីសង្រ្គោះបន្ទាន់ ឬការព្យាបាលធ្ងន់ធ្ងរ ពួកគេត្រូវធ្វើដំណើរទៅស្រុកផ្សេងទៀត។
ប្រជាពលរដ្ឋនិយាយថា អាជ្ញាធរបានសន្យាថា នឹងសង់មណ្ឌលសុខភាព និងធ្វើផ្លូវឲ្យបានស្អាត ប្រសិនបើគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាឈ្នះការបោះឆ្នោត។
អ្នកស្រី ផន អ៊ុន ជាអ្នកភូមិម្នាក់ បានមានប្រសាសន៍ថា អ្នកស្រីត្រូវការមណ្ឌលសុខភាពឆាប់ៗ ដើម្បីអ្នកស្រីអាចទៅព្យាបាលជម្ងឺ ដោយសារអ្នកស្រីមានភាពចាស់ជរាទៅហើយ។ អ្នកស្រីមានប្រសាសន៍ថា៖
«ខ្ញុំចង់បានតែមណ្ឌលសុខភាពហ្នឹង។ គេថា បើបោះជាប់ អាហ្នឹងធ្វើអាមណ្ឌលសុខភាពហ្នឹង ហើយ ផ្លូវអីហ្នឹង ដល់ឥឡូវ វាស្ងាត់ជ្រាប ឈឹង!»
បន្ថែមពីនេះទៅទៀត អ្នកស្រីក៏ចង់បានការស្ថាបនាផ្លូវនៅខាងមុខផ្ទះរបស់អ្នកស្រី ដើម្បីកុំឲ្យមានការលំបាកធ្វើដំណើរ ពេលរដូវភ្លៀង។
គណបក្សសង្រ្គោះជាតិធ្លាប់បានអះអាងថា ថវិកាសម្រាប់ការអភិវឌ្ឍឃុំសង្កាត់បច្ចុប្បន្ននេះនៅមានចំនួនតិចតួចនៅឡើយ គឺត្រឹមតែ៣ទៅ៥ម៉ឺនដុល្លារក្នុងមួយឆ្នាំតែប៉ុណ្ណោះ។ គណបក្សនេះបានសន្យាថា នឹងផ្តល់ថវិកាដល់ឃុំសង្កាត់នីមួយៗយ៉ាងតិច៥០ម៉ឺនដុល្លារក្នុងមួយឆ្នាំ ប្រសិនបើខ្លួនឈ្នះការបោះឆ្នោតថ្នាក់ជាតិនៅឆ្នាំ២០១៨។
ប្រជាជនក្នុងឃុំចំប៉ីក៏ប្រឈមនឹងបញ្ហាមិនមានទឹកស្អាតប្រើប្រាស់ ហើយអ្នកភូមិបានប្រើប្រាស់ទឹកបឹង ត្រពាំង និងទឹកភ្លៀង។ ឃុំមួយនេះក៏ប្រឈមនឹងកង្វះខាតទឹកសម្រាប់ធ្វើស្រែផងដែរ។
មេឃុំបច្ចុប្បន្នគឺជាអតីតក្រុមប្រឹក្សារបស់គណបក្សសង្រ្គោះជាតិដែលបានចុះចូលជាមួយគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា។ លោក ចិន ចយ មេឃុំចំប៉ី មានប្រសាសន៍ថា មន្រ្តីជាន់ខ្ពស់របស់លោកបានសន្យាថា នឹងសង់មណ្ឌលសុខភាពនៅក្នុងខែកញ្ញាខាងមុខ និងស្ថាបនាផ្លូវផ្សេងទៀត។ លោកបន្ថែមថា គណបក្សរបស់លោកបានសន្យាជាមួយប្រជាពលរដ្ឋថា ប្រសិនបើគណបក្សកើនសំឡេងឆ្នោតនឹងធ្វើផ្លូវជូនប្រជាពលរដ្ឋ។
លោកមានប្រសាសន៍ថា៖
«ភូមិនានាដែលកើនសំឡេងឆ្នោតហ្នឹង គាត់នឹងជួយទៀត ជួយតាមមូលដ្ឋានហ្នឹង»។
លោកក៏បានរិះគន់មេឃុំមុនរបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាថា មិនសូវយកចិត្តទុកដាក់លើប្រជាពលរដ្ឋ ដែលនាំឲ្យមានការធ្លាក់សំឡេងឆ្នោតគាំទ្រ។
លោកមានប្រសាសន៍ថា៖
«ពីមុន យើងមើលឃើញថា មេឃុំមុនគាត់មិនយកចិត្តទុកដាក់ជាមួយប្រជាពលរដ្ឋ។ មេឃុំគណបក្សប្រជាជនមុន គេមិនយកចិត្តទុកដាក់ជាមួយប្រជាពលរដ្ឋទេ»។
លោកបញ្ជាក់បន្ថែមថា៖
«យើងចង់បានឲ្យរីកចម្រើនក្នុងភូមិឃុំរបស់យើង មិនមែនយើងចង់បានអំណាចហើយ យើងអត់បានរីកចម្រើនក្នុងភូមិឃុំរបស់យើង»។
បន្ទាប់ពីការបោះឆ្នោត ដែលគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាឈ្នះអាសនៈរដ្ឋសភាទាំងអស់ លោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែន ដែលកាន់អំណាចជាង៣៣ឆ្នាំមកហើយ បានសន្យាថា រដ្ឋាភិបាលរបស់លោកនឹងបម្រើប្រជាពលរដ្ឋ ដោយនឹងខិតខំបំពេញការងារទ្វេដង។
ចំនួនអាសនៈរបស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាពីឆ្នាំ១៩៩៣ដល់ឆ្នាំ២០១៨។ (VOA)
ភាពភ័យខ្លាចក្នុងការពិភាក្សានយោបាយ
នៅក្នុងការបោះឆ្នោតឃុំសង្កាត់ កាលពីខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១៧ គណបក្សសង្រ្គោះជាតិបានឈ្នះការបោះឆ្នោតនៅក្នុងឃុំចំប៉ី ប៉ុន្តែអាសនៈក្រុមប្រឹក្សារបស់ពួកគេត្រូវបានដកចេញ និងចែកទៅឲ្យគណបក្សកាន់អំណាច ក្រោយគណបក្សសង្រ្គោះជាតិត្រូវបានរំលាយ។
នៅក្នុងការបោះឆ្នោតថ្នាក់ជាតិកាលពីខែកក្កដា គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាបានឈ្នះការបោះឆ្នោតនៅក្នុងឃុំមួយនេះ ដោយទទួលបានសំឡេងឆ្នោតជិត៣ពាន់ ក្នុងចំណោមសំឡេងឆ្នោតបានការសរុបចំនួន៣៥០០។ សំឡេងឆ្នោតមិនបានការមានចំនួន៣០៤សំឡេង។ នេះបើយោងតាមលទ្ធផលបោះឆ្នោតដែលចេញផ្សាយដោយគណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត(គ.ជ.ប.)។
អ្នកស្រី ជា រ៉ុន អ្នកភូមិម្នាក់ បានប្រាប់ VOA ថា ពីដំបូងឡើយ អ្នកស្រីបោះឆ្នោតឲ្យគណបក្សកាន់អំណាច ប៉ុន្តែក្រោយមក អ្នកស្រីបានបង្ហាញភាពស្មោះត្រង់ថា ជាអ្នកគាំទ្រគណបក្សសង្រ្គោះជាតិ។ អ្នកស្រីមានប្រសាសន៍ថា អ្នកស្រីបានគូសធ្វើឲ្យសន្លឹកឆ្នោតមិនបានការ។
បើតាមលទ្ធផលរបស់គ.ជ.ប. សន្លឹកឆ្នោតមិនបានការមានទៅដល់ជិត៦០ម៉ឺនសន្លឹក ដែលមានចំនួនប្រហែល៩ភាគរយនៃអ្នកទៅបោះឆ្នោត។ នៅក្នុងការបោះឆ្នោតកាលពីឆ្នាំ២០១៣ សន្លឹកឆ្នោតមិនបានការមានចំនួនជិត១១ម៉ឺនសំឡេង។
កូនស្រីរបស់អ្នកស្រី ជា រ៉ុន គឺអ្នកស្រី ភារី និយាយថា ប្រជាពលរដ្ឋមិនហ៊ាននិយាយរឿងនយោបាយដូចមុននោះទេ ចាប់តាំងពីគណបក្សសង្រ្គោះជាតិត្រូវបានរំលាយចោល។
អ្នកស្រីមានប្រសាសន៍ថា៖
«ស្ងាត់តាំងពីសង្រ្គោះជាតិយើងធ្លាក់មក។ គេអត់ហ៊ាននិយាយ គេចេះតែខ្លាច»។
អតីតមេឃុំមកពីគណបក្សសង្រ្គោះជាតិ លោកផន ថ្លាង មានប្រសាសន៍ថា លោកនៅតែឆ្ងល់ថា ហេតុអ្វីសំឡេងឆ្នោតមិនបានការមានចំនួនតិច ដោយលោកអះអាងថា គ្រាន់តែភូមិរបស់លោកមួយ សន្លឹកឆ្នោតគូសចោលមានទៅដល់ជាង២០០រួចទៅហើយ។
លោកមានប្រសាសន៍បន្ថែមថា អាជ្ញាធរនៅមូលដ្ឋានបានដាក់គំនាប គំរាមឲ្យប្រជាពលរដ្ឋទៅបោះឆ្នោត និងផ្តល់ថវិកាដល់ពួកគេមុន និងក្រោយការបោះឆ្នោតផងដែរ។
អ្នកស្រី ផន អ៊ុន ដែលមានឈ្មោះចុះក្នុងបញ្ជីក្នុងសៀវភៅគ្រួសារគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ត្រូវបានផ្តល់ប្រាក់ចំនួន២ម៉ឺនរៀល នៅមុនការបោះឆ្នោត ហើយអ្នកស្រីក៏ត្រូវបានបង្រៀនឲ្យគូសសន្លឹកឆ្នោតឲ្យគណបក្សកាន់អំណាចផងដែរ។
អ្នកស្រីមានប្រសាសន៍ថា៖
«គេមានប្រជុំ ហើយគេបង្រៀនគូសសន្លឹកឆ្នោត សម្រាប់លេខ២០»។
អ្នកស្រីក៏ត្រូវបានផ្តល់ប័ណ្ណបោះឆ្នោតដែលចេញដោយគ.ជ.ប. តែអ្នកស្រីយល់ថា អ្នកស្រីត្រូវតែបោះឆ្នោតជូនគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ដោយសារបណ្ណនោះត្រូវបានផ្តល់ដោយអាជ្ញាធរភូមិ ដែលជាសមាជិកគណបក្សកាន់អំណាច។
អ្នកស្រីមានប្រសាសន៍ថា៖
«មុនយើងទៅបោះ គេសុទ្ធតែមានចុងសន្លឹកអីគេហ្នឹង គេឲ្យយើង។ អាហ្នឹងយើងទៅបោះបាន។ ឲ្យមកហ្នឹង គណបក្សប្រជាជន ឲ្យមកយើងចុងសន្លឹកហ្នឹង។ ហើយដល់ពេលយើងទៅបោះ យើងមិនទៅបោះហ្នឹង។ មិនមែនគេឲ្យចុងសន្លឹកហ្នឹងគណបក្សប្រជាជន យើងទៅបោះឲ្យគណបក្សណាផ្សេងទៀតណា! តាមគេអីចឹងទៅ!»
លោក ចិន ចយ មេឃុំចំប៉ី បានបដិសេធការលើកឡើងថា អាជ្ញាធរបង្ខំ ឬក៏គំរាមកំហែងប្រជាពលរដ្ឋឲ្យទៅបោះឆ្នោត។ តែលោកបានសារភាពថា គណបក្សបានផ្តល់ថវិកាដល់ប្រជាពលរដ្ឋ ប៉ុន្តែលោកថា ថវិកានេះគឺសម្រាប់តែអ្នកចុះឈ្មោះជាសមាជិកគណបក្សតែប៉ុណ្ណោះ។
មន្រ្តីគណបក្សប្រឆាំងត្រូវបានសួរនាំឲ្យចុះចូល
មួយខែមុនការបោះឆ្នោតថ្នាក់ជាតិ លោក ផន ថ្លាង អាយុ៥៣ឆ្នាំ ជាអតីតមេឃុំចំប៉ី មកពីគណបក្សសង្រ្គោះជាតិ ត្រូវបានសួរនាំចំនួនបីដង ដោយមន្រ្តីគណបក្សកាន់អំណាច ឲ្យលោកចុះចូលជាមួយគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា។
លោកមានប្រសាសន៍ថា៖
«ឲ្យប៉ូលិសមកហៅខ្ញុំហ្មងថា ឯកឧត្តម[មន្រ្តីគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា]សុំជួប។ ខ្ញុំថា យើងតូចតាចណាស់ បើយើងមិនជួបគេ ដូចថា យើងហ្នឹងធំពេក! សុខចិត្តទៅជួប។ ខ្ញុំទៅកំពុងតែធ្វើសំណង់ ទៅតាំងខោអាវប្រឡាក់»។
ប៉ុន្តែលោកបានច្រានចោលសំណើសុំឲ្យលោកចុះចូលនោះ។ លោកមានប្រសាសន៍ថា៖
«ចំពោះខ្ញុំ ខ្ញុំសុំតែឈប់ ធ្វើប្រជាពលរដ្ឋសាមញ្ញ។ ខ្ញុំអាណិតប្រជាពលរដ្ឋខ្ញុំ ដែលបានបោះឆ្នោតឲ្យខ្ញុំ។ ដូច្នេះខ្ញុំមិនចុះចូលនោះទេ»។
លោកក៏ធ្លាប់ត្រូវបានបញ្ចុះបញ្ចូលឲ្យចុះចូល ដើម្បីរក្សាតំណែងមេឃុំ ចាប់តាំងពីគណបក្សសង្រ្គោះជាតិត្រូវបានរំលាយ។
ទោះជាយ៉ាងណា កាលពីខែមិថុនា និងខែកក្កដា មុនការបោះឆ្នោត សកម្មជនគណបក្សសង្រ្គោះជាតិ២នាក់ទៀតបានសម្រេចចុះចូលជាមួយគណបក្សកាន់អំណាច ដោយសារពួកគេត្រូវបានសួរនាំច្រើនដងពីមន្រ្តីគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា។
លោក ថ្លាង បានបន្ថែមថា លោកក៏ត្រូវបានតាមដានឃ្លាំមើលគ្រប់ពេល ពីកម្លាំងអាជ្ញាធរនៅក្នុងឃុំផងដែរ។ លោកមានប្រសាសន៍ថា៖
«ខ្ញុំរាល់ថ្ងៃនៅលក្ខណៈដែលគេឃ្លាំ។ អត់ហ៊ានប្រមូលផ្តុំ អត់ហ៊ាននិយាយអីជុំគ្នាទេ។ ទូរស័ព្ទអត់ហ៊ាននិយាយឆ្លងឆ្លើយគ្នាផង ព្រោះនៅក្នុងស្រុកនេះរងារណាស់ អត់ហ៊ានមាត់ ហ៊ានក។ ពឹងតែអ្នកនៅក្រៅប្រទេសទេ ខ្មែរនៅក្រៅប្រទេស»។
លោក ចិន ចយ មេឃុំចំប៉ី មានប្រសាសន៍ថា មន្រ្តីជាន់ខ្ពស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាពិតជាបានសួរនាំលោក ថ្លាង ឲ្យចុះចូលមែន។
លោកមានប្រសាសន៍ថា៖
«សួរញឹកញាប់ដែរ ប៉ុនគាត់នៅហ្នឹង។ អាហ្នឹងជាសិទ្ធិរបស់គេ។ សិទ្ធិបងប្អូន គេស្រឡាញ់ខាងណា គេចូលខាងហ្នឹងទៅ! យើងផ្តល់ឱកាសឲ្យគាត់ចូលអីចឹងណា៎»។
នៅពេលសួរថា ហេតុអ្វីបានជាគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជានៅតែចង់បានលោក ថ្លាង ឲ្យចុះចូល លោកចិន ចយបានលើកឡើងថា៖
«ខ្ញុំអត់ដឹងដែរ ព្រោះការងារហ្នឹងរបស់ថ្នាក់លើ»។
ទោះជាយ៉ាងណា លោក ចិន ចយ ចង់ឲ្យមានការបង្រួបបង្រួមជាតិ ដែលលោកចង់សំដៅការធ្វើការជាមួយគ្នារវាងគណបក្សកាន់អំណាច និងគណបក្សប្រឆាំង។ លោកមានប្រសាសន៍ថា៖
«យើងនៅថ្នាក់ក្រោម មិនហ៊ាននិយាយអំពីមន្រ្តីខាងលើទេ»។
នៅក្នុងការបោះឆ្នោតឃុំសង្កាត់ កាលពីឆ្នាំ២០១៧ គណបក្សប្រឆាំងបានទទួលសំឡេងគាំទ្ររហូតដល់ជិត៤៤ភាគរយ និងបានគ្រប់គ្រងឃុំសង្កាត់ប្រមាណ៤៩០ ក្នុងចំណោម១៦៤៦ឃុំសង្កាត់នៅទូទាំងប្រទេស។ នេះជាលើកដំបូងដែលគណបក្សប្រឆាំងដ៏ធំមួយនេះបានទទួលការគាំទ្រច្រើននៅតាមមូលដ្ឋាន។ នៅក្នុងឃុំចំប៉ី គណបក្សសង្រ្គោះជាតិបានឈ្នះតំណែងមេឃុំ ដោយទទួលបានអាសនៈ៣ ខណៈគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាទទួលបាន២អាសនៈ។
រូបឯកសារ៖ ស្លាកសញ្ញាគណបក្សសង្រ្គោះជាតិនៅក្នុងក្រុងសៀមរាប ដែលមានរូបអតីតប្រធានគណបក្ស លោក សម រង្ស៊ី និងប្រធានគណបក្សបច្ចុប្បន្ន លោក កឹម សុខា។(ស៊ុន ណារិន/VOA)
ក្រោយការរំលាយគណបក្សសង្រ្គោះជាតិ លោកនាយករដ្ឋមន្រ្តី ហ៊ុន សែន បានអំពាវនាវជាបន្តបន្ទាប់ឲ្យពួកគេចុះចូលជាមួយគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ដែលលោកហៅថា នេះជាយុទ្ធសាស្រ្តឈ្នះ-ឈ្នះ ដែលលោកបានប្រើជាមួយខ្មែរក្រហម ឲ្យពួកគេចុះចូលជាមួយរដ្ឋាភិបាល។
«វាបក្សតែមួយ គ្មានការតវ៉ានោះទេ»
បន្ទាប់ពីការបាត់បង់តំណែងជាមេឃុំ និងឈប់ធ្វើនយោបាយចាប់តាំងពីគណបក្សសង្គ្រោះជាតិត្រូវបានរំលាយចោល លោក ថ្លាងបានចាប់ផ្តើមផ្តោតលើការងារធ្វើស្រែចម្ការបន្តិចបន្តួច ធ្វើជាងផ្ទះ និងពឹងផ្អែកលើចំណូលមួយចំនួនដែលបានមកពីភរិយារបស់លោកក្នុងការលក់ផ្លែឈើនៅភ្នំពេញ។
លោកមានប្រសាសន៍ថា លោកមិនសប្បាយចិត្តនោះទេ ដែលឃើញថា មានតែគណបក្សតែមួយគ្រប់គ្រងទាំងនៅថ្នាក់ក្រោម និងថ្នាក់លើ។ លោកបញ្ជាក់ថា កាលមានវត្តមានគណបក្សសង្រ្គោះជាតិរបស់លោក មានការតវ៉ាដេញដោលមតិនៅក្នុងសភា និងនៅថ្នាក់ក្រោម។
លោកបញ្ជាក់ថា៖
«វាបក្សតែមួយ គ្មានការតវ៉ានោះទេ។ ដល់ពេលវាឯកបក្ស ដល់គេចង់សម្រេច ចង់ធ្វើអី វាទៅហើយ! អាហ្នឹងអត់មានតវ៉ាអីបានទេ»។
លោកបញ្ជាក់បន្ថែមថា ការបោះឆ្នោតកន្លងទៅមិនមានភាពសេរី មិនត្រឹមត្រូវ មិនយុត្តិធម៌ ដោយសារមិនមានការប្រកួតប្រជែងរវាងគណបក្សខ្លាំងដូចគ្នា។
លទ្ធផលបោះឆ្នោតបង្ហាញថា គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាឈ្នះអាសនៈទាំង១២៥ ខណៈទទួលបានសំឡេងគាំទ្រជាង៤,៨លានសំឡេងគឺស្មើប្រមាណ៧៦ភាគរយ។ ប្រជាជនដែលចេញទៅបោះឆ្នោតមានចំនួនជាង៨២ភាគរយ។
លោក សុខ ឥសាន អ្នកនាំពាក្យគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា បាននិយាយការពារថា ប្រទេសកម្ពុជាមិនមែនឯកបក្សទេ ដោយសារមានគណបក្ស២០ចូលរួមការបោះឆ្នោត ប៉ុន្តែរូបមន្តនៃការបែងចែកសំឡេងគឺគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាឈ្នះទាំងអស់។ លោកមានប្រសាសន៍ថា៖
«អ្នកមិនអាចចោទប្រកាន់ថា សភាឯកបក្សនោះទេ»។
លោក សុខ ឥសាន មានប្រសាសន៍ថា កាលពីអាណត្តិមុន រដ្ឋសភាមានតែឯកបក្សនោះទេ ដោយលោកថា តំណាងរាស្រ្តគណបក្សប្រឆាំងមិនដែលចូលរួមប្រជុំសភា ហើយចាំតែបើកប្រាក់ខែប៉ុណ្ណោះ។
អតីតតំណាងរាស្រ្តគណបក្សប្រឆាំង លោក ម៉ៅ មុនីវណ្ណ មានប្រសាសន៍ថា សភាឯកបក្សនឹងនាំឲ្យមានការដាក់ទណ្ឌកម្មដល់ប្រទេសកម្ពុជា ជាពិសេសទៅលើប្រព័ន្ធអនុគ្រោះការនាំចេញ។
លោកមានប្រសាសន៍ថា៖
«អាហ្នឹងសបញ្ជាក់ឲ្យឃើញថា ប្រទេសយើងជាប្រទេសមួយដឹកនាំដោយឯកបក្ស ហើយដឹកនាំដោយបក្សតែមួយបែបនេះ វាមានតែប្រទេសកុម្មុយនីស្ត ឬក៏ប្រទេសមេដឹកនាំផ្តាច់ការតែប៉ុណ្ណោះ»។
បន្ទាប់ពីការបោះឆ្នោតនៅកម្ពុជា អ្នកនាំពាក្យការិយាល័យឧត្តមស្នងការអង្គការសហប្រជាជាតិទទួលបន្ទុកសិទ្ធិមនុស្ស(OHCHR) គឺអ្នកស្រី Ravina Shamdasani បានបង្ហាញការព្រួយបារម្ភចំពោះស្ថានភាពប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា និងបានអំពាវនាវឲ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា«ចាត់វិធានការរឹងមាំដើម្បីលើកតម្កើងការផ្សះផ្សាជាតិ»។ អ្នកស្រីក៏បានអំពាវនាវឲ្យមានការលើកលែងការបិទសិទ្ធិនយោបាយរបស់មន្រ្តីគណបក្សសង្រ្គោះជាតិទាំង១១៨រូបផងដែរ។
ចំណែកសហរដ្ឋអាមេរិកក៏បានលើកឡើងដែរថា ពួកគេនឹងបន្តការដាក់ទណ្ឌកម្មទិដ្ឋាការទៅលើបុគ្គលមួយចំនួនទៀត ដែលពាក់ព័ន្ធនឹងការធ្វើឲ្យធ្លាក់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា។
ចំពោះអតីតមេឃុំចំប៉ី មកពីគណបក្សសង្រ្គោះជាតិ គឺលោក ផន ថ្លាង មានប្រសាសន៍ថា លោកមិនចង់ឃើញការដាក់ទណ្ឌកម្ម ដែលមានឥទ្ធិពលដល់ការបិទរោងចក្រ រហូតធ្វើឲ្យប្រជាជនក្នុងភូមិរបស់លោកមិនអាចមានការងារធ្វើនោះទេ។
លោក ផន ថ្លាង អតីតមេឃុំចំប៉ី មកពីគណបក្សសង្រ្គោះជាតិ មានប្រសាសន៍ថា លោកត្រូវបានមន្រ្តីគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ព្យាយាមបញ្ចុះបញ្ចូលឲ្យចុះចូលជាមួយគណបក្សកាន់អំណាច ប៉ុន្តែលោកបានបដិសេធសំណើនេះ។ (ស៊ុន ណារិន/VOA)
លោកមានប្រសាសន៍ថា៖ «អាហ្នឹងវាប៉ះពាល់ហើយដល់កម្មករ កម្មការិនី គ្នាសុទ្ធតែអ្នកជំពាក់លុយធនាគារ»។
ទោះជាយ៉ាងណា លោកនៅតែចង់ធ្វើនយោបាយ និងសង្ឃឹមថា គណបក្សរបស់លោករស់ឡើងវិញ។
លោកមានប្រសាសន៍ថា៖ «ខ្ញុំតែងតែរាប់អាន។ ហើយខ្ញុំសង្ឃឹមថា បក្សរបស់ខ្ញុំនឹងត្រឡប់មកវិញ»៕