ប្រទេសកម្ពុជាគឺជាសម្ព័ន្ធមិត្តដ៏មានសារប្រយោជន៍សម្រាប់ប្រទេសចិននៅក្នុងសមាគមប្រជាជាតិអាស៊ីអាគ្នេយ៍(អាស៊ាន)ក្នុងពេលដែលរដ្ឋបាលក្រុងប៉េកាំងកំពុងអនុវត្តយុទ្ធសាស្ត្រពង្រីកឥទ្ធិពលនៅក្នុងតំបន់ដោយគ្មានការប្រឆាំងខ្លាំងក្លាពីគូប្រជែងធំៗដទៃទៀត។ នេះបើតាមសៀវភៅស្រាវជ្រាវថ្មីមួយរបស់អ្នកនិពន្ធសេបាសៀន ស្ត្រង់ជីអូ (Sebastian Strangio)។
សៀវភៅមាន ចំណងជើងថា«នៅក្រោម ស្រមោលនាគ» (In the Dragon’s Shadow) បាន បង្ហាញពីទំនាក់ទំនងដ៏ស្អិតរមួតដែលប្រទេសចិនមានលើរដ្ឋាភិបាលលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រីហ៊ុន សែន ដែលកំពុងគ្រប់គ្រងប្រទេសកម្ពុជានាពេលបច្ចុប្បន្ននិងក៏បានពិនិត្យមើលថយក្រោយចូលក្នុងអតីតកាលរហូតដល់របបខ្មែរក្រហមដែលធ្លាប់ទទួលបានការគាំទ្រដ៏ខ្លាំងក្លានិងស្ទើរតែទាំងស្រុងពីរដ្ឋបាលក្រុងប៉េកាំងផងដែរ។
លោកសេបាសៀន ស្ត្រង់ជីអូបានរៀបរាប់ថា៖ «ឥឡូវនេះ ប្រទេសចិនគឺជាអ្នកគាំទ្រនៅឆាកអន្តរជាតិដ៏សំខាន់ដល់កម្ពុជា ជាដៃគូពាណិជ្ជកម្មដ៏សំខាន់ ជាប្រភពទេសចរណ៍និងអ្នកវិនិយោគទុនបរទេសដ៏សំខាន់»។
សៀវភៅ«នៅក្រោមស្រមោលនាគ»បានវាយតម្លៃថា៖ «គ្មានប្រទេសណានៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ដែលជិតស្និទ្ធនឹងចិនជាងកម្ពុជាទេហើយគ្មានប្រទេសណាដែលបង្ហាញពីការងើបឡើងវិញខាងផ្នែកសេដ្ឋកិច្ចនិងនយោបាយរបស់ចិនដោយបានកែប្រែដល់សកម្មភាពជំនួយនិងការអភិវឌ្ឍក្នុងតំបន់ជាងកម្ពុជាទេ»។
បច្ចុប្បន្នប្រទេសកម្ពុជាគឺជាច្រកដ៏សំខាន់របស់ប្រទេសចិននៅក្នុងសមាគមអាស៊ានដោយបានគាំទ្រគោលជំហររបស់ចិនក្នុងការដោះស្រាយបញ្ហាជម្លោះនៅសមុទ្រចិនខាងត្បូងដែលមហាអំណាចចិនប្រទាញប្រទង់ទាមទារនឹងបណ្តាសមាជិកអាស៊ានមួយចំនួនដោយទ្វេភាគីគឺមិនដោះស្រាយក្នុងក្របខណ្ឌរួមរបស់អាស៊ានទេ។
រូបឯកសារ៖ លោក Sebatian Strangio អ្នកនិពន្ធសៀវភៅ «នៅក្រោមស្រមោលនាគ» (In the Dragon’s Shadow)ពិភាក្សាអំពីការបោះឆ្នោតឃុំសង្កាត់ ឆ្នាំ២០១៧នៅប្រទេសកម្ពុជានៅក្នុងកិច្ចពិភាក្សាមួយដែលត្រូវបានរៀបចំឡើងដោយមជ្ឈមណ្ឌល Stimson Center នៅរដ្ឋធានីវ៉ាស៊ីនតោន កាលពីថ្ងៃទី៨ ខែមិថុនា ឆ្នាំ២០១៧។
លោកសេបាសៀន ស្ត្រង់ជីអូ បានបញ្ជាក់ប្រាប់វីអូអេក្នុងបទសម្ភាសកាលពីដើមខែកញ្ញាថា៖
«ប្រទេសកម្ពុជាមានផលប្រយោជន៍សំខាន់ក្នុងការគាំទ្រប្រទេសចិននៅក្នុងប្លុកអាស៊ាន និងរារាំងប្លុកនេះមិនឲ្យប្រឆាំងនឹងចិន ឬក៏រារាំងមិនឲ្យបង្កើតយោបល់ឯកភាពគ្នាមួយដែលគេយល់ថាប្រឆាំងនឹងចិន»។
លោកស្ត្រង់ជីអូបានរំលឹកដល់កិច្ចប្រជុំអាស៊ានក្នុងឆ្នាំ២០១២ ដែលកម្ពុជាគឺជាម្ចាស់ផ្ទះហើយបានរាំងខ្ទប់មិនឲ្យចេញសេចក្តីប្រកាសរួមលើបញ្ហាសមុទ្រចិនខាងត្បូងបើសូម្បីពាក្យពេចន៍មិនសូវធ្ងន់ធ្ងរប្រឆាំងនឹងចិនក៏ដោយ។
ក្រៅពីនេះគឺនៅមានកិច្ចការកន្លងមកទៀតលើផ្នែកសិទ្ធិមនុស្សនិងនយោបាយដែលកម្ពុជាបានធ្វើដើម្បីជួយដល់ប្រទេសចិន។ ក្នុងនោះមានដូចជាការរារាំងសម្តេចសង្ឃដាឡៃ ឡាម៉ានៃដែនដីទីបេមិនឲ្យយាងទៅប្រទេសកម្ពុជា និងបញ្ជូនក្រុមសាសនាហ្វាឡុងហ្កុងត្រឡប់ទៅចិនវិញ។ នៅចុងឆ្នាំ២០០៩ ជនជាតិចិនវីហ្គ័រ២០នាក់ដែលស្វែងរកសិទ្ធិជ្រកកោណត្រូវបានបញ្ជូនត្រឡប់ទៅវិញ។
ប្រទេសចិនក្រោមការដឹកនាំរបស់លោកប្រធានាធិបតី ស៊ី ជីនពីងកំពុងខិតខំស្តារឋានៈជាប្រទេសខ្លាំងក្នុងតំបន់អាស៊ីឡើងវិញដោយខិតខំពង្រឹងផ្នែកនយោបាយ យោធា វប្បធម៌ និងសេដ្ឋកិច្ច ជាពិសេសតាមរយៈគម្រោងអភិវឌ្ឍន៍ខ្សែក្រវ៉ាត់ពាណិជ្ជកម្មនិងការផ្តល់ជំនួយទ្វេភាគី។ ការណ៍នេះនាំឲ្យបណ្តាប្រទេសនៅក្នុងសមាគមអាស៊ានរិះរកវិធីរស់នៅប្រកបដោយសន្តិសហវិជ្ជមានជាមួយនឹងមហាអំណាចចិន ហើយស្របពេលជាមួយគ្នានេះដែរពួកគេក៏ប្រឹងប្រែងរក្សាអធិបតេយ្យភាពក៏ដូចជាព្យាយាមជៀសវាងការស្រូបចូលប៉ូលណាមួយរវាងចិននិងសហរដ្ឋអាមេរិកជាដើម។
លោកសុខ ឥសាន អ្នកនាំពាក្យនៃ គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជានេះបានសរសើរទំនាក់ទំនងរវាងចិននិងកម្ពុជាក្នុងបទសម្ភាសជាមួយនឹងវីអូអេកាលពីសប្តាហ៍មុនថា៖
«ខ្ញុំយល់ថាទំនាក់ទំនងទ្វេភាគីរវាងកម្ពុជានិងចិនគឺដូចបានជ្រាបស្រាប់ហើយរាជរដ្ឋាភិបាលលោកបានប្រកាសជាចំហរថាជាទំនាក់ទំនងមិត្តភាពសាមគ្គីភាព ជាយុទ្ធសាស្ត្រគ្រប់ជ្រុងជ្រោយ ជាមិត្តដែកថែបដែលមានការជឿទុកចិត្តពិតប្រាកដ»។
កម្ពុជាមើលឃើញថាការមិនចូលជ្រៀតជ្រែកកិច្ចការផ្ទៃក្នុងនិងមិនប្រៀនប្រដៅលើបញ្ហា
អភិបាលកិច្ចល្អឬលើសិទ្ធិមនុស្សនាំឲ្យចិនមានលទ្ធភាពចូលចុះក្នុងចំណោមប្រទេសនានានៅអាស៊ាន។ ការណ៍នេះខុសពីក្រុមបស្ចិមប្រទេសដែលតែងតែដាក់លក្ខខណ្ឌសិទ្ធិមនុស្សនិងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅពេលផ្តល់ជំនួយ។
កម្ពុជាក៏ទទួលបានការគាំទ្រផ្នែកនយោបាយនិងផលប្រយោជន៍សេដ្ឋកិច្ចពីមហាមិត្តចិនផងដែរ។ ដូចក្នុងករណីដែលកម្ពុជាបានរំលាយគណបក្សប្រឆាំងហើយរងការរិះគន់និងដាក់សម្ពាធពីបស្ចិមប្រទេសប៉ុន្តែចិននៅគាំទ្រកម្ពុជាជានិច្ច។
គម្របសៀវភៅស្រាវជ្រាវថ្មី ដែលមានចំណងជើងថា«នៅក្រោមស្រមោលនាគ» (In the Dragon’s Shadow) ដែលនិពន្ធដោយលោក Sebastian Strangio ត្រូវបានបោះពុម្ពផ្សាយនៅឆ្នាំ ២០២០ នេះ។ (រូបថតពីហ្វេសប៊ុក Sebastian Strangio)
តាមរយៈគម្រោងផ្លូវក្រវ៉ាត់ពាណិជ្ជកម្មរបស់ចិន កម្ពុជាបានស្តារសេដ្ឋកិច្ចយ៉ាងច្រើនដូចជាការអភិវឌ្ឍនៅក្រុងព្រះសីហនុដែលធ្លាប់ជាទីក្រុងមិនសូវមានសកម្មភាពមួយមកជាកន្លែងកាស៊ីណូ ភោជនីយដ្ឋាននិងសណ្ឋាគារទំនើបៗរបស់ចិនដោយមានជនជាតិចិនហូរចូលច្រើនយ៉ាងគំហុក។
ប៉ុន្តែការអនុវត្តគម្រោងផ្លូវក្រវ៉ាត់ពាណិជ្ជកម្មរបស់ចិនមានលក្ខណៈ«រញ៉េរញ៉ៃ» ដោយវាបានបង្កផលប៉ះពាល់អវិជ្ជមានច្រើនក្នុងនោះមានការបណ្តេញពលរដ្ឋមូលដ្ឋានដើម្បីសាងសង់ទំបន់វារីអគ្គីសនី ការហូរចូលកម្មករចិនមកធ្វើការក្នុងគម្រោងអភិវឌ្ឍន៍ ការព្រួយបារម្ភពីអន្ទាក់បំណុលសម្រាប់ប្រទេសក្នុងតំបន់។ នេះបើតាមការកត់សម្គាល់របស់លោកសេបាសៀន។
លោកសេបាសៀន ស្ត្រង់ជីអូបានបន្ថែមថា៖
«យើងបានឃើញប្រទេសជាច្រើនបានតបតវិញប្រឆាំងនឹងគម្រោងក្រវ៉ាត់ផ្លូវពាណិជ្ជកម្មឬក៏ចរចាឡើងវិញ។ ខ្ញុំគិតថាអ្វីដែលយើងបានឃើញនៅក្នុងប្រទេសភូមា និងម៉ាឡេស៊ីគឺកិច្ចព្រមព្រៀងសំខាន់ៗត្រូវបានលុបចោលឬចរចាឡើងវិញ គឺមានន័យថាប្រទេសអាស៊ីអាគ្នេយ៍គឺមិនទទួលបានភាពយុត្តិធម៌ពីការចូលរួមក្នុងគម្រោងក្រវ៉ាត់ផ្លូវពាណិជ្ជកម្មទេ»។
ក្រៅពីអន្ទាក់បំណុលដែលផ្តល់ជូនតាមរយៈគម្រោងអភិវឌ្ឍន៍ដ៏មហិមានេះ អ្នកវិភាគនានាក៏សង្ស័យលើចេតនារបស់ចិនក្នុងការប្រែក្លាយតំបន់នេះជាតំបន់យោធាផងដែរ។ កាលពីខែកក្កដាឆ្នាំ២០១៩ កាសែត The Wall Street Journal បានរាយការណ៍ថា ចិននិងកម្ពុជាបានចុះហត្ថលេខាលើកិច្ចព្រមព្រៀងសម្ងាត់មួយ អនុញាតឲ្យកងទ័ពជើងទឹកចិន ប្រើប្រាស់ទីតាំងយោធាកម្ពុជាមួយ នៅក្បែរតំបន់រាម នៃខេត្តព្រះសីហនុ។ រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា បានបដិសេធថាមិនមានកិច្ចព្រមព្រៀងជាមួយប្រទេសចិន បែបនេះទេ ហើយបានហៅរបាយការណ៍របស់កាសែតនេះថាជារបាយការណ៍ក្លែងក្លាយ។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ការសង្ស័យពីវត្តមានកងទ័ពចិននៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជានៅតែគ្របដណ្តប់លើក្រសែភ្នែកអ្នកស្រាវជ្រាវ។
លោកសេបាសៀនបានបន្ថែមថា៖
«លោកដឹងទេថាមានពាក្យចចាមអារ៉ាមថាថ្ងៃណាមួយប្រទេសកម្ពុជានឹងទទួលឲ្យដាក់មូលដ្ឋានយោធាឬទ័ពជើងទឹកចិនគឺ មានសក្តានុពលសម្រាប់ប្រទេសចិនពីព្រោះវានឹងផ្តល់មូលដ្ឋានភស្តុភារនិងចាក់សាំងដែលនៅ ម្ខាងទៀតនៃសមុទ្រចិនខាងត្បូងដែលកំពុងមានជម្លោះ»។
ក្រៅពីកត្តានយោបាយ សេដ្ឋកិច្ច និងភូមិសាស្ត្រ រដ្ឋាភិបាលចិនក៏ប្រើកត្តាប្រជាជននិងវប្បធម៌ដើម្បីជាទុនក្នុងការពង្រីកនិងពង្រឹងឥទ្ធិពលនៅក្នុងតំបន់ដែរ។ នៅបណ្តាប្រទេសអាស៊ានមួយចំនួនជួបប្រទះការប្រឆាំងខ្លះដូចជានៅឥណ្ឌូនេស៊ីនិងម៉ាឡេស៊ីជាដើមដែលធ្លាប់សង្ស័យលើការស្មោះស្ម័គ្រនយោបាយរបស់ពលរដ្ឋខ្លួនដែលមានជាប់សែស្រឡាយចិនប៉ុន្តែនៅកម្ពុជាមិនមានអ្វីចោទជាបញ្ហាទេ។
លោកសុខ ឥសាននៃគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាបានបន្ថែមថា៖
«ខ្មែរយើងអត់មានបញ្ហាទេ។ ការគិតឃើញរបស់ប្រទេសដទៃជាសិទ្ធិរបស់គាត់។ តែរាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាដែលយកកម្មវិធីនយោបាយរបស់គណបក្សប្រជាកម្ពុជាទៅអនុវត្តនេះគឺ យើងមិនមានការរើសអើងឬមានការសង្ស័យគ្នាទៅវិញទៅមកទេ។ ការសង្ស័យនេះធ្វើឲ្យកិច្ចសហប្រតិបត្តិការនេះមិនបានទូលំទូលាយឬមួយក៏មិនបានស៊ីជម្រៅទេ»។
យ៉ាងណាក៏ដោយជំងឺកូវីដ១៩ដែលកំពុងរាលដាលលើពិភពលោកដោយបានសម្លាប់មនុស្សអស់ជាង៩២ម៉ឺននាក់នឹងមានផលប៉ះពាល់ដល់កេរ្តិ៍ឈ្មោះរបស់ចិនដោយសារតែវាមានប្រភពមកពីទីក្រុងវូហាន នៃខេត្តហឺប៉ី ប្រទេសចិន។
លោកសេបាសៀន ស្ត្រង់ជីអូ ដែលជាក៏ជានិពន្ធនៃទស្សនាវដ្តី “The Diplomat” ប្រចាំតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍បានបញ្ជាក់ថា៖
«ខ្ញុំគិតថាជំងឺរាតត្បាតកូវីដ១៩ ពង្រីកកាន់តែធំនូវគំនិតនានាដែលមានស្រាប់លើប្រទេសចិនក្នុងនោះរួមមានប្រព័ន្ធដែលបរាជ័យយ៉ាងខ្លាំងក៏ដូចជាបរាជ័យក្នុងការទប់ស្កាត់និងគ្រប់គ្រងជំងឺរាតត្បាតនេះតាំងពីដើមទី»។
ប៉ុន្តែលោកសេបាសៀន ស្ត្រង់ជីអូបានបន្ថែមថាចិនក៏ប្រើវិធានការគ្មានសណ្តោសប្រណីដើម្បីទប់ស្កាត់វីរុសផងដែរដែលក្នុងនោះមានការបិទទីក្រុងនិងប្រទេសរហូតដល់គ្រប់គ្រងវីរុសបាន។ ការណ៍នេះនាំឲ្យបណ្តាប្រទេសនៅអាស៊ីអាគ្នេយ៍សរសើរដល់ចិនបើទោះបីជាមិនអាចលុបបំបាត់ក្តីបារម្ភនិងការមន្ទិលសង្ស័យដែលតែងតែមានលើប្រទេសចិននិងសកម្មភាពរបស់ចិននៅក្នុងតំបន់ក៏ដោយ៕